Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2011 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Robert Obrębski
Sędziowie:	SO Waldemar Beczek SO Marzanna Góral (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Marcin Ponikowski

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2011 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. B.

przeciwko Skarbowi Państwa-Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie

z dnia 28 września 2010 r., sygn. akt I C 1516/08

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II, III i IV ten sposób, że oddala powództwo i zasądza od T. B. na rzecz Skarbu Państwa- Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska kwotę 1.200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu i nakazuje T. B. uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie kwoty 411, 60 (czterysta jedenaście 60/100) zł. tytułem części wynagrodzenia biegłego;

2. zasądza od T. B. na rzecz Skarbu Państwa- Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej;

3. nakazuje pobranie od T. B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie kwoty 612 (sześćset dwanaście) złotych tytułem nieziszczonej opłaty od apelacji.

Sygn. akt V Ca 560/11

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...), (...) Urzędowi Wojewódzkiemu w W. T. B. wniosła o zapłatę kwoty 15.000 złotych tytułem odszkodowania za straty wyrządzone przez bobry na stanowiącej jej własność działce w P. przy ul. (...) oraz zasądzenie kosztów procesu.

Pismem z dnia 29 maja 2009 r. (...) Urząd Wojewódzki w W. wniósł o zwolnienie Wojewody (...) od udziału w sprawie oraz o wezwanie w charakterze strony pozwanej Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z siedzibą w W., wskazując, iż z dniem 15 listopada 2008 r. weszła w życie Ustawa z dnia 03 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U nr 199, póz. 1227), której art. 168 ust. l wskazuje, iż w toczących się postępowaniach sądowych i administracyjnych w zakresie zadań i kompetencji podlegających przekazaniu na podstawie ustawy, w których stroną jest wojewoda, marszałek województwa lub dyrektor urzędu morskiego stroną staje się odpowiednio właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska albo Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze reprezentanta pozwanego Skarbu Państwa - Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Pismem z dnia 10 czerwca 2009 r. pozwany Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy zwolnił Wojewodę (...) od reprezentowania w niniejszej sprawie Skarbu Państwa.

Na rozprawie w dniu 16 września 2010 r. pełnomocnik powódki cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 2.777,55 złotych.

Wyrokiem z dnia 28 września 2010 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w pkt I. umorzył postępowanie do kwoty 2.777,55 zł, w pkt II zasądził od Skarbu Państwa - (...) Dyrektora Ochrony Środowiska na rzecz T. B. kwotę 12.222,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 maja 2009 roku do dnia zapłaty; w pkt III i IV rozstrzygnął o kosztach procesu..

Swoje orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następującym stanie faktycznym i prawnym:

T. B. jest właścicielką nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), w postaci działki o powierzchni (...) ha, oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), zabudowanej domem mieszkalnym. Przedmiotowa nieruchomość położona jest na terenie (...) Parku Krajobrazowego, na skarpie przylegającej do rzeki N.. W przyległym do granicy działki rozlewisku wody bytujące w nim bobry kopią nory sięgające w głąb skarpy, co powoduje rozmiękczenie gruntu, osuwanie się skarpy i systematyczne niszczenie obiektów budowlanych położonych na działce. Trwałe zasiedlenie tego terenu przez bobry może doprowadzić do dalszego obsuwania się skarpy i uszkodzenia budynku mieszkalnego.

Pismami z dnia 28 sierpnia 2007 r. i 06 lutego 2008 r. T. B. zwróciła się do (...) Urzędu Wojewódzkiego w W. Wydziału Środowiska i Rolnictwa w C. o naprawienie szkód wyrządzonych przez bobry.

Na skutek powyższego w dniach 03 września 2007 r., 15 lutego 2008 r. i 11 czerwca 2008 r. Wojewódzki Inspektor dokonał oględzin przedmiotowej działki, stwierdzając w protokołach, iż w wyniku bytowania bobrów w przyległym do działki zbiorniku wodnym, tj. starorzeczu rzeki N. nastąpiło uszkodzenie skarpy oraz porastającej roślinności, a drążenie nor przez bobry powoduje osuwanie się gruntu, stwarzając zagrożenie dla obiektów budowlanych znajdujących się na działce.

W piśmie z dnia 18 lipca 2008 r. (...) Urząd Wojewódzki w W. Wydział Środowiska i Rolnictwa w C. poinformował T. B., iż Skarb Państwa nie odpowiada za szkody wyrządzone na nieruchomościach nie będących gospodarstwami rolnymi i odmówił wypłaty odszkodowania.

Pismem z dnia 20 sierpnia 2008 r. T. B. zwróciła się o wypłatę odszkodowania do Dyrektora (...) Parku Krajobrazowego w S., jednakże otrzymała odpowiedź, iż za szkody wyrządzone przez zwierzęta wymienione w art. 126 ust. l Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 92/04, poz. 880) odpowiada Skarb Państwa, a szacowaniem szkód zajmują się biegli działający w imieniu Wojewody.

Na terenie posesji T. B. działania bobrów doprowadziły do nieznacznego osunięcia się schodów na skarpie (23 stopnie), załamania chodnika betonowego prowadzącego od schodów do ogrodzenia, częściowe załamanie cokolika betonowego ogrodzenia (4,0 m. x 1,20 m.), nadgryzienia 3 drzewek i kilku krzaków, naruszenia struktury skarpy. Dalsze podkopywanie skarpy może doprowadzić do zniszczenia schodów, chodnika i cokolika. T. B. przeprowadziła prace zabezpieczające. Nawiozła 30 m ³ ziemi i rozplantowała ją na usuwającą się skarpę oraz wkopała na całej długości ogrodzenia 64,0 mb poniżej cokolika metalową siatkę o wysokości 1.50 m. Łączne koszty związane z usunięciem szkód wyrządzonych przez bobry oraz z wykonanymi pracami zabezpieczającymi wyniosły 12.222,45 złotych brutto.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy w postaci kopii pism, kopii mapy ewidencyjnej, kopii wypisu z rejestru gruntów, kopii protokołów oraz opinii biegłego.

W/w dokumentom Sąd Rejonowy dał wiarę, jako że ich autentyczność, jak i wynikające z nich fakty, nie budzą wątpliwości w świetle wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Ich treść nie była nadto kwestionowana przez żadną ze stron.

Dla ustalenia stanu faktycznego zasadnicze znaczenie miały opinie biegłego z zakresu budownictwa. W przekonaniu Sądu Rejonowego biegły dokonał analizy dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz przeprowadził wizję lokalną zgodnie z doświadczeniem zawodowym oraz wskazaniami wiedzy z zakresu dziedziny, którą reprezentuje, a następnie wyciągnął adekwatne i logiczne wnioski.

Sąd Rejonowy wskazał, że przedmiotem niniejszego postępowania było roszczenie powódki o zapłatę odszkodowania w związku ze szkodami na nieruchomości powódki wynikłymi z żerowania bobrów. Powódka zarzucała pozwanemu zaniechanie zabezpieczenia jej nieruchomości przed dalszymi zniszczeniami. Stwierdził, że stan faktyczny pozostawał w zasadzie bezsporny między stronami. Pozwany nie kwestionował faktu żerowania bobrów w pobliżu nieruchomości powódki, kopania przez nie nor w skarpie i powstałych wskutek tego szkód. Spornym pozostawał jedynie fakt odpowiedzialności za powyższe Skarbu Państwa, jednakże zdaniem Sądu Rejonowego, kwestia ta nie pozostawiała wątpliwości. W dniu 15 listopada 2008 r. weszła w życie Ustawa z dnia 03 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199, póz. 1227), która kompetencje w zakresie odpowiedzialności za szkody spowodowane przez bobry przekazała regionalnym dyrektorom ochrony środowiska. Zaznaczył, że zgodnie z brzmieniem przepisu art. 417 § l kc za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca te władzę z mocy prawa. W myśl art. 33a ust. l ustawy o ochronie zwierząt, w przypadku gdy zwierzęta stanowią nadzwyczajne zagrożenie dla życia, zdrowia lub gospodarki człowieka, dopuszcza się podjęcie działań mających na celu ograniczenie populacji tych zwierząt. W Ustawi o ochronie przyrody wskazano natomiast, iż Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (zaś w poprzednim stanie prawnym obowiązującym do 14 listopada 2008 r. wojewoda lub minister właściwy do spraw ochrony środowiska) mogli zezwolić na odstępstwa od zakazów dotyczących zwierząt objętych ochroną wynikających z art. 52 Ustawy o ochronie przyrody (takich jak np. zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia czy zakaz niszczenia gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronień), jeżeli byłoby to podyktowane koniecznością ograniczenia poważnych szkód w gospodarce, w szczególności rolnej, leśnej lub rybackiej, lub leżało w interesie zdrowia i bezpieczeństwa powszechnego. Sąd Rejonowy podkreślił, że z przeprowadzonych oględzin nieruchomości powódki i stwierdzonej w ich wyniku możliwości uszkodzenia budynków i urządzeń posadowionych na działce, całkowicie zasadnym było podjęcie działań mających na celu uniemożliwienie osiedlania się bobrów na terenie skarpy, na której znajduje się nieruchomość powódki. Niepodjęcie takich działań stanowiło zachowanie niezgodne z prawem w rozumieniu art. 417 § l kc. W ocenie Sądu Rejonowego w przedmiotowej sprawie spełniona została również druga z wymienionych wyżej przesłanek odpowiedzialności pozwanego. Wykonywanie władzy publicznej dotyczy wszystkich form działalności państwa, samorządu terytorialnego i innych instytucji publicznych. Wykonywanie takich funkcji łączy się z reguły z możliwością władczego kształtowania sytuacji jednostki. Nie ulega wątpliwości, że kwestia zabezpieczenia własności obywateli przez niebezpieczeństwem powstania szkody przez zwierzęta wolnożyjące, a więc stanowiące własność Skarbu Państwa mieści się w zakresie wykonywania władzy publicznej. Zdaniem sądu pierwszej instancji nie ulega wątpliwości, iż powódka poniosła szkodę, której wysokość oszacowana została przez biegłego z zakresu budownictwa. Sąd ten skonstatował również, że ostatnim warunkiem istnienia odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego jest związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem pozwanego a szkodą i wskazał, że zgodnie z przepisem art. 361 § l kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Stosownie do art. 361 § l kc adekwatne są normalne następstwa działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła. Normalnymi następstwami zdarzenia, z którego wynikła szkoda, są następstwa, jakie tego rodzaju zdarzenie jest w ogóle w stanie wywołać i w zwyczajnym biegu rzeczy, a nie tylko na skutek szczególnego zbiegu okoliczności, z reguły je wywołuje. Natomiast anormalne jest następstwo, gdy doszło do niego z powodu zdarzenia niezwykłego, nienormalnego, niemieszczącego się w granicach doświadczenia życiowego na skutek nadzwyczajnego zbiegu okoliczności, którego przeciętnie nie bierze się w rachubę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2006 r., III CSK 135/2005, LEX nr 201033). Zdaniem Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie, w adekwatnym związku przyczynowym z zaniechaniem pozwanego pozostaje poniesiona przez powódkę szkoda w postaci kosztów związanych z usunięciem szkód wyrządzonych przez bobry na nieruchomości powódki oraz zabezpieczenia przed dalszymi uszkodzeniami. Gdyby bowiem pozwany zareagował na interwencje powódki, i zabezpieczyłby jej nieruchomość przed działalnością zwierząt, do przedmiotowych szkód by nie doszło. Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy na podstawie art. 417 § l kc zasądził na rzecz powódki kwotę 12.222,45 złotych. Rozstrzygnięcie o odsetkach oparto na treści art. 481 § l i 2 kc.

Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w niniejszej sprawie co do kwoty 2.777,55 złotych wobec cofnięcia powództwa w tym zakresie, połączonego ze zrzeczeniem się roszczenia. O kosztach procesu sąd pierwszej instancji rozstrzygnął na podstawie art. 98 § l kpc i w oparciu o przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za adwokackie oraz kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, stosując w tym zakresie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, który pozwany przegrał.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 417 § 1 kc poprzez bledną wykładnię oraz art. 126 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.) poprzez błędną wykładnię i niezastosowanie w przedmiotowej sprawie. Pozwany wniósł o uchylenie wyroku i oddalenie powództwa ewentualnie o uchylenie i przekazanie do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega uwzględnieniu, gdyż zasadne są zarzuty skarżącego wskazujące na naruszenie przy wyrokowaniu przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego poprzez błędne uznanie, że wykazane zostały przesłanki z art. 417 § 1 k.c. uzasadniające uwzględnienie powództwa wobec pozwanego Skarbu Państwa – regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w W. oraz art. 126 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody poprzez błędną wykładnie i niezastosowanie w przedmiotowej sprawie.

Skarżący słusznie podnosi, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że zostały spełnione przesłanki warunkujące odpowiedzialność pozwanego na podstawie art. 417 k.p.c., nie uwzględniając w tej mierze treści art. 126 ustawy o ochronie przyrody. Wskazać należy, że wprawdzie generalne zasady odpowiedzialności za wszelkiego rodzaju szkody w przypadku gdy stron nie łączył żaden stosunek prawny określone zostały w tytule VI kodeksu cywilnego „Czyny niedozwolone”. W przepisach tych nie uregulowano jednak w sposób całościowy zasad odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzęta. Zwierzęta dzikie na podstawie art. 7 w/w ustawy stanowią dobro ogólnonarodowe, w związku z tym w stanie wolnym nie stanowią one przedmiotu niczyjej własności. Dlatego też przepisy kodeksu cywilnego nie znajdują w tym zakresie zastosowania. Właśnie do tej kategorii zwierząt należy zaliczyć bobry, za które ponoszona będzie odpowiedzialność na podstawie art. 126 ustawy o ochronie przyrody.

Art. 126 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie przyrody bardzo precyzyjnie określa zakres ewentualnej odpowiedzialności – obejmuje ona jedynie szkody wyrządzone przez bobry tylko i wyłącznie w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim. A jak słusznie podnosi skarżący, nieruchomość powódki na której bobry dokonały szkód nie wchodzi w skład ani gospodarstwa rolnego, leśnego ani też rybackiego. Tym samym wyłączona jest odpowiedzialność Skarbu Państwa.

Trafny jest również zarzut pozwanego, iż Sąd Rejonowy pominął treści art. art. 126 ustawy o ochronie przyrody ustalając jedynie odpowiedzialność Skarbu Państwa na zasadzie art. 417 k.c. twierdząc, że Skarb Państwa dopuścił się zaniechania polegającego na nie podjęciu działań mających na celu uniemożliwienie osiedlania się bobrów na terenie skarpy, na której znajduje się nieruchomość powódki. Sąd Okręgowy analizując treść ustawy o ochronie przyrody stwierdził, że art. 56 ust. 4 ustawy zezwala Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska znieść określone nakazy, zakazy bądź ograniczenia związane z ochroną zwierząt (np. zezwolić na niszczenie siedlisk bobra czy też jego umyślne płoszenie) w wyjątkowych przypadkach. Za taki wyjątkowy przypadek należy uznać sytuację wyrządzenia szkody w znacznych rozmiarach. Jednakże tego typu zezwolenie może być wydane jedynie na wniosek (art. 56 ust. 6 w/w ustawy), a jak wynika z akt sprawy i twierdzeń w tym względzie powódki, nie występowała ona o zezwolenie na podjęcie działań mających na celu uniemożliwienie osiadania bobrów na skarpie w pobliżu nieruchomości. Zdaniem Sądu Okręgowego zadaniem powódki było zatem podjęcie inicjatywy i domaganie się dokonania działań prewencyjnych w zakresie uniknięcia wyrządzenia szkód, a ich zaniechanie mogłoby stanowić podstawę przyjęcia odpowiedzialności Skarbu Państwa na podstawie art. 417 k.c. W niniejszym postępowaniu powódka powinna wykazać te fakty, a ich nieudowodnienie uwalnia Skarb Państwa od odpowiedzialności.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. i orzekł o kosztach procesu stosownie do art. 108§ 1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c., obciążając nimi powódkę jako stronę przegrywającą zarówno w postępowaniu przed sądem pierwszej jak i drugiej instancji.