Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Eliza Nowicka - Skowrońska

Protokolant: prot. sąd. Marta Szymanowska

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa S. F.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego W. - B.

o zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od S. F. na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1476/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 06 grudnia 2012 r. powód S. F. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia orzeczenia wyroku tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do przebywania i odbywania kary pozbawienia wolności w celi dla osób niepalących.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pomiędzy październikiem 2009 r., a 9 grudnia 2010 r. przebywał w Areszcie Śledczym W.-B. w celi dla niepalących, przy czym w dniu 3 lutego 2010r. został przeniesiony do celi dla osób palących pomimo, że już wcześniej zgłaszał wychowawcy, że jest osobą niepalącą. W przekonaniu powoda przebywanie przez niego w takiej celi wraz z osobami używającymi wyrobów tytoniowych w ilości około 20 papierosów dziennie przez każdego ze współosadzonych, naraziło go na uszczerbek na zdrowiu, a także naruszyło jego prawa do godnego odbywania kary pozbawienia wolności. (k. 5-6 oraz 13-14)

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Aresztu Śledczego W.-B. zastępowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania, a na rzecz Prokuratorii Generalnej kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych, a także –w trybie art. 220 k.p.c. – ograniczenie rozprawy do ustalenia braku istnienia przesłanki bezprawności działań pozwanego.

Pozwany w uzasadnieniu podniósł, iż stan faktyczny w przedmiotowej sprawie w istotny sposób różni się od przedstawianego przez powoda. Wskazano, iż powód zadeklarował ustnie, że jest osobą palącą tytoń, zarówno przy przyjmowaniu na oddział, jak i po zmianie cel w dniu 3 lutego 2010 r. Zaprzeczono tym samym, aby zgłaszał on wychowawcy jakiekolwiek zastrzeżenia co do stanu celi i używania wyrobów tytoniowych przez osoby się w niej znajdujące. Pozwany wskazał również, że podczas osadzenia powód wielokrotnie nabywał papierosy w sklepie znajdującym się na terenie zakładu karnego.

Ponadto pozwany zauważył, że powód nawet nie podjął próby uprawdopodobnienia, by działania Skarbu Państwa, z których wywodzi on hipotetyczną szkodę, miały charakter bezprawny, a także, że wskazywane przez powoda naruszenie jego dóbr osobistych miało charakter obiektywny. Zarzucił również, że prezentowane roszczenia nie zostały poparte wnioskami dowodowymi mogącymi wykazać ich zasadność. (k.70-74)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. F. przebywał w Areszcie Śledczym W. B. w okresie od października 2009 r. do 9 grudnia 2010 r., przy czym w pierwszym okresie przebywał w pawilonie(...)oddziale I w celi przeznaczonej dla osób niepalących. Następnie od 3 lutego 2010r. do 9 grudnia 2010 r. znajdował się na oddziale penitencjarnym (...) oddziale III celi numer 8, która była celą dla osób palących i znajdowali się w niej osadzeni używający wyrobów tytoniowych (zeznania powoda – k. 190, okoliczności przyznane przez pozwanego).

Powód kilkukrotnie zmieniał swoje oświadczenia w przedmiocie korzystania przez niego z wyrobów tytoniowych, zarówno na piśmie, jak i w rozmowach z wychowawcami. Między innymi w dniu 19 października 2011r. złożył oświadczenie, że jest osobą palącą wyroby tytoniowe (kopia oświadczenia - k. 90). Kolejno w dniu 11 lutego 2012r. złożył oświadczenie o zgoła odmiennej treści – że jest osobą niepalącą (kopia oświadczenia – k. 91, oświadczenie powoda złożone na rozprawie – k. 190).

W okresie od marca 2010r. do listopada 2010 r. powód regularnie nabywał po parę paczek papierosów różnych marek w sklepie znajdującym się na terenie zakładu karnego (zeznania powoda – k. 191- 192, kopie paragonów – k. 77 - 87).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powód dochodził zadośćuczynienia za doznany uszczerbek na zdrowiu oraz w związku z niezgodnym z prawem działaniem przy wykonywaniu władzy publicznej poprzez naruszenie jego prawa do godnego odbywania kary pozbawienia wolności i prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego. Domagał się żądanej kwoty jako rekompensaty za narażenie go na pobyt w celi, w której przebywały osoby palące i przez większą część dnia i nocy używały wyrobów tytoniowych powodując konieczność wdychania przez powoda dymu papierosowego.

Zgodnie z treścią art. 417 § 1 kc, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Stosownie zaś do treści art. 448 kc, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Natomiast zgodnie z art. 24 § 1 kc, ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Ponadto § 2 tego przepisu stanowi, że jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

W pierwszym rzędzie należało wskazać, iż powód miał znaczne problemy ze sprecyzowaniem zgłoszonego żądania, gdyż raz domagał się zadośćuczynienia na podstawie art. 417 kc w związku z art. 77 Konstytucji RP (pozew – k. 5), innym zaś – wskazywał na naruszenie przez pozwanego jego dóbr osobistych w postaci prawa do odbywania kary pozbawienia wolności w godnych warunkach, określając to uprawnienie jako swoiste dobro osobiste (k. 6 – treść uzasadnienia). Innym jeszcze razem wskazywał, iż w wyniku przebywania w towarzystwie osób palących papierosy był narażony na konieczność wdychania dymu tytoniowego, co znacząco odbiło się na jego zdrowiu (pismo procesowe z dnia 31.12.2013r. – k. 13, oświadczenie zgłoszone na rozprawie – k. 189).

Dokonując rozważań na tle art. 417 k.c. w pierwszej kolejności wskazać należy odnieść się do treści art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Przepis ten bowiem stanowi, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. To unormowanie wynika z nowelizacji kodeksu cywilnego w zakresie reguł odpowiedzialności Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną władczym działaniem władz publicznych. Impulsem do zmiany przepisów stał się wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r. (SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256), uznający, że art. 418 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, a art. 417 k.c. jest zgodny z Konstytucją RP, ale przy częściowo odmiennym jego rozumieniu od dotychczas przyjmowanego. Nowelizacja w zakresie art. 417 k.c. weszła w życie 1 września 2004 r.

Art. 417 k.c. przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako "niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej". Stanowi on zatem ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich władcze działania. Szczególne znaczenie mają przy tym unormowania zawarte w art. 417 ¹ § 1-3 k.c., które jako dodatkową przesłankę dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wprowadzają obowiązek uprzedniego stwierdzenia niezgodności z prawem działania władz publicznych.

Regulacja powyższa nie pozostawia wątpliwości, że odpowiedzialność władz publicznych dotyczy ich działań i zaniechań, a ponoszą odpowiedzialność za swoje zachowania, jeżeli są one "niezgodne z prawem". Wymóg ten stanowi przesłankę odpowiedzialności i wiąże się z pojęciem bezprawności, które obejmuje zachowania naruszające przede wszystkim normy prawne. Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest również ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, a więc szkody i związku przyczynowego (por. wyrok TK z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256; wyrok TK z 23 września 2003 r., K 20/02, OTK-A 2003, nr 7, poz. 76). Badanie jednak tych przesłanek odpowiedzialności deliktowej w niniejszej sprawie jest bezprzedmiotowe, bowiem ze wszystkich okoliczności wynika, iż nie została spełniona podstawowa przesłanka tej odpowiedzialności, a mianowicie – bezprawność czynu.

Podobnie na cechę bezprawności wskazuje treść art. 24 kc, z którym wiąże się odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych. Pozwany konsekwentnie wskazywał, iż po jego stronie nie nastąpiły takie zachowania, które powodowałyby naruszenie dóbr osobistych powoda, ani aby został on osadzony w celi dla palących mimo wyraźnego i zwerbalizowanego sprzeciwu wobec takiemu stanowi rzeczy do władz jednostki penitencjarnej. Zdumiewającym jest zatem, iż powód nie zgłaszał na piśmie żadnego protestu przeciwko umieszczeniu go w celi dla palących, zaraz po takim zdarzeniu. Co więcej – sam potwierdził, iż kiedy sytuacja tego wymagała, sam wyraził chęć do przeniesienia do takiej celi – gdyż wiązało się to z możliwością uzyskania zatrudnienia na terenie zakładu i uzyskiwania dochodu z tego tytułu (zeznania powoda – k. 192).

Należy mieć na uwadze, iż o bezprawności stanowi zachowanie polegające na działaniu sprzecznym z prawem lub niedopełnieniu obowiązku wynikającego w szczególności z normy prawnej. Dokonując analizy materiału dowodowego nie można stwierdzić, aby jakiekolwiek działania pozwanego były niezgodne z prawem. Zgodnie zaś z art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. obowiązek udowodnienia faktu obciąża stronę, która z tego faktu wyciąga skutki prawne.

W ocenie Sądu powód nie wykazał nawet, aby działania pozwanego w przedmiotowej sprawie były bezprawne. W tej sytuacji nie było potrzeby oceny czy powód w należyty sposób wykazał by doszło do rozstroju jego zdrowia na skutek przebywania w celi z osobami palącymi w szczególności na skutek biernego palenia powoda czy innych szkód. Takiego faktu również powód nie wykazał, zaś zgłoszony przez niego wniosek dowodowy na okoliczność obecności w organizmie substancji nikotynowych w chwili obecnej jako nieprzydatny w niniejszym postępowaniu został oddalony (k. 192, 193).

W ocenie Sądu zeznania powoda, w których wyjaśniał, że nie używa tytoniu należy ocenić jako niewiarygodne, w szczególności zważywszy na treść dowodów z dokumentów, którym Sąd dał wiarę, przedstawianych przez stronę pozwaną z których wynikało, że powód regularnie nabywał papierosy, a także celowo wprowadził w błąd administrację Aresztu Śledczego odnośnie korzystania przez niego z tytoniu w celu stworzenia możliwości doprowadzenia do niniejszego postępowania o zadośćuczynienie.

Także wyjaśnienia powoda w zakresie powodów dla jakich korzystał z możliwości zakupu papierosów nie zasługiwały na wiarę. S. F. przedstawiał bowiem towar ten jako swoistą walutę w rozliczeniach miedzy osadzonymi, jednak jego zeznania w tym zakresie nie zostały przyjęte przez Sąd za przekonywujące. W szczególności z tej przyczyny, iż sam powód wskazywał, iż w zależności od potrzeb raz podawał, że jest osobą palącą – kiedy chodziło o zakwaterowanie w celi uprawniającej do podjęcia pracy na terenie zakładu karnego, a innym razem rzekomego zgłaszania, że jest niepalący i wnosił o zmianę celi na taką, która jest przeznaczona do pobytu osób niepalących.

Z powyższych względów, przede wszystkim z uwagi na nieudowodnienie faktu naruszenia dóbr osobistych powoda i wywołania takim działaniem szkody na jego osobie, powództwo jako bezzasadne należało oddalić w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zasądzając od powoda na rzecz pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na którą składało wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego radcą Prokuratorii Generalnej w stawce minimalnej ustalone zgodnie z przepisem § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 j.t.)

Zarządzenie: odpis uzasadnienia wraz z odpisem wyroku doręczyć powodowi