Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 22 styczna 2020 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu utrzymał w mocy w całości nakazy zapłaty wydane w postępowaniach nakazowych w sprawach o sygnaturach XIV Nc 1104/13 oraz XIV Nc 1103/13 dnia 17 czerwca 2013 r. przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu oraz zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 4217 zł tytułem kosztów procesu.

Opisany wyżej wyrok Sądu Rejonowego zapadł po tym, jak Sąd Okręgowy we Wrocławiu, w wyniku apelacji pozwanego, wyrokiem z dnia 18 czerwca 2019 r. (II Ca 288/19) uchylił wyrok tego Sądu Rejonowego z dnia z dnia 23 października 2018 r. (XIV C 2311/14), którym Sąd Rejonowy także utrzymał w mocy w całości ww. nakazy zapłaty wydane w postępowaniach nakazowych oraz zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 2417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu wyroku kasatoryjnego Sąd Okręgowy stwierdził, iż w postępowaniu przez Sadem I instancji nie została rozpoznana istota sprawy, a także zwrócił uwagę, iż w doktrynie i judykaturze prezentowane są dwa odmienne poglądy dotyczące kwestii ważności postanowień umownych regulujących podstawy wypowiedzenia umów leasingu. Sąd Okręgowy zwrócił wówczas uwagę na pominięcie przez Sąd Rejonowy oceny w tym zakresie, w szczególności biorąc pod uwagę, iż te wątpliwości znalazły odzwierciedlenie także w treści zarzutów od nakazów zapłaty sformułowanych przez pozwanego. Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustaleń faktycznych, podlegających ocenie, dotyczących spełnienia przesłanki opisanej w § 20 ust. 2 (...)/O, uzasadniającej rozwiązanie przez finansującego umowy ze skutkiem natychmiastowym. Sąd Okręgowy stwierdził także, iż Sąd Rejonowy nie wyjaśnił w ogóle z jakiej przyczyny uznał, że wystąpiła w dacie wypowiedzenia umów leasingu utrata przez pozwanego stałego i znaczącego wynagrodzenia miesięcznego i na czym konkretnie polegać miało owe znaczące pogorszenie sytuacji finansowej pozwanego i to w stosunku do stanu z chwili zawarcia obu umów leasingu, i czy to pogorszenie nastąpiło w stopniu zagrażającym realizacji zawartych umów. Tym bardziej, że pozwany wielokrotnie podnosił, że nie zalegał z zapłatą żadnej raty leasingowej. Sąd Okręgowy podkreślił, iż zasadnym byłoby także odniesie nie się do kwestii wynagrodzenia przez pozwanego finansującemu szkody w łącznej wysokości 178.695,18 zł, skoro wyrok karny skazujący zapadł 27 kwietnia 2012 r., zatem blisko 2 lata po wypowiedzeniu umów leasingu.

Formułując zalecenia dla Sadu Rejonowego Są Odwoławczy wskazał, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy winien poczynić ustalenia faktyczne w zakresie zaakcentowanym w uzasadnieniu orzeczenia uchylającego, na podstawie prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego, w granicach inicjatywy dowodowej stron oraz przedstawić – z użyciem argumentacji jurydycznej – stanowisko w kwestii ważności zapisów § 20 ust. 2 (...)/O, w kontekście ważności i skutków wypowiedzenia obu objętych sporem umów leasingu i w konsekwencji ocenić zasadność dochodzonego roszczenia, mianowicie czy doszło do powstania po stronie finansującego wymagalnych wierzytelności odszkodowawczych wynikających z rozliczenia obu umów na podstawie art. 709 ¹³ k.c., przy uwzględnieniu zasad zrekompensowania szkody poniesionej przez finansującego, o których stanowi art. 709 ¹⁵ k.c.

Ponowne rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wydał na podstawie następującego stanu faktycznego:

W dniu 22 sierpnia 2007 r. A. P., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...), zawarł ze stroną powodową (poprzednikiem prawnym) umowę leasingu finansowego nr (...), której przedmiotem był samochód osobowy H. (...) nr nadwozia: (...).

Zgodnie z umową leasingu pozwany zobowiązany był do uiszczenia 60 miesięcznych rat leasingowych w wysokości 1,5822% wartości wykupu oraz do ponoszenia innych należności wynikających z umowy, w tym kosztów ubezpieczenia przedmiotu leasingu.

W treści umowy wskazano, że leasingobiorca nie posiada zobowiązań z tytułu umów kredytowych czy poręczenia takich umów, obciążeń z tytułu wyroków sądowych i innych tytułów egzekucyjnych. Jedynymi zobowiązaniami leasingobiorcy były raty leasingowe na rzecz innych niż (...) leasingodawców w łącznej kwocie 3 900 zł; umowa z miesięczną ratą 1 700 zł zakończyć miała się w 2011 r., natomiast umowa z ratą 2 200 zł – w 2012 r.

Integralną część umowy nr (...) stanowiły Ogólne Warunki Umowy Leasingu Operacyjnego (dalej: OWULO). W OWULO strony ustaliły, iż w przypadku opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z opłat leasingowych, pozwany jako leasingobiorca ponosi odsetki w podwójnej ustawowej wysokości. Niezależnie od tego strona powodowa jako leasingodawca może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym, po uprzednim wyznaczeniu dodatkowego terminu na piśmie, o ile opóźnienie w zapłacie którejkolwiek opłaty przekroczy 14 dni. W takim przypadku strony zastrzegły dla strony powodowej uprawnienie żądania zapłaty wszystkich pozostałych opłat leasingowych wraz z równowartością ceny sprzedaży poleasingowej obliczonych z uwzględnieniem dyskonta według stawki WIBOR dla depozytów trzymiesięcznych (§ 20 ust. 1 OWULO). Prawo natychmiastowego rozwiązania umowy strony zastrzegły dla strony powodowej także wówczas, gdy sytuacja finansowa leasingobiorcy pogorszy się znacząco w stosunku do stanu z dnia zawarcia umowy w sposób zagrażający prawidłowej realizacji zobowiązań wynikających z umowy, a także gdy pozwana jako leasingobiorca znajdzie się w stanie likwidacji lub otworzy postępowanie układowe, albo też zajdą po stronie pozwanej przesłanki do ogłoszenia upadłości, likwidacji lub otwarcia postępowania układowego (§ 20 ust. 2 OWULO). W razie zajścia powyższych okoliczności wysokość pozostałych do uiszczenia opłat pomniejsza się o wartość netto (bez podatku VAT) uzyskaną ze sprzedaży przedmiotu leasingu i wyliczoną przy zastosowaniu średniego kursu dewiz wynikającego z tabeli kursowej NBP z dnia sprzedaży przedmiotu leasingu, o ile sprzedaż ta odbędzie się w terminie 60 dni od daty przejęcia przedmiotu leasingu; leasingobiorcy przysługuje prawo uczestniczenia w poleasingowej sprzedaży przedmiotu leasingu, w szczególności poprzez wskazywanie osób zainteresowanych nabyciem własności przedmiotu leasingu (§ 20 ust. 3 OWULO).

Zgodnie z § 22 ust. 1 OWULO pojazdy ubezpiecza finansujący na swoja rzecz, w pełnym zakresie przewidzianym dla środków transportowych (OC, AC, NW) u wybranego przez siebie ubezpieczyciela. Z kolei po myśli § 30 OWULO leasingodawca jest uprawniony do wejścia do pomieszczeń leasingobiorcy i przejęcia przedmiotu leasingu, również za pośrednictwem upełnomocnionych osób trzecich. Wszelkie koszty związane z odbiorem przedmiotu leasingu oraz dochodzeniem od leasingobiorcy świadczeń wynikających z umowy leasingu pokrywa leasingobiorca.

W dniu 11 marca 2010 r. A. P., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...), zawarł ze stroną powodową (poprzednikiem prawnym) kolejną umowę leasingu finansowego, nr (...), której przedmiotem był samochód osobowy V. (...).0T KAT (...).

Zgodnie z umową leasingu pozwany zobowiązany był do uiszczenia 60 miesięcznych rat leasingowych w wysokości 1,8552% oraz do ponoszenia innych należności wynikających z umowy, w tym kosztów ubezpieczenia przedmiotu leasingu.

W treści umowy wskazano, że leasingobiorca posiada zobowiązanie z tytułu umowy kredytu w wysokości 100 000 zł, którego termin spłaty wyznaczony jest na 2013 r., a nadto zobowiązana z tytułu rat leasingowych na rzecz innych niż (...) leasingodawców w łącznej kwocie 2 700 zł; umowa z ratą leasingu 1 500 zł zakończyć się miała w 2013 r., natomiast umowa z ratą leasingu 1 500 zł - w 2014 r.

Integralną częścią umowy nr (...) stanowiły Ogólne Warunki Umowy Leasingu (...) (dalej (...)), według których strony ustaliły, iż w przypadku opóźnienia w zapłacie którejkolwiek z opłat leasingowych, pozwany jako leasingobiorca ponosi odsetki w podwójnej ustawowej wysokości. Niezależnie od tego strona powodowa jako leasingodawca może rozwiązać umowę ze skutkiem natychmiastowym, po uprzednim wyznaczeniu dodatkowego terminu na piśmie, o ile opóźnienie w zapłacie którejkolwiek opłaty przekroczy 14 dni. W takim przypadku strony zastrzegły dla strony powodowej uprawnienie żądania zapłaty wszystkich pozostałych opłat leasingowych wraz z równowartością ceny sprzedaży poleasingowej obliczonych z uwzględnieniem dyskonta według stawki WIBOR dla depozytów jednomiesięcznych oraz prawo natychmiastowego przejęcia posiadania przedmiotu leasingu (§ 20 ust. 1 (...)). Prawo natychmiastowego rozwiązania umowy strony zastrzegły dla strony powodowej także wówczas, gdy sytuacja finansowa leasingobiorcy pogorszy się znacząco w stosunku do stanu z dnia zawarcia umowy w sposób zagrażający prawidłowej realizacji zobowiązań wynikających z umowy, a także gdy leasingobiorca wykorzysta przedmiot leasingu do dokonania czynu zabronionego oraz gdy leasingobiorca znajdzie się w likwidacji lub otworzy postępowanie układowe, albo też zajdą przesłanki do ogłoszenia upadłości leasingobiorcy (m.in. gdy w stosunku do leasingobiorcy zostanie złożony wniosek o ogłoszenie upadłości, likwidacji, otwarcia postępowania układowego lub gdy leasingobiorca zostanie wpisany do rejestru dłużników niewypłacalnych, § 20 ust. 2 (...)). W razie zajścia powyższych okoliczności wysokość pozostałych do uiszczenia opłat pomniejsza się o wartość netto (bez podatku VAT) uzyskaną ze sprzedaży przedmiotu leasingu, o ile sprzedaż ta odbędzie się w terminie 60 dni od daty przejęcia przedmiotu leasingu. W przypadku umowy leasingu finansowego walutowego wartość netto oblicza się przy zastosowaniu średniego kursu dewiz wynikającego z tabeli kursowej NBP z dnia poprzedzającego sprzedaż przedmiotu leasingu; leasingobiorcy przysługuje prawo uczestniczenia w poleasingowej sprzedaży przedmiotu leasingu, w szczególności poprzez wskazywanie osób zainteresowanych nabyciem własności przedmiotu leasingu (§ 20 ust. 3 (...)).

Zgodnie z § 22 ust. 1 (...) pojazdy ubezpiecza finansujący na swoja rzecz, w pełnym zakresie przewidzianym dla środków transportowych (OC, AC) przez cały okres trwania umowy.

Z kolei po myśli § 29 (...) leasingodawca jest uprawniony do wejścia do pomieszczeń leasingobiorcy i przejęcia przedmiotu leasingu, również za pośrednictwem upełnomocnionych osób trzecich. Wszelkie koszty związane z odbiorem przedmiotu leasingu oraz dochodzeniem od leasingobiorcy świadczeń wynikających z umowy leasingu pokrywa leasingobiorca.

A. P. na zabezpieczenie roszczeń strony powodowej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy leasingu nr (...) złożył do dyspozycji strony powodowej weksel własny in blanco. Ze złożonej przez pozwanego deklaracji wekslowej wynika, że weksel może zostać uzupełniony na sumę odpowiadającą zadłużeniu pozwanego z tytułu umowy leasingu nr (...) łącznie z odsetkami i kosztami z jakiegokolwiek bądź tytułu powstałymi; oraz że weksel ten można opatrzyć datą płatności według swojego uznania.

A. P. również na zabezpieczenie roszczeń strony powodowej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy leasingu nr (...) złożył do dyspozycji strony powodowej weksel własny in blanco. Ze złożonej przez pozwanego deklaracji wekslowej wynika, że weksel może zostać uzupełniony na sumę odpowiadającą zadłużeniu pozwanego z tytułu umowy leasingu operacyjnego nr (...) łącznie z odsetkami i kosztami z jakiegokolwiek bądź tytułu powstałymi.

W dniu 2 stycznia 2009 r. strony zawarły umowę autoryzowanego przedstawicielstwa, na podstawie której pozwany świadczył na rzecz strony powodowej usługi stałego pośrednictwa za wynagrodzeniem przy zawieraniu umów z klientami (leasingobiorcami, pożyczkobiorcami) na rzecz (...) S.A.

W dniu 27 lipca 2010 r. umowa ta została wypowiedziana przez stronę powodową ze skutkiem natychmiastowym, na podstawie § 11 ust. 6, z powodu rażącego naruszenia przez pozwanego postanowień umownych.

W ramach wykonywanej umowy autoryzowanego przedstawicielstwa pozwany osiągał przychody – prowizję sięgającą od kilku do kilkunastu złotych miesięcznie.

W wykonaniu umowy nr (...), strona powodowa wystawiła pozwanemu w dniu 14 kwietnia 2010 r. notę obciążeniową nr (...) na kwotę 946,70 zł tytułem raty odsetkowej nr 2 za kwiecień 2010 r. oraz raty kapitałowej nr 2 za kwiecień 2010 r. do umowy nr (...). Termin zapłaty wyznaczono na 30 kwietnia 2010 r.

W wykonaniu umowy nr (...), strona powodowa wystawiła pozwanemu w dniu 1 czerwca 2010 r. fakturę VAT nr (...) na kwotę 1 551,62 zł tytułem opłaty leasingowej nr 34 za miesiąc czerwiec 2010 r. i wyznaczyła termin zapłaty na dzień 15 czerwca 2010 r.

Pismami z dnia 19 sierpnia 2010 r. (...) S.A., w związku z rozwiązaniem zawartej z pozwanym umowy autoryzowanego przedstawicielstwa, skutkującym zaistnieniem przesłanki opisanej w § 20 ust. 2 OWULO, stanowiących integralną część umowy leasingu nr (...), wypowiedziała te umowy ze skutkiem natychmiastowym oraz wezwała pozwanego do niezwłocznego zwrotu przedmiotów użytkowanych na podstawie tych umów.

Poinformowano, że o wysokości kwoty, do uiszczenia której zobowiązany jest pozwany w związku z rozwiązaniem każdej umowy, poinformowany zostanie po sprzedaży przedmiotu bądź po bezskutecznym upływie terminu określonego w § 20 ust. 3 OWULO.

W odpowiedzi, pismem z dnia 23 sierpnia 2010 r., pozwany potwierdził odbiór pism zawierających wypowiedzenie umów i wskazał, że nie wystąpiła przesłanka uzasadniająca wypowiedzenie umowy z § 20 ust. 2 OWUL, albowiem sytuacja finansowa pozwanego nie pogorszyła się wskutek wypowiedzenia umowy autoryzowanego przedstawicielstwa.

W związku z nieuregulowaniem należności wynikających z umowy leasingu nr (...), pismem z dnia 9 listopada 2010 r. (...) S.A. we W. wezwała pozwanego do wykupienia w dniu 24 listopada 2010 r. złożonego weksla własnego wypełnionego na kwotę 7 812,19 zł, wskazując, że zaległości wynikające z wystawionych faktur wynoszą 964,70 zł, przyszłe raty wraz z wartością wykupu w wysokości 52 093,51 zł zdyskontowane według stopy 8.7002% - 43 290,60 zł, odsetki od nieterminowych płatności na dzień 27 września 2010 r. - 100,32 zł, inne należności - 208,57 zł, koszty ekspertyzy - 250 zł, koszty windykacji – 1 998 zł, a wartość sprzedaży netto pomniejszającej przyszłe raty ustalono na kwotę 39 000 zł.

W związku z nieuregulowaniem należności wynikających z umowy leasingu nr (...), pismem z dnia 9 listopada 2010 r., (...) S.A. we W. wezwała pozwanego do wykupienia w dniu 24 listopada 2010 r. złożonego weksla własnego wypełnionego na kwotę 5 456,40 zł, wskazując, że przyszłe raty wraz z wartością wykupu wynoszą 40 064,66 zł, zdyskontowane według stopy 11.05% - 35 182,15 zł, odsetki od nieterminowych płatności na dzień 22 września 2010 r. - 102,25 zł, koszty ekspertyzy - 250 zł, koszty windykacji – 1 922 zł, a wartość sprzedaży netto pomniejszającej przyszłe raty ustalono na kwotę 32 000 zł.

Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Fabrycznej we Wrocławiu II Wydział Karny, sygn. akt II K 850/11, uznał oskarżonych A. P. i J. D. za winnych popełnienia czynów, co do których przyjął, że zostały popełnione w warunkach ciągu przestępstw, tj. w krótkich odstępach czasu i w podobny sposób, a nadto odnośnie których przyjął, iż odpowiadają kwalifikacji prawnej z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., a opisanych w pkt I, II i III części wstępnej wyroku, tj.:

I. czynu z art. 286 § 1 k.k., art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11§ 2 k.k., tj. że w okresie od dnia 16 marca 2009 r. do dnia 2 kwietnia 2009 r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 49.323,83 zł, w ten sposób, że po uprzednim wyrobieniu przez J. D. pieczęci z danymi firmy (...) oraz z danymi firmy (...) sp. z o.o. oraz podrobieniu przy ich pomocy przez A. P. dokumentów w postaci wniosku – umowy leasingowej, faktury, protokołu z wizji lokalnej, protokołu zdawczo-odbiorczego, oświadczenia oraz pisma informującego o zmianie adresu do korespondencji, poprzez wpisanie do nich danych firmy (...), a także podpisaniu ich imionami i nazwiskami osób wymienionych na pieczęciach, a następnie przedłożeniu tychże dokumentów w siedzibie (...) S.A., wprowadzili pracowników wymienionej Spółki w błąd co do tożsamości leasingobiorcy, zamiaru i możliwości wywiązania się z zobowiązania, po czym w dniu 23 marca 2009 roku doprowadzili do zawarcia umowy leasingu nr (...) na laser dermatologiczny (...) L., którego dostawcą miała być (...) sp. z o.o., powodując w dniu 2 kwietnia 2009 r. wypłatę ww. kwoty pieniędzy na rachunek bankowy o nr (...), który otworzył A. P. zawierając w dniu 30 marca 2009 r. umowę konta z (...) Bank S.A. przy użyciu podrobionej kserokopii dowodu osobistego wystawionego na nieistniejącą osobę o danych R. B. i podpisując się za nią oraz dołączając podrobione dokumenty w postaci potwierdzenia zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT UE, zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym Regon z 15 grudnia 2006 r. oraz odpisu aktualnego KRS z 25 marca 2009 r., wskazując (...) S.A. do korespondencji adres W. ul. (...), będący adresem skrytki pocztowej, umowę udostępnienia której zawarła w dniu 17 marca 2009 r. w imieniu R. B. J. D., podpisując ją imieniem i nazwiskiem (...), po czym J. D. dokonała wypłat powyższej kwoty pieniędzy z różnych bankomatów, po ich uprzednim przelaniu na rachunek bankowy o nr (...) w Banku (...) S.A., założony przez A. P. w dniu 16 marca 2009 r. po okazaniu podrobionej kserokopii dowodu osobistego na osobę R. B. oraz podpisaniu się na umowie imieniem i nazwiskiem wymienionego, czym działali na szkodę (...) S.A;

II. czynu z art. 286 § 1 k.k., art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., tj. że w okresie od dnia 22 maja 2009 r. do dnia 3 czerwca 2009 r., we W., działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 63 579,51 złotych w ten sposób, że po uprzednim wyrobieniu przez J. D. pieczęci z danymi firmy (...) oraz zdanymi firmy (...) sp. z o.o. oraz podrobieniu przy ich pomocy przez A. P. dokumentów w postaci wniosku - umowy leasingowej, faktury, protokołu z wizji lokalnej, protokołu zdawczo - odbiorczego oraz oświadczenia z dnia 22 maja 2009 r., poprzez wpisanie nich danych firmy (...), a także podpisaniu ich imionami i nazwiskami osób wymienionych na pieczęciach, a następnie przedłożeniu tychże dokumentów w siedzibie (...) S.A., wprowadzili pracowników wymienionej Spółki w błąd co do tożsamości leasingobiorcy, zamiaru i możliwości wywiązania się z zobowiązania, po czym w dniu 29 maja 2009 r. doprowadzili do zawarcia umowy leasingu nr (...) na laser C02 M. 25W, którego dostawcą miała być firma (...) sp. z o.o., powodując w dniu 3 czerwca 2009 r. wypłatę ww. kwoty pieniędzy na rachunek bankowy o nr (...), który otworzył A. P., zawierając w dniu 30 marca 2009 r. umowę konta z (...) Bank S.A. przy użyciu podrobionej kserokopii dowodu osobistego wystawionego na nieistniejącą osobę o danych R. B. i podpisując się za nią oraz dołączając podrobione dokumenty w postaci potwierdzenia zarejestrowania podmiotu jako podatnika VAT UE, zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym Regon z 15 grudnia 2006 r. oraz odpisu aktualnego KRS z 25 marca 2009 r., wskazując (...) S.A. do korespondencji adres W. ul. (...), będący adresem skrytki pocztowej, umowę udostępnienia której zawarła dnia 17 marca 2009 r. w imieniu R. B. J. D., podpisując ją imieniem i nazwiskiem (...), po czym J. D. dokonała wypłat w/w kwoty pieniędzy z różnych bankomatów, czym działali na szkodę (...) S.A.

III. czynu z art. 286 § 1 k.k., art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., tj. że w okresie od dnia 2 lutego 2010 r. do dnia 16 lutego 2010 r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 124 527,46 złotych w ten sposób, że po uprzednim wyrobieniu przez J. D. pieczęci z danymi firmy (...), pieczęci firmy (...), oraz podrobieniu przy ich pomocy przez A. P. dokumentów w postaci wniosku - umowy leasingowej, faktury, protokołu z wizji lokalnej, protokołu zdawczo - odbiorczego oraz oświadczenia korzystającego, poprzez wpisanie w nich danych firmy (...), a także podpisaniu ich imionami i nazwiskami osób wymienionych na pieczęciach, a następnie przedłożeniu tychże dokumentów w siedzibie (...) S.A. wprowadzili pracowników wymienionej Spółki w błąd co do tożsamości leasingobiorcy zamiaru i możliwości wywiązania się z zobowiązania, po czym w dniu 11 lutego 2010 r. doprowadzili do zawarcia umowy leasingu nr (...) na laser diodowy V. 532/940 I., którego dostawcą miała być firma (...) w B., powodując w dniu 16 lutego 2010 r. wypłatę w/w kwoty pieniędzy na rachunek bankowy o nr (...), który otworzył A. P. zawierając w dniu 23 października 2009 r. umowę o prowadzenie bankowych rachunków bieżących z (...) Bankiem S.A. przy użyciu podrobionej kserokopii dowodu osobistego wystawionego na osobę Z. K. i podpisując się za niego, wskazując (...) S.A. do. korespondencji adres W. ul. (...), będący adresem skrytki pocztowej umowę udostępnienia której zawarła w dniu 17 marca 2009 r. w imieniu R. B. J. D., podpisując ją imieniem i nazwiskiem (...), po czym J. D. dokonała wypłat ww. kwoty pieniędzy z różnych bankomatów, czym działali na szkodę (...) S.A.

W punkcie III wyroku Sąd Rejonowy zobowiązał pozwanego do naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę w terminie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku, na rzecz (...) S.A. we W. kwoty 178 695,18 zł.

Wyrok uprawomocnił się w dniu 5 maja 2012 r.

Wypowiedzenie na podstawie § 20 ust. 2 OWU w ocenie pozwanego doprowadziło do powstania szkody w jego mieniu, w związku z czym złożył do Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu IV Wydziału Gospodarczego wniosek o zawezwanie do próby ugodowej datowany na 14 sierpnia 2013 r. o zapłatę odszkodowania w związku z bezskutecznym rozwiązaniem umów leasingu oznaczając wartość ugody na 306 621,30 zł.

Pozwem wniesionym w dniu 31 grudnia 2014 r. do Sądu Okręgowego we Wrocławiu, VIII Wydział Gospodarczy, A. P. wniósł o zasądzenie od (...) S.A. we W. kwoty 349 702,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami postępowania.

Samochody marki H. (...) i V. (...) zostały odebrane odpowiednio w dniach 24 sierpnia 2010 r. i 30 sierpnia 2010 r., a następnie sprzedane przez stronę powodową.

A. P., prowadzący działalność pod firmą (...), był stroną jeszcze dwóch umów leasingowych zawartych ze stroną powodową – umowy nr (...) z dnia 7 lutego 2008 r., nr (...) z dnia 5 kwietnia 2010 r.

Pozwany prowadził wypożyczalnię samochodów, w tym wynajmując samochody będące przedmiotem umowy leasingu zawartej ze stroną powodową, zajmował się również pośrednictwem i doradztwem finansowym oraz działalnością informatyczną. Umowy leasingu ze stroną powodową zawierał na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej. Posiadał zgodę leasingodawcy na wynajem samochodów. Wobec wypowiedzenia umowy pozwany musiał zakończyć działalność w zakresie wypożyczania samochodów.

W dniu 2 sierpnia 2010 r. pozwany zawarł z Agencją (...) Sp. z o.o. we W. umowę autoryzowanego przedstawicielstwa.

W dniu 8 września 2010 r. A. P. wystawił (...) sp. z o.o. we W. fakturę VAT nr (...) na kwotę 16 268,61 zł. W treści faktury wskazano, że jej przedmiotem jest prowizja za zawarcie umów leasingowych.

W dniu 5 października 2010 r. A. P. wystawił (...) sp. z o.o. we W. fakturę VAT nr (...) na kwotę 5 517,39 zł. W treści faktury wskazano, że jej przedmiotem jest prowizja za zawarcie umów leasingowych.

W roku podatkowym 2009 pozwany osiągnął przychód w wysokości 353 569,28 zł, natomiast deklarowane przezeń koszty uzyskania przychodów wynosiły 446 661,92 zł. Strata wynosiła 93 092,64 zł.

W roku podatkowym 2010 pozwany osiągnął przychód w wysokości 497 853,73 zł, natomiast deklarowane przezeń koszty uzyskania przychodów wynosiły 522 192,72 zł. Strata wynosiła 24 338,99 zł.

W roku podatkowym 2011 pozwany osiągnął przychód w wysokości 102 278,97 zł, natomiast deklarowane przezeń koszty uzyskania przychodów wynosiły 95 012,39 zł. Dochód wynosił 7 266,58 zł.

W roku podatkowym 2012 pozwany nie wykazał żadnego przychodu.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy M. B. przeciwko pozwanemu prowadził czternaście postępowań egzekucyjnych z wniosków różnych, również innych niż strona powodowa, podmiotów, na łączną kwotę 281 549,72 zł. Komornik wskazał, że dłużnik nie podlega ubezpieczeniu, nie pobiera żadnych świadczeń z ZUS, nie wystąpiła nadpłata podatku w Urzędzie Skarbowym, dłużnik nie figuruje w rejestrze zastawów oraz w bazie (...), a egzekucja z rachunków bankowych jest bezskuteczna.

Strona powodowa jest następcą (...) S.A. Spółka (...) zmieniła nazwę na (...) S.A. z siedzibą we W.; na skutek podziału spółki w trybie art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h. z dnia 27 lutego 2015 r. na spółkę przejmującą (...) S.A. przeniesiona została część majątku stanowiąca zorganizowaną część przedsiębiorstwa obejmującą Pion Leasingowy. Następnie nazwa strony powodowej uległa zmianie z (...) S.A. na (...) S.A.

W dniu 30 czerwca 2015 r. (...) S.A. z siedzibą we W. zawarła umowę cesji wierzytelności dochodzonej w niniejszym postępowaniu z umów leasingu (...) na rzecz U. 2 Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy ponownie uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd I instancji wskazał, iż po ponownym zbadaniu sprawy doszedł do tożsamych wniosków i nie powtarzając argumentacji, jaka legła u podstaw poprzedniego rozstrzygnięcia, uzupełniająco stwierdził, iż w jego ocenie stosunek leasingu jednostronnie może zostać rozwiązany jedynie wyjątkowo. Jak zauważył Sąd I instancji, ustawodawca przewidział taką możliwość w określonych sytuacjach, tj. w: art. 709 ¹¹, 709 ¹² § 2 i art. 709 ¹³ § 2 oraz w art. 709 ¹⁷ w zw. z art. 664 § 2. W pierwszych trzech wypadkach umowę leasingu może wypowiedzieć tylko finansujący, przy czym każdorazowo chodzi o przyczyny leżące po stronie korzystającego. W rezultacie natomiast odpowiedniego zastosowania art. 664 § 2 w jednym wypadku umowę leasingu może wypowiedzieć korzystający. Wypowiedzenie to (bez zachowania terminów wypowiedzenia) wchodzi w rachubę, jeżeli rzecz ma wady powstałe na skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność.

Sąd Rejonowy powołał się w tym miejscu także na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2006 r. w sprawie o sygn. akt V CSK 48/05, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że chociaż umowa leasingu prowadzi do wykreowania stosunku prawnego o charakterze ciągłym, to jednak ustawodawca przewidział sytuacje, w których może ona zostać rozwiązana. Tego rodzaju stosunek prawny może zostać wypowiedziany przez każdą ze stron, przy czym może to nastąpić przy zachowaniu określonego terminu wypowiedzenia, bez zachowania takiego terminu (ze skutkiem natychmiastowym), z przyczyn określonych w ustawie lub w umowie. Dopuszczalne jest bowiem, w ramach swobody umów, ukształtowanie treści umowy w taki sposób, że każdej ze stron służy uprawnienie do jej wypowiedzenia. Jednak z uwagi na konieczność dokonania pomiędzy stronami rozliczeń po zakończeniu umowy w wyniku jej wypowiedzenia, istotne znaczenie ma okoliczność, przez którą ze stron i z jakich przyczyn umowa została wypowiedziana. Mając na uwadze przytoczone wyżej spostrzeżenia Sądu Najwyższego, Sąd Rejonowy stwierdził, że wypowiedzenie umowy ze względu na znaczne pogorszenie się sytuacji finansowej leasingobiorcy w stosunku do stanu z dnia zawarcia umowy, w taki sposób, że zagraża prawidłowej realizacji zobowiązań wynikających z umowy leasingu (§ 20 ust. 2 (...)), nie może być uznane za bezskuteczne lub nieważne. Chociaż ustawodawca w przepisach kodeksu cywilnego ograniczył się do czterech przypadków wypowiedzenia przez leasingodawcę umowy, nie ma bowiem przeszkód, aby na podstawie zasady swobody umów strony przewidziały możliwość wypowiedzenia umowy (ze skutkiem natychmiastowym lub za wypowiedzeniem) także w innych przypadkach. Sąd I instancji podkreślił, że dopuszczalne jest wypowiedzenie umowy leasingu nie tylko z przyczyn określonych w ustawie, ale także tych określonych w umowie; postanowienia umowne w tym zakresie nie są bezskuteczne lub nieważne.

Odnosząc się do argumentacji pozwanego, Sąd Rejonowy uznał, iż bez znaczenia była w tym przypadku okoliczność, iż pozwany nie pozostawał w zwłoce, czy chociażby w opóźnieniu, z zapłatą którejkolwiek z rat leasingowych, a w konsekwencji leasingodawca nie wezwał leasingobiorcy do zapłaty i nie zagroził wypowiedzeniem umowy, albowiem jej wypowiedzenie zdaniem Sądu I instancji nastąpiło na innej podstawie (art. 709 ¹³ k.c. oraz § 20 ust. 1 OWU/ (...)), a to określonej w § 20 ust. 2 OWU/ (...). Zdaniem Sądu Rejonowego OWU/ (...) stanowiły integralną część umowy leasingu, uzupełniając jej treść o postanowienia o charakterze ogólnym, właściwym dla wielu rodzaju kontraktów. Sąd I instancji stwierdził, że pozwany zaakceptował te postanowienia, w tym w przedmiotowym § 20 ust. 2 OWU/ (...), czym zgodził się, że umowa leasingu może zostać wypowiedziana również w przypadku znacznego pogorszenia się sytuacji finansowej leasingobiorcy w stopniu zagrażającym realizacji zawartej umowy leasingu.

Sąd I instancji stwierdził, iż zapis § 20 ust. 2 OWU/ (...) był ważny i uprawniał leasingodawcę do wypowiedzenia umowy leasingu w przypadku znacznego pogorszenia się sytuacji finansowej leasingobiorcy w stopniu zagrażającym realizacji zawartej umowy leasingu. W ocenie Sądu Rejonowego taki wypadek miał miejsce w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko, iż w momencie zawierania umowy leasingu nr (...), tj. w dniu 22 sierpnia 2008 r., pozwany nie posiadał żadnych zobowiązań z tytułu umów kredytowych, czy poręczenia takich umów, obciążeń z tytułu wyroków sądowych i innych tytułów egzekucyjnych, i taką informację zawarto w treści umowy, a jednocześnie, że pozwany posiada zobowiązania z tytułu umów leasingu na rzecz innych niż strona powodowa leasingodawców w łącznej kwocie 3 900 zł (z ratami miesięcznymi 1 700 zł i 2 200 zł). Jak stwierdził ponadto Sąd Rejonowy, w dniu zawierania umowy leasingu operacyjnego nr (...), tj. w dniu 11 marca 2010 r., pozwany posiadał już zobowiązanie z tytułu umowy kredytu w wysokości 100 000 zł (z terminem spłaty na rok 2013) oraz zobowiązania z tytułu umów leasingu na rzecz innych niż strona powodowa leasingodawców w kwocie 2 700 zł (z ratami miesięcznymi 1 200 zł i 1 500 zł). Sąd Rejonowy wskazał, iż w dacie rozwiązania umów leasingu nr (...) pozwany posiadał zatem zobowiązanie z tytułu umowy kredytu w wysokości 100 000 zł, zobowiązania na rzecz innych nich strona powodowa leasingodawców w wysokości 6 600 zł miesięcznie, a nadto zobowiązania z tytułu umów leasingu na rzecz strony powodowej. Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, iż sam pozwany przyznał, że jako autoryzowany przedstawiciel strony powodowej osiągał dochody wynoszące nawet kilkanaście tysięcy złotych miesięcznie. Powyższe zdaniem Sądu znalazło również potwierdzenie w przedłożonych do sprawy fakturach VAT, załącznikach do rozliczenia prowizji oraz potwierdzeniach transakcji. W tych okolicznościach Sąd I instancji stwierdził, iż zgodzić należało się ze stanowiskiem, że rozwiązanie z pozwanym umowy przedstawicielstwa, na podstawie której pozwany świadczył na rzecz strony powodowej usługi z klientami za wynagrodzeniem, stanowiło – i to o znacznym - pogorszeniu się sytuacji finansowej pozwanego; pozwany posiadał bowiem liczne i relatywnie wysokie zobowiązania, wskazane powyżej, a tymczasem utracił niemałe i stałe źródło dochodu.

Sąd I instancji podniósł ponadto, że umowa autoryzowanego przedstawicielstwa została w lipcu 2010 r. rozwiązana z uwagi na rażące naruszenie przez pozwanego postanowień umownych. Sąd Rejonowy podkreślił, iż podrabiając umowę leasingu, pozwany wyrządził stronie powodowej szkodę w łącznej wysokości 178 695,18 zł, do której naprawienia – na podstawie prawomocnego skazującego wyroku karnego za popełnione przestępstwo – został zobowiązany. Nadto Sąd I instancji podkreślił, iż pozwany zobowiązany był do zapłaty na rzecz strony powodowej kary umownej w kwocie 15 000 zł. W momencie rozwiązana umowy autoryzowanego przedstawicielstwa pozwany nie tylko więc posiadał zobowiązanie z tytułu umowy kredytu w wysokości 100 000 zł, zobowiązania na rzecz innych niż strona powodowa leasingodawców w wysokości 6 600 zł miesięcznie, zobowiązania z tytułu umów leasingu na rzecz strony powodowej, ale nadto wymagalne zobowiązanie w wysokości przewyższającej 190 000 zł.

W ocenie Sądu I instancji, zobowiązania te, w powiązaniu z utratą stałego i niemałego wynagrodzenia miesięcznego, świadczyły o znacznym pogrodzeniu się sytuacji finansowej pozwanego w stosunku do stanu z dnia zawarcia umów leasingu nr (...).

Ponadto Sąd I instancji zwrócił uwagę na wysokość przychodu uzyskanego przez pozwanego w 2010 r. oraz w 2011 r. W roku podatkowym 2010 pozwany osiągnął przychód w wysokości 353 569,28 zł, natomiast w roku podatkowym 2011 - przychód ponad trzykrotnie niższy, albowiem deklarowany na 102 278,97 zł. Powyższe, w ocenie Sądu I instancji, również świadczyło o znacznym pogorszeniu się sytuacji pozwanego po rozwiązaniu umowy autoryzowanego przedstawicielstwa.

Powyższej oceny zdaniem Sądu Rejonowego nie zmieniała także hipotetyczna możliwość kontynuacji świadczenia usług przedstawicielstwa na rzecz innych niż strona powodowa leasignodawców. Sąd I instancji wskazał ponadto, że na dowód zachowania dobrej sytuacji finansowej pozwany przedłożył jedynie umowę z dnia 2 sierpnia 2010 r. zawartą z Agencją (...) Sp. z o.o. we W. oraz dwie faktury VAT wystawione na rzecz (...) sp. z o.o. we W. – z dnia 8 września 2010 r. na kwotę 16 268,61 zł. oraz z dnia 5 października 2010 r. na kwotę 5 517,39 zł. Sąd Rejonowy wskazał, że dokumenty przedstawione przez pozwanego nie przesądzają o dobrej sytuacji finansowej pozwanego po rozwiązaniu umowy autoryzowanego przedstawicielstwa ze stroną powodową, albowiem dotyczą usług wykonanych jeszcze przed datą rozwiązania tejże umowy.

Zdaniem Sądu I instancji podstawowym źródłem dochodów pozwanego była umowa autoryzowanego przedstawicielstwa łącząca go ze stroną powodową, o czym miała świadczyć również deklaracja podatkowa za rok 2012, w której pozwany nie wykazał żadnego przychodu. Dodatkowo Sąd Rejonowy wskazał, że zarówno umowa leasingu nr (...), jak i umowa leasingu operacyjnego nr (...) zawarte zostały na 60 miesięcy, a zatem miały być zakończone kolejno w 2012 r. oraz 2015 r. Tymczasem deklaracja podatkowa za rok 2012 wskazuje, że pozwany już wówczas nie dysponował odpowiednimi środkami na pokrycie zobowiązań z tytułu przedmiotowych umów leasingu.

