Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 9 września 2021 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Dorota Modrzewska-Smyk

Sędzia Sądu Rejonowego Urszula Korneluk (delegowana)

Protokolant Sekretarz sądowy Małgorzata Siuda

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2021 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z wniosku S. K.

z udziałem A. A., P. A., M. M. (1), P. M. i M. B. (1)

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestniczki M. M. (1) oraz apelacji uczestnika P. M. od postanowienia Sądu Rejonowego w K. z dnia 16 lipca 2018 roku, w sprawie (...)

postanawia:

I. na skutek apelacji P. M. zmienić zaskarżone postanowienie:

1) w punkcie 1 w ten sposób, że ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości składającej się z działek numer (...), położonej w K., objętej księgą wieczystą numer (...), służebność drogi koniecznej na nieruchomości składającej się z działek numer (...), położonej w K., objętej księgą wieczystą numer (...), przebiegającą zgodnie z projektem wskazanym na mapie sporządzonej przez geodetę E. D., zaewidencjonowanej przez Starostę (...) w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym w dniu 24 lipca 2020 roku pod numerem (...) (...) (...) (...),

2) w punkcie 2 w ten sposób, że zasądzić od S. K. na rzecz M. M. (1) kwotę 10750 zł (dziesięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, płatną w terminie do dnia 30 września 2021 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności;

II. oddalić apelację P. M. w pozostałej części;

III. oddalić apelację M. M. (1);

IV. stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie;

V. przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone w postępowaniu odwoławczym koszty sądowe w kwocie 5407,43 zł (pięć tysięcy czterysta siedem złotych czterdzieści trzy grosze).

Dorota Modrzewska-Smyk Dariusz Iskra Urszula Korneluk

Sygn. akt II Ca 1184/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 maja 2009 roku Sąd Rejonowy w K. postanowił:

I. ustanowić służebność drogi koniecznej dla każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w K., składającej się z działek nr (...), objętej księgą wieczystą Kw Nr (...), prowadzoną w Sądzie Rejonowym w K. – przez nieruchomości stanowiące działkę nr (...), objętą księgą wieczystą Kw Nr (...) oraz działkę nr (...), objętą księgą wieczystą nr (...) – pasem gruntu o szerokości 2,5 metra – zgodnie z projektem przebiegu służebności z dnia 14 marca 2008 roku, sporządzonym przez geodetę J. R. (1), opisanym jako wariant 4 na mapie przyjętej do państwowego zasobu ewidencyjnego w Starostwie Powiatowym w K. za numerem (...)– (...);

II. zasądzić od S. K. na rzecz A. L. kwotę 458,64 zł i na rzecz M. B. (1) kwotę 454,72 zł z 13 % odsetek ustawowych, poczynając od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, tytułem wynagrodzenia za ustanowienie drogi koniecznej;

III. zasądzić od S. K. na rzecz M. M. (1) kwotę 50 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

IV. oddalić wniosek S. K. o zasądzenie na jego rzecz

kosztów podstępowania;

V. nakazać ściągnięcie na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w K.) od S. K. 615,09 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo z sum budżetowych Skarbu Państwa (k. 243-243v).

*

Od postanowienia z dnia 5 maja 2009 roku apelacje złożyli wnioskodawca oraz uczestniczka A. L..

Wnioskodawca zaskarżył postanowienie w całości, zarzucając:

„l/obrazę przepisu prawa materialnego tj art45 par.2 i 3 kc przez jego błędną wykładnię i w konsekwencji ustanowienie służebności drogi koniecznej wg najbardziej uciążliwego dla wnioskodawcy wariantu 4 opinii biegłego J. R. (1),

2/pominięcie istotnych w sprawie okoliczności co do przebiegu szlaku drogowego po działce P. M., a mianowicie, że jest to działka niezamieszkała, w starym budynku mieści się sklep z art. przemysłowymi czynny w określonych godzinach a zatem uciążliwość z powodu przejazdu przez wnioskodawcę nie byłaby nadmierna.

3/nierozważenie nadmiernej uciążliwości dla wnioskodawcy wiążącej się z pokonywaniem każdorazowo wg wariantu 4 trasy 3700 m z domu do działek (...), przy czym droga wiejska od strony północnej jest na znacznym odcinku trudno przejezdna na wiosnę i jesienią z uwagi na głębokie nierówności, podczas gdy w wariancie 2 długość drogi koniecznej wynosi tylko 318 m”.

S. K. wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez ustanowienie służebności drogi koniecznej według wariantu 2, to jest po działce nr (...), oraz zasądzenie na rzecz P. M. kwoty 2659 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie drogi koniecznej.

÷

Uczestniczka A. L. zaskarżyła postanowienie w całości (k. 260, 266-269).

A. L. zarzuciła „brak realnej oceny sytuacji” oraz wskazała, że postanowienie jest dla niej krzywdzące. Z uzasadnienia apelacji wynika, że uczestniczka kwestionuje przyjęty przez Sąd pierwszej instancji przebieg drogi koniecznej. A. L. wniosła o zmianę postanowienia.

*

Postanowieniem z dnia 24 września 2009 roku, wydanym w sprawie (...), Sąd Okręgowy w L. uchylił zaskarżone postanowienie w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej (k. 293).

Podstawę faktyczną uchylenia zaskarżonego postanowienia przez Sąd Okręgowy i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji stanowiło nierozpoznanie przez ten ostatni Sąd istoty sprawy przy wydaniu zaskarżonego postanowienia.

Nierozpoznanie istoty sprawy wynikało przede wszystkim z faktu, że Sąd Rejonowy w ogóle nie dokonał analizy podstaw przeprowadzenia drogi koniecznej określonych w przepisie art. 145 § 2 zd. 2 k.c., pomimo że zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazywał na istnienie okoliczności faktycznych wymienionych we wskazanym przepisie (k. 297-316).

*

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, przy udziale dotychczasowych i nowych uczestników postępowania, postanowieniem z dnia 16 lipca 2018 roku Sąd Rejonowy w K. postanowił:

1. ustanowić służebność drogi koniecznej dla każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w K. składającej się z działek numer (...), objętej księgą wieczystą nr (...), przez nieruchomości oznaczone jako działki o numerach (...), zgodnie z projektem przebiegu służebności drogi koniecznej określonym w opinii biegłego geodety E. D. z dnia 4 maja 2016 roku w wariancie I, przyjętej do zasobu ewidencyjnego w Starostwie Powiatowym w K. za numerem P. (...) (...)w dniu 4 maja 2016 roku;

2. zasądzić od S. K. na rzecz M. M. (1) kwotę 7441,30 zł, zaś na rzecz P. M. kwotę 1422,45 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, płatną w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności do dnia zapłaty;

3. oddalić wniosek S. K. o zasądzenie kosztów postępowania;

4. nakazać ściągnąć od S. K. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 7201,62 zł „tytułem częściowego zwrotu kosztów postępowania, koszty postępowania w pozostałym zakresie przejmując na rachunek Skarbu Państwa”;

5. stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu (k. 1215-1215v).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że S. K. jest właścicielem nieruchomości położonej w K. składającej się z działek o numerach ewidencyjnych (...), o łącznej powierzchni 2,71 ha, dla której Sąd Rejonowy w K. prowadzi księgę wieczystą numer (...). Na opisanej nieruchomości S. K. założył plantacje malin i porzeczek. S. K. otrzymał tę nieruchomość w drodze umowy darowizny zawartej w 2002 roku ze swoimi rodzicami T. K. i Z. K., którzy nieruchomość tę nabyli z Państwowego Funduszu Ziemi na początku lat osiemdziesiątych. Przed przejęciem na rzecz Skarbu Państwa grunty te stanowiły własność H. M.. Do H. M. należały również działki o numerach (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że działka o numerze ewidencyjnym (...) jest zabudowana. Znajduje się bezpośrednio przy drodze asfaltowej przebiegającej przez K.. Działka (...) oraz działka (...) po przekazaniu ziemi na rzecz Skarbu Państwa pozostawały we władaniu H. M. do jego śmierci. Po śmierci H. M. działki te jego córka D. M. sprzedała M. M. (1) umową z dnia 15 marca 1999 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że rodzice S. K. po nabyciu nieruchomości z Państwowego Funduszu Ziemi dojeżdżali do nich, tak samo jak poprzedni właściciel, przez działkę siedliskową, następnie działką numer (...) oraz nieruchomością oznaczoną jako działka (...). Rodzice S. K. umawiali się na korzystanie z dojazdu z ówczesnym (...). Takie korzystanie z nieruchomości miało miejsce do czasu zakupu działki (...) przez P. M.. Działka ta należy do P. M. i przylega do drogi publicznej, tak jak działka (...) należąca do M. M. (1). Na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) w dacie „wszczęcia wniosku” znajdował się dom mieszkalny, w którym prowadzony był sklep. W okresie późniejszym i w dacie orzekania w domu na działce (...) nie była już prowadzona działalność gospodarcza. Dom był zamieszkiwany.

Sąd Rejonowy ustalił, że pomiędzy S. K. a P. M. od wielu lat istnieje konflikt, zainicjowany jeszcze sporem rodziców S. K. oraz ojca P. T. M., który w głównej mierze zajmuje się jego nieruchomościami. Podłożem konfliktu było korzystanie z nieruchomości P. M. przez rodziców S. K..

Sąd Rejonowy ustalił, że od wschodu nieruchomości M. M. (1) znajduje się nieruchomość należąca do K. K. (2), obecnie (należąca – SO) do A. A. i P. A., składająca się z działek o numerach ewidencyjnych (...). Na części siedliskowej, bezpośrednio przy granicy z działką numer (...) M. M. (1), znajduje się budynek gospodarczy. Nieruchomość oznaczona jako działka numer (...) należała do H. K., która przekazała ją na rzecz córki A. P. i jej męża J. P. umową przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 10 czerwca 1985 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że od strony północnej nieruchomości objęte wnioskiem należące do wnioskodawcy graniczą z nieruchomością oznaczoną jako działka numer (...), należącą do M. B. (1), a obecnie do A. A. i P. A., objętą księgą wieczystą KW (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że od wschodu nieruchomości objęte wnioskiem graniczą z działką numer (...). Nieruchomość oznaczona jako działka o numer (...) należała uprzednio do M. B. (2) i W. B.. Nieruchomość została przekazana umową darowizny z dnia 15 kwietnia 1991 roku na rzecz A. L., obecnie (stanowi własność – SO) A. A. i P. A..

Sąd Rejonowy ustalił, że działki numer (...) mają charakter działek ornych, od północy przylegają do drogi gruntowej oznaczonej jako działka numer (...), która dochodzi do drogi oznaczonej jako działka numer (...), która dochodzi do drogi asfaltowej.

Sąd Rejonowy wskazał dowody, na podstawie których dokonał ustaleń faktycznych, oraz przedstawił swoje stanowisko w zakresie oceny dowodów.

Sąd Rejonowy przytoczył treść przepisów art. 145 § 1 i 2 k.c. i wskazał, że uczestnicy postępowania nie kwestionowali, że nieruchomość wnioskodawcy nie ma żadnego dostępu do drogi publicznej.

Sąd Rejonowy wskazał, że z dokumentów zawartych w księdze wieczystej numer (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K. wynikało, że działka numer (...) stanowiła własność H. M.. Została ona przejęta na rzecz Skarbu Państwa decyzją Naczelnika Gminy G. z dnia 21 listopada 1979 roku, numer (...). Podział tej nieruchomości nastąpił w 1981 roku, kiedy to w dniu 6 marca 1981 roku nieruchomość oznaczona jako działka numer (...) oraz sąsiadująca z nią nieruchomość oznaczona jako działka numer (...) zostały sprzedane przez Skarb Państwa T. K. oraz Z. K., rodzicom wnioskodawcy. W dniu 23 grudnia 2002 roku właścicielem tych nieruchomości został wnioskodawca na podstawie umowy darowizny zawartej z rodzicami.

Sąd Rejonowy wskazał, że decyzją z dnia 17 listopada 1995 roku, numer (...) (...), wydaną przez kierownika Urzędu Rejonowego w S., własność nieruchomości oznaczonych jako działki numer (...) przeniesiona została na M. M. (2) i H. M.. Następnie właścicielką nieruchomości oznaczonych jako działki numer (...) została M. M. (1). Na skutek podziału pierwotnej działki o numerze (...) na działki (...) nieruchomość oznaczona jako działka numer (...) należąca do S. K. utraciła dostęp do drogi publicznej. Zarówno rodzice wnioskodawcy, jak i on sam, od momentu zakupu nieruchomości z Państwowego Funduszu Ziemi korzystali z przejazdu po działce siedliskowej należącej obecnie do M. M. (1).

Sąd Rejonowy wskazał, że w toku oględzin w dniu 25 maja 2010 roku Sąd Rejonowy ustalił, że siedlisko na działce numer (...) należącej do M. M. (1) nie jest zagospodarowane. Siedlisko jest zaniedbane i nie są na nim wyodrębnione żadne obszary użytkowe, ogrodzenia, ogródek. Ograniczenie dla przejazdu po nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) stanowi płyta szamba. Do budynku na działce numer (...), należącej w dacie oględzin do K. K. (2), odległość wynosi 5 m.

Sąd Rejonowy wskazał, że działki numer (...) (drogi) są ujawnione w ewidencji gruntów na rzecz Urzędu Gminy w G., jako władającego. Stan prawny tych nieruchomości nie został uregulowany. Drogi te nie stanowią dróg publicznych w rozumieniu przepisu art. 1 ustawy z 25 marca 1985 roku o drogach publicznych. Urząd Gminy w G. w piśmie z dnia 26 listopada 2010 roku wskazał, że działki numer (...) są drogami dojazdowymi do pól. W Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego obowiązującym w gminie do 2003 roku były określone jako drogi do obsługi rolnictwa. Urząd Gminy potwierdził, że nie mają statusu dróg publicznych, są drogami wewnętrznymi, do których gmina G. nie posiada tytułu prawnego i których zarządcą jest Wójt Gminy G.. Z nieruchomości tych S. K. może korzystać w sposób nieograniczony.

Sąd Rejonowy uznał, że brak jest również jakichkolwiek informacji na temat dokumentacji wskazującej na istnienie drogi strategicznej w miejscowości K. na granicy z gruntami wsi K. na odcinku od ul. (...) w kierunku północnym przy działce numer (...). Na jej istnienie i możliwość korzystania z drogi powoływał się w toku postępowania S. K..

Sąd Rejonowy wskazał, że ustanowił służebność drogi koniecznej dla nieruchomości oznaczonych jako działki numer (...) zgodnie z wariantem I przebiegu służebności drogi koniecznej określonym w opinii biegłego geodety E. D. z dnia 4 maja 2016 roku. Droga konieczna przebiega po działce oznaczonej numerem (...), należącej do M. M. (1) oraz po działce numer (...), należącej do P. M..

Sąd Rejonowy wskazał, że droga przebiega po siedlisku M. M. (1), co czyni ją to bardziej uciążliwą niż przebieg po nieruchomościach użytkowanych rolniczo, a nie w celach mieszkaniowych, jednak za ustanowieniem służebności w taki sposób przemawiał fakt, że działka numer (...) powstała na skutek podziału działki numer (...). Z tej działki pochodzi również działka numer (...) stanowiąca siedlisko M. M. (1).

Sąd Rejonowy wskazał, że uczestniczka M. M. (1) sprzeciwiała się przeprowadzeniu służebności drogi koniecznej po jej siedlisku. Nie uczestniczyła jednak aktywnie w postępowaniu. Nie przedstawiła żadnych argumentów, które wskazywałyby na to, że ustanowienie służebności drogi koniecznej po działce numer (...) nie jest możliwe lub jest szczególnie uciążliwe. Sąd Rejonowy zauważył, że postępowanie w sprawie niniejszej trwa od ponad 10 lat. Stan faktyczny na działce numer (...) przez te lata nie zmienił się w żaden sposób. Siedlisko jest zaniedbane, nie jest zagospodarowywane. Uczestniczka nie wskazywała, aby planowała jakiekolwiek zagospodarowanie tego terenu. Nie wskazywała do jakich celów chce go wykorzystywać. Nie podnosiła, w czym przeszkadzać będzie ustanowienie służebności drogi koniecznej w dotychczasowym użytkowaniu przez nią działki numer (...). Nie wskazała, w jakim zakresie korzystanie z nieruchomości przez wnioskodawcę byłoby dla niej szczególnie uciążliwe.

Sąd Rejonowy stwierdził, że nabywając nieruchomość, która powstała w sposób odbierający dostęp do drogi publicznej nieruchomości wnioskodawcy, uczestniczka powinna liczyć się z koniecznością udostępnienia swojej nieruchomości dla celów drogi koniecznej.

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że biegły J. R. (2) wskazał, że wjazd na działkę numer (...) stanowi zjazd z szosy asfaltowej na działkę numer (...) uczestnika P. M. przy granicy z działką (...) o długości 6,93 m. Dalej trasa biegnie łukiem po działce numer (...), a następnie w końcowej części ponownie przecina działkę numer (...). Teren działki numer (...) jest zaniedbany, porośnięty chwastami oraz krzewami wieloletnimi i krzewami z samosiejek. Wjazd na teren siedliska od strony drogi publicznej jest utwardzony tłuczniem. Dawny przejazd na tej działce obok budynku zagrodzony został płotem wykonanym ze sztachet drewnianych.

Sąd Rejonowy uznał, że w związku z tym, że przeprowadzenie służebności drogi koniecznej po działce numer (...) spowoduje zmniejszenie jej funkcjonalności i obniży wartość rynkową działki, wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej w tym wariancie jest najwyższe spośród wariantów zaproponowanych przez biegłego. Jest to jednak wariant zgodny z dotychczasowym korzystaniem z przejazdu przez wnioskodawcę, wariant zgodny treścią przepisu art. 145 § 2 k.c.

Sąd Rejonowy stwierdził, że wnioskodawca i jego rodzice, nabywając nieruchomość, powinni zabezpieczyć sobie dojazd do nieruchomości, a w przypadku jego braku liczyć się z kosztami jego zapewnienia.

Sąd Rejonowy wskazał, że konsekwencją przyjęcia wariantu I służebności drogi koniecznej jest dojazd po działce numer (...) należącej do P. M.. Nieruchomość ta w zakresie objętym wybranym wariantem służebności ma charakter rolny. Służebność w wybranym wariancie omija siedlisko na działce numer (...). Przebieg służebności przez siedlisko na działce numer (...) był wariantem najbardziej spornym i konfliktogennym. Służebność przebiegała tuż obok domu mieszkalnego. Odszkodowanie za ustanowienie służebności drogi koniecznej rekompensuje z kolei stratę w zakresie działalności rolniczej na działce numer (...) .

Sąd Rejonowy wskazał, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności drogi koniecznej po nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) na rzecz M. M. (1) wynosi 7441,30 zł, z kolei na rzecz właściciela działki numer (...) wynosi 1422,45 zł.

Sąd Rejonowy stwierdził, że czas trwania postępowania oraz jego cel nie uzasadniały przedłużenia terminu zapłaty wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej na okres dłuższy niż pół roku.

Sąd Rejonowy wskazał, że za ustanowieniem służebności drogi koniecznej po nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) przemawia zasadniczo treść przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. oraz fakt i sposób zagospodarowania obu nieruchomości siedliskowych. Siedlisko na działce numer (...) zabudowane jest domem mieszkalnym, utwardzone i ogrodzone.

Sąd Rejonowy wskazał, że z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego J. R. (2) wynikało, że na nieruchomości wnioskodawcy znajduje się aktualnie zaniedbana plantacja malin oraz porzeczek. Plantacje, z uwagi na brak dostępu do drogi publicznej, nie są uprawiane od 10 lat. Działka numer (...) ma charakter gruntu ornego. Siedlisko gospodarstwa usytuowane jest przy nawierzchni asfaltowej. Jego zabudowę stanowi dom mieszkalny. Wjazd na działkę znajduje się obok budynku mieszkalnego, przy granicy z działką numer (...). Za siedliskiem działkę stanowi grunt orny zagospodarowany.

Sąd Rejonowy wskazał, że nie wykorzystał do ustalenia przebiegu służebności drogi koniecznej wariantów opracowanych w opinii dodatkowej biegłego geodety J. R. (1).

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach postępowania Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 520 § 1 k.p.c., a jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o nieuiszczonych kosztach sądowych przepisy art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

*

Od postanowienia z dnia 16 lipca 2018 roku apelacje wnieśli M. M. (1) oraz P. M..

÷

M. M. (1) wskazała, że zaskarża postanowienie w części obejmującej rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1, 2 i 5.

Uczestnika zakwestionowała przyjęty przez Sąd Rejonowy sposób ustanowienia służebności drogi koniecznej na rzecz wnioskodawcy, a mianowicie obciążenie tą służebnością nieruchomości stanowiących jej własność.

Uczestniczka wniosła o „zmianę postanowienia w granicach zaskarżenia i ustanowienie drogi koniecznej do działek K. od strony północnej z dojazdem do drogi ogólnej po działkach (...) lub po działce (...) z dojazdem do szosy” (k. 1240-1241, 1258-1258v).

÷

P. M. wskazał, że zaskarża postanowienie w części obejmującej rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1, 2 i 5.

Uczestnik wskazał, że „zaskarżonemu postanowieniu zarzuca (…) naruszenie przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. i ustanowienie służebności drogi koniecznej przez należącą do niego działkę nr (...), nie biorącą udziału w czynności prawnej, z której wynikła potrzeba ustanowienia służebności drogi koniecznej”.

Uczestnik wskazał również, że „prowadzonemu postępowaniu przed Sądem Rejonowym w K. zarzuca, że jego celem nie było ustanowