Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Joanna Machoń
Sędziowie:	SO Magdalena Majewska SR del. Dorota Walczyk
Protokolant:	sekr. sądowy Katarzyna Dymiszkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. D.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

z dnia 21 lutego 2017 r., sygn. akt I C 3583/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz D. D. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 1223/17

UZASADNIENIE

W dniu 12 sierpnia 2016 roku D. D. wystąpiła przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. z pozwem o zapłatę kwoty 5.150,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 lipca 2016 roku do dnia zapłaty, wniosła nadto o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew (...) S.A. z siedzibą w W. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 21 lutego 2017 r. Sąd: I. zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz D. D. kwotę 5.150,00 zł (pięć tysięcy sto pięćdziesiąt złotych 00 groszy) wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 lipca 2016 roku do dnia zapłaty, II. zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz D. D. kwotę 2.675,00 zł (dwa tysiące sześćset siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 2.400,00 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd oparł rozstrzygnięcie na ustaleniach: Na podstawie pisemnego wniosku D. D. z dnia 25 kwietnia 2013 roku, w dniu 27 maja 2013 roku została zawarta pomiędzy nią, a (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: (...)) umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) ze składką regularną, potwierdzona polisą nr (...). Strony ustaliły, że składka ubezpieczeniowa będzie płatna przez D. D. co roku w kwocie 10.300,00 zł. Integralną część umowy stanowiły ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) o oznaczeniu OWU RPFM1.01.2013, których tekst został doręczony D. D. przed zawarciem umowy. Stosownie do treści artykułu I OWU (...) zobowiązało się wypłacić świadczenie w przypadku zajścia w życiu ubezpieczonego zdarzenia przewidzianego w umowie, natomiast D. D. zobowiązała się do terminowego uiszczania składek. Według treści art. III ust. 1, 2 i 3 OWU przedmiotem ubezpieczenia było życie ubezpieczonego – zakres ubezpieczenia obejmował śmierć ubezpieczonego w okresie udzielania ochrony ubezpieczeniowej, zaś odpowiedzialność pozwanego Towarzystwa polegać miała na wypłacie uposażonemu świadczenia w wysokości sumy ubezpieczenia, ponadto Towarzystwo miało wypłacić wartość dodatkową, o ile by takowa istniała. Umowa została zawarta na czas nieokreślony (art. IV ust. 1 OWU). Zgodnie z art. VI ust. 4 OWU ubezpieczający miał prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym terminie, z zachowaniem 30 - dniowego okresu wypowiedzenia. Wypowiedzenie nie zwalniało z obowiązku zapłaty składki regularnej za okres, w którym Towarzystwo udzielało ochrony ubezpieczeniowej. Ubezpieczony był uprawniony także do odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od daty doręczenia umowy (art. VI ust. 1). Ponadto umowa ulegała rozwiązaniu: w przypadku śmierci ubezpieczonego - w dniu śmierci, w przypadku wypłacenia wartości wykupu - w dniu dokonania przez Towarzystwo wypłaty wartości wykupu oraz w przypadku nieopłacenia przez Ubezpieczającego składki regularnej na zasadach określonych w ust. 6 i 7 (art. VI ust. 5 OWU). W myśl art. IX ust 1 OWU wykup polisy polegał na wypłacie ubezpieczającemu wartości wykupu, przy czym polisa miała wartość wykupu równą wartości polisy i wartości dodatkowej, pomniejszonej o opłatę za całkowity wykup polisy i całkowity wykup wartości dodatkowej (ust. 2). Wysokości powyższych opłat zostały określone w tabeli opłat i limitów. Opłata za wykup została określona poprzez procentowe odniesienie do wartości polisy powstałej ze składek regularnych należnych przez okres pierwszych 5 lat polisy (art. IX ust. 5 OWU i pkt. 4 tabeli opłat i limitów). Do obliczenia wartości polisy i wartości dodatkowej przyjmowana była cena sprzedaży jednostki uczestnictwa obowiązującą w dniu wyceny, w którym towarzystwo dokona umorzenia jednostek uczestnictwa (art. IX ust. 9). Towarzystwo zobowiązało się do wypłaty wartości wykupu polisy w terminie 14 dni od daty umorzenia jednostek uczestnictwa, zgodnie z postanowieniami ust. 9 (art. IX ust. 10).

Zgodnie z tabelą opłat, opłata za całkowity wykup wartości polisy w pierwszym roku (rocznicach polisy) wynosiła 98 % wartości polisy utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych 5 latach polisy, w drugim roku - 95 %, w trzecim roku – 85 %, w czwartym roku – 70 %, w piątym roku - 55%, w szóstym roku - 40 %, w siódmym roku – 25 %, w ósmym roku – 20 %, w dziewiątym roku – 10 %, w dziesiątym roku - 5 %, a od jedenastego roku nie była już naliczana.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję (...) z dnia 23 grudnia 2015 roku (nr decyzji: (...)) na mocy której (...) uznało, iż stosowane przez nią we wzorcach umów, w tym we wzorcu będącym przedmiotem niniejszego postępowania, opłat pobieranych w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy ze środków zgromadzonych na rachunku, na którym ewidencjonowane są jednostki uczestnictwa nabyte za składki konsumenta, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji i stanowi tym samym naruszenie art., 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nadto zobowiązała się do usunięcia skutków tej decyzji. D. D. w dniu 5 kwietnia 2016 roku wniosła o całkowity wykup wartości polisy. D. D. podpisała aneks do umowy ubezpieczania nr (...) zaproponowany przez (...) w wykonaniu decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na potrzeby aneksu wprowadzono definicję pojęcia „wartość umowy” którą miała stanowić suma składek regularnych płatnych przez Ubezpieczającego w okresie przez jaki Ubezpieczający zgodnie z umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, przy założeniu ciągłego trwania umowy i regularnego opłacania składek w całym okresie ubezpieczenia. W przypadku, w którym ubezpieczający zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy przez okres dłuższy niż 10 lat, Wartość umowy będzie ograniczona do sumy składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego przez okres pierwszych 10 lat trwania umowy. Przy ustalaniu Wartości umowy pod uwagę brana będzie wysokość składki wskazana w polisie w momencie zawarcia Umowy, to jest bez uwzględnienia ewentualnych zmian wysokości składek w przyszłości, np. z tytułu indeksacji. Zgodnie z § 1 ust. 2 aneksu strony zmodyfikowały uzgodnione w umowie zasady obliczania wysokości opłaty za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy w ten sposób, że opłata ta będzie wyliczana w dotychczasowy sposób z tym zastrzeżeniem, że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5% wartości umowy. W przypadku, w którym wysokość opłaty za całkowity lun częściowy wykup wartości polisy, obliczona zgodnie z umową, byłaby wyższa niż 5% wartości umowy, opłata ulega obniżeniu do wysokości 5% wartości umowy. Aneks wszedł w życie 6 kwietnia 2016 roku. Umowa ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym potwierdzona polisą nr (...) uległa rozwiązaniu. Wartość umorzonych jednostek uczestnictwa na dzień 12 kwietnia 2016 roku wyniosła 30.375,79 zł (umowa główna) i od tejże sumy (...) pobrało opłatę za wykup w wysokości 5.150,00 zł. W związku z tym po zakończeniu umowy D. D. została wypłacona przez (...) kwota 37.302,04 zł, która obejmowała również kwotę 12.085,25 zł z umowy dodatkowej. Pismem z dnia 5 lipca 2016 roku D. D. wezwała (...) do zwrotu opłaty za wykup w kwocie 5.150,00 zł w terminie 14 dni od otrzymania pisma. Wezwanie wpłynęło do (...) w dniu 7 lipca 2016 roku. (...) nie spełniło tego świadczenia na rzecz D. D. do daty zamknięcia rozprawy.

Sąd wskazał, że spór pomiędzy stronami dotyczył wyłącznie kwestii materialnoprawnych i koncentrował się na ocenie postanowień OWU stosowanych przez pozwanego, w oparciu o które zatrzymał on dochodzoną pozwem kwotę, przez pryzmat przepisów chroniących konsumentów a zakazujących stosowania klauzul abuzywnych we wzorcach umownych przez przedsiębiorców tj. art. 385 ¹ § 1 k.c. – art. 385 ³ k.c. Z tego też względu Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia kosztów poniesionych w związku z rozwiązaniem umowy. Jak wskazał ponadto Sąd, sama opłata nie odnosiła się też do kosztów. W ocenie Sądu powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Okoliczności faktyczne związane z kształtowaniem się stosunku umownego pomiędzy powódką, a stroną pozwaną w rozpoznawanej sprawie były jak wskazał Sąd de facto bezsporne. Nie budziły także wątpliwości Sądu okoliczności związane z rozwiązaniem przedmiotowej umowy. Powódka nie kwestionowała wartości środków zgromadzonych na rachunku rozliczeniowym umowy, stanowiących podstawę ustalenia i pobrania przez pozwanego opłaty od wykupu. Z kolei pozwane Towarzystwo (...) nie kwestionowało, iż sporną opłatę pobrało w wysokości wskazywanej przez powódkę. Spór stron dotyczył kwalifikacji postanowień OWU uprawniających stronę pozwaną do naliczania opłaty od wykupu w związku z wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia łączącego strony – jako klauzul niedozwolonych. W pierwszej kolejności Sąd odniósł się do podnoszonego przez stronę pozwaną aneksu, którym zmieniono postanowienia dotyczące opłaty za całkowity wykup polisy. Aneks jak wskazał Sąd został zaproponowany przez (...) na skutek wykonania decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 roku. W decyzji tej zaznaczono, że zaakceptowanie aneksu nie wyłącza możliwości kwestionowania przez konsumenta, w szczególności w ramach sądowej kontroli incydentalnej, postanowienia umowy określającego sposób obliczania wartości wykupu. Podkreślono także, iż w przypadku podpisania przez konsumenta aneksu (...) nie uzna powyższego za zamknięcie drogi do dochodzenia przez konsumentów dalszych roszczeń dotyczących wartości wykupu, co oznacza, że konsument może dochodzić zwrotu całej zatrzymanej przez (...) kwoty. Następnie wskazano, że zaakceptowanie przez Prezesa Urzędu zobowiązania złożonego przez (...) nie oznacza akceptacji dla pobierania przez (...) opłat w wypadku częściowego lub całkowitego wykupu polisy a przyjęcie zobowiązania (...) w żadnym wypadku nie pozbawia konsumentów uprawnień do dochodzenia dalej idących roszczeń dotyczących opłat pobranych w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy.

Sąd wskazał, że w ramach kontroli incydentalnej, jakiej dokonał w niniejszym postępowaniu na podstawie art. 385 ² k.c. dokonał tej oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Poza tym Sąd zauważył, że aneks znacznie zmodyfikował zasadę obliczania opłaty za wykup polisy. Uprzednio liczona jako procent wartości polisy utworzonej ze składki regularnej należnej w pierwszych pięciu latach polisy obecnie stanowi procent wartości umowy czyli sumy składek regularnych, które konsument miał wpłacić w ciągu 10 lat trwania umowy. Konsument jakim jest powódka widzi jak wskazał Sąd przede wszystkim 95 % (opłata pobierana pierwotnie w pierwszym roku polisy) i 5% (opłata pobierana obecnie). Tymczasem opłata zgodna z treścią aneksu nie stanowi 5% środków zgromadzonych przez powoda a 5 % składek, jakie powód winien wpłacić w pierwszych 10 latach polisy. W przypadku powódki było to co wskazał Sąd, prawie 17% zgromadzonych z tytułu umowy głównej środków. W sytuacji, kiedy to pierwotnie umowa w zupełnie inny sposób określała zasady dotyczące opłaty za wykup polisy w pierwszych 10 latach jej trwania i okres obowiązkowego utrzymania umowy nie był wskazany we wniosku, polisie, jak również wprost nie wynika z żadnego z postanowień OWU – taka modyfikacja, jaka została dokonana aneksem jest możliwa do zaakceptowania wyłącznie – jak to podkreślono w treści decyzji (...) – jako dobrowolna modyfikacja nie zamykająca konsumentowi drogi do dochodzenia całości roszczeń w trybie sądowej kontroli incydentalnej. Ponadto, w ocenie Sądu, stwierdzenie abuzywności postanowień OWU w brzmieniu z daty zawarcia umowy sprawi, iż postanowienia wspomnianego aneksu nie będą skuteczne, albowiem dotyczą one właśnie tych postanowień umowy (określających opłatę za całkowity lub częściowy wykup polisy), które na skutek stwierdzenia przesłanek z art. 385 ¹ kc nie będą wiązały stron. Późniejsza modyfikacja postanowień niewiążących od początku (ex tunc) – również nie może być wiążąca dla stron. Sąd zauważył także, że aneks został przedstawiony konsumentowi w momencie, kiedy zdecydował się na wypłatę środków i wszedł w życie dopiero po złożeniu przez powódkę wniosku o całkowitą wypłatę.

Sąd doszedł do przekonania, że powódka zasadnie domagała się od strony pozwanej zwrotu kwoty nienależnie ustalonej i pobranej tytułem opłaty za wykup polisy w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia na życie. Podstawę prawną wywiedzionego powództwa stanowiła jak wskazał Sąd dyspozycja art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Świadczenie pobrane przez stronę pozwaną od powódki stanowią w ocenie Sądu tzw. świadczenie nienależne, czego konsekwencją było powstanie zobowiązania po stronie pozwanej do jego zwrotu. Następnie Sąd wskazał, że umowa ubezpieczenia na życie jest umową nazwaną, do której zastosowanie mają przepisy znajdujące się w szczególności w tytule XXVII, dziale I i III Kodeksu cywilnego oraz przepisy zawarte w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (j.t. Dz. U. z 2010 r., nr 11, poz. 66). Umowa zawarta przez strony pozostaje umową ubezpieczenia z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie, oraz z postanowieniami charakterystycznymi dla umów których celem jest inwestowanie kapitału. Przewidziana umową ochrona ubezpieczeniowa ma jednak jak wskazał Sąd, z uwagi na sumę ubezpieczenia, charakter symboliczny, tak więc dominuje w niej aspekt kapitałowy uzasadniający pogląd, że cel umowy zakłada istnienie długotrwałego stabilnego stosunku prawnego łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowania możliwie najlepszego efektu ekonomicznego dla ubezpieczającego, co zapewnia także ubezpieczycielowi określone korzyści. Kolejno Sąd powołał art. 385 ¹§ 1 k.c. i wskazał, że aby dane postanowienie umowne mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać spełnione cztery warunki: umowa musi być zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy oraz sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy głównych świadczeń stron.

Na podstawie zebranego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że bezsprzecznie umowa będąca przedmiotem niniejszego postępowania została zawarta pomiędzy stroną pozwaną jako przedsiębiorcą, a powódką jako konsumentem, zaś jej postanowienia nie zostały uzgodnione z powódką indywidualnie - o takim indywidualnym uzgodnieniu nie może świadczyć samo zapoznanie się powódki z treścią wzorca umownego, co potwierdziła swoim podpisem, a co w rzeczywistości potwierdza niejako, że nie miała ona rzeczywistego wpływu na treść umowy zawartej przez strony. Okoliczności przeciwnej pozwany nie udowodnił pomimo, iż to na nim spoczywał w tym zakresie ciężar dowodu zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 4 k.c., nie zgłosił również na tę okoliczność żadnych wniosków dowodowych. Nadto sama wiedza powódki i zrozumienie zapisów umowy nie mogą stanowić o tym, że nie stanowiły one klauzul niedozwolonych – ustawa nie wprowadza takiej przesłanki do treści dyspozycji art. 385 ¹ k.c. Wbrew stanowisku pozwanego w ocenie Sądu należało uznać, że opłata od wykupu polisy nie stanowiła głównego świadczenia stron. W ocenie Sądu argumentacja pozwanego w tym względzie oparta jest o fałszywą przesłankę. Zarzut abuzywności nie dotyczy bowiem świadczenia ubezpieczyciela w postaci wypłaty wartości wykupu (a do tego rodzaju świadczenia odwołuje się pozwany uzasadniając jego esencjonalny dla umowy ubezpieczenia charakter) ale świadczenia ubezpieczonego (tyle, że potrącanego z wypłaty wartości wykupu) w postaci opłaty od wykupu pobieranej właśnie przed całkowitą wypłatą wartości wykupu. Świadczenie zaś w postaci opłaty od wykupu nie może stanowić głównego świadczenia stron umowy ubezpieczenia, skoro nie jest niezbędnym dla wypłaty wartości wykupu a jedynie postanowieniem przewidzianym na wypadek przedwczesnego jej rozwiązania, potrącanym przy okazji tej wypłaty. Nie może zostać uznane w ocenie Sądu za trafne również odwołanie się przez stronę pozwaną do treści art. 13 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 950 ze zm.) jako przepisu określającego główne świadczenia stron umowy ubezpieczenia. Przepis ten określa konieczne elementy treści umowy ubezpieczenia w sensie technicznym, wskazuje jakie elementy stosunku prawnego strony obowiązane są uregulować. Wymóg ten nie jest jednak jednoznaczny z określeniem głównego świadczenia stron stanowiącego materialną treść zobowiązania. Z pkt. 2 ust. 4 tego przepisu nie wynika, by strony obowiązane były przewidzieć w umowie, że w razie jej wypowiedzenia w określonym terminie ubezpieczony powinien uiścić ubezpieczycielowi opłatę od wykupu. Przepis ten nakazuje określić zasady ustalania wartości wykupu, nie nakłada zaś obowiązku potrącenia z niej opłaty od wykupu. Także i z tej przyczyny argumentacja pozwanego o opłacie od wykupu jako głównym świadczeniu ze strony powódki okazała się nietrafna. Sąd doszedł do przekonania, że zapisy dotyczące pobranej przez (...) opłaty za całkowity wykup wartości polisy kształtują prawa i obowiązki konsumenta – powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Zdaniem Sądu zapis ogólnych warunków umowy ubezpieczenia wraz z tabelą opłat i limitów, stanowiących w rozumieniu art. 384 k.c. integralną część umowy stron, dotyczący procentowego ustalenia opłaty od wykupu, ukształtował prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, i stanowi klauzulę niedozwoloną. W pierwszej kolejności Sąd wskazał, że pobrana od powódki opłata za całkowity wykup wartości polisy była rażąco wygórowana, co doprowadziło do bezpodstawnego zubożenia konsumenta – powódki na rzecz przedsiębiorcy – pozwanego naruszając równowagę kontraktową. Opłata za wykup nie została w OWU i załączniku do umowy w postaci tabeli opłat (także w aneksie) w żaden sposób powiązana z kosztami, jakie ubezpieczyciel będzie zmuszony rzeczywiście pokryć w sytuacji wygaśnięcia umowy przed umówionym terminem, a na co powoływał się pozwany w niniejszym procesie. Przeciwnie, wysokość opłaty od wykupu została procentowo powiązana jedynie z wysokością zgromadzonej przez konsumenta sumy (w aneksie z wartością umowy), a takie powiązanie nie wyraża istoty i roli tejże opłaty, która według twierdzeń strony pozwanej miała pokrywać koszty wcześniejszego zakończenia umowy. Co równie istotne - jak podkreślił Sąd - podobnie została określona zmieniona aneksem opłata – jako procent wartości umowy. Nie wskazano przy tym konkretnych kosztów które na tę opłatę się składają. Podkreślić należy, że zawierając przedmiotową umowę z pozwanym powódka nie miała żadnego wpływu ani wiedzy na temat prowizji wypłaconej przez (...) pośrednikom ubezpieczeniowym wprowadzającym na rynek produkty pozwanego, nie może więc on być zobligowana do zwrotu uiszczonych przez pozwanego z tego tytułu sum. Powódka nigdy również nie zobowiązywała się względem pozwanego do zwrotu kosztów z tego tytułu. Brak także podstaw do obciążania powódki kosztami prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwanego (związanymi z obsługą, wynagrodzeniem pracowników, kosztami badań itd.). Koszty te zostały poniesione przez pozwane Towarzystwo (...) w jego własnym interesie i celem uzyskania przez niego zysku, nie ma więc podstaw, aby powódka zwracała profesjonalnemu przedsiębiorcy koszty z tego tytułu. Sąd wskazać również, że w ramach łączących strony umów pozwany przewidział pobranie wielu opłat, w tym opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie grupami funduszy, opłatę za zamianę jednostek uczestnictwa z jednego funduszu na inny, itd., a więc nie ma podstaw, aby ewentualne rozliczanie kosztów dystrybucji produktu powstałych niewątpliwie przy zawarciu a nie zakończeniu umowy następowało przy ustaniu łączącego strony stosunku prawnego. Jednocześnie w ocenie Sądu pozwane Towarzystwo (...), wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi przewidzianemu w treści art. 6 k.c., w żaden sposób nie udowodniło jakie konkretnie koszty poniosło w związku z wcześniejszym zakończeniem umowy łączącej go z powodem i jaka była ich wysokość, ograniczając się do ogólnikowego ich wymienienia w treści odpowiedzi na pozew. Nie sposób więc ocenić czy koszty te były chociażby zbliżone do sumy, którą pozwany pobrał od powódki tytułem opłaty od wykupu

W ocenie Sądu ponadto uprawnienie do rozwiązania umowy zawartej na czas nieokreślony jest iluzoryczne, a to z uwagi na fakt, iż w razie rozwiązania umowy pozwany dokonuje wypłaty wartości wykupu – tj. sumy zgromadzonych przez ubezpieczonego środków na dzień ustalenia wartości wykupu, pomniejszonej o opłatę za całkowity wykup polisy, która to opłata określona została w tabeli opłat i limitów (art. IX ust. 2 OWU). W ocenie Sądu pobieranie opłat za skorzystanie z ustawowo przyznanego prawa stanowi ze strony pozwanego istotną barierę utrudniającą konsumentowi realizację przyznanego mu przez ustawodawcę prawa podmiotowego. Przyznawanie konsumentowi z jednej strony możliwości skorzystania z tego prawa, z drugiej zaś czynienie tego uprawnienia iluzorycznym poprzez zastrzeżenie pobierania opłat za wykup sięgających w pierwszych latach umowy nieomal 100 % wartości zgromadzonych środków, jest przejawem ograniczania konsumenta w realizacji zagwarantowanych mu ustawowo uprawnień.

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, że postanowienia dotyczące obowiązku uiszczenia przez konsumenta – w tym wypadku powódki – opłaty od całkowitego wykupu polisy w przypadku wcześniejszego rozwiązania zawartej umowy, określone w OWU oraz w tabeli opłat i limitów, należało uznać za postanowienia niedozwolone, a zatem niewiążące powoda. W konsekwencji należało uznać, że pozwany nie był uprawniony do pomniejszenia wypłaconej powódce wartości wykupu o opłatę za całkowity wykup polisy. Świadczenie pobrane z tego tytułu przez pozwanego należało potraktować zatem jako nienależne, a więc podlegające zwrotowi. Z tych też przyczyn, na podstawie art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c., w pkt. I wydanego orzeczenia Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki zwrot pobranej jako opłaty od wykupu polisy sumy 5.150,00 zł.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowił przepis art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie III. wyroku, zgodnie z przepisem art. 98 § 1 i 3 k.p.c., wobec uwzględnienia żądania powódki w całości.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

I. naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mające wpływ na treść orzeczenia, przez:

1.  dokonanie dowolnej nie zaś swobodnej oceny dowodów i błędne wyprowadzenie z materiału dowodowego sprawy, że podstawą obliczenia wartości wykupu polisy były postanowienia OWU przed zmianą nadaną im przez Aneks do umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną nr polisy (...) (dalej jako (...)), podczas gdy do rozwiązania umowy doszło na podstawie OWU po dokonanych Aneksem zmianach;

2.  poprzez dokonanie dowolnej nie zaś swobodnej oceny dowodów polegającej na błędnym przyjęciu, że postanowienia treści umowy ubezpieczenia w tym postanowienia Aneksu do umowy ubezpieczenia nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie, podczas gdy powód podpisał z pozwanym Aneks do umowy ubezpieczenia, którego treść, stanowiąca podstawę obliczenia wartości wykupu polisy została z pozwanym uzgodniona indywidualnie, a w konsekwencji Sąd I instancji błędnie uznał, że postanowienia dotyczące pobrania przez pozwanego opłaty za wykup mają charakter abuzywny i nie wiążą powoda;

3.  poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów oraz pominiecie okoliczności, że treść Aneksu do umowy ubezpieczenia, w tym zapis mówiący o wysokości opłaty pobieranej w przypadku całkowitefio lub częściowego wykupu wartości polisy ze środków zgromadzonych na rachunku polisy został określony Decyzją Prezesa UOKiK-u nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. („Decyzja Prezesa UOKiK") co doprowadziło do błędnego uznania przez Sąd I instancji, że:

1)  zapisy Aneksu do umowy ubezpieczenia łączącego pozwanego z pozwanym kształtują prawa i obowiązku powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy,

2)  pobranie przez pozwanego wartości wykupu w wysokości 51500,00 zł, tj. w wysokości 5 % wartości umowy stanowi opłatę rażąco wygórowana, nieuzasadniona, której pobranie doprowadziło do bezpodstawnego zubożenia powoda podczas gdy brak jest ku temu przesłanek,

3)  pobieranie przez pozwanego wartości wykupu czyni iluzorycznym przyznane powodowi prawo do odstąpienia od umowy i jest przejawem ograniczenia konsumenta w realizacji zagwarantowanych mu ustawowo uprawnień,

4. poprzez dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów polegającej na
błędnym uznaniu, że zapis wprowadzający przez pozwanego w umowie
ubezpieczenia opłaty pobieranej w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu
wartości polisy w wysokości wskazanej po zmianach wprowadzonych Aneksem do
umowy ubezpieczenia, kształtuje prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, podczas gdy brak jest ku temu przestanek;

II. Naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. IX i II OWU w zw. z pkt. 4 Tabeli opłat i limitów poprzez błędne uznanie, że wskazane zapisy OWU mają w sprawie zastosowanie podczas gdy brak było podstaw do jego zastosowania bowiem w niniejszej sprawie zastosowane powinny zostać §1 ust. 1 w zw. z §1 ust. 2 Aneksu;

2.  art. 65 § 2 k.c. § 1 ust. 2 Aneksu poprzez niezastosowanie i uznanie, że pozwany pomniejszył wartość wykupu o opłatę za wykup wartości polisy podczas gdy pozwany pobrał opłatę obliczana na podstawie wartości umowy, zgodnie z zapisem § 1 ust. 2 Aneksu;

3.  art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez błędne zastosowanie, podczas gdy brak było postaw do uznania, że przepisy te maja zastosowanie zastosowane w sprawie.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i orzeczenie o kosztach procesu w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie wobec bezzasadności jej zarzutów.

Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd Rejonowy wskazując przy tym za Sądem I Instancji, że stan faktyczny nie był sporny. Sąd Okręgowy podziela również ocenę prawną zaprezentowaną przez Sąd Rejonowy za wyjątkiem uznania, że podstawą prawną roszczenia były przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. W ocenie Sądu Odwoławczego roszczenie powoda zasługiwało bowiem na uwzględnienie z uwagi na ziszczenie się przesłanek z art. 385 ¹ k.c. jednakże nie jako świadczenie nienależne lecz na podstawie umowy łączącej strony z wyłączeniem bezskutecznych względem powoda zapisów umowy dotyczących opłaty za wykup. Z tego też względu, chociaż zarzut apelacji naruszenia przez Sąd przepisu art. 410 w zw. z art. 405 k.c. uznać należy za uzasadniony lecz nie mogący wywrzeć zamierzonego skutku.

W ocenie Sądu Okręgowego również pozostałe zarzuty apelacji są niezasadne.

Za polemiczne wyłącznie z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego należy uznać podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. Ocena dokonana przez Sąd Rejonowy jest wszechstronna, logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego znajduje również podstawy w obowiązujących przepisach prawa i poglądach judykatury i doktryny. Ocena zaprezentowana przez Sąd Rejonowy w zakresie abuzywności zapisów umowy dotyczących opłaty za wykup jest również wyczerpująca, a prawidłową argumentację Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy w pełni akceptuje i przyjmuje za własną. W szczególności nie sposób zaakceptować twierdzeń apelującego, że Sąd pominął zapisy aneksu podpisanego przez Strony, Sąd I Instancji odniósł się do zapisów aneksu wskazując jednocześnie, że zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny abuzywności postanowień umowy dokonuje się mając na uwadze okoliczności towarzyszące zawarciu umowy według stanu z daty jej zawarcia. Podkreślenie wymaga ponadto, że zgodnie z decyzją Prezesa UOKiK-u nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 r., na którą powołuje się apelujący, podpisanie aneksu przez konsumenta nie skutkuje pozbawieniem go prawa do dochodzenia dalszych roszczeń na drodze postępowania sądowego, a zaakceptowanie przez Prezesa Urzędu zobowiązania złożonego przez Pozwanego nie oznacza akceptacji dla pobierania przez (...) opłat w wypadku częściowego lub całkowitego wykupu polisy. Sąd Okręgowy wskazuje przy tym, że faktycznie Pozwany pomimo przyjętego na siebie zobowiązania w dalszym ciągu wprowadzało zapisami aneksu w błąd konsumentów sugerując, że opłata ulega zmianie poprzez obniżeniu do 5 % gdy faktycznie w przypadku powoda było to 17 %.

Sąd Okręgowy wskazuje mając na uwadze powyższe, że opłata za wykup w dalszym ciągu określona została procentowo, w oderwaniu od rzeczywistych kosztów, które miała pokrywać, w dalszym ciągu opłata ukształtowana na tym poziomie jest też rażąco wygórowana, a z uwagi na niedoinformowanie tytułem jakich świadczeń ekwiwalentnych jest pobierana w takiej wysokości w dalszym ciągu jest sprzeczna z dobrymi obyczajami.

Brak jest podstaw do przyjęcia, że Sąd Rejonowy naruszył przepis art. 65 § 2 k.c. w związku z zapisami aneksu. Jak wskazano wyżej również zapisy aneksu ustalające wartość wykupu w odniesieniu do wartości umowy, pojęcia nie znanego umowie poprzez dokonanie 17 % potrącenia ukształtowały sytuację konsumenta rażąco naruszając jego interesy i w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Brak jest też podstaw do przyjęcia, że strona powodowa miała jakikolwiek realny wpływa na treść aneksu tym bardziej, że jak wskazuje apelujacy powstanie aneksu było wykonaniem decyzji Prezesa UOKiK. Okoliczność, że pozwany poinformował powoda o warunkach zawarcia Aneksu, sposobie ustalenia wysokości opłaty, skutkach naliczania opłat i terminie od kiedy Aneks będzie skuteczny w przypadku jego zawarcia, w żaden sposób nie świadczy o tym, że warunki aneksu zostały z nim uzgadniane, wręcz przeciwnie wynika z tego, że podobnie jak OWU zostały one narzucone konsumentowi bez możliwości jakiejkolwiek ich zmiany.

Z uwagi na bezzasadność apelacji podlegała ona oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804).