Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30.08.2022 r. (data stempla pocztowego) Gmina Miejska W. – Urząd Miejski w W., reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o ustalenie, że w skład majątku wspólnego pozwanych M. S. (1) i E. S. (1) wchodzi nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym stanowiąca działkę nr (...) położoną w miejscowości W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Wągrowcu V Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości ok. 500.000 zł oraz o ustanowienie z dniem wytoczenia powództwa rozdzielności majątkowej pomiędzy pozwanymi M. S. (1) i E. S. (1), pozostających w związku małżeńskim i zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 15.02.2017 r. w sprawie sygn. akt III K 260/16 M. S. (1) uznana została winną popełnienie przestępstwa przeciwko mieniu na szkodę Gminy Miejskiej W.-Urzędu Miejskiego w W. i orzeczono w stosunku do niej m.in. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz poszkodowanej kwoty 590.805,26 zł. Sąd nadał klauzulę wykonalności co do zapłaty tej kwoty. Na wniosek powódki, komornik sądowy Ł. P. w W., prowadzi obecnie egzekucję przeciwko M. S. (1), w toku której ustalił, że jedynym majątkiem pozwanej jest nieruchomość opisana w petitum, której współwłaścicielem jest mąż pozwanej. Powódka nie ma możliwości uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko E. S. (1). W tych okolicznościach konieczne jest ustanowienie rozdzielności majątkowej w małżeństwie pozwanych, co pozwoli przeprowadzić egzekucję z tego składnika majątkowego. Powódka nie jest w stanie zaspokoić się w inny sposób. Co prawda, pozwana dokonuje u komornika wpłat na swoje zadłużenie, jednak są one nieregularne i w niskich kwotach, w efekcie w okresie ostatnich 5 lat M. S. (1) spłaciła na rzecz powódki łącznie zaledwie 7.000 zł.

W odpowiedzi na pozew M. S. (1) i E. S. (1) wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie kosztami postępowania strony powodowej wskazując, że strona powodowa nie wykazała, jakoby uzyskanie należnej jej kwoty było niemożliwe przy wykorzystaniu innych form egzekucji niż egzekucja z nieruchomości wspólnej pozwanych oraz że w przedmiotowej nieruchomości wraz z pozwanymi zamieszkują małoletnie dzieci oraz osoba niepełnosprawna w stanie wegetatywnym, a nieruchomość ta stanowi jedyny sposób zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ich samych jak i ich rodziny. Następnie pozwani podnieśli, że M. S. (1) nie uchyla się od spłaty zobowiązania, które reguluje w miarę swoich możliwości, i to pomimo kolejnych przeszkód w wywiązywaniu się z obowiązku spłaty tj. pobytu w zakładzie karnym. Wreszcie pozwani wskazali, że nieruchomość w przy ul. (...) wybudowana została za środki pochodzące z kredytów, systemem gospodarczym, a największy wkład w jej budowę miał pozwany, który nie miał wiedzy o przestępczej działalności swojej małżonki i nie korzystał z uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych. To pozwany podejmował dodatkowe zajęcia i wyjeżdżał za granicę w celach zarobkowych, a uzyskane środki przeznaczał na wykończenie domu, podczas gdy pozwana nie przyczyniła się do powstania majątku wspólnego. Na koniec pozwani podnieśli, że ich majątek wspólny powstał na długo przed popełnieniem przez pozwaną M. S. (1) czynów karnych. W tych okolicznościach zastosowanie znajduje tu art. 5 k.c. albowiem uwzględnienie powództwa stanowiłoby nadużycie prawa, doprowadzając do pokrzywdzenia E. S. (1).

W toku dalszego postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

M. S. (1) i E. S. (2) z d. S. zawarli związek małżeński w dniu 01.06.1996 r. w W.. W małżeństwie pozwanych obowiązuje ustrój majątkowej wspólności małżeńskiej. Pomiędzy małżonkami nie były orzekane separacja prawna, zniesienie wspólności lub ustanowienie rozdzielności majątkowej. Żaden z małżonków nie jest ubezwłasnowolniony ani nie orzeczono w stosunku do niego o upadłości.

W latach 2008-2015 r. M. S. (1), będąc zatrudnioną na stanowisku inspektora w Urzędzie Miejskim w W. w Wydziale (...) P. Oświatowych, działając w celu osiągniecia korzyści majątkowej dla siebie, przekroczyła swoje uprawnienia i przywłaszczyła kwotę łącznie 590.805,36 zł na szkodę Urzędu Miejskiego w W..

Środki uzyskane z działalności przestępczej pozwana M. S. (1) przeznaczyła na zaspokojenie potrzeb swojej rodziny, w tym spłatę zobowiązań kredytowych, wykończenie domu i codziennie życie.

Wyrokiem z dnia 15.02.2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt III K 260/16, Sąd Okręgowy w Poznaniu III Wydział Karny uznał M. S. (1) za winną popełnienia zarzucanych jej czynów i wymierzył jej karę 3 lat pozbawienia wolności, a nadto orzekł od oskarżonej na rzecz Urzędu Miejskiego w W. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty 590.805,36 zł oraz zakaz wykonywania przez oskarżoną zawodu księgowej, zajmowania stanowisk oraz prowadzenia działalności związanych z rachunkowością, finansami i księgowością w placówkach finansowych i firmach prywatnych przez okres 5 lat. Dnia 11.01.2018 r. orzeczenie to zostało zaopatrzone klauzulą wykonalności w zakresie kwoty 590.805,36 zł przeciwko M. S. (1).

Na wniosek Gminy Miejskiej W.-Urzędu Miejskiego w W. z dnia 05.03.2018 r. komornik sądowy Ł. P. prowadzi pod sygn. akt KM 242/18 postępowanie egzekucyjne przeciwko M. S. (1). W toku postępowania komornik ustalił, że dłużniczka nie pracuje, jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku, a nadto jest współwłaścicielką samochodu osobowego marki M. (...) rok prod. 2007 oraz właścicielką nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, stanowiącej działkę nr (...) i położonej w W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Wągrowcu V Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą nr (...), wchodzącej w skład majątku wspólnego jej i jej męża E. S. (1). Nieruchomość ta obciążona jest kredytem hipotecznym. Na wniosek wierzyciela w dniu 25.04.2018 r. komornik sądowy Ł. P. wszczął przeciwko dłużniczce M. S. (1) egzekucję z nieruchomości położonej w W. przy ul. (...). Postanowieniem z dnia 31.10.2018 r. egzekucja ta została umorzona na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c.

W okresie od zapadnięcia wyroku w sprawie III K 206/16 do 16.09.2022 r. pozwana M. S. (1) spłaciła na rzecz Urzędu Miejskiego w W. kwotę łącznie około 7.000 zł, przy czym na konto kancelarii komorniczej do sprawy KM 242/18 uiściła łącznie kwotę 6.901,57 zł, z czego powódka otrzymała tytułem spłaty należności oraz zwrotu wydatków kwotę 5.726,53 zł.

Wraz z pozwanymi w domu przy ul. (...) zamieszkuje ich wspólna pełnoletnia córka K. S. lat 23 oraz niepełnosprawna matka M. S. (1) E. S. (3). Córka pozwanych prowadzi własną działalność gospodarczą, która obecnie jest zawieszona. Matka pozwanej pobiera świadczenie emerytalne, a nadto posiada oszczędności z tytułu sprzedaży lokalu mieszkalnego, który zbyła w 2017 r. za kwotę około 170.000 zł.

Postanowieniem z dnia 23.12.2022 r. wydanym w sprawie sygn. akt III RNs 94/22 Sąd Rejonowy w Wągrowcu ustanowił dla całkowicie ubezwłasnowolnionej E. S. (3) opiekuna prawnego w osobie A. S..

E. S. (1) pracuje zarobkowo na terenie Niemiec osiągając z tego tytułu miesięczny dochód w wysokości około 3.500 €, a nadto jest wyłącznym właścicielem nieruchomości gruntowej, położonej w Z. gm. M., z której nieodpłatnie korzysta jego brat celem wypasu bydła. Pozwany na co dzień zamieszkuje na terenie Niemiec w wynajmowanym mieszkaniu.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o następujące dowody: wydruk treści księgi wieczystej (k. 11-16); kopia wyroku SO w Poznaniu z dnia 15.02.2017 r. sygn. III K 260/16 wraz z klauzulą wykonalności(k. 17-88); kopia dokumentów z akt egzekucyjnych komornika sądowego Ł. P. w W. sygn. KM 242/18 (k. 89-91v, 139-141)); wydruk z systemy PESEL-SAD (k. 101-109); odpis zupełny aktu małżeństwa (k. 115-115v); kopia protokołu przesłuchania z dnia 21.09.2015 r. z akt PR w W. (k. 142—143); postanowienie SR w Wągrowcu w sprawie sygn. III RNs 94/22 z dnia 23.12.2022 r. (k. 146); kopia umowy kredytu z załącznikami (k. 153-157); informacja o zameldowaniu (k. 158-159); wydruk wtórnika (k.160-164); wyciąg z historii rachunku bankowego (k. 165-166) oraz z częściowo zeznania pozwanej M. S. (1) (k. 169-170, 173-płyta CD), zeznania pozwanego E. S. (1) (k. 170-171, 173-płyta CD) a także dokumenty zgromadzone w aktach sprawy egzekucyjnej komornika sądowego Ł. P. w W. sygn. KM 242/18.

Sąd dał wiarę zeznaniom M. S. (1) jedynie w części, w jakiej pozostawały one zgodne z pozostałym zgromadzonym w toku postępowania materiałem dowodowym. W szczególności za wiarygodne Sąd uznał zeznania pozwanej co do osób pozostających z nią we wspólnym gospodarstwie domowym, a także co do stanu jej majątku osobistego i dochodów. M. S. (1) przyznała, że obecnie poza mężem zamieszkuje wraz z pełnoletnią córką K. S. oraz matką E. S. (3) oraz że nie posiada ona żadnego majątku osobistego niebędącego majątkiem wspólnym z pozwanym ani oszczędności. Nie wzbudziły także wątpliwości Sądu zeznania co do aktualnej sytuacji zarobkowej pozwanego, jak i co do posiadania przez E. S. (3) oszczędności z tytułu sprzedaży nieruchomości lokalowej. Za całkowicie niewiarygodne Sąd uznał natomiast zeznania pozwanej co do celów, na jakie przeznaczała ona środki uzyskane z przestępstwa. W toku niniejszego postępowania M. S. (1) zaprzeczyła jakoby przywłaszczone pieniądze wykorzystywała na zaspokojenie potrzeb swojej rodziny. Jednakże w 2015 r., zeznając w toku postępowania karnego przed prokuratorem oświadczyła, że pieniądze te spożytkowała na spłatę zobowiązań kredytywach, remont i wykończenie domu oraz na codzienne życie. W ocenie Sądu to zaś właśnie te zeznania zasługują na miano wiarygodnych, były one bowiem składane w krótkim czasie po dokonaniu przez pozwaną zarzucanych jej czynów i w okresie gdy odczuwała ona skruchę za swoje czyny, co przemawia za ich szczerością i prawdziwością. Zeznania złożone w toku tego postępowania stanowią natomiast jedynie przyjętą przez pozwaną linię obrony, mającą na celu uniknięcie konsekwencji jej wcześniejszych działań.

Zeznania pozwanego E. S. (1) Sąd uznał co do zasady za wiarygodne, były one bowiem jasne i logiczne, a nadto korelowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w toku postępowania.

Na podstawie art. 2352 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy pozwanych M. S. (1) i E. S. (1) o zwrócenie się do banków o udostępnienie umów kredytowych, zawarty w odpowiedzi na pozew z dnia 13.10.2022r. albowiem w ocenie Sądu tezy dowodowe sformułowane w tych wnioskach pozostawały bez znaczenia dla przedmiotu niniejszej sprawy i jej rozstrzygnięcia i w związku z tym ich przeprowadzenie doprowadziłoby jedynie do niepotrzebnego przedłużenia procesu. Również na podstawie art. 2352 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął także wniosek dowody strony powodowej zawarty w pkt 1 ppkt 4 pisma z dnia 09.12.2022 r. albowiem częściowo okoliczności, których wykazaniu miału służyć te dowody pozostawały bez znaczenia dla przedmiotu niniejszej sprawy i jej rozstrzygnięcia, a w pozostałym zakresie wykazane zostały w wystarczającym stopniu za pomocą pozostałych dopuszczonych dowodów, przez co ich przeprowadzenie doprowadziłoby jedynie do niepotrzebnego przedłużenia procesu.

Treść i autentyczność zebranych w sprawie dokumentów nie wzbudziła wątpliwości Sądu z urzędu, a same strony w tej kwestii nie zgłaszały zarzutów, wobec czego uznano dokumenty z wartościowy dowód w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią przepisu art. 52 § 1a k.r.o ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać wierzyciel jednego z małżonków jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Powyższy przepis stawia dwa konieczne warunki do uwzględnienia wytoczonego przez wierzyciela powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej, a mianowicie:

- wykazania istnienia stwierdzonej tytułem wykonawczym wierzytelności w stosunku do jednego z małżonków oraz

- uprawdopodobnienie, że zaspokojenie tej wierzytelności wymaga podziału majątku wspólnego małżonków.

Zaspokojenie wierzytelności przysługującej od jednego z małżonków wymaga dokonania podziału majątku wspólnego wówczas, gdy nie ma możliwości zaspokojenia tej wierzytelności z majątku osobistego dłużnika i składników majątku wspólnego małżonka wymienionych w art. 41 § 2 k.r.o. i gdy brak podstaw do poszukiwania zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków (brak podstawy do nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową – art. 787 i art. 7871 k.p.c.), natomiast będzie możliwe zaspokojenie z udziału w majątku wspólnym małżonków, który w wyniku podziału przypadnie temu małżonkowi, który jest dłużnikiem (tak Komentarz do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pod redakcją K.Piaseckiego, LexisNexis, Wydanie 4, Warszawa 2009, tezy do art. 52). "Wierzytelnością, o której mowa w art. 52 § 1a k.r.o., może być każda wierzytelność w stosunku do jednego z małżonków, której zaspokojenie nie może według ustawy nastąpić z majątku wspólnego małżonków, tj. wierzytelność wynikająca ze zobowiązania jednego z małżonków zaciągniętego bez zgody drugiego z nich oraz ze zobowiązania jednego małżonka niewynikającego z czynności prawnej, jak i wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotycząca majątku osobistego jednego z małżonków" (tak wyr. SN z 20.9.2018 r., IV CSK 303/17, Legalis oraz M. Sychowicz, w: Piasecki, Komentarz KRO, 2011, art. 52, Nb 2; zob. także E. Skowrońska-Bocian, w: Wierciński, Komentarz KRO, art. 52, Nb 22). W postanowieniu z dnia 25.6.2019 r. (V CSK 2/19, L.) SN wprost wskazał także, że wierzyciel może wystąpić z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej również w razie powstania wierzytelności na skutek popełnienia przez jednego z małżonków czynu niedozwolonego. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że: "Ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami powoduje ustanie wspólności składników ich majątku na korzyść ich majątków osobistych, z których możliwe staje się zaspokojenie wierzyciela jednego z małżonków także co do wierzytelności mającej źródło w czynie niedozwolonym. ".

Ważne znaczenie w kontekście analizy przesłanek z art. 52 § 1a k.r.o. ma fakt, iż wierzyciel nie musi udowadniać faktu, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. Wystarczy sam fakt „uprawdopodobnienia”, a więc uzasadnienie przypuszczenia, że podział taki jest konieczny. Pamiętać przy tym należy, iż ustawodawca wyłącza zastosowanie szczególnych przepisów o postępowaniu dowodowym, jeżeli ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu (art. 243 k.p.c.). Podkreśla się, iż uprawdopodobnienie nie stwarza stanu pewności co do istnienia stanu faktycznego, ale stwarza stan uwiarygodnienia zaistnienia danego stanu faktycznego. Podlega jednak ocenie sądu zgodnie z zasadą swobodnej oceny środków dowodowych. W doktrynie wskazuje się, iż najczęściej do uprawdopodobnienia danych okoliczności faktycznych wystarcza pisemne oświadczenie osoby trzeciej, pojawił się nawet pogląd, iż do uprawdopodobnienia okoliczności, o których mowa w art. 52 § 1a k.r.o. wystarczy pisemne oświadczenie wierzyciela, iż dla zaspokojenia wierzytelności wymagany jest podział majątku wspólnego małżonków, jeżeli w oświadczeniu wierzyciel wskaże na okoliczności, dotyczące np. charakteru wierzytelności, uzasadniające przypuszczenie, iż bardziej korzystne dla wierzyciela będzie zaspokojenie się z części majątku wspólnego, która przypadnie małżonkowi dłużnikowi po podziale, niż prowadzenie egzekucji z niektórych składników majątku wspólnego (por. G. Jędrejek Powództwo o ustanowienie przymusowego ustroju majątkowego [w:] Intercyzy. Pojęcie. Treść. Dochodzenie roszczeń Rozdział V. Dochodzenie przez osoby trzecie roszczeń wynikających z umów majątkowych małżonków). Termin "uprawdopodobnienie" nie jest definiowany przez przepisy prawa, należy więc w tym zakresie posiłkować się poglądami doktryny prawa cywilnego oraz stwierdzeniami zaczerpniętymi z orzeczeń sądowych. Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 19 czerwca 1951 r. (zob. por. C 398/51; OSN 1951, nr 3, poz. 89), z dnia 9 września 1961 r. (zob. por. 4 CZ 54/61; OSPiKA 1962, nr 11, poz. 289) stwierdził, że sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy "nabierze przekonania", iż tak właśnie jest. Istotnym jest, że nie musi to zostać udowodnione.

Podnieść należy także, że w drodze wyjątku, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, należy dopuścić możliwość zastosowania przewidzianej w art. 5 k.c. konstrukcji nadużycia prawa w sprawach, w których wierzyciel jednego z małżonków dochodzi na podstawie art. 52 § 1a k.r.o. w procesie przeciwko obojgu małżonkom ustanowienia między nimi rozdzielności majątkowej. Przy czym z punktu widzenia zasad stosowania art. 5 k.c. nie jest rzeczą obojętną ocena zachowania się podmiotu prawnego pozostającego w konkretnym wypadku pod ochroną prawa. Związana z tym jest zasada "czystych rąk", zgodnie z którą nie może korzystać z ochrony art. 5 k.c. ten kto sam narusza zasady współżycia społecznego. Wskazany przepis służy wyłącznie do oceny ludzkich zachowań, nie zaś przepisów, a ściślej skutków prawnych ich stosowania. Niewątpliwie klauzula z art. 5 k.c. nie ma charakteru nadrzędnego w stosunku do pozostałych przepisów prawa; przez odwołanie się do społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa czy zasad współżycia społecznego nie można podważać mocy obowiązującej przepisów prawnych, z reguły nie można definitywnie unicestwiać prawa podmiotowego, a wynikająca z art. 5 k.c. ochrona powinna mieć charakter raczej przejściowy, a nie trwały. Nie można skutecznie oddalić powództwa powołując się tylko na art. 5 k.c., jeżeli strona której przysługiwać miałaby płynąca z niego ochrona, sama nie przestrzega wyrażonych w nim zasad oraz nie wskaże żadnych szczególnych okoliczności. W tym miejscu zasadne jest przypomnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z 25 sierpnia 2011 r. (II CSK 640/10, Lex numer 964496), w którym stwierdzono, że istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c., z uwagi na jego wyjątkowy - w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. W wyroku z dnia 4.4.2014 r. (II CSK 387/13, OSNC 2015, Nr 4, poz. 46) SN stwierdził, że "należy dopuścić, w drodze wyjątku, w szczególnie uzasadnionych wypadkach, możliwość zastosowania przewidzianej w art. 5 k.c. konstrukcji nadużycia prawa w sprawach, w których wierzyciel jednego z małżonków dochodzi na podstawie art. 52 § 1a k.r.o. w procesie przeciwko obojgu małżonkom ustanowienia między nimi rozdzielności majątkowej".

Rozważając powyżej ustalony stan faktyczny Sąd stanął na stanowisku, że powództwo okazało się zasadne w części. Zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wykazał, że obie przesłanki z art. 52 § 1a k.r.o w niniejszej sprawie zostały spełnione i uzasadniają ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami.

W toku prowadzonego postępowania Sąd ustalił, że spełniona jest pierwsza przesłanka z art. 52 § 1a k.r.o.. Powódce przysługuje wobec pozwanej M. S. (1), wierzytelność stwierdzona tytułem wykonawczym – wyrokiem z dnia 15.02.2017 r. wydanym w sprawie sygn. akt III K 260/16 przez Sąd Okręgowy w Poznaniu III Wydział Karny i zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. Zgodnie z treścią tego orzeczenia pozwana zobowiązana jest do naprawienia szkody powstałej u powódki, poprzez zapłatę na rzecz Urzędu Miejskiego w W. kwoty 590.805,36 zł. Fakt ten nie był kwestionowany przez pozwanych.

Powódka uczyniła zadość również drugiej przesłance z art. 52 § 1a k.r.o., tzn. uprawdopodobniła, że zaspokojenie przysługującej jej wierzytelności w stosunku do jednego małżonka, wymaga dokonania podziału majątku wspólnego pozwanych. W tym miejscu należy wskazać, że powód - wierzyciel nie musi wykazywać ani ważnych powodów, ani bezskuteczności egzekucji. Wystarczy wykazanie, że nie może otrzymać klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową w oparciu o art. 787 k.p.c. Nie jest też konieczne uprzednie skierowanie egzekucji do majątku osobistego dłużnika oraz do składników jego majątku wymienionych w art. 41 § 2 k.r.o. i wykazywanie jej bezskuteczności. Niemniej w toku niniejszego postępowania Sąd, badając akta w sprawie egzekucyjnej KM 242/18, prowadzonej przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wągrowcu Ł. P. z wniosku Urzędu Miejskiego w W. przeciwko pozwanej M. S. (1) ustalił, że wszystkie podejmowane przez komornika czynności egzekucyjne okazały się bezskuteczne. Na zlecenie wierzycielki komornik podjął czynności mające na celu poszukiwanie majątku osobistego pozwanej, w wyniku których ustalono, że M. S. (1) nie posiada majątku osobistego pozwalającego zaspokoić wierzytelność powódki oraz że jedynym wartościowym składnikiem majątku pozwanej jest nieruchomość objęta ustawową wspólnością małżeńską. Egzekucja skierowana do przysługujących jej wierzytelności z tytułu zwrotu lub nadpłaty podatku oraz świadczeń emerytalno-rentowych okazała bezskuteczna. Co prawda, w toku prowadzonego postępowania komornik dokonał zajęcia nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, stanowiącej działkę nr (...) położoną w miejscowości W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Wągrowcu V Wydział Ksiąg Wieczysty prowadzi księgę wieczystą nr (...). Jednak wobec faktu, że nieruchomość ta należy do majątku wspólnego M. S. (1) i E. S. (1), komornik wezwał wierzycielkę do przedłożenia klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi pozwanej, celem podjęcia dalszych czynności. Ostatecznie zaś, ze względu na brak tytułu wykonawczego przeciwko E. S. (1), komornik umorzył egzekucję z nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 923 1 § 1 k.p.c., tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi co prawda podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego, jednak dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są wyłącznie na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom. Skoro jedynie pozwana jest dłużniczką powódki, to oczywistym jest, że Gmina nie może obecnie uzyskać tytułu wykonawczego w stosunku do pozwanego, albowiem nie przysługuje jej w stosunku do E. S. (1) żadna wierzytelność. Nadmienić w tym miejscu należy, że stosownie do treści art. 42 k.r.o. wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

W ocenie Sądu, wobec powyższych ustaleń, należało stwierdzić, że w wystarczającym stopniu uprawdopodobnione zostało, że zaspokojenie przysługującej powódce wierzytelności wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków – pozwanych. Gmina W. właściwie udowodniła, że pozwana M. S. (1) w ramach swego majątku osobistego nie posiada w istocie żadnych wartościowych przedmiotów, które mogłyby posłużyć zaspokojeniu wierzytelności powódki, natomiast posiada wartościowy majątek objęty małżeńską wspólnością ustawową. Co więcej, pomiędzy majątkiem osobistym pozwanej M. S. (1) a majątkiem stanowiącym wspólność ustawową małżeńską jej i E. S. (1), występuje rażąca wręcz dysproporcja. Do majątku wspólnego wchodzi bowiem nieruchomość o realnej wartości rynkowej, natomiast w majątku osobistym występują jedynie pasywa.

Sąd dokonał również analizy niniejszej sprawy w aspekcie ewentualnego zastosowania przewidzianej w art. 5 k.c. konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego. Co prawda – jak wynika z akt egzekucyjnych KM 242/18 – od listopada 2020 r. pozwana M. S. (1) dokonywała regularnych wpłat na rachunek kancelarii komorniczej celem pokrycie swojego zobowiązania, jednakże w wyniku tego, na dzień 16.09.2022 r. spłaciła ona na rzecz wierzyciela zaledwie kwotę 5.726,53 zł. Jak zaś wskazała sam powódka, uwzględniając wszystkie wpłacone dotychczas przez M. S. (1) kwoty, w tym również te wpłacane bezpośrednio powódce, w okresie od zapadnięcia wyroku w sprawie III K 260/16 do 16.09.2022 r. tj. przez minione 5 lat z kwoty 590.805,36 zł pozwana spłaciła zaledwie około 7.000 zł. Nawet przyjmując, że pozwana nadal będzie dokonywała wpłat na konto komornika w dotychczasowej wysokości tj. po 300 zł miesięcznie, to mając na uwadze, że z kwoty tej powódka otrzymuje co miesiąc 253,50 zł czyli 3,042 zł rocznie, stwierdzić należy, że aby dokonać całkowitej spłaty obciążającej jej należności M. S. (1) potrzebowała by 192 lata. Zdaniem Sądu, jest to okoliczność, która w istocie jeszcze dobitniej przemawia za tym, że w interesie powódki jest ustanowienie przez Sąd rozdzielności majątkowej pozwanych. Trudno jest bowiem oczekiwać, aby pozwana która nie posiada praktycznie żadnego majątku osobistego, była w stanie uregulować swoje zobowiązanie w rozsądnym okresie czasu.

Następnie w kontekście zastosowania art. 5 k.c. Sąd zważył, że środki jakie pozwana uzyskała w wyniku swojej działalności przestępczej pożytkowane były także na zaspokojenie potrzeb jej rodziny, w tym na wykończenie domu. Co prawda w toku niniejszego postępowania M. S. (1) okolicznościom tym przeczyła, z jednej strony twierdząc, że nie pamięta co zrobiła z pieniędzmi, a z drugiej strony zapewniając, że nie wydała ich na potrzeby rodziny. Jak jednak wskazano wcześniej, zeznaniom pozwanej w tej części Sąd nie dał wiary, stały one bowiem w całkowitej opozycji do zeznań, złożonych przez M. S. (1) w toku postępowania karnego, prowadzonego w sprawie III K 260/16. Skoro zatem rodzina pozwanej czerpała pośrednio korzyści z jej działalności przestępczej jej członkowie winni również ponieść konsekwencje tych działań.

Bez znaczenia pozostaje także w ocenie Sądu fakt, że nieruchomość przy ul. (...) zaspakaja potrzeby mieszkaniowe pozwanych, ich córki oraz niepełnosprawnej matki M. S. (1). W toku postępowania ustalono bowiem, że K. S. jest już osobą pełnoletnią i samodzielną, prowadzącą działalność gospodarczą. Co prawda, pozwana zeznała, że działalność córki jest obecnie zawieszona, nic nie stoi jednak na przeszkodzie by podjęła ona pracę na podstawie umowy o pracę i w ten sposób uzyskiwała środki na zaspokojenie swoich własnych potrzeb. Natomiast co do sytuacji matki pozwanej, Sąd ustalił, że choć faktycznie E. S. (3) zamieszkuje w domu pozwanych, to jednak nie pozwana jest jej opiekunem prawnym. Tą rolę pełni druga córka pozwanych A. S. i to ona obowiązana jest zapewnić E. S. (3) zaspokojenie jej potrzeb mieszkaniowych. Potrzeba ta nie musi zaś być zaspakajana w domu pozwanych ani nawet w żadnym innym domu jednorodzinnym. Jak wynika z zeznań M. S. (1), E. S. (3) nie jest pozbawiona środków, które jej opiekun prawny mógłby przeznaczyć np. na wynajęcie lokalu mieszkalnego. Matka pozwanej pobiera bowiem świadczenie emerytalne, a nadto posiada oszczędności z tytułu sprzedaży lokalu mieszkaniowego, której dokonała w 2017 r. za kwotę około 170.000 zł.

Nawet jednak gdyby przyjąć, że to na pozwanych ciąży obowiązek zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych ich pełnoletniej i samodzielnej córki oraz niepełnosprawnej matki pozwanej, to i tak stwierdzić należy, że do tych celów nie jest im niezbędny dom jednorodzinny. Potrzeby te mogą zaspokoić w innej, skromniejszej formie np. poprzez wynajem lokalu mieszkalnego. Nie jest przy tym tak, że pozwani nie posiadają środków na wynajem mieszkania. W toku postępowania ustalono przecież, że pozwany zatrudniony jest na terenie Niemiec oraz, że uzyskuje tam dochody w łącznej wysokości 3.500 € miesięcznie. Niewątpliwie środki te będą wystarczające na pokrycie kosztów najmu lokalu mieszkalnego i zaspokojenie za jego pomocą potrzeb mieszkaniowych rodziny pozwanych. Nadto pamiętać należy, że nawet, jeżeli po zakończeniu tego postępowania dokonany zostanie podział majątku wspólnego pozwanych, a następnie udział M. S. (2) w domu przy ul. (...) zostanie zbyty, to pozwanemu i tak pozostanie do dyspozycji wartość jego udziału w majątku wspólnym i w przedmiotowej nieruchomości, a zdobyte w ten sposób środki będzie on zaś mógł również przeznaczyć na zaspokojenie potrzeb swojej rodziny.

W tych okolicznościach Sąd doszedł do wniosku, że w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia ze szczególnie uzasadnionym wypadkiem, umożliwiającym zastosowanie przewidzianej w art. 5 k.c. konstrukcji nadużycia prawa.

Na koniec wskazać należy w postepowaniu o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej, Sąd nie zajmuje się ustalaniem składników małżeńskiego majątku wspólnego pozwanych ani nie orzeka w przedmiocie wielkości udziałów każdego z małżonków w tym majątku. Są to materie podlegające rozpoznaniu w toku postępowania o podział majątku wspólnego. Żądanie powództwa w zakresie ustalenia składu majątku wspólnego strony pozwanej należało w tym procesie oddalić.

Sąd może oznaczyć datę powstania rozdzielności majątkowej co do zasady pomiędzy dniem wytoczenia powództwa a dniem wydania wyroku (tak M. Sychowicz, w: Kodeks rodzinny..., uwaga nb 32 do art. 52).

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że wierzyciel wykazał przesłanki ustanowienia przez Sąd rozdzielności majątkowej z dniem złożenia pozwu, o czym orzekł w pkt 1 wyroku, w pozostałym zakresie powództwo oddalając (pkt 2 wyroku).

O kosztach procesu orzeczono w pkt 3 wyroku według zasady odpowiedzialności za wynik sprawy, na podstawie art. 98 § 1, 11 i 3 k.p.c. w zw. z art. 105 § 2 k.p.c. oraz § 4 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokacie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.); Sąd zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powodowej spółki kwotę 920 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Na koszty te składają się: opłata od pozwu - 200 zł i koszty zastępstwa adwokackiego - 720 zł.

sędzia Rafał Agaciński