Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny-Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 sierpnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) im. F. S. w G.

przeciwko A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 26 września 2013 r., sygn. akt II C 9/13

1. zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zasądza od A. S. na rzecz (...) im. F. S. w G. kwotę 20804,74 zł (dwadzieścia tysięcy osiemset cztery złote siedemdziesiąt cztery grosze) z odsetkami ustawowymi od dnia 28 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty i oddala powództwo w pozostałej części oraz w punkcie II. w ten sposób, że nie obciąża A. S. kosztami procesu;

2. oddala apelację w pozostałej części;

3. zasądza od (...) im F. S. w G. na rzecz A. S. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej;

4. nakazuje pobrać od (...) im. F. S. w G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie kwotę 304 zł (trzysta cztery złote) tytułem opłaty od apelacji, od obowiązku uiszczenia której pozwana została zwolniona, a pozostałe koszty przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt V Ca 899/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy zasądził od A. S. na rzecz (...) im. F. S. w G. kwotę 31425,40 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego od dnia 28 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty oraz zastrzegł na rzecz pozwanej prawo do powoływania się w toku egzekucji zasądzonych od niej świadczeń pieniężnych na ograniczenie odpowiedzialności do wartości spadku nabytego po M. S.. Rozstrzygnięcie to zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych oraz ich ocenie prawnej.

Na podstawie umowy z dnia 19 grudnia 2006 roku (...) im. F. S. w G. udzieliła M. S. - matce pozwanej- pożyczki w kwocie 22 tys. zł. M. S. zmarła 19 kwietnia 2008 roku. Spadek po niej z dobrodziejstwem inwentarza nabyła córka A. S., co stwierdził Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2008 roku w sprawie o sygnaturze akt II Ns 934/08. M. S. nie spłaciła w całości pożyczki zaciągniętej u powoda. Na datę wniesienia pozwu zadłużenie z tego tytułu wynosiło 19299,39 zł z tytułu kapitału oraz 12126,01 zł z tytułu odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że na podstawie art. 922 § 1 k.c. pozwana jako jedyny spadkobierca M. S. ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości stanu czynnego spadku w związku ze złożeniem oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1031 § 2 k.c). Obowiązek zwrotu pożyczki powiększonej o odsetki naliczane zgodnie z umową wynika z art. 720 § 1 k.c. Skoro zatem pozwana nie kwestionowała dochodzonego roszczenia co do zasady i co do wysokości, to powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Pozwana zaskarżyła wyrok apelacją obejmując zakresem zaskarżenia jego pkt 1 co do zasądzonej kwoty 12126,01 zł z tytułu skapitalizowanych na dzień 28 stycznia 2011 roku odsetek umownych naliczonych od niespłaconego kapitału oraz odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP zasądzonych od kwoty 31425,39 zł od dnia 28 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Zarzuciła naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnej i zgodnej z zasadami logicznego rozumowania oceny dowodów, a także art. 922 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozwana wstąpiła w prawa i obowiązki zmarłej matki wynikające z umowy pożyczki zawartej z powodem. Ponadto zgłosiła zarzut naruszenia art. 35 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i art. 25 ustawy prawo spółdzielczego, według których z dniem

śmierci członka kasy ustaje jego członkostwo, przez ich niezastosowanie. W konsekwencji Sąd Rejonowy błędnie określił zobowiązanie pozwanej i obciążył ją odsetkami umownymi w wysokości wynikającej z uchwał zarządu powoda. W konkluzji skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zakresie objętym zaskarżeniem..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, chociaż nie wszystkie podniesione w niej zarzuty okazały się trafne.

Powołana w apelacji ustawa z dnia 5 listopada 2009 roku o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych ( Dz.U. 2013, poz. 1450 j.t.) weszła w życie z dniem 27 października 2012 roku, a więc po śmierci M. S. i nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie. Ustawa obowiązująca wcześniej z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2, z późn. zm.) nie zawierała regulacji analogicznej do art. 35 ustawy obecnie obowiązującej, a mianowicie, że członkostwo w kasie wygasa z chwilą śmierci członka. Odsyłała natomiast do odpowiedniego stosowania ustawy z dnia 16 września 1982 roku prawo spółdzielcze ( Dz.U. 2013, poz. 1443). Zgodnie z jej art. 25 § 1 członka zmarłego skreśla się z rejestru członków spółdzielni ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć. Osobę prawną będącą członkiem spółdzielni skreśla się z rejestru członków ze skutkiem od dnia jej ustania. Nie można aprobować stanowiska skarżącej, że w związku z ustaniem członkostwa M. S. w (...) im. F. S. i nienabyciem tego członkostwa przez jej córkę A. S. w drodze dziedziczenia, do oceny treści zobowiązania pozwanej nie znajdują zastosowania postanowienia regulaminu udzielania pożyczek i kredytów stosowanego przez powoda.