Tym samym Sąd Rejonowy uznał, iż dopuszczalne było zastrzeżenie w umowie innych przypadków uprawniających strony umowy leasingu do jej wypowiedzenia, niż wskazane w kodeksie cywilnym. Postanowienia takie nie były bezskuteczne lub nieważne. W świetle poczynionych ustaleń faktycznych, determinowanych rozkładem ciężaru dowodu w postępowaniu ponakazowym z weksla, Sąd I instancji doszedł do wniosku, iż rację należy przyznać stronie powodowej, że na skutek rozwiązania umowy autoryzowanego przedstawicielstwa sytuacja finansowa pozwanego pogorszyła się w sposób znaczny w stosunku do daty zawarcia umów leasingu nr (...) i zagrażała realizacji tych umów.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, jak w punkcie III sentencji wyroku, zapadło w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata, w myśl art. 98 § 3 k.p.c., zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Sąd I instancji wskazał, iż z uwagi na to, że o kosztach orzekał w utrzymanych w mocy nakazach zapłaty, do brakujących kosztów procesu poniesionych przez stronę powodową należało nadto zaliczyć wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2 400 zł (obliczone w oparciu o treść § 6 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawego ustanowionego z urzędu, jako obowiązującego w dacie wytoczenia powództwa), wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym w kwocie 1 800 zł, tj. 50% z 3 600 zł (obliczone stosownie do § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, jako obowiązującego w dacie wniesienia środka zaskarżenia) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł pozwany, zaskarżając je w całości.

Wskazanemu orzeczeniu pozwany zarzucił:

-naruszenie przepisów prawa materialnego, a to: art. 709 ¹ -709 ¹⁸ k.c., w szczególności art. 709 ¹¹, 709 ¹² § 2 i art. 709 ¹³ § 2 k.c. oraz 458 k.c., poprzez uznanie, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umów leasingu przez powoda.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postepowania według norm przepisanych, w tym także kosztów postępowania za I instancję, kosztów obu postępowań apelacyjnych, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Ponadto w uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, iż w jego ocenie Sąd Rejonowy dokonał błędnej oceny stanu faktycznego, w tym odnoszących się do chronologii i następstw zaistniałych zdarzeń i wyprowadził błędne wnioski co do stanu faktycznego sprawy. Pozwany podkreślił, iż w trakcie trwania umów w żaden sposób nie naruszył ich postanowień i nie było tym samym przesłanek do ich wypowiedzenia. Wypowiadając umowy, powód powołał się w zasadzie na jedną przesłankę- pogorszenia sytuacji finansowej pozwanego, co miało mieć związek z wypowiedzeniem pozwanemu umowy przedstawicielstwa przez powoda. Niesłusznie ponadto Sad Rejonowy badał aspekt wyroku karnego jaki zapadł w stosunku do pozwanego w 2012 roku, bowiem nie dotyczył on przedmiotowych umów leasingu. Powód wypowiedział pozwanemu umowy leasingu na 1,5 roku przed wydaniem wskazanego wyroku przez Sąd karny. Z tej przyczyny zasądzony na rzez powoda w tym wyroku obowiązek naprawienia szkody również nie mógł doprowadzić do pogorszenia sytuacji pozwanego w 2010 r. Podobnie, wbrew ocenie Sądu, przeciwko pozwanemu na dzień wypowiedzenia przedmiotowych umów nie toczyły się postępowania egzekucyjne. Ponadto pozwany zarzucił, iż Sąd I instancji nie zbadał ani tego jak wykonywane były umowy leasingu, ani tego jaki wpływ miało wypowiedzenie umowy autoryzowanego przedstawicielstwa przez powoda na sytuację finansową pozwanego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w postępowania apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się uzasadniona, a zaskarżone orzeczenie podlegało zmianie.

W pierwszej kolejności wskazać należało, iż w ocenie Sądu Odwoławczego w znacznej mierze zgodzić należało się z zarzutami sformułowanymi przez pozwanego w apelacji, że rozpoznając po raz wtóry niniejszą sprawę, Sąd Rejonowy nie uniknął błędów, tak procesowych jak i w zakresie zastosowania przepisów prawa materialnego.

W apelacji pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu przede wszystkim naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 709 ¹ -709 ¹⁸ k.c., w szczególności art. 709 ¹¹, 709 ¹² § 2 i art. 709 ¹³ § 2 k.c. oraz 458 k.c. poprzez uznanie, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umów leasingu przez powoda, a w drugiej kolejności, już w samym uzasadnieniu apelacji, sformułował także zarzuty błędnej oceny stanu faktycznego oraz materiału dowodowego dokonanej przez Sąd I instancji w niniejszej sprawie. Błędna ocena faktów i dowodów miała się zdaniem pozwanego objawiać miedzy innymi w błędnym rozumowaniu Sądu i braku logicznego powiązania zdarzeń i ich skutków przez Sąd, który kilkukrotnie, ignorując zupełnie chronologię zdarzeń, wiązał ze sobą dane okoliczności, mimo, iż z ustaleń faktycznych wynikało jednoznacznie, iż nie mogły one mieć ze sobą związku. W tym zakresie pozwany podał, iż Sąd I instancji, uznając, iż spełniła się przesłanka do wypowiedzenia umów leasingu przewidziana przez strony w umowie w postaci znaczącego pogorszenia się sytuacji finansowej pozwanego w stosunku do chwili zawierania umów, stwierdził, iż pogorszenie to związane było z zobowiązaniem apelującego przez Sąd karny w wyroku skazującym do naprawienia szkody wyrządzonej powódce, mimo, iż wyrok został wydany niemal dwa lata po wypowiedzeniu przedmiotowych umów leasingu. Ponadto Sąd Rejonowy, upatrując rzekome pogorszenie się sytuacji finansowej pozwanego w toczących się w owym czasie przeciwko niemu postępowaniach egzekucyjnych, nie poczynił powyższych ustaleń podstawą swego rozstrzygnięcia, przy czym pozwany konsekwentnie zarzucał, iż owym czasie nie toczyły się przeciwko niemu żadne postępowania egzekucyjne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów dotyczących naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, którymi Sąd Odwoławczy był związany, należało stwierdzić, iż z lektury apelacji pozwanego wynika, iż w powyższym zakresie dopatrzył się on przede wszystkim naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Przepis art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje Sądowi swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, co oznacza, że zarzut jego naruszenia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli Sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki i z zasadami wiedzy, bądź z doświadczeniem życiowym.

W przedmiotowej sprawie okoliczności, mogące uzasadniać naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, istotnie wystąpiły. Odnosząc bowiem powyższe rozważania do realiów przedmiotowej sprawy, należało stwierdzić, iż Sąd Rejonowy popełnił szereg błędów logicznych w swoim rozumowaniu, co skutkowało nieprawidłowym ustaleniem na podstawie zaoferowanych przez strony dowodów, że w chwili wypowiedzenia umów leasingu pozwanemu przez poprzednika prawnego powoda w istocie po stronie pozwanego doszło do znaczącego pogorszenia się sytuacji finansowej w stosunku do stanu z dat zawarcia obu umów. Co więcej, należało zauważyć, iż formułując wniosek o pogorszeniu sytuacji finansowej pozwanego, Sąd I instancji oparł go w znacznej mierze na twierdzeniach przedstawionych przez powoda. Co istotne, w toku postępowania przed Sądem Rejonowym po uchyleniu poprzedniego wyroku przez Sąd Okręgowy, strona powodowa nie przejawiła żadnej inicjatywy dowodowej, w szczególności zaś nie podjęła nawet próby udowodnienia, iż w istocie w chwili wypowiadania umów leasingu pozwanemu istniały realne podstawy do uznania, iż sytuacja pozwanego uległa tak istotnej zmianie, że nie byłby on w stanie wywiązywać się z umów tak jak dotychczas.

Jak wynika z analizy zebranego materiału dowodowego, taka ocena sytuacji pozwanego nie wynikała w żadnej mierze z zaoferowanych przez stronę powodową dowodów, a w konsekwencji nieuzasadnione było stwierdzenie Sądu I instancji o rzeczywistym wystąpieniu wskazanej okoliczności sprawy. W tej mierze po pierwsze należało zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, iż przywołana jako jeden z głównych argumentów tak powoda, jak i Sądu I instancji okoliczność, iż 27 kwietnia 2012 r. został wydany następnie uprawomocniony wyrok skazujący pozwanego w związku z czynami jakich dopuścił się na szkodę powoda i zobowiązujący go do zapłaty kwoty 178695,18 zł na rzecz powoda, nie mogła przesądzać o sytuacji majątkowej pozwanego w sierpniu 2010 r., kiedy to wypowiedziano mu umowy oraz odebrano mu auta będące przedmiotem leasingu. Również nie zasługuje na aprobatę argumentacja Sądu I instancji odnosząca się innych okoliczności i zdarzeń, które miałyby świadczyć o złej kondycji finansowej pozwanego w przedmiotowym okresie. Po pierwsze, co Sąd Rejonowy przemilczał, pozwany prowadził wówczas trzy dość dobrze prosperujące rodzaje działalności gospodarcze: wynajem aut (w tym i tych, które były przedmiotem leasingu, na co miał zgodę leasingodawcy), pośrednictwa i doradztwa finansowego oraz działalność w zakresie świadczenia usług informatycznych. Pozwany przedstawił także umowę autoryzowanego przedstawicielstwa z podmiotem innym niż powód zawartą po zerwaniu współpracy z powodem oraz faktury Vat za świadczone usługi, lecz Sąd Rejonowy nie przywiązał do powyższych dowodów należytej wagi, stwierdzając, iż powyższe okoliczności nie świadczyły, że sytuacja finansowa pozwanego nie uległa drastycznej zmianie. Podobnie wybiórczo i nieprawidłowo ocenił Sąd I instancji dowody z przedłożonych przez pozwanego deklaracji PIT, stwierdzając, że świadczą one rzekomo o pogorszeniu sytuacji finansowej pozwanego w spornym okresie. Tymczasem, jak wynika wprost z przedłożonych deklaracji, w roku 2009 pozwany odnotował przychód rzędu 353569 zł, przy 446661 zł tytułem kosztów oraz stratę w kwocie 93092 zł, w roku 2010 przychód 497853 zł, przy kosztach na poziomie 522192 zł. i stracie- 24338 zł, w 2011 r. przychód 102278 zł, przy kosztach- 95012 zł, i dochodzie rzędu 7266zł., a w roku 2012 nie uzyskał przychodu. Z powyższych dowodów wynikał zatem przeciwny niż przyjął to Sąd Rejonowy wniosek wniosek, iż w roku 2010, kiedy strona powodowa zdecydowała się wypowiedzieć pozwanemu umowy leasingu, przychód jaki zanotował pozwany był wyższy niż w roku poprzednim, niższa była też wysokość straty. Co więcej, jak wynika z przedstawionych deklaracji, w roku 2011 pozwany odnotował nawet dochód rzędu 7266 zł, co nie miało miejsca w latach poprzednich. Stąd można było wysnuć wniosek, że wbrew twierdzeniom powoda i konstatacji Sądu Rejonowego, także wypowiedzenie pozwanemu umowy autoryzowanego przedstawicielstwa przez powoda nie wpłynęło aż tak drastycznie na jego sytuację finansową i to pomimo, iż został również pozbawiony zysku z najmu aut, które były leasingowane od powoda. Co prawda w roku 2012 pozwany nie odnotował przychodu, ale badanie jego sytuacji finansowej w okresie dwóch lat po wypowiedzeniu umowy nie mogło w sposób oczywisty mieć znaczenia dla oceny skuteczności i ważności tego wypowiedzenia. Ocena ta miała dotyczyć bowiem okresu od zawarcia ww. umów do momentu ich wypowiedzenia. Nie można także zgodzić się z argumentacją i oceną Sadu Rejonowego w zakresie posiadanych przez pozwanego innych zobowiązań, w tym kredytu oraz okoliczności prowadzenia wobec pozwanego postępowań egzekucyjnych na rzecz innych niż strona powodowa wierzycieli. Jak wynika z zebranego materiału dowodowego w chwili zawierana pierwszej z łączących strony umów leasingu pozwany nie wskazywał na inne obciążenia bądź zobowiązania finansowe, natomiast w dacie zawierania drugiej umowy poinformował powoda o tym, że posiada zaciągnięty kredyt w wysokości 100000 zł, a mimo to powód zawarł z nim kolejną umowę leasingu. Nie było także uzasadnione w ocenie Sądu Okręgowego powołanie się przez Sąd I instancji na okoliczność prowadzonych przeciwko pozwanemu w spornym okresie postępowań egzekucyjnych. Powyższe nie zostało bowiem w żaden sposób wykazane przez powoda, czy ustalone przez Sąd, a sam pozwany konsekwentnie temu zaprzeczał, podnosząc, iż postępowania egzekucyjne, na które powoływał się powód zostały wszczęte w znacznie późniejszym okresie.

W świetle powyższej oceny dowodów, w szczególności zaoferowanych przez stronę powodową, ale także przedstawionych przez pozwanego, należało zatem stwierdzić, iż przed wypowiedzeniem pozwanemu przedmiotowych umów leasnigu powód nie zweryfikował wcale jego rzeczywistej sytuacji finansowej. Tym bardziej, iż powód nie wykazał, aby pozwany zalegał z płatnością którejkolwiek z rat leasingowych. Zdaniem Sądu Okręgowego już art. 709 ¹³ k.c., którego treść przewiduje bardzo rygorystycznie sformułowaną możliwość wypowiedzenia umowy w razie braku płatności choćby jednej raty leasingu, stanowił wystarczającą ochronę dla finansującego w razie ewentualnej utraty płynności finansowej po stronnie pozwanego.

Ponadto Sąd Okręgowy kwestionuje również prawidłowość zastosowania przez Sąd Rejonowy reguł rozkładu ciężaru dowodu w niniejszej sprawie. Sąd I instancji przyjął bowiem, iż to pozwany winien był udowodnić w toku postępowania, iż w spornym okresie nie doszło po jego stronie do istotnego pogorszenia sytuacji finansowej i to w sposób zagrażający dalszej realizacji umów leasingu zawartych z powodem. Abstrahując zatem od tego, iż zdaniem Sądu Okręgowego pozwany wbrew konstatacji Sądu I instancji, przedstawił wystarczające dowody dla stwierdzenia, iż jego sytuacja finansowa nie uległa w tym okresie istotnemu pogorszeniu, to powód- wbrew ciążącemu nań obowiązkowi- nie przedstawił żadnych dowodów wskazujących, że istotnie do takiego pogorszenia doszło, opierając swoje stanowisku jedynie na twierdzeniu, że wypowiedzenie pozwanemu umowy autoryzowanego przedstawicielstwa musiało bardzo niekorzystnie wpłynąć na sytuację finansową korzystającego. Tymczasem, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2008 r. IV CSK 9/08, ciężar dowodu niewypłacalności obciąża wierzyciela (LEX nr 371831). Wskazanego obowiązku dowodowego strona powodowa nie dopełniła, co skutkować winno przyjęciem, iż wypowiadając umowy leasingu pozwanemu, pozostawała w złej wierze bowiem w rzeczywistości nie zbadała sytuacji finansowej pozwanego, powołując się na pozorną przyczynę wypowiedzenia; to z kolei skutkować winno oceną bezpodstawności i nieskuteczności wypowiedzenia, a w konsekwencji brakiem podstaw do powstania po stronie powodowej określonej wierzytelności, zaspokojenie której zabezpieczone zostało wekslowo .

Odnosząc się do zarzutu apelacji pozwanego w postaci naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, w szczególności do zasygnalizowanej uprzednio Sądowi Rejonowemu kwestii dopuszczalności wypowiedzenia umowy leasingu z innej niż wskazane w kodeksie cywilnym przyczyny, z powołaniem się na różnicę stanowisk judykatury w tej mierze, wskazać należało, co następuje: obecnie w doktrynie jak i judykaturze prezentowane są dwie przeciwstawne grupy poglądów na temat ważności, w kontekście art. 58 k.c., postanowień umownych regulujących tryb wypowiedzenia umów leasingu. Pierwsza, odwołująca się do semiimperatywnego charakteru przepisu art. 709 ¹³ k.c., według której postanowienie umowne regulujące tryb wypowiedzenia umowy leasingu w sposób mniej korzystny dla korzystającego – więc też z innych przyczyn niż wskazane w ustawie w art. 709 ¹¹ k.c., art. 709 ¹² § 2 k.c. lub art. 709 ¹³ § 2 k.c. – są nieważne stosownie do art. 58 § 2 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie: z 15 kwietnia 2015 r., sygn. I ACa 1493/14; z 26 grudnia 2013 r., sygn. 1312/13; z 26 lutego 2014 r., sygn. VI ACa 1175/13). Druga koncepcja z kolei opiera się na założeniu, że choć umowa leasingu prowadzi do wykreowania stosunku prawnego o charakterze ciągłym, to może być wypowiedziana przez każdą ze stron przy zachowaniu określonego terminu wypowiedzenia, ale też bez zachowania takiego terminu (ze skutkiem natychmiastowym) z przyczyn określonych w umowie lub z jakichkolwiek przyczyn ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 2006 r., sygn. V CSK 48/05). Zasadniczo Sąd I instancji nie dokonał porównania i omówienia wskazanych wyżej stanowisk, jedynie przychylając się do stanowiska zaprezentowanego przez Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 2006 r. w sprawie V CSK 48/05, jako najlepiej pasującego do koncepcji rozstrzygnięcia zaprezentowanej przez ten Sąd. Sąd I instancji pominął jednak, iż wskazany wyrok zapadł niemal 15 lat temu, w okresie, gdy umowa leasingu stanowiła jeszcze pewne novum kodeksowe, bowiem do roku 2000 funkcjonowała w obrocie wyłącznie jako umowa nienazwana. Tymczasem współcześnie stanowisko judykatury odnośnie tego zagadnienia uległo modyfikacji na co wskazuje chociażby wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2019 r., II CSK 9/18 (LEX nr 2618991), czy też postanowienie Sądu Najwyższego z 26 marca 2018 r., I CSK 703/17 (LEX nr 2486859) oraz wspomniana judykatura sądów powszechnych, w tym wyrażona w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 15 kwietnia 2015 r. (...) (Lex nr 1712708), w którym wskazano, iż art. 709 ¹³ k.c. jest przepisem o charakterze bezwzględnym, zatem postanowienia umowne regulujące tryb wypowiedzenia umowy w sposób mniej korzystny niż przewidziane w tym przepisie są nieważne. Ponadto, na co nie zwrócił uwagi Sąd I instancji, w pierwszym wskazanym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, iż z art. 709 ¹⁵ k.c. wynika, że w razie rozwiązania umowy leasingu z przyczyn, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy. Znajduje to uzasadnienie w swego rodzaju kredytowym charakterze świadczenia leasingodawcy i ma na celu zabezpieczenie jego interesu. Uregulowana w ten sposób odpowiedzialność finansującego ma charakter szczególnej odszkodowawczej odpowiedzialności kontraktowej. Zgodnie z ogólnym założeniem tej odpowiedzialności, nałożenie na korzystającego obowiązku natychmiastowego zapłacenia wszystkich niezapłaconych rat ma na celu przywrócenie takiego stanu, w jakim finansujący znajdowałby się, gdyby korzystający należycie wykonywał umowę i nie byłoby podstaw do jej rozwiązania. Pomniejszenie obejmuje także odsetki od rat, które stały się natychmiast wymagalne w wyniku rozwiązania umowy. Odsetki mieszczą się w racie, są związane ze spłatą udzielonego leasingobiorcy przez finansującego kredytu na zakup przedmiotu leasingu. Podstawą obowiązku zapłaty nieuregulowanych rat, wymagalnych na dzień rozwiązania umowy, jest art. 471 k.c. Należność z tego tytułu nie pomniejsza korzyści uzyskanych przez leasingobiorcę. Możliwość przyjęcia za podstawę ustalenia odszkodowania, jak i korzyści, o jakiej mowa w art. 709 ¹⁵ k.c. ceny uzyskanej przez poszkodowanego, jak i leasingobiorcę istnieje wówczas, gdy te osoby mogą korzystać z odliczeń podatku od towarów i usług, przewidzianych w przepisach prawa podatkowego.

Przywołanie wskazanej argumentacji uzasadniało w ocenie Sądu Okręgowego zajęcie stanowiska, iż zapis umów leasingu, na które powoływała się strona powodowa jako na podstawę dokonanego wypowiedzenia umów jako nieważny nie stwarzał rzeczywistej podstawy dokonanego wypowiedzenia, które tym samym nie spowodowało oczekiwanych przez stronę powodową skutków i to niezależnie od przedstawionej uprzednio oceny w zakresie niewykazania przez stronę powodową wystąpienia podstaw faktycznych wymienionego wypowiedzenia. Sąd Okręgowy stoi w tej mierze na stanowisku, iż nie jest dopuszczalne pozakodeksowe, umowne ustalenie przyczyn, z jakich finansujący może wypowiedzieć korzystającemu umowę leasingu, tym bardziej w sposób tak arbitralny i nieusprawiedliwiony, jak miało to miejsce w sprawie niniejszej.

W konsekwencji stwierdzić należało brak podstaw po stronie powodowej do uzupełnienia weksli gwarancyjnych zabezpieczających wierzytelność powoda z tytułu wcześniejszego rozwiązania stosunku prawnego w postaci wymienionych umów leasingu. Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 20 grudnia 2018 r. I AGa 252/18 (LEX nr 2637778), zgodnie z którym, jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Gdy posiadaczem dochodzącym roszczeń z weksla jest remitent, a więc pierwszy posiadacz weksla, którego z pozwanym łączy umowa, tj. choćby ustna deklaracja wekslowa, wystawca może powoływać się bez żadnych ograniczeń na wszelkie zarzuty prawa wekslowego, w tym subiektywne, szczególnie na zarzuty wynikające ze stosunku podstawowego. Zobowiązanie wekslowe osoby, która weksel wręczyła, nie powstaje w razie wypełnienia weksla niezupełnego w chwili wystawienia przez jego odbiorcę niezgodnie z otrzymanym upoważnieniem. Wobec powyższego stwierdzić należało bezzasadność żądań strony powodowej wynikających zarówno z podstawowych stosunków zobowiązaniowych łączących strony jak i z zobowiązań wekslowych, co skutkować winno oddaleniem obu powództw.

Z tego powodu Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. zmienił wyrok Sądu I instancji, uchylając wydane w sprawie nakazy zapłaty i oddalając powództwa. W konsekwencji zmianie podlegało także rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie kosztów postępowania; skoro pozwany wygrał sprawę, to na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., należał mu się zwrot poniesionych kosztów. Na koszty poniesione przez pozwanego złożyły się: opłata od zarzutów od nakazu zapłaty w sprawie XIV Nc 1103/13 w kwocie 205 zł, opłata od zarzutów od nakazu zapłaty XIV Nc 1104/13 w kwocie 294 zł, a także opłata od zażalenia na postanowienie o zawieszeniu postępowania w kwocie 70 zł oraz opłata od pierwszej apelacji wywiedzionej sprawie w kwocie 664 zł; suma powyższych kosztów dawała kwotę 1295, 70 zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 w zw. z art. 391§ 1 k.p.c. Na koszty poniesione przez pozwanego na tym etapie postępowania złożyła się opłata od apelacji w kwocie 664 zł.

SSO Małgorzata Brulińska SSO Beata Stachowiak SSO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk