Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: Oliwia Kuter

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2021 r. w Warszawie

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania E. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 7 stycznia 2020r. znak (...) (...)

1.  umarza postępowanie w zakresie, w jakim zaskarżona decyzja została zmieniona na mocy decyzji z dnia 3 listopada 2021r. znak (...) (...),

2.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uwzględnia do obliczenia kapitału początkowego okres od dnia 1 lutego 1990r. do dnia 5 lutego 1990r. oraz od 17 czerwca 1993r. do dnia 31 grudnia 1993r.

UZASADNIENIE

W dniu 10 lutym 2020 r. E. S. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 7 stycznia 2020 r. znak:
(...). Odwołująca wniosła o uwzględnienie okresów od 1 lutego
1990 r. do 14 lutego 1993 r. oraz od 17 lutego 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. przy ustaleniu wartości kapitału początkowego świadczenia emerytalnego. Powyższy wniosek uzasadniła tym, że nie odpowiada za zmiany w przepisach, które mówią o tym, że dokumenty
w zastępstwie nie są prawidłowe, gdyż w momencie ich składania były ważne (odwołanie
k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 20 lutego 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c.
Organ rentowy wyjaśnił, że nie uwzględnił okresów wskazanych w odwołaniu, udokumentowanych świadectwem pracy z 31 grudnia 1993 r. wystawionym przez (...) Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe z siedzibą w M., ponieważ zawiera ono pieczątkę imienną pracodawcy, jednakże podpis innej osoby. Ponadto organ rentowy potwierdził, że od lutego 1990 roku pracodawca składał deklaracje rozliczeniowe bezimienne. Wobec powyższego skarżona decyzja jest prawidłowa (odpowiedź na odwołanie k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 1 czerwca 1989 r. do 31 grudnia 1993 r. E. S. była zatrudniona w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) z siedzibą w M. na stanowisku ogrodnik-bukieciarz. W trakcie zatrudnienia, w okresie od czerwca 1990 r.
do grudnia 1993 roku, odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym. W okresie od lutego 1990 r. do grudnia 1999 r. pracodawca składał deklaracje rozliczeniowe bezimienne (świadectwo pracy z 31.12.1993 r. k. 14 a.r.; poświadczenie ubezpieczenia k. 39-41 a.r.; legitymacja ubezpieczeniowa – koperta k. 57 a.s.; zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu z 20.09.2001 r. k. 23 a.s.; zeznania świadek G. M. k. 54-55 a.s.; zeznania odwołującej k. 55 a.s.).

W latach 1989-1995 świadectwa pracy pracownikom (...) wystawiała G. M.. Świadectwa pracy były wystawiane na podstawie umowy o pracę, angażu i oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę. G. M. była upoważniona przez prezesa przedsiębiorstwa, T. M., do podpisywania świadectw pracy. Posiadała też pieczątkę o treści „z upoważnienia Prezesa Zarządu, G. M.”, którą posługiwała się przy stemplowaniu dokumentów wydawanych pracownikom. Druga pieczątka firmy zawierająca imię i nazwisko oraz funkcję T. M. jako prezesa zarządu, również była używana przy wystawianiu świadectw pracy (zeznania świadek G. M. k. 54-55 a.s.).

Po zakończeniu stosunku pracy łączącego ją z (...) E. S. otrzymała świadectwo pracy wystawione w dniu 31 grudnia 1993 r. Dokument został opatrzony pieczątką prezesa zarządu T. M. oraz podpisany przez G. M. z adnotacją „wz” („w zastępstwie”). Ponadto G. M. podpisała zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu odwołującej, wystawione w dniu 20 września 2001 r. i ostemplowała je własną pieczątką (zeznania świadek G. M. k. 54-55 a.s.; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 20.09.2001 r. k. 23 a.s.; świadectwo pracy z 31.12.1993 r. k. 14 a.r.).

W lipcu 2019 roku E. S. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z wnioskiem o emeryturę. Rozpoznając wniosek ZUS
(...) Oddział w W. decyzją z 30 lipca 2019 r. znak: (...) (...) ustalił kapitał początkowy odwołującej, a następnie decyzją z 30 lipca 2019 r. znak: (...) przyznał jej emeryturę z FUS oraz okresową emeryturę kapitałową w kwocie zaliczkowej, informując, że prawidłowa wysokość emerytury zostanie ustalona po zakończonym postępowaniu wyjaśniającym (wniosek o emeryturę z 16.07.2019 r. k. 1-6 a.r., decyzje ZUS
z 30.07.2019 r. – akta rentowe oraz k. 7 a.r.).

W dniu 30 grudnia 2019 r. odwołująca złożyła w ZUS wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. Rozpoznając powyższy wniosek organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z 7 stycznia 2020 r. znak: (...) (...), na podstawie której ustalił kapitał początkowy odwołującej w wysokości 62.208,85 zł. Do ustalenia kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów:

‒

od 25 maja 1986 r. do 25 maja 1986 r. – urlopu wychowawczego powyżej 3 roku życia,

‒

od 20 sierpnia 1994 r. do 20 sierpnia 1994 r. i od 1 stycznia 1995 r. do 31 października 1995 r. – gdyż w tych okresach odwołująca przebywała na urlopie bezpłatnym;

‒

od 1 lutego 1990 r. do 14 lutego 1990 r. do 17 lutego 1993 r. do 31 grudnia 1993 r.
– gdyż dokument nie spełnia wymogów formalnych – podpis w zastępstwie.

Jednocześnie decyzją z 9 stycznia 2020 r. znak: (...) organ rentowy przeliczył emeryturę odwołującej, ustalając kwotę świadczenia w wysokości 1.158,39 zł (decyzje ZUS: z 07.01.2020 r., z 09.01.2020 r. – akta rentowe).

W toku postępowania przed tutejszym Sądem ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 3 listopada 2021 r. decyzję znak: (...) (...), na podstawie której ponownie ustalił kapitał początkowy odwołującej w wysokości 62.401,13 zł. Do ustalenia kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów urlopu wychowawczego powyżej 3 roku życia oraz urlopu bezpłatnego jak w decyzji z 7 stycznia 2020 r. Ponadto organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia odwołującej w (...) od 1 lutego 1990 r. do 5 lutego 1990 r. do 17 czerwca 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. – gdyż dokument nie spełnia wymogów formalnych – podpis w zastępstwie (decyzja ZUS z 03.11.2020 r. – akta rentowe).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach rentowych odwołującej oraz zeznaniach świadek G. M.. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dowody, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z ich treści należało uznać za bezsporne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się wokół dokonanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyliczenia wartości kapitału początkowego E. S..

Kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 53 – dalej jako „ustawa emerytalna”) ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie
z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych
w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych
w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3). Jeżeli okres wskazany
do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy,
w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku
do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (art. 174 ust. 3b).

W niniejszej sprawie E. S. domagała się uwzględnienia przy wyliczeniu wartości jej kapitału początkowego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) w M. w części nieuwzględnionej przez organ rentowy, tj. okresów od 1 lutego 1990 r. do 14 lutego 1993 r. oraz od 17 lutego 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. Powyższe okresy nie zostały uwzględnione przez organ rentowy przy wyliczaniu kapitału początkowego odwołującej. Na podstawie skarżonej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownie ustalił kapitał początkowy odwołującej, przy czym nie uwzględnił powyższych okresów zatrudnienia. Jako przyczynę odmowy organ rentowy wskazał braki formalne przedstawionego przez odwołującą świadectwa pracy z 31 grudnia 1993 r. – w ocenie organu rentowego dokument ten nie spełnia wymogów formalnych, gdyż został podpisany przez osobę w zastępstwie.

Rozpoznając sprawę w tak zakreślonym przedmiocie sporu w pierwszej kolejności
Sąd Okręgowy miał na względzie, że w toku postępowania ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 3 listopada 2021 r. kolejną decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego odwołującej (znak: (...) (...)). Na podstawie tej decyzji ustalono wysokość kapitału w kwocie 62.401,13 zł. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia odwołującej w (...) od 1 lutego 1990 r.
do 5 lutego 1990 r. do 17 czerwca 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. – z tożsamych przyczyn,
jakie wskazano w decyzji zaskarżonej. Niemniej jednak wskutek wydania tej decyzji żądanie dochodzone przez odwołującą zostało częściowo spełnione, gdyż organ rentowy częściowo uwzględnił okres jej zatrudnienia, którego zaliczenia na poczet wyliczenia kapitału początkowego się domagała (tj. od 6 do 14 lutego 1990 r. oraz od 18 lutego do 16 czerwca
1993 r.). Tym samym postępowanie podlegało częściowemu umorzeniu. Zgodnie z art. 477 ^{( 13)} § 1 k.p.c. zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji lub wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności zaskarżonego orzeczenia przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części; poza tym zmiana lub wykonanie decyzji lub orzeczenia nie ma wpływu na bieg sprawy. Sytuacja opisana w hipotezie ww. przepisu miała miejsce w niniejszej sprawie, dlatego Sąd umorzył postępowanie w części, w jakiej zaskarżona decyzja z 7 stycznia 2020 r. znak: (...) (...) została zmieniona decyzji z 3 listopada 2021 r. znak: (...) (...), o czym orzeczono zgodnie z pkt 1 sentencji wyroku.

W odniesieniu do pozostałego zakresu żądania odwołującej Sąd Okręgowy zważył,
iż zasługiwało ono na uwzględnienie. Jak wskazano wyżej, przyczyną odmowy uwzględnienia spornego okresu pracy odwołującej do obliczenia jej kapitału początkowego były braki formalne przedłożonego przez skarżącą dokumentu w postaci świadectwa pracy
z 31 grudnia 2021 r. w postaci podpisu osoby „w zastępstwie”. Organ rentowy nie wskazał przy tym, z jakich przepisów prawa wywodzi obowiązek, by na świadectwie pracy podpis osoby
„w zastępstwie” stanowi formalną przeszkodę do uwzględnienia takiego dokumentu. Wymaga przy tym zaznaczenia, że zgodnie przepisy Kodeksu pracy aktualne w czasie wystawienia odwołującej świadectwa pracy (grudzień 1993 r.) nie określały wymogów i danych, które ten dokument ma zawierać (art. 97 k.p.). Określało je natomiast obowiązujące w tym czasie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie świadectw pracy i opinii (Dz. U. z 1974 r. Nr 45, poz. 269 ze zm.), które w § 7 wskazywało, że w świadectwie pracy, oprócz danych określonych w art. 97 § 2 Kodeksu pracy, powinny być zamieszczone następujące informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracownika w nowym zakładzie pracy:

1)  okres korzystania z urlopu bezpłatnego i podstawa prawna jego udzielenia,

2)  okres korzystania z urlopu wychowawczego, a w wypadku likwidacji zakładu pracy - okres tego urlopu przypadający po likwidacji zakładu,

3)  wykorzystanie zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 188 Kodeksu pracy,

4)  okres odbywania służby wojskowej oraz zasadniczej służby w obronie cywilnej lub służby zastępczej, przypadający w czasie zatrudnienia w zakładzie pracy, który wydaje pracownikowi świadectwo pracy,

5)  okres, za który przyznano pracownikowi odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę (art. 36 ¹ k.p.),

6)  termin zdarzenia uzasadniającego, na podstawie odrębnych przepisów, obniżenie pracownikowi zasiłku z ubezpieczenia społecznego.

We wskazanym przepisie, ani żadnym innym zawartym w ww. akcie prawnym nie zostało oznaczone, jakie pieczątki mają znajdować się na świadectwie pracy ani jak ma wyglądać podpis pracodawcy.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy miał na względzie, że postępowanie sądowe w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe oparte jest o zasadę swobodnej oceny dowodów, a co za tym idzie, sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia czy wysokość osiąganych dochodów,
za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwały Sądu Najwyższego: z 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z 21 września 1984 r., III UZP 48/84; wyroki Sądu Najwyższego: z 7 grudnia 2006 r., I UK 179/06;
z 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06; z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97; z 2 lutego 1996 r.,
II URN 3/95). W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być wprawdzie udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, jednakże zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych
i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r. II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007 r., I UK 36/07; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013 r.,
III AUa 269/13). Powyższe, zdaniem Sądu, winno jednak być równoważone w każdym indywidualnym przypadku. Trzeba bowiem zauważyć, że pracownik nie może ponosić negatywnych konsekwencji wynikających z faktu, że jego dokumenty płacowe za określony okres zaginęły, zostały zniszczone bądź zostały wystawione w sposób budzący wątpliwości
o charakterze formalnym. Ma on prawo dowodzić zarówno faktu zatrudnienia w określonym zakładzie pracy, w danym okresie i na konkretnych warunkach, jak też wysokości osiąganego wynagrodzenia wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy
z 5 maja 2016 r., V U 214/16). Kierując się powyższym Sąd Okręgowy zważył, że w toku postępowania odwołująca dodatkowo zaoferowała dowody w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (Rp-7) z 20 września 2021 r., legitymacji ubezpieczeniowej oraz świadek G. M.. Dowody te zdaniem Sądu potwierdzają stanowisko odwołującej co do faktycznego wymiaru jej zatrudnienia w ww. zakładzie pracy w okresie od 1 czerwca 1989 r. do 31 grudnia 1993 r. W szczególności Sąd oparł się na zeznaniach świadek G. M., która pracowała w (...) i była odpowiedzialna za podpisywanie dokumentów wystawianych pracownikom – w tym świadectw pracy. Świadek potwierdziła,
że na kwestionowanym przez organ rentowy świadectwie pracy odwołującej z 31 grudnia
1993 r. widnieje jej podpis. Wyjaśniła przy tym, że w zakładzie pracy istniała praktyka polegająca na tym, iż to ona, w zastępstwie prezesa zarządu T. M., podpisywała dokumenty wystawiane dla pracowników przedsiębiorstwa – początkowo w miejscu jego pieczątki dopisywała adnotację „wz” (w zastępstwie), natomiast w późniejszym okresie posiadała własną pieczątkę „z upoważnienia Prezesa Zarządu, G. M.”. Zeznania świadek w tym zakresie znajdują odzwierciedlenie we wspomnianym wyżej zaświadczeniu Rp-7 z 20 września 2021 r., na której widnieje pieczęć o wyżej wymienionej treści oraz podpis świadka. Bezspornie również potwierdziła, że na oba omawiane dokumenty zawierają jej podpisy. Powyższe pozwala na przyjęcie, że świadek była upoważniona do podpisywania dokumentów w imieniu prezesa zarządu przedsiębiorstwa.

W tym stanie rzeczy stanowisko organu rentowego w zakresie, w jakim nie uwzględnił spornego okresu przy ustalaniu kapitału początkowego odwołującej, należało uznać nie tylko za niezasadne, lecz również zbyt formalistyczne. W rozpatrywanej sprawie świadectwo pracy wystawione ubezpieczonej zostało zaopatrzone w pieczęcie zakładu pracy i podpisane przez upoważnioną osobę, zaś organ rentowy nie wskazał podstaw mogących skutkować zakwestionowaniem wiarygodności takiej formy oznaczenia dokumentu. Ponadto przeprowadzone postępowanie sądowe potwierdziło autentyczność podpisu widniejącego na spornym dokumencie, nie sposób zatem pomijać go przy ustalaniu kapitału początkowego odwołującej. Powyższe czynniki o charakterze formalnym były zdaniem Sądu wystarczające do uwzględnienia dokumentu jako dowodu, tym bardziej, że same wskazania co do wysokości uzyskanego przez odwołującą wynagrodzenia nie budziły zastrzeżeń.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał odwołanie E. S. za zasadne. W konsekwencji powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z 7 stycznia 2020 r. znak: (...) w ten sposób, że uwzględnił do obliczenia kapitału początkowego pozostały sporny i nieuwzględniony przez ZUS okres od 1 lutego 1990 r. do 5 lutego 1990 r. oraz od 17 czerwca 1993 r. do 31 grudnia 1993 r., o czym orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.