Należy wyjaśnić, że ogólne warunki umów, wzory umów regulaminu, o których mowa w art. 384 §1 k.c. mają charakter nienormatywny. Oznacza to, że nie mają one mocy obowiązującej, jaka cechuje przepisy prawne, które wiążą vigore proprio. Źródłem ich mocy wiążącej jest natomiast wola stron, które wyrażają zgodę na to, aby ich prawa i obowiązki wynikające z zawartej umowy były kształtowane postanowieniami wzorca umowy ustalonego przez jedną z nich. Ustawowym wymaganiem, jakie musi być spełnione przez przedsiębiorcę, który przy zawieraniu umów danego rodzaju posługuje się wzorcem, jest doręczenie tego wzorca drugiej stronie w stanie umożliwiającym normalne zapoznanie się z jego treścią (art. 384 § 2 k.c). Nie może być on zatem nieczytelny, niekompletny lub zredagowany w obcym języku, (tak też Cz. Żuławska [w:] „Komentarz do Kodeksu cywilnego, księga trzecia, Zobowiązania, t. 1 wyd. 5, s. 126). Z treści umowy pożyczki wynika, że M. S. przy zawarciu umowy został doręczony regulamin udzielania kredytów i pożyczek przez (...) im. (...), co oznacza, że zawarte w nim postanowienia stały się integralną częścią tej umowy. Kształtują one prawa i obowiązki jej stron w

tym także pozwanej, która na skutek dziedziczenia stała się stroną umowy pożyczki..

Zasada autonomii woli stron rządząca prawem zobowiązań doznaje ograniczeń, które w przypadku wzorców umów polegają na sądowej kontroli ich postanowień in concreto w sporze toczącym się między przedsiębiorcą a konsumentem w świetle kryteriów wymienionych w art. 385 ¹ §1 k.c. w zestawieniu z przykładowym katalogiem klauzul abuzywnych z art. 385 ³ k.c. Według pierwszego z przytoczonych przepisów postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Pod pojęciem dobrych obyczajów należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Rażące naruszenie interesów konsumenta będzie natomiast miało miejsce w sytuacji, w której wielkość poniesionych lub grożących strat i niebezpieczeństw po stronie konsumenta jest niewspółmierna do uszczerbku przedsiębiorcy.

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że zgodnie z § 29 regulaminu udzielania kredytów i pożyczek (...) im (...) w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot kredytu staje się wymagalne z dniem ustania członkostwa. Przytoczone postanowienie jest skorelowane z treścią przytoczonego art. 25 ustawy prawo spółdzielcze, który stanowi o wygaśnięciu członkostwa z chwilą śmierci członka. Należy jednak podkreślić, że ani z regulaminu ani też z umowy pożyczki zawartej przez M. S. nie wynika, że od momentu postawienia pożyczki w stan wymagalności z powodu śmierci członka kasy powód jest upoważniony do naliczania odsetek karnych z tytułu zadłużenia przeterminowanego. Dlatego zgodnie z art. 385 § 2 k.c. niejednoznaczne postanowienia regulaminu w tym zakresie należy tłumaczyć na korzyść konsumenta. Skoro strony nie uzgodniły odsetek umownych za opóźnienie w spłacie kapitału pożyczki postawionego w stan wymagalności, to należą się odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. Z kolei postanowienie ogólnych warunków, według którego spadkobierca konsumenta popada w opóźnienie i może nawet nie wiedzieć, że jest zobowiązany do spłaty długu spadkowego z odsetkami od daty otwarcia spadku należy uznać za niedozwolone postanowienie umowne, ponieważ kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, (art. 385 ¹ § 1 k.c). Z tych przyczyn za datę wymagalności zobowiązania pozwanej z tytułu kredytu należało przyjąć, zgodnie z art. 455 k.c, termin 7 dni od doręczenia jej wezwania do zapłaty tj. 24 czerwca 2010 roku. Kwota skapitalizowanych odsetek ustawowych od tej daty do dnia wniesienia pozwu tj. 28 stycznia 2011 roku od kwoty kapitału pożyczki ( 19299,39 zł) wyniosła. 1505,35 zł. W konsekwencji zaskarżony wyrok należało zmienić na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w ten sposób, że zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 20804,74 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 stycznia 2011 roku do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo zostało oddalone. Na podstawie art. 102 k.p.c. orzeczono o kosztach procesu przed Sądem pierwszej instancji. Trudna sytuacja życiowa i materialna pozwanej oraz okoliczności sprawy, a szczególności fakt, że nie odpowiada ona za własne zobowiązanie, lecz dług odziedziczony po zmarłej matce, uzasadniały odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami

procesu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przy zastosowaniu zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. Pozwana wygrała apelację w 50 % i w takim zakresie powód został obciążony kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez pozwaną w instancji odwoławczej (§ 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu).