Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie :

Przewodniczący : SSO Katarzyna Jakubowska – Pogorzelska

Protokolant: Martyna Zakrzewska

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2014 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. M.

przeciwko D. M.

o ustalenie

1.  oddala powództwo

2.  zasądza od powódki B. M. na rzecz pozwanego D. M. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu

3.  nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 września 2012 roku (data stempla) powódka B. M. domagała się ustalenia, że umowa majątkowa małżeńska i o podział majątku wspólnego zawarta w dniu 1 kwietnia 2008 roku pomiędzy powódką a pozwanym D. M. w formie aktu notarialnego (Repertorium A nr (...)) jest nieważna na podstawie art. 58 § 1i 3 k.c. jako mająca na celu obejście ustawy. W uzasadnieniu pozwu wskazała, że intencją stron było umorzenie wzajemnych zobowiązań na skutek potrącenia roszczeń pozwanego wobec powódki z tytułu podziału majątku wspólnego z roszczeniami alimentacyjnymi małoletnich dzieci stron. Podniosła także, że pozwany wymusił na niej podpisanie ww. umowy oraz, że wartość budynku podana w umowie była zawyżona, bowiem zgodnie z załączonym do pozwu operatem szacunkowym wartość budynku w K. wynosiła 240.000,00 zł a nie jak podano w umowie 300.000,00 zł. Powódka podniosła również iż umowa może być traktowana jako pozorna. /pozew, k. 2-4 akt/.

Pozwany D. M. wniósł o oddalenie powództwa w całości podnosząc, że wbrew twierdzeniom powódki wola stron nie obejmowała nigdy osiągnięcia skutku w postaci ominięcia przepisów ustawy. Pozwany wskazał, że płacił powódce comiesięczne kwoty 600 zł na rzecz dzieci, a powódka w związku ze zobowiązaniem wynikającym z umowy o podział majątku wspólnego przekazywała mu analogiczną kwotę. Pozwany zakwestionował podaną przez powódkę wartość budynku mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...) (240.000,00 zł) z uwagi na lokalizację działki, na której budynek jest posadowiony.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka B. M. i D. M. są byłymi małżonkami.

dowód: bezsporne

Jeszcze w trakcie trwania związku małżeńskiego a w toku sprawy rozwodowej strony postanowiły umownie ustalić obowiązek alimentacyjny pozwanego wobec małoletnich dzieci stron. W tym celu w dniu 1 kwietnia 2008 roku strony udały się do Kancelarii Notarialnej notariusz M. A., gdzie zwarły umowę (Repertorium A nr (...)), na podstawie której pozwany zobowiązał się płacić na rzecz dzieci – W. M. i M. M. tytułem alimentów kwotę po 300 zł miesięcznie na każde z dzieci, to jest łącznie kwotę 600 zł miesięcznie, do rąk powódki do dnia 10 - tego każdego miesiąca z góry, wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od 1 kwietnia 2008 roku. Strony postanowiły uregulować również sprawy dotyczące ich wspólnego majątku. W dniu 1 kwietnia 2008 roku zawarły umowę majątkową małżeńską i podziału majątku wspólnego (Repertorium A nr (...)), na mocy której powódka na wyłączną własność nabyła składniki majątkowe o łącznej wartości ustalonej na 340.000,00 zł (samochód ciężarowy o wartości 20.000,00 zł, nakłady pieniężne w postaci wybudowania budynku gospodarczego na nieruchomości położonej w K. o wartości 300.000,00 zł oraz nakłady pieniężne poczynione na majątek ruchomy w postaci wyposażenia zakładu oraz mieszkania znajdującego się w budynku gospodarczym w K. o wartości 20.000,00 zł). Pozwany natomiast nabył na wyłączną własność samochód osobowy marki O. (...) o wartości 20.000,00 zł. Strony postanowiły również, iż powódka dokona spłaty kwoty 150.000,00 zł na rzecz pozwanego w ten sposób, że kwotę 100.000,00 zł będzie spłacać po 600 zł miesięcznie, płatną z góry do dnia 10 - tego każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi od dnia opóźnienia zapłaty którejkolwiek z rat poczynając od 1 kwietnia 2008 roku, a po 18 miesiącach licząc od dnia podpisania aktu, to jest od 30 czerwca 2009 roku, w ciągu 3 miesięcy, to jest od 30 września 2009 roku, powódka spłaci jednorazowo kwotę 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami. W zakresie obowiązku zapłaty kwoty 150.000 zł powódka złożyła oświadczenie o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c. W istocie rynkowa wartość nakładów na budynek gospodarczy z uwzględnieniem jego stopnia zużycia na datę zawarcia umowy z dnia 1 kwietnia 2008r. wynosiła 92.285 zł zaś wartość składników majątku ruchomego należącego do byłych małżonków M., w skład którego wchodziły pojazdy, urządzenia zakładu i wyposażenie mieszkania kształtowała się na poziomie 47.870 zł.

dowód: umowa dotycząca obowiązku alimentacyjnego z dnia 1 kwietnia 2008 roku (Repertorium A nr (...)), k. 8-9 akt; umowa majątkowa małżeńska i podział majątku wspólnego z dnia 1 kwietnia 2008 roku (Repertorium A nr (...)), k. 10-12 akt; zeznania świadka M. A., k. 363 akt; częściowo zeznania świadka B. T., k. 159 v.-160 akt; częściowo zeznania świadka K. R., k. 195 akt; częściowo D. S., k. 196-197 akt; zeznania I. M., k. 363-366 akt; zeznania świadka E. Ś., k. 367; zeznania świadka A. S., k. 368 akt; zeznania świadka W. T. (1), k. 369-370 akt; zeznania świadka A. M., k. 370-371 akt; zeznania pozwanego, k. 499-500 akt, opinia biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości J. S. k 214-232, k 408-409, 470, opinia biegłego sądowego z zakresu wyceny ruchomości D. W. k 248-350, 397-398, 471)

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2008 roku Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w sprawie III C 503/08 orzekł rozwód związku małżeńskiego stron. Ustalony w wyroku udział pozwanego w kosztach utrzymania i wychowania dzieci odpowiadał kwocie określonej w umowie z dnia 1 kwietnia 2008 roku dotyczącej obowiązku alimentacyjnego, i wynosił po 300 zł miesięcznie na każde dziecko, łącznie 600 zł miesięcznie.

dowód: wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 5 listopada 2008 roku, III C 503/08, k. 7 akt

Powódka nigdy nie występowała na drogę sądową w imieniu małoletnich dzieci w celu egzekwowania świadczenia alimentacyjnego od pozwanego. Nie uiściła natomiast kwoty 50.000,00 zł zgodnie z zawartą umową z tytułu rozliczeń za podział majątku wspólnego. W związku z czym pozwany wystąpił z wnioskiem o wszczęcie egzekucji z jej majątku.

dowód: częściowo zeznania świadka B. T., k. 159 v.-160 akt; częściowo zeznania świadka K. R., k. 195-196 akt; częściowo zeznania świadka D. S., k. 196 akt; zeznania K. L., k. 198-199 akt; częściowo zeznania świadka D. T., k. 199-200 akt; postanowienie z dnia 19 lipca 2012 roku, k. 45 akt; protokół z zajęcia ruchomości, k. 46-47 akt; zajęcie wierzytelności k 128-131, zawiadomienia k 132, 134-140, zeznania powódki, k. 496; zeznania pozwanego, k. 497-501).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów, a także na podstawie zeznań świadków oraz przesłuchania stron. Dokumenty nie były kwestionowane pod kątem wiarygodności i autentyczności.

Odnośnie określenia wartości składników majątku wspólnego będących przedmiotem umowy majątkowej małżeńskiej z dnia 1 kwietni 2008 roku Sąd oparł się na opiniach pisemnych i ustnych biegłych sądowych z zakresu wyceny nieruchomości i wyceny ruchomości. Opinie zostały sporządzone w sposób fachowy, z uwzględnieniem danych rynkowych oraz indywidualnych cech wycenianych składników. W opiniach uzupełniających biegli udzielili przekonujących odpowiedzi na zadane im pytania co skutkowało odstąpieniem od zgłaszania dalszych wniosków dowodowych na okoliczność wyceny.

Na obdarzenie wiarą zasługiwały zeznania świadków I. M. (znajomej pozwanego), A. S. (brata ciotecznego pozwanego) i A. M. (matki pozwanego), którzy zgodnie zeznali, iż decyzję o zawarciu umowy dotyczącej podziału majątku wspólnego strony podjęły wspólnie. Zeznania były szczegółowe i logiczne, uzupełniały się wzajemnie.

Z kolei zeznaniom B. T. (przyjaciółki powódki), K. R. (ciotecznej siostry powódki), D. S. (siostry powódki), D. T. (brata powódki) należało dać wiarę w zakresie, w jakim pokrywały się ze zgromadzonymi w aktach dokumentami. W pozostałym zakresie tj. jeśli chodzi o podanie okoliczności związanych z przymuszeniem powódki przez pozwanego do zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej i podziału majątku wspólnego zeznania te Sąd ocenił jako nieprzekonujące. Po pierwsze zaprzeczyła tej okoliczności przesłuchiwana w charakterze świadka notariusz M. A.. Po drugie, okoliczności, o których zeznawali świadkowie nie są tego rodzaju ażeby mogły być postrzegane jako użycie przez pozwanego bezprawnej groźby, po trzecie zaś, strona powodowa w niniejszym procesie w ogóle nie powoływała się na wadę oświadczenia woli w postaci groźby. Bez wątpienia natomiast w okresie poprzedzającym podpisanie umów relacje między stronami nie były dobre, dochodziło do napięć, a planowany podział majątku miał uspokoić trudną sytuację małżeńską i w tym zakresie zeznania świadków są wiarygodne. Jeśli chodzi o zeznania świadka B. T. to były one niekonsekwentne. Z jednej strony twierdziła ona, że nie wie dlaczego powódka zgodziła się podpisać umowę a z drugiej strony potwierdziła, że na pewno były jakieś ustalenia między stronami przed podpisaniem umowy chociaż nie wiedziała jakie. Jak podała, coś jej się „obiło o uszy” (k 160). Umowa miała obejmować rozliczenia z majątku stron, zaś pozwany miał płacić alimenty na dzieci. Parokrotnie świadek słyszała rozmowy stron dotyczące przygotowania aktu notarialnego stąd niewiarygodne jest jej twierdzenie, że treść umowy była zaskoczeniem dla powódki. O tym, iż swoją wiedzę świadek czerpie bardziej od powódki aniżeli opiera ją na własnych spostrzeżeniach świadczy zaś stwierdzenie, że gdy toczyły się rozmowy na temat aktu notarialnego przed jego podpisaniem to świadek nie interesowała się sprawą. Obecnie składając zeznania miała już wyrobione zdanie na temat okoliczności zawarcia umowy (k 160v). Także świadek K. R. (siostra cioteczna powódki) zeznała, że o umowie dowiedziała się w momencie gdy pozwany wszczął egzekucję przeciwko powódce. Składając zeznania w dniu 3 grudnia 2013 roku świadek podała, że było to pod koniec ubiegłego roku lub na początku (zatem przełom 2012/2013 roku), chociaż jak wynika z treści aktu notarialnego umowa została zawarta przez strony cztery lata wcześniej bo w kwietniu 2008 roku. Twierdzenia na temat przemocy domowej, jakiej miał się dopuszczać pozwany względem żony nie zostały poparte żadnymi dokumentami, a zarzuty dotyczące wymuszenia zawarcia umowy przez pozwanego w istocie opierały się bardziej na domysłach świadka („ ja myślę…”, „mogę się domyślać…”, „wydaje mi się…”) aniżeli konkretnych faktach, poza obdukcją, o której świadek zeznała, że miała miejsce w roku 1999r a więc 9 lat przed podpisaniem umowy. W ocenie Sądu wiarygodne były natomiast zeznania tego świadka w części, w jakiej potwierdzają, że pozwany po podpisaniu umowy zalegał z alimentami na rzecz dzieci, a ciężar ich utrzymania obciążał w istocie powódkę.

Potwierdzały to także zeznania świadka D. S. (siostry powódki), która wskazywała, że szwagier nie płacił alimentów na dzieci a powódka nie spłacała szwagra. Zarówno zeznania świadka K. R., jak i D. S. znalazły odzwierciedlenie w treści opinii biegłych sądowych z zakresu wyceny nieruchomości i ruchomości, co do tego, że wartość podana w akcie notarialnym była zawyżona.

Na wiarę zasługiwały zeznania świadka K. L., osoby obcej dla stron, zatrudnianej poprzednio przez pozwanego, obecnie przez powódkę, co do okoliczności podjęcia czynności przez komornika, co wynika również ze znajdujących się w aktach dokumentów i nie było przedmiotem sporu. Od powódki dowiedziała się także o tym, iż pozwany nie płaci alimentów na dzieci mimo takiego obowiązku po jego stronie. Potwierdziła, iż relacje miedzy stronami nie były dobre, dochodziło do kłótni „szef denerwował się i krzyczał na żonę” (k 199). Świadek nie miała natomiast wiedzy odnośnie umów zawartych przez strony, o tym, iż pozwany żąda od powódki pieniędzy dowiedziała się dopiero po wizycie komornika.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka D. T. (brata powódki), który o akcie notarialnym dowiedział się wkrótce po jego podpisaniu. Podał, iż na jego pytanie dlaczego siostra podpisała umowę odpowiedziała, że „wszystko będzie dobrze, że zakończy się jakoś normalnie” (k 200), co świadczy o tym, iż powódka podpisując umowę spodziewała się unormowania stosunków z pozwanym i umowę zawarła świadomie. Potwierdził, że powódka nie dochodziła alimentów od męża, od siostry dowiedział się o egzekucji komorniczej na rzecz pozwanego, co było zaskoczeniem ponieważ strony nie spłacały kwot wynikających z aktów notarialnych i w tym zakresie zeznania te korespondowały z zeznaniami poprzednio powołanych świadków.

Sąd w pełni dał wiarę zeznaniom świadka M. A. (notariusza), który sporządzał oba akty notarialne z 1 kwietnia 2008 roku. Co prawda ze względu na upływ czasu oraz ilość dokonywanych czynności notarialnych świadek nie potrafiła przypomnieć sobie okoliczności umów, jednak jej zeznania były przydatne w zakresie w jakim potwierdziły, że jeżeli okoliczności towarzyszące umowie wskazywałyby na to, że czynność jest dokonywana pod wpływem groźby albo w stanie wyłączającym świadome podjecie decyzji i wyrażenie woli do zawarcia umowy by nie doszło.

Niewiele do sprawy wniosły zeznania świadka W. T. (2) (obcy dla stron), który potwierdził jedynie okoliczność zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej i podziału majątku wspólnego, która zresztą była bezsporna.

Sąd nie przeprowadzał dowodu z zeznań w charakterze świadka W. M. wobec cofnięcia wniosku /k. 159 akt/.

W ocenie Sądu nie zasługiwały na wiarę zeznania powódki, w których twierdziła, że pozwany wymusił na niej podpisanie aktu notarialnego z dnia 1 kwietnia 2008 roku obejmującego podział majątku wspólnego stron. Zeznania powódki pozostawały bowiem w sprzeczności z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności z zeznaniami świadków, którym Sąd uznał za wiarygodne.

Sąd dał wiarę pozwanemu, który w sposób relacyjny opisywał okoliczności towarzyszące sporządzaniu aktu notarialnego w dniu 1 kwietnia 2008 roku oraz woli towarzyszącej stronom, jednakże nie były one przekonujące w zakresie w jakim twierdził, że łożył alimenty na rzecz małoletnich dzieci zgodnie z umową, gdyż nie znalazły one potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powódka, domagając się ustalenia nieważności umowy majątkowej małżeńskiej i podziału majątku wspólnego z dnia 1 kwietnia 2008 roku, zgłosiła szereg zarzutów w oparciu o różne podstawy prawne. Stosownie do art. 6 k.c. ciężar udowodnienia okoliczności świadczących o wadliwości dokonanej czynności prawnej spoczywał na stronie powodowej.

Zgodnie z treścią art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Twierdzenie powódki o pozorności umowy, pomimo reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika nie zostało jednak udowodnione, a przy tym jest ono w ocenie Sądu nielogiczne. Należy pamiętać, że strony zawarły umowę o rozdzielności majątkowej i podziale majątku już w toku sprawy rozwodowej co świadczy o woli dokonania stosownych rozporządzeń majątkowych. Żadna z ujawnionych w toku procesu okoliczności faktycznych nie przemawiała za uznaniem by którakolwiek z umów zawartych w dniu 1 kwietnia 2008 roku miała w zamiarze stron nie wywołać skutku w postaci określonych przesunięć majątkowych (w przypadku umowy podziału) oraz określenia wysokości obowiązku alimentacyjnego pozwanego względem dzieci. Postanowienia umowy alimentacyjnej znalazły zresztą odzwierciedlenie w treści wydanego później wyroku orzekającego rozwód, opierającego się na zgodnych stanowiskach stron.

Także zarzut powódki, że umowa zmierzała do obejścia prawa okazał się nietrafny. Strony podpisały bowiem akty notarialne w warunkach swobody zawierania umów w obecności notariusza, który czuwał nad prawidłowym przebiegiem czynności.

Chybione jest jednocześnie stanowisko powódki, które zakłada, że sama możliwość dokonania potrącenia wzajemnych wierzytelności w wykonaniu zawartych umów, wynikająca wprost z treści art. 498 k.c., powoduje nieważność umowy, z której wierzytelności te wynikają. Zauważyć także należy, że strony w istocie w dniu 1 kwietnia 2008 roku zawarły dwie umowy w formie aktu notarialnego natomiast powódka domaga się obecnie ustalenia nieważności tylko jednej z nich tj. umowy majątkowej małżeńskiej i podziału majątku. W żadnej z tych umów nie znalazł się jednocześnie zapis, iż strony dokonują wzajemnego potrącenia wierzytelności. Strony nie mogłyby zresztą tego uczynić skoro wierzycielem z zakresie alimentów były małoletnie dzieci zaś powódka jedynie reprezentowała je w charakterze przedstawiciela ustawowego. Brak było zatem tożsamości podmiotowej w zakresie obu umów. Każda z tych umów podlegała też odrębnemu wykonaniu. Kwestia późniejszego sposobu ich realizacji nie może też stanowić podstawy do uznania, że umowy same w sobie zmierzały do obejścia prawa. Umorzenie wierzytelności wskutek potrącenia odnosi się bowiem do etapu wykonania umów. Potrącenie następuje w drodze stosownego oświadczenia woli a jego skuteczność należy rozpatrywać także w kontekście. art. 505 k.c. zgodnie z którym nie mogą być umorzone przez potrącenie wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania. Jeżeli więc na etapie wykonywania umów strony składały jakiekolwiek oświadczenia o potrąceniu to nie były one skuteczne i nie tamowały drogi do przymusowego dochodzenia wymagalnych roszczeń alimentacyjnych przysługujących małoletnim.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie potwierdził też tezy, że pozwany, stosując bezprawną groźbę doprowadził pozwaną do zawarcia umowy 1 kwietnia 2008 roku(art. 87 k.c.). Niezależnie od tego podkreślić należy, że zarówno groźba, jak i istotny błąd co do treści czynności prawnej (art. 84 k.c.) powodują względną nieważność czynności prawnej, co oznacza, że konieczne jest wówczas złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli zgodnie z art. 88 k.c. Bezspornie natomiast powódka oświadczenia takiego nigdy nie złożyła, ani też nie powoływała się na nie w toku procesu.

Brak było także podstaw do uznania, iż pozwany wykorzystał przymusowe położenie powódki (vide art. 388 k.c.) bowiem nie dość, że nie zostało to dowiedzione przez powódkę, to jeszcze istnienie wyzysku uzasadnia dochodzenie na drodze sądowej bądź to zmniejszenia własnego świadczenia bądź też unieważnienia umowy, przy czym orzeczenie sądu ma w tym przypadku charakter konstytutywny. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 grudnia 2013 roku (I ACa 1088/13 LEX nr 1428246) artykuł 388 § 1 k.c. stosuje się do ukształtowania treści ważnej umowy z zachowaniem zasady ekwiwalentności wzajemnych świadczeń przez stosowne zmniejszenie, bądź zwiększenie któregoś z nich albo częściowe skorygowanie obydwu (roszczenie wyrównawcze), a dopiero gdyby się okazało, że realizacja takiej korekty byłaby nadmiernie utrudniona, otwiera się roszczenie do unieważnienia umowy. Norma powołanego przepisu wyklucza zatem skutek bezwzględniej nieważności na rzecz wzruszalności. Tymczasem umowa sprzeczna z ustawą, mająca na celu obejście prawa bądź niezgodna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna z mocy prawa. Zatem z art. 58 § 2 k.c. można wywieść roszczenie o ustalenie nieważności umowy ze skutkiem ex tunc, podczas gdy na podstawie art. 388 § 1 k.c. można dochodzić unieważnienia umowy ze skutkiem ex nunc. Są to dwa różne roszczenia.

Niezależnie od poczynionych wyżej rozważań prawnych należy jednak zauważyć, że Sąd będąc związanym zgłoszonym roszczeniem i jego podstawą faktyczną nie mógł orzekać wbrew brzmieniu art. 321 § 1 k.p.c.

Jeśli więc powódka, zawierając umowę w dniu 1 kwietnia 2008 roku, działała nawet pod wpływem błędu, w tym co do wartości składników podlegających podziałowi, mogła złożyć oświadczenie o uchyleniu się od skutków swego oświadczenia woli w terminie roku od jego wykrycia (vide art. 88 § 1 i 2 k.c.) i z powołaniem się na nie dochodzić roszczeń na gruncie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, czego jednak nie uczyniła, decydując się na realizację roszczeń z innych podstaw prawnych.

W świetle powyższych okoliczności powództwo oparte na treści art. 189 k.p.c. podlegało oddaleniu w całości, o czym Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Sąd obciążył powódkę, jako stronę przegrywającą proces, kosztami procesu na podstawie art. 98 k.p.c.. Na wskazaną sumę składa się zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.617,00 zł zł zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku, poz. 461) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

Nieuiszczone koszty sądowe w postaci opłaty sądowej od pozwu nieuiszczonej przez powódkę oraz wydatki na opinie biegłych: 5.623,20 zł /k. 413 akt/, 235,96 zł /k. 415 akt/ oraz 1.294,62 zł /k. 439 akt/ należało, zgodnie z art. 102 k.p.c., przejąć na rachunek Skarbu Państwa, biorąc pod uwagę sytuację osobistą i majątkową powódki.