Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

23 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SR del. do SO Jarosław Staszkiewicz (spr.)

Protokolant Katarzyna Witkowska

po rozpoznaniu 23 października 2018 r.

sprawy K. C. ur. (...) w Z.

s. E. i K. z domu S.

oskarżonego z art. 57 § 1 kks

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Zgorzelcu

z 7 czerwca 2018 r. sygn. akt II W 1036/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonego K. C. w ten sposób, że uniewinnia go od popełnienia zarzucanego czynu;

II.  stwierdza, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Sygnatura akt VI Ka 559/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Zgorzelcu z 7 czerwca 2018 roku w sprawie II W 1036/17, uznano K. C. za winnego tego, że prowadząc działalność gospodarczą we własnym imieniu pod firmą Firma (...) C. K. z głównym miejscem wykonywania działalności przy ul. (...) w Z. ( NIP (...), REGON (...) ) w zakresie sprzedaży hurtowej drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego uporczywie nie wpłacał w terminie podatku od towarów i usług za miesiące:

- październik 2016 r. w kwocie 13.333,00 zł - z terminem płatności do 25.11.2016 r.,

- listopad 2016 r. w kwocie 20.082,00 zł - z terminem płatności do 27.12.2016 r., co stanowi naruszenie przepisu art.103 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług ( Dz.U. z 2016 r., poz. 710 z późn.zm ), tj. wykroczenia skarbowego z art. 57 § 1 k.k.s. i za to na podstawie art. 57 § 1 k.k.s., wymierzono mu karę 2.000 złotych grzywny. Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. i art. 17 ust. 1 w zw. z art. 21 pkt 1 ustawy z 23.06.1973 roku o opłatach w sprawach karnych, zwolniono oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania w całości, w tym odstąpiono od wymierzenia mu opłaty.

Apelację od wyroku złożyła obrońca oskarżonego. Zarzuciła w niej:

- obrazę art. 57 k.k.s. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że oskarżony dopuścił się popełnienia zarzucanego czynu, podczas gdy jego zachowanie nie miało charakteru uporczywości,

- obrazę art. 57 k.k.s. poprzez uznanie, że może został popełniony zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym,

- z ostrożności procesowej rażącą surowość orzeczonej wobec oskarżonego kary.

Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego lub o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zgorzelcu. Z uwagi na podniesiony zarzut rażącej surowości kary wniosła o ewentualne odstąpienie od wymierzenia kary wobec K. C..

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Choć ustalenie takie nie znalazło się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, to z zamieszczonych tam rozważań można wnioskować, że sąd I instancji przyjął, iż w terminach płatności podatku od towarów i usług – 25 listopada i 27 grudnia 2016 roku – oskarżony nie miał środków, aby te należności podatkowe uregulować. Fakt taki wynika nie tylko z jego wyjaśnień, ale też z dokumentów – kopii wniosku o ogłoszenie upadłości ( k. 12-16 ), informacji o bezskuteczności egzekucji tych zobowiązań ( k. 70 ), zestawienia wydatków, majątku i należności ( k. 96-148 ), a także kopii postanowień o oddaleniu wniosku o upadłość ( k. 151-156 ). Z dokumentów tych wynika, że równolegle toczące się, niezależnie od siebie postępowania – egzekucyjne, prowadzone przez Urząd Skarbowy w Z. oraz w przedmiocie rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości, toczące się przed Sądem Rejonowym w Jeleniej Górze – dały taki sam wynik – nie odnaleziono majątku oskarżonego, który nadawałby się do zaspokojenia roszczeń finansowych. Jak wynika z kopii postanowienia oddalającego wniosek o upadłość zapasy zgromadzone w czasie prowadzenia przez K. C. działalności nie nadawały się do sprzedaży, jego wierzytelności były trudno ściągalne. Od października 2016 roku jego przedsiębiorstwo nie funkcjonowało ( k. 151v ).

Trzeba zatem ustalić, że oskarżony nie miał w chwili, gdy doszło do powstania zaległości z tytułu podatku od towarów i usług możliwości uregulowania zobowiązań z tego tytułu. Późniejsze pokrycie części długu wynikało jedynie z zarachowania na jego poczet dawniejszych nadpłat przy uiszczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych ( k. 84-85 ).

Sąd rejonowy przyjął rozumienie znamion wykroczenia skarbowego z art. 57 § 1 k.k.s. zaprezentowane w postanowieniu Sądu Najwyższego z 27 marca 2003 roku w sprawie I KZP 2/03. Wprost w orzeczeniu tym, co powtórzył w uzasadnieniu sąd I instancji, wspomina się o możliwości regulowania zobowiązania podatkowego po terminie płatności podatku, przy wykorzystaniu instytucji rozłożenia należności na raty lub odroczenia spłaty. W niniejszej sprawie ta część rozważań Sądu Najwyższego – ze względu na opisaną wyżej sytuację oskarżonego – nie ma zupełnie zastosowania, chociaż została zacytowana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. K. C. nie dotykały bowiem przejściowe trudności, ale stała niemożność wywiązywania się z jakichkolwiek zobowiązań finansowych. Nie byłby zatem w stanie uregulować zaległości podatkowych nawet rozłożonych na raty, czy z odroczonym terminem spłaty.

Zasadnicze stanowisko, zajęte przez sąd rejonowy za wspomnianym postanowieniem Sądu Najwyższego wyraża się w stwierdzeniu, że „nie można do rozliczeń podatnika z fiskusem stosować takich samych reguł, jak do rozliczeń cywilnoprawnych, których naruszenie stanowi przestępstwo (np. do uporczywego uchylania się od płacenia alimentów). Podatnik nie może przerzucać na Skarb Państwa i pozostałych, regulujących terminowo podatki podatników, swoich niepowodzeń gospodarczych, i nie płacić w terminie swych zobowiązań podatkowych, tłumacząc się brakiem środków finansowych na wymagane podatki”. Było ono poddawane krytyce, wyrażanej również w glosach do tego orzeczenia.

Trzeba pamiętać też, że wspomniana wypowiedź Sądu Najwyższego odnosi się do sytuacji, w której podatnik nie korzystał z możliwości odraczania lub rozkładania na raty należności podatkowych, choć miał taką możliwość. Dotyczy zatem osoby, która w perspektywie mogła liczyć na zaspokojenie swoich wierzytelności i zdobycie środków na zaległości podatkowe, a tylko nie zgromadziła ich w terminie zapłaty podatku. Nie można więc odnosić jej wprost do okoliczności, z którymi mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

Oskarżony w tej sprawie znajdował się innych warunkach. Jak już wspomniano, postępowanie dotyczyło osoby, która przed terminem zapłaty podatku pozostawała bez dochodów i istotnego majątku, była poważnie zadłużona i której sytuacja nie zmieniła się do czasu orzekania. Przyjęte przez sąd I instancji pojmowanie znamion zarzucanego oskarżonemu czynu prowadzi do wniosku, że w każdym przypadku, gdy podatnik nie ma możliwości regulowania swoich zobowiązań, niezależnie od przyczyny takiego stanu, będzie – w odniesieniu do wszystkich podatków, które go obciążają – sprawcą wykroczenia ( lub wykroczeń ) skarbowych z art. 57 § 1 k.k.s. Uporczywość, o której mowa w przepisie, nie będzie w takiej sytuacji cechą zachowania sprawcy, a jedynie charakterystyką utrzymujących się skutków jego zaniechania.

W odniesieniu do przestępstw i wykroczeń skarbowych obowiązuje zasada winy, wyrażona wprost w art. 1 § 3 k.k.s. Oznacza ona, że odpowiedzialność za czyny tego rodzaju można przypisać wyłącznie sprawcy, który postępował w sposób zawiniony - musiał mieć możliwość zachowania zgodnie z prawem. Dlatego winy nie przypisuje się osobom poniżej 17 lat ( art. 5 § 1 k.k.s. ), nie mogącym rozpoznać znaczenia czynu lub pokierować swoim postępowaniem z uwagi na zakłócenie czynności psychicznych ( art. 11 § 1 k.k.s. ), jak również pozostającym w usprawiedliwionym błędzie, co do karalności ( art. 10 § 4 k.k.s. ). Zaprezentowane przez sąd rejonowy rozumienie znamion z art. 57 § 1 k.k.s. ową zasadę ignoruje – przypisanie popełnienia owego wykroczenia skarbowego byłoby możliwe również w sytuacji, gdy sprawca nie mógł zachować się zgodnie z prawem, a więc uregulować zobowiązania podatkowego w terminie, czy też wykonać go później, przy wykorzystaniu instytucji odroczenia, czy rozłożenia na raty. Nie można się z tym zgodzić.

Uznać trzeba zatem, w przyjętym stanie faktycznym, że oskarżony 25 listopada i 27 grudnia 2016 roku nie miał możliwości wpłaty należnego podatku od towarów i usług. Nie mógł więc swoim zaniechaniem uregulowania tych należności, popełnić zarzucanego mu wykroczenia skarbowego, brak było po jego stronie zawinienia. Zachowanie polegające na niewpłaceniu w terminie podatku w takich warunkach nie narusza znamion żadnego czynu zabronionego. Musiało to skutkować zmianą zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego czynu, zgodnie z art. 414 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. W tej sytuacji stwierdzono też, zgodnie z art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Wobec takiego rozstrzygnięcia, nie było konieczne ocenianie dalszych zarzutów apelacji. Tylko na marginesie należy wskazać, że oczywiście błędny był pogląd sądu rejonowego o możliwości popełnienia wykroczenia skarbowego z art. 57 § 1 k.k.s. również w zamiarze ewentualnym i przypisanie oskarżonemu działania właśnie z takim zamiarem. Sprzeciwia się takiemu stanowisku użycie w treści przepisu znamienia „uporczywie”, które oznacza szczególne nastawienie, skierowane na osiągnięcie bezprawnego stanu.