Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 98 §1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty procesu, przez co należy rozumieć koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Nie budziło wątpliwości, iż pozwany S. K. w sprawie winien być uznana za stronę wygrywającą, bowiem żądanie pozwu przeciwko niemu skierowane w całości nie spotkało się z akceptacją Sądu Rejonowego. Pozwany wykazał zaoferowanymi dowodami, iż od lat nie zamieszkuje w lokalu przy ul. (...) we W., tym samym nie jest obowiązany do uiszczenia na rzecz Gminy wynagrodzenia za bezumowne zamieszkiwanie w tym lokalu, w tym za okres objęty pozwem (czerwiec 2013 – czerwiec 2017). Wygranie przez pozwanego postępowania sądowego w całości, rodziło podstawę do zasądzenia na jego rzecz od Gminy W. poniesionych kosztów postępowania przed Sądem Rejonowym zgodnie z art. 98 kpc, o których zasądzenie będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł już w sprzeciwie od nakazu zapłaty (art. 109§1 kpc). Sąd Rejonowy w tej sprawie podstawą swego rozstrzygnięcia w zakresie kosztów postepowania uczynił jednak przepis art. 102 kpc, co lego u podstaw zażalenia, zarzuty w którym podniesione Sąd Okręgowy uznał za uzasadnione.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Przepis ten realizuje zasadę słuszności i stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami procesu, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Przepis art. 102 k.p.c. jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Nie konkretyzuje on pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego przepisu powinny być przy tym ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie SN z dnia 17 kwietnia 2013 r., V Cz 107/12, z dnia 24 października 2012 r., IV Cz 61/13). Według doktryny do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, ale również dotyczące sytuacji życiowej strony (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I Cz 110/07). Wprawdzie zasadność skorzystania z tego uprawnienia może być objęta kontrolą sądu wyższego rzędu, jednak ewentualna zmiana zaskarżonego orzeczenia o kosztach powinna być dokonywana tylko wyjątkowo, gdy ocenie przeprowadzonej przez Sąd I instancji można przypisać cechy dowolności czy też gdy ocena ta jest rażąco niesprawiedliwa. Zdaniem Sądu Okręgowego orzeczenie Sądu I instancji naruszyło przepis art. 102 k.p.c., ocenie dokonanej przez Sąd można bowiem przypisać dowolność, a także niesprawiedliwość.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy, jako przyczyny zastosowania do rozstrzygania o kosztach procesu przepisu art. 102 k.p.c. powołał się na fakt braku dopełnienia przez S. K. obowiązku wymeldowania z lokalu przy ul (...) we W., oraz nie poinformowania Gminy W. o niezamieszkiwaniu w powyższym lokalu. Sąd Rejonowy uznał, iż pozwany nie dochował wskutek powyższych zaniechań należytej staranności w dbaniu o własne interesy, tym samym dał powody do skierowania pozwu i przeciwko niemu jako osobie w lokalu zameldowanej. W ocenie Sądu II instancji wskazane okoliczności nie jawią się jako wyjątkowe w rozumieniu art. 102 kpc, tym bardziej, iż Sąd z niezrozumiałych przyczyn zwolnił Gminę W. całkowicie od konieczności weryfikacji stanu osób faktycznie zamieszkujących lokal przed wytoczeniem powództwa o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie. Oczekiwania dbania o własne interesy wyłącznie od pozwanego nie znajduje żadnego oparcia, tym bardziej iż to rzeczą strony wnoszącej pozwem jest prawidłowe jego skierowanie pod względem podmiotowym i ją generalnie obciążają negatywne skutki nieprawidłowości i zaniedbań w tym zakresie. Sąd Rejonowy podniósł, iż pozwany winien był poinformować wynajmującego o swej wyprowadzce, jednakże powództwo nie dotyczyło czynszu najmu a wynagrodzenia za bezumowne korzystanie. Co więcej o ile wcześniej lokal był przedmiotem najmu, to jednak najemcą był ojciec pozwanego Z. K. a nie S. K.. Trudno wiec uznać by pozwanego obciążały obowiązki informacyjne względem strony powodowej. W istocie nie dochował on obowiązku administracyjnego przemeldowania się do faktycznego miejsca zamieszkania, tym niemniej fakt zameldowania nie jest automatycznym wyznacznikiem miejsca zamieszkania. . Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (art. 25 kc). O miejscu zamieszkania decydują dwa czynniki: zewnętrzny (fakt przebywania) i wewnętrzny (zamiar stałego pobytu). Samo zameldowanie co oczywiste nie dowodzi zamieszkiwania w danej miejscowości, czyli adres zameldowania nie przesądza o miejscu zamieszkania osoby fizycznej. Podstawą zaś skierowania roszczenia o wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z lokalu jest niewątpliwie faktyczne zamieszkiwanie w danym lokalu (a nie sam meldunek), tym samym to strona powodowa wywodząc swoje roszczenie winna była to zweryfikować, a nie bazować wyłącznie na liście osób zameldowanych przy określeniu pozwanych w tej sprawie. Istotnym jest przy tym, iż pozew dotyczył należności kilkuletnich, tym bardziej zatem Gmina W. powinna była zweryfikować kto faktycznie w nieruchomości mieszka. Dodać też można, iż z dokumentów załączonych przez stronę powodową wynika chociażby, iż w lutym 2013r. a więc przed okresem jakiego dotyczy pozew - przeprowadzała w lokalu wizję dotyczącą sprowadzenia czy usunięto z niego butlę gazową (k.8 akt), mogła zatem dokonać również weryfikacji osób lokal zamieszkujących. Nie jest przy tym wykluczone, iż takowej dokonała. Nie jest bowiem pewne, iż Gmina W. w rzeczywistości nie wiedziała ile faktycznie osób lokal zamieszkuje (dwie a nie trzy). Wątpliwości w tym względzie budzi fakt, iż w czerwcu 2013r. do Z. K. skierowano pismo – zawiadomienie o zmianie wysokości opłat od 1 lipca 2013r., w którym w zakresie zimnej wody, ścieków czy odpadów wskazano naliczenie za dwie osoby (k. 9). Nasuwa się zatem wniosek, iż Gmina W. w czerwcu 2013r. uznawała, iż w lokalu zamieszkują dwie osoby. Zawiadomień z późniejszych okresów nie przedłożono, nie można więc zweryfikować sposobu naliczeń, natomiast pozew obejmuje właśnie roszczenia za okres od 30 czerwca 2013r do czerwca 2017r.

W świetle powyższego, stanowisko Gminy W. w tej sprawie odnośnie jej niewiedzy o faktycznym stanie osobowym w lokalu w okresie jakiego dotyczy pozew jest nieprzekonywujące. Co więcej ewentualny nawet brak informacyjny w tym względzie nie zwalniał strony powodowej od przeprowadzenia właściwej weryfikacji zanim wystąpi na drogę sądową. Całkowitej bierności w tym względzie nie uzasadnia lista meldunkowa, jako że nie wyznacza ona automatycznie kręgu osób obowiązanych do pokrycia należności z tytułu bezumownego zamieszkiwania w lokalu.

W tych okolicznościach trudno z powyższych przyczyn dopatrzeć się podstaw do zastosowania dobrodziejstwa art. 102 k.p.c. względem strony powodowej. Zaniechania Gminy W. – posiadającej zaplecze administracyjne w zakresie czuwania nad zasobem komunalnym - jak i fachową obsługę prawną - nie może uzasadniać wszczynania bezzasadnych postępowań bez ryzyka poniesienia ich kosztów na rzecz drugiej strony, która została wciągnięta do procesu i zmuszona do obrony, nadto poniosła tego koszty. Konieczność ich poniesienia w sytuacji gdy roszczenie objęte żądaniem jest chybione, wskazuje iż brak jest w tej sprawie obiektywnych zasad słuszności pozwalających na uzasadnienie odstąpienia od obciążenia strony powodowej obowiązkiem ich zwrotu na podstawie art. 98 k.p.c., a więc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Byłoby to bowiem nieuprawnione uprzywilejowanie strony powodowej, przeczące bowiem istocie regulacji art. 102 k.p.c., która jest szczególnym rozwiązaniem mającym zastosowanie do sytuacji wyjątkowych. Taka w ocenie Sądu Okręgowego w sprawie tej się nie zaktualizowała.

W świetle powyższego należało podzielić stanowisko żalącego odnośnie zasadności zasądzenia na jego rzecz od powodowej Gminy całości kosztów postępowania zgodnie z art. 98 k.p.c, na które złoży się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3600 zł ( § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokatów) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uwzględniając zażalenie zmienił zaskarżone postanowienie na podstawie art. 386§1 kpc w zw. z art. 397§3 kpc (punkt I sentencji).

Orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego (pkt II sentencji) oparto na przepisie art. 98 kpc w zw. § 2 pkt 3 w zw. z §10 ust 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokatów. Żalący wygrał zażalenie w całości, a zatem należy mu się zwrot poniesionych kosztów postępowania zażaleniowego, na które złożyły się opłata od zażalenia 40 zł (art. 13 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 19 ust. 3 u.k.s.c.) oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 225 zł.

SSO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk SSO Marek Kurkowski SSO Krzysztof Kremis