Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Agata Zając

Sędzia SA– Aldona Wapińska

Sędzia SO (del.) – Marcin Łochowski (spr.)

Protokolant: – sekr. sąd. Beata Pelikańska

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nałożenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 2 kwietnia 2014 r.

sygn. akt XVII AmA 236/10

I zmienia zaskarżony wyrok:

1)  w punkcie pierwszym w części dotyczącej oddalenia odwołania w ten sposób, że uchyla decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 września 2010 roku nr (...) także w punktach drugim, trzecim i czwartym;

2)  w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) Bank (...) S.A. w W. kwotę 1360 zł (tysiąc trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

II zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) Bank (...) S.A. w W. kwotę 1270 zł (tysiąc dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 972/14

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – Delegatura w K. decyzją z dnia 9 września 2010 r. o nr (...) na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 184 – dalej, jako: „u.o.k.k.”) uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę przedsiębiorcy (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., polegającą na stosowaniu w „Tabeli oprocentowania, opłat, prowizji i limitów w (...) Bank (...) S.A. dla kart kredytowych”, stanowiącej załącznik do „Regulaminu Kart Kredytowych w (...) Bank S.A.” oraz we wzorcu „Umowa karty”, postanowienia, które zostało wpisane do rejestru postanowień uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c., w brzmieniu: „Opłata za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty – 2% salda zadłużenia na koniec cyklu rozliczeniowego nie więcej niż 100 zł” i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 grudnia 2009 r.

Nadto, Prezes UOKiK uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę polegającą na stosowaniu w „Tabeli oprocentowania, opłat prowizji i limitów w (...) Bank (...) S.A. dla kart kredytowych” postanowienia umożliwiającego pobieranie od konsumentów opłat za monity i pisma windykacyjne w wysokości 15 zł, niezależnie od „Opłaty za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty – 2% salda zadłużenia na koniec cyklu rozliczeniowego nie więcej niż 100 zł”, określonej w „Tabeli” i § 8 wzorca „Umowa karty”, która obejmuje również koszty wysłania monitów lub wezwań do zapłaty i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 grudnia 2009 r.

W konsekwencji, Prezes UOKiK na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.k. nałożył na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości 2.431.334 zł płatną do budżetu państwa oraz obciążył przedsiębiorcę obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania w kwocie 90,55 zł.

(...) Bank (...) S.A. z w W. wniósł odwołanie, zaskarżając ww. decyzję w całości i zarzucając jej:

- naruszenie przepisów art. 7, 8, 77 oraz 107 § 3 k.p.a. w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy, przez niewłaściwą ocenę materiału dowodowego oraz niedopuszczenie dowodów wskazanych przez powoda;

- naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.k. przez uznanie praktyk określonych w punkcie I. i w punkcie II. sentencji zaskarżonej decyzji za naruszające zbiorowe interesy konsumentów;

- naruszenie przepisu art. 110 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. Nr 72 z 2002 r., poz. 665 ze zm.) przez uniemożliwienie powodowi ustalania wysokości opłat za wykonywanie czynności bankowych w zależności od nakładu pracy;

- sprzeczność zebranego w sprawie materiału z treścią sentencji zaskarżonej decyzji przez przyjęcie, że powód mógł naliczać podwójne opłaty za wykonywanie tych samych czynności w wyniku wprowadzenia do „Tabeli (…)” postanowienia o możliwości pobierania opłat za monity i pisma windykacyjne;

- naruszenie art. 479 ³⁶ k.p.c. przez przekroczenie posiadanych uprawnień i uznanie klauzuli za tożsamą z wpisaną do rejestru, wobec przysługiwania takiej kompetencji wyłącznie Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Dodatkowo w piśmie z dnia 17 grudnia 2013 r. powód podniósł, iż pozwany wydał zaskarżoną decyzję z naruszeniem przepisów o właściwości, tj. art. 33 ust. 1 u.o.k.k., co powoduje nieważność postępowania. Zarzucił także, iż pozwany nie dokonał właściwej oceny porównawczej treści klauzuli zakazanej i kwestionowanej, tj. na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 r. (Dz.U. Nr 100 z 2001 r., poz. 1081 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę o zmianie kodeksu cywilnego i innych ustaw z dnia 7 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 157 z 2005 r., poz. 1316).

W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uwzględnienia odwołania i uchylenie lub zmianę zaskarżonej decyzji w całości, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy uchylił decyzję Prezesa UOKiK z dnia 9 września 2010 r. o nr (...) w punkcie I. oraz zmienił decy­zję w punkcie III., w ten sposób, że obniżył karę pieniężną do kwoty 1.215.667 zł, zaś w pozostałym zakresie oddalił odwołanie. Nadto, Sąd I instancji obciążył pozwanego kosztami procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że Prezes UOKiK, na skutek zawiadomienia Miejskiego Rzecznika Konsumentów w G., przeprowadził postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy warunki świadczenia usług, stosowane w obrocie z konsumentami przez przedsiębiorcę (...) Bank (...) S.A. nie naruszają chronionych prawem interesów konsumentów. Poddano analizie przedłożone przez powoda: Regulamin kart kredytowych z dnia 5 grudnia 2005 r. oraz z dnia 27 sierpnia 2007 r., wzór umowy karty kredytowej oraz łącznie 12 Tabel oprocentowania, opłat, prowizji i limitów dla kart kredytowych, stosowanych przez powoda od 1 listopada 2006 r. do 30 listopada 2009 r.

Wszystkie tabele oprocentowania, opłat, prowizji i limitów dla kart kredytowych zawierały pozycję w brzmieniu: „Opłata za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na Koncie Karty – 2% salda zadłużenia na koniec cyklu rozliczeniowego nie więcej niż 100 zł”. Zapis ten został również uwzględniony we wzorcu umowy karty kredytowej (§ 8 umowy). Ponadto, tabele wskazywały na „Opłatę za monity i pisma windykacyjne wysyłane przez Bank do klienta” w wysokości wynoszącej 15 zł.

Precyzując na czym polega i z jakimi czynnościami związana jest „obsługa nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty”, powód wskazał, iż w przypadku, gdy użytkownik karty kredytowej nie dokona spłaty zadłużenia wykonywane są następujące czynności: przekazanie rachunku karty do systemu obsługującego konta, co do których nie nastąpiło uregulowanie zobowiązania; wysłanie smsów z informacją o konieczności uregulowania zadłużenia (w pierwszym dniu opóźnienia); kontakt telefoniczny z klientem w celu przypomnienia o konieczności uregulowania zadłużenia (pierwszy kontakt w piątym dniu opóźnienia); przesłanie monitu/wezwania do zapłaty (w 10, 30 i 60 dniu opóźnienia) oraz przekazanie sprawy do zewnętrznej firmy windykacyjnej (w 90 dniu opóźnienia). Powód oświadczył przy tym, iż nie pobiera za monity i pisma windykacyjne opłaty w kwocie 15 zł, wskazanej w „Tabeli oprocentowania, opłat, prowizji i limitów dla kart kredytowych”.

Prezes UOKiK uznał, iż stosowane przez powoda ww. postanowienie może być uznane za tożsame z klauzulą wpisaną do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. pod pozycją 623. Postanowienie to zostało wpisane do rejestru w dniu 22 marca 2006 r. na podstawie wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 2 lutego 2005 r. (sygn. akt XVII AmC 42/04). Wyrokiem tym Sąd uznał za niedozwolone postanowienie stosowaną w umowach zawieranych z konsumentami przez (...) Bank (...) S.A. klauzulę w brzmieniu: „Oplata za spóźnioną spłatę minimalnej kwoty – 45 zł”.

Postanowieniem nr (...) z dnia 16 września 2009 r. Prezes UOKiK wszczął postępowanie w sprawie stosowania przez powoda praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na stosowaniu w „Tabeli oprocentowania, opłat, prowizji i limitów w (...) Bank (...) S.A. dla kart kredytowych”, stanowiącej załącznik do „Regulaminu Kart Kredytowych w (...) Bank S.A.” oraz we wzorcu „Umowy karty” postanowienia w brzmieniu: „Opłata za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty – 2% salda zadłużenia na koniec cyklu rozliczeniowego nie więcej niż 100 zł”, co może stanowić naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k.

W toku postępowania toczącego się przed Prezesem UOKiK powód przedłożył kopię Zarządzenia Zarządu Banku Nr (...) z dnia 9 września 2009 r. w sprawie zmiany „Tabeli opłat dla kart kredytowych, produktów hipotecznych i kredytów konsumpcyjnych dla klientów indywidualnych” oraz „Umowy karty dla klientów indywidualnych”. Nowa „Tabela (…)” i „Umowa” nie zawierają kwestionowanych postanowień. W ich miejsce wprowadzono postanowienie w brzmieniu: „Koszty obsługi monitorowania terminowości spłaty zadłużenia, zakończonej wysłaniem monitu pisemnego” w wysokości 35 zł.

Postanowieniami nr (...) z dnia 30 kwietnia 2010 r. oraz nr (...) z dnia 6 sierpnia 2010 r. Prezes UOKiK zmienił postanowienie o wszczęciu przedmiotowego postępowania, w ten sposób, że rozszerzył postawiony powodowi zarzut stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów o zarzut naruszenia art. 24 ust. 2 u.o.k.k., poprzez stosowanie w „Tabeli oprocentowania, opłat prowizji i limitów w (...) Bank (...) SA dla kart kredytowych” postanowienia umożliwiającego pobieranie od konsumentów opłat za monity i pisma windykacyjne w wysokości 15 zł niezależnie od „Opłaty za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty – 2% salda zadłużenia na koniec cyklu rozliczeniowego nie więcej niż 100 zł”, określonej w „Tabeli (…)” i w § 8 wzorca „Umowa Karty”, która obejmuje również koszty wysyłania monitów lub wezwań do zapłaty.

Prezes UOKiK pismem z dnia 11 września 2009 r. upoważnił Delegaturę w K. do podjęcia czynności wynikających z u.o.k.k., dotyczących wszczęcia i prowadzenia postępowania w trybie art. 49 ust. 1 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 u.o.k.k. w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Upoważnił także dyrektora Delegatury w K. do podpisania decyzji w sprawie (upoważnienie – k. 132).

W dniu 7 stycznia 2014 r. Prezes UOKiK potwierdził udzielenie upoważnienia dla L. P. – Dyrektora Delegatury w K. do podpisania oraz doręczenia powodowi postanowień z dnia 14 kwietnia 2010 r., 30 kwietnia 2010 r. i 6 sierpnia 2010 r., a także upoważnienia do podjęcia wszystkich innych czynności pomiędzy datą wydania postanowienia z dnia 14 kwietnia 2010 r. a datą wydania decyzji z dnia 9 września 2010 r. Potwierdził także udzielenie upoważniania Dyrektora Delegatury do podpisania decyzji z dnia 9 września 2010 r. (pismo z dnia 7 stycznia 2014 r. – k. 131-131v).

Sąd Okręgowy uznał, że wskazane w decyzji zapisy były stosowane we wzorcach umownych przez powodowego przedsiębiorcę. Bezsporne jest, iż w rejestrze klauzul niedozwolonych pod pozycją 623 wpisane zostało postanowienie o treści: „Opłata za spóźnioną spłatę minimalnej kwoty – 45 zł”. Wpis ten został dokonany w wyniku uwzględnienia w dniu 2 lutego 2005 r. przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawy z powództwa P. M. przeciwko (...) Bank (...) S.A. o uznanie wzorca umowy za niedozwolone (sygn. akt XVII AmC 42/04). Sąd Okręgowy przyjął wówczas, że klauzula ta jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumentów, ponieważ przewiduje zastrzeżenie dodatkowych odsetek za opóźnienie w spłacie kwoty minimalnej.

Według Sądu Okręgowego, zakwestionowane w niniejszej sprawie postanowienie ma zgoła inne cel, albowiem pobierana przez powoda opłata ma pokryć koszty postępowania windykacyjnego. Stanowi zatem świadczenie z tytułu dodatkowych czynności windykacyjnych. Bank wykonując te czynności ponosi dodatkowe koszty, których nie uwzględnia przy ustalaniu jakiejkolwiek innej opłaty za wydanie i używanie karty, zarówno przez jej posiadacza, jak i przez użytkownika. Tym samym, celem wprowadzenia zakwestionowanej klauzuli nie było karanie konsumenta za opóźnioną zapłatę zadłużenia (art. 481 § 1 k.c.), lecz odzyskanie kosztów ponoszonych w związku z windykowaniem należności.

Uznać zatem należało, iż klauzula zamieszczona w rejestrze prowadzonym przez Prezesa UOKiK, dotyczyła faktu opóźnienia w spłacie zobowiązania przez klienta („Opłata za spóźnioną spłatę minimalnej kwoty – 45 zł”). Obecnie kwestionowana klauzula: „Opłata za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty – 2% salda zadłużenia na koniec cyklu rozliczeniowego, nie więcej niż 100 zł” – odnosi się natomiast wprost do czynności windykacyjnych prowadzonych przez powoda.

Sąd Okręgowy przyjął, iż nie zostało spełnione wymagane kryterium tożsamości celu treści kwestionowanego postanowienia z treścią klauzuli uznanej przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwoloną. Z tego względu Sąd Okręgowy uchylił pkt I. zaskarżonej decyzji.

Co do II. pkt decyzji Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja nie uniemożliwia powodowi ustalania wysokości opłat za wykonywanie czynności bankowych w zależności od nakładu pracy. Brak jest natomiast transparentności i jasności zapisów dotyczących obsługi przeterminowanego zadłużenia, co narusza dobre obyczaje oraz narusza zasadę pewności w stosunkach zobowiązaniowych.

Opłata za obsługę zadłużenia ma charakter ryczałtowy i jej wysokość abstrahuje od zakresu i rodzaju faktycznie podjętych czynności windykacyjnych. Stosowane przez powoda wzorce umowne nie określały, jakie czynności bankowe (windykacyjne) były podejmowane w przypadku nieterminowej spłaty zadłużenia z karty kredytowej, a nadto dopuszczały możliwość pobierania – niezależnie od opłaty za nieterminowa spłatę zadłużenia na koncie karty – opłat za poszczególne czynności windykacyjne. Nadto, przedmiotowe wzorce umów nie zawierały jakichkolwiek zapisów, które nie pozwalałyby stosować opłat za poszczególne czynności windykacyjne w stosunku do przeterminowanego zadłużenia z kart kredytowych, czyli pobierać je niezależnie od pobierania opłaty za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia na koncie karty.

Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, czy powód – naliczając opłatę za obsługę nieterminowej spłaty zadłużenia – rzeczywiście pobierał dodatkową opłatę 15 zł, skoro „Tabela opłat (...)” oraz § 8 wzorca „Umowa karty” przewidywały taką możliwość, a zatem uprawniały go do takiego działania. Ponadto w wezwaniach do zapłaty kierowanych do konsumentów zamieszczano informację o dodatkowym obciążeniu rachunku karty opłatą w wysokości 15 zł. Sąd Okręgowy wskazał, że w świetle utrwalonych poglądów judykatury przepisy u.o.k.k. regulują zasady i tryb przeciwdziałania określonym w niej praktykom nie tylko wtedy, gdy praktyki te faktycznie wywołują skutki dla konkurencji i konsumentów, ale także wówczas, gdy skutki takie mogą wywołać.

Wymierzona przez Prezesa UOKiK kara miała charakter łączny za oba naruszenia. Skoro zatem uchyleniu podlegał jeden z punktów decyzji karę należało obniżyć o połowę. Odnośnie wymiaru kary Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż Prezes UOKiK dokonał oceny wagi stwierdzonego naruszenia i na tej podstawie ustalił kwotę bazową stanowiącą podstawę dalszej kalkulacji na poziomie 0,2% przychodu osiągniętego przez powoda w 2009 r. tj. 3.473.334 zł, a następnie uwzględnił zaistniałe inne okoliczności, które miały wpływ na wymiar kary.

W toku postępowania powód zarzucał, iż zaskarżona decyzja wydana została z naruszeniem przepisów dotyczących właściwości, co miało mieć skutkować nieważnością postępowania. W szczególności powód podnosił, że postępowanie wyjaśniające oraz postępowanie w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów prowadzone było przez Delegaturę w K., której właściwość miejscowa wykluczała podejmowanie tego rodzaju działań z uwagi na siedzibę powoda.

Sąd Okręgowy wskazał jednak, iż przepisy rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz.U. Nr 107 z 2009 r., poz. 887 – dalej, jako: „rozporządzenie”) określają właściwość miejscową Delegatury w K. w obrębie województw (...) i (...) (§ 1 pkt 4 rozporządzenia), a zatem na terenie, który nie obejmuje siedziby powoda. Ponadto przepisy rozporządzenia uprawniają delegatury UOKiK do prowadzenia postępowań wyjaśniających w zakresie swojej właściwości miejscowej (§ 2 pkt 2 rozporządzenia). Należy jednak zwrócić uwagę na treść § 3 rozporządzenia, który stanowi, iż delegatura może prowadzić postępowania wyjaśniające obejmujące przedsiębiorców mających siedziby poza obszarem właściwości miejscowej tej delegatury, jeżeli cel lub charakter tych postępowań tego wymaga.

Ze względu na powszechną dostępność usług świadczonych przez powoda oraz z uwagi na cel postępowania wyjaśniającego, jakim była ochrona interesów wszystkich, nawet potencjalnych klientów powoda Sąd Okręgowy przyjął, iż Delegatura prawidłowo prowadziła postępowanie wyjaśniające, bez upoważnienia, a jedynie w oparciu o przepis § 3 rozporządzenia. Nadto, Sąd Okręgowy uznał za bezzasadny zarzut powoda dotyczący wszczęcia przez Delegaturę postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów przed listownym wpłynięciem do Delegatury oryginału upoważnienia Prezesa UOKiK. Upoważnienie z dnia 11 września 2009 r. zostało wydane przed wszczęciem postępowania w niniejszej sprawie, tj. przed 16 września 2009 r., co uzasadnia przyjęcie, że Delegatura działała w ramach udzielonego jej upoważnienia.

Nadto, Delegatura już przed dniem 22 września 2009 r., kiedy to do Delegatury wpłynął pisemny oryginał dokumentu upoważnienia, była w posiadaniu informacji o udzieleniu upoważnienia z dnia 11 września 2009 r. Upoważnienie to wpłynęło bowiem do Delegatury faksem w dniu 14 września 2009 r. (czego dowodem jest potwierdzenie wysłania tego dokumentu faksem do Delegatury widniejące na kopii upoważnienia).

Sąd Okręgowy wskazał także, iż Prezes UOKiK pismem z dnia 7 stycznia 2014 r. w całości potwierdził udzielenie upoważnienia Delegaturze do podjęcia czynności wynikających z u.o.k.k., dotyczących w szczególności wszczęcia i prowadzenia postępowania w trybie art. 49 ust. 1 w zw. z art. 24 u.o.k.k. W szczególności, dokumentem tym Prezes UOKiK potwierdził udzielenie upoważnienia dla Pana L. P. – Dyrektora Delegatury do podpisania (wydania w imieniu Prezesa UOKiK) oraz do doręczenia przedsiębiorcy wskazanych postanowień. Jednocześnie dokumentem tym Prezes UOKiK potwierdził także udzielenie upoważnienia do podpisania (wydania w imieniu Prezesa UOKiK) decyzji z dnia 9 września 2010 r. nr (...).

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 479 ^31a § 1 k.p.c. orzekł, jak w zaskarżonym wyroku, rozstrzygając o kosztach procesu na podstawie art. 100 k.p.c.

W apelacji (...) Bank (...) S.A. zaskarżył wyrok w części oddalającej odwołanie od zaskarżonej decyzji, w tym w części utrzymującej w mocy karę pieniężną do kwoty 1.215.667 zł (pkt I. wyroku), jak również w części orzekającej o kosztach postępowania (pkt II. wyroku), zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie:

- art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.k., art. 47 u.o.k.k. oraz art. 83 u.o.k.k. przez ich błędną wykładnię lub niezastosowanie;

- art. 4 ust. 2 pkt 13 i ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 100 z 2001 r., poz. 1081 ze zm.), która obowiązywała w chwili wydania zaskarżonej decyzji;

- przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 231 § 1 k.p.c., art. 233 §1 k.p.c., art. 231 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 479 ³¹ § 3 k.p.c. w zw. z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 268a k.p.a. i art. 83 u.o.k.k. przez ich niezastosowanie lub niewłaściwą wykładnię oraz dokonanie oceny dowodów bez wszechstronnego rozważenia całego materiału dowodowego, w tym treści obowiązujących wówczas przepisów ustawy o kredycie konsumenckim i przyjęcie stanowiska, że umieszczenie w „Tabeli oprocentowania, opłat prowizji i limitów w (...) Bank (...) S.A. dla kart kredytowych” informacji dotyczącej pobierania opłat za monity i pisma windykacyjne w wysokości 15 zł jest naruszeniem dobrych obyczajów oraz narusza zasadę pewności w stosunkach zobowiązaniowych, umożliwiając powodowi podwójne obciążanie opłatami za te same czynności;

- art. 328 § 2 k.p.c. przez nie zawarcie w uzasadnieniu wyroku w odniesieniu do pkt II. decyzji elementów wymaganych tym przepisem, a zwłaszcza nieprzytoczenie i niewyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia, co uniemożliwia kontrolę instancyjną zaskarżonego orzeczenia;

- art. 479 ³⁶ i n. k.p.c. przez ich niezastosowanie, w wyniku czego Sąd Okręgowy uznał, że pozwany posiada kompetencje do abstrakcyjnej kontroli wzorca i stwierdzania naruszenia przez postanowienie wzorca dobrych obyczajów w drodze decyzji administracyjnej z pominięciem sądowego postępowania rozpoznawczego o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone.

W konsekwencji, powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części zaskarżonej, przez uchylenie decyzji pozwanego nr (...) w całości, ewentualnie w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku – o zmianę zaskarżonego wyroku przez zmianę decyzji w pkt III., polegającą na odstąpieniu od wymierzenia kary pieniężnej lub obniżeniu kary pieniężnej utrzymanej w mocy przez Sąd I instancji, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest zasadna, chociaż nie wszystkie podniesione w niej zarzuty są trafne.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego szczegółowo opisane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przyjmuje je za własne. Stan faktyczny w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia nie był zresztą sporny.

Za ugruntowany w orzecznictwie należy uznać pogląd, iż celem postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów „nie jest przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Do sądu ostatecznie należy zastosowanie odpowiedniej normy prawa materialnego, na podstawie wyjaśnienia podstawy faktycznej, obejmującej wszystkie elementy faktyczne przewidziane w hipotezie tej normy” ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 września 2005 r., III SZP 2/05, por. także wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2003 r., I CK 81/02). Tym samym, ewentualne uchybienia w postępowaniu przed Prezesem UOKiK nie są w ogóle przedmiotem postępowania sądowego, za wyjątkiem tych, które prowadziłyby do nieistnienia lub nieważności zaskarżonej decyzji ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., III CRN 120/91).

Powód zarzucił, że zaskarżona decyzja została wydana przez Dyrektora Delegatury UOKiK w K. poza zakresem upoważnienia dla Delegatury wydanym przez Prezesa UOKiK w dniu 11 września 2009 r. Zdaniem powoda, decyzja jest dotknięta nieważnością, ponieważ Dyrektor Delegatury w K. nie był upoważniony do wydania decyzji z dnia 9 września 2010 r. w zakresie określonym w art. 24 ust. 2 pkt 2 u.o.k.k. i dlatego decyzja ta w punkcie II. winna być uchylona, jako nieważna z przyczyn naruszenia przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.). Wymaga zatem rozważenia, czy podniesiony przez powoda zarzut jest trafny i czy istnieją wobec tego podstawy do stwierdzenia nieważności wydanej decyzji. Uznanie tego zarzutu powoda za zasadny czyni bowiem bezprzedmiotowym odnoszenie się do pozostałych zagadnień wskazanych w apelacji.

Zgodnie z art. 33 ust. 3 u.o.k.k. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, właściwość miejscową i rzeczową delegatur UOKiK w sprawach z zakresu działania Prezesa UOKiK, uwzględniając charakter i liczbę spraw występujących na danym terenie. Stosownie do treści § 1 pkt 4 rozporządzenia właściwość Delegatury UOKiK w K. obejmuje województwa: (...) i (...). Postępowania w sprawach naruszania zbiorowych interesów konsumentów prowadzi delegatura właściwa miejscowo ze względu na siedzibę przedsiębiorcy stosującego praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (§ 5 ust. 1 rozporządzenia). Z tym, że jeżeli praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów ujawniają się na całym lub znacznej części rynku krajowego, właściwy w tych sprawach jest Prezes UOKiK – Centrala w W. (§ 5 ust. 2 rozporządzenia).

Mając na względzie fakt, iż siedziba powodowego banku nie znajduje się na terenie województwa (...) i (...), to nie budzi wątpliwości, że Delegatura UOKiK w K. nie była właściwa do prowadzenia postępowania w niniejszej sprawie w oparciu o § 5 ust. 1 rozporządzenia. Co więcej, biorąc pod rozwagę, że zarzucana powodowi praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów ujawniała się na całym rynku krajowym do prowadzenia postępowania właściwy był zgodnie z § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezes UOKiK – Centrala w W..

Delegatura w K. była właściwa jedynie do prowadzenia postępowania wyjaśniającego. Należy bowiem zwrócić uwagę, że według art. 47 ust. 1 u.o.k.k. postępowanie przed Prezesem UOKiK jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przy czym postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (art. 47 ust. 2 u.o.k.k.). Postępowanie wyjaśniające może mieć na celu w szczególności wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (art. 48 ust. 2 pkt 2 u.o.k.k.), a jego zakończenie następuje w drodze postanowienia (art. 48 ust. 3 u.o.k.k.). Natomiast, stosownie do treści § 3 rozporządzenia delegatura może prowadzić postępowania wyjaśniające obejmujące przedsiębiorców mających siedziby poza obszarem właściwości miejscowej tej delegatury, jeżeli cel lub charakter tych postępowań tego wymaga.

Innymi słowy, nie można wykluczyć, że Delegatura w K. ze względu na cel lub charakter postępowania w niniejszej sprawie mogła być właściwa do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, co podkreśla w zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy. Nie oznacza to jednak, że była również właściwa do wszczęcia i prowadzenia postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a więc postępowania toczącego się już po zakończeniu postępowania wyjaśniającego (zob. art. 48 ust. 3 u.o.k.k.).

Prawdą jest, że delegatury UOKiK oprócz spraw należących do ich właściwości mogą załatwiać inne sprawy przekazane im przez Prezesa UOKiK (art. 33 ust. 4 u.o.k.k.). W oparciu o art. 33 ust. 5 u.o.k.k. w szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes UOKiK może sprawę należącą do właściwości delegatury przejąć lub przekazać do załatwienia innej delegaturze albo sprawę należącą do swojej właściwości przekazać do załatwienia wskazanej delegaturze.

Tym samym, konkretna delegatura jest właściwa do załatwienia danej sprawy, bądź wówczas, gdy wynika to z przepisów §§ 1 – 6 rozporządzenia, bądź wówczas, gdy sprawa (należąca do właściwości innej delegatury lub Centrali w W.) zostanie jej przekazana przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 33 ust. 5 u.o.k.k. Skoro Delegatura w K. nie była właściwa do prowadzenia postępowania przeciwko powodowi w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów na podstawie przepisów rozporządzenia, to konieczne jest rozważenie, czy sprawa w takim zakresie została przekazana tej Delegaturze przez Prezesa UOKiK.

Przy czym należy podkreślić, że decyzje i postanowienia w sprawach przekazanych do załatwienia przez Prezesa UOKiK na podstawie art. 33 ust. 5 u.o.k.k. dyrektorzy delegatur wydają w imieniu Prezesa Urzędu (art. 33 ust. 6 u.o.k.k.). Zatem przekazanie sprawy delegaturze przez Prezesa UOKiK w oparciu o art. 33 ust. 5 u.o.k.k. skutkuje uzyskaniem przez dyrektora delegatury ustawowego upoważnienia do wydawania decyzji i postanowień w imieniu Prezesa UOKiK. Nie ma zatem potrzeby odwoływania się do konstrukcji przewidzianej w art. 286a k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k., zgodnie z którym organ administracji publicznej może upoważniać, w formie pisemnej, pracowników obsługujących ten organ do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń. Takie upoważnienie w przypadku dyrektora delegatury w zakresie spraw należących do właściwości delegatury wynika przecież wprost z art. 33 ust. 6 u.o.k.k.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko pozwanego, że przepisy u.o.k.k. oraz k.p.a. nie precyzują formy, w jakiej ma nastąpić przekazanie sprawy. Nie ulega jednak wątpliwości, iż Prezes UOKiK jest uprawniony do przekazania konkretnej, jednoznacznie określonej sprawy, której tożsamość wyznaczają: określenie przedsiębiorcy, przeciwko któremu toczy się postępowania (aspekt podmiotowy) oraz przedmiot tego postępowania.

Prezes UOKiK pismem z dnia 11 września 2009 r. upoważnił Delegaturę w K. do prowadzenia postępowania przeciwko (...) Bank (...) S.A. na podstawie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. (k.132). Zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy – stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c. Wymaga podkreślenia, że przepis art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. odwołuje się tylko do jednego skonkretyzowanego rodzaju praktyki. Innymi słowy, pismem z dnia 11 września 2009 r. Prezes UOKiK przekazał Delegaturze w K. na podstawie art. 33 ust. 5 u.o.k.k. sprawę przeciwko powodowi o zakazanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. Tylko zatem w takim zakresie Delegatura w K. była właściwa do prowadzenia postępowania (art. 33 ust. 4 u.o.k.k.) i tylko w takim zakresie Dyrektor Delegatury w K. był upoważniony do wydawania decyzji i postanowień w imieniu Prezesa UOKiK (art. 33 ust. 6 u.o.k.k.).

Wobec tego, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Delegatura w K. była właściwa do wydana decyzji z dnia 9 września 2010 r. w zakresie pkt I., tj. co do stwierdzenia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. Delegatura ta nie była jednak właściwa do prowadzenia postępowania w zakresie, którego dotyczy pkt II. zaskarżonej decyzji. Podstawą jej wydania w tej części nie był bowiem z pewnością art. 24 ust. 2 pkt 1 u.o.k.k. powołany w piśmie Prezesa UOKiK z dnia 11 września 2009 r. W pkt II. zaskarżonej decyzji nie stwierdzono przecież stosowania przez powoda postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych. W konsekwencji, Dyrektor Delegatury nie był upoważniony do wydania przedmiotowej decyzji w zakresie pkt II. w imieniu Prezesa UOKiK. Takie upoważnienie nie wynikało bowiem ani z treści art. 33 ust. 6 u.o.k.k., ani z treści pisma z dnia 11 września 2009 r. Należy zatem uznać, że decyzja z dnia 9 września 2010 r. w zakresie pkt II. została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości. Co więcej została również wydana przez osobę nieupoważnioną.

Zgodnie z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 83 u.o.k.k. organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości. Nie budzi wątpliwości, że nieważność decyzji jest skutkiem naruszenia każdego rodzaju właściwości ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 października 1982 r., II SA 1119/82 ). Również decyzja wydana przez osobę działającą bez upoważnienia organu jest nieważna. Za utrwalone w judykaturze należy uznać stanowisko, że wydanie decyzji przez osobę działającą bez upoważnienia właściwego organu skutkuje naruszeniem przepisów o właściwości i daje podstawę do stwierdzenia nieważności decyzji w oparciu o art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. ( zob. np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 26 kwietnia 1996 r., SA/Lu 691/95 oraz z dnia 24 listopada 1995 r., SA/Lu 2319/94; por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1996 r., III RN 8/96).

Natomiast, stosownie do treści art. 479 ^31a § 3 k.p.c. w razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Jednocześnie sąd stwierdza, czy zaskarżona decyzja została wydana bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. Sąd Apelacyjny podziela pogląd, że także istotna wadliwość decyzji, która w postępowaniu administracyjnym uzasadniałaby stwierdzenie jej nieważności, w postępowaniu przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów uzasadnia jej uchylenie. Sąd ten, rozpoznając odwołanie, dokonuje przecież także kontroli legalności wydanej decyzji ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., III CRN 120/91 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 351/99). Uchylenie zaskarżonej decyzji Prezesa UOKiK oznacza jej definitywne wyeliminowanie z obrotu prawnego, jako dotkniętej istotnymi wadami, uniemożliwiającymi pozostawienie jej w obrocie. Wyrok uchylający decyzję Prezesa UOKiK kończy określony etap postępowania sądowego, ale nie kończy postępowania w rozpoznawanej sprawie na etapie postępowania administracyjnego. Uchylenie decyzji przez sąd powszechny ma ten skutek, że Prezes UOKiK staje przed koniecznością zakończenia postępowania administracyjnego poprzez wydanie kolejnej decyzji, pozbawionej wad, których nie można było konwalidować na etapie postępowania sądowego ( tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2015 r., III SK 43/14, zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z 10 listopada 2010 r., III SK 30/10).

Nie ma przy tym znaczenia, że Prezes UOKiK pismem z dnia 7 stycznia 2014 r. potwierdził upoważnienie Dyrektora Delegatury w K. do wydania postanowień i decyzji zapadłych w postępowaniu w niniejszej sprawie. Ani przepisy u.o.k.k., ani przepisy k.p.a. nie przewidują bowiem konwalidacji czynności nieważnych podjętych bez upoważnienia w dniu ich podjęcia i wprowadzenia decyzji ostatecznej do obrotu prawnego ( zob. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 20 kwietnia 2006 r., I SA/Wa 1061/05 ). Tego rodzaju sanacja wad postępowania administracyjnego nie może być zatem skuteczna.

Skoro pkt I. zaskarżonej decyzji został prawomocnie uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 2 kwietnia 2014 r. i z przyczyn wyżej wskazanych podlega uchyleniu również pkt II. tej decyzji, to w konsekwencji konieczne jest również uchylenie pkt III. decyzji (co do nałożenia kary pieniężnej) oraz jej pkt IV. (co do kosztów postępowania). W tym stanie rzeczy odnoszenie się do pozostałych zarzutów apelacji jest zbędne.

Dlatego też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w części dotyczącej oddalenia odwołania w ten sposób, że w oparciu o art. art. 479 ^31a § 3 k.p.c. uchylił decyzję Prezesa UOKiK z dnia 9 września 2010 roku nr (...) także w punktach drugim, trzecim i czwartym; a w punkcie drugim w ten sposób, że na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 14 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163 z 2002 r., poz. 1349 ze zm.) zasądził od Prezesa UOKiK na rzecz (...) Bank (...) S.A. w W. kwotę 1.360 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Nadto, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 14 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. zasądził od Prezesa UOKiK na rzecz (...) Bank (...) S.A. w W. kwotę 1.270 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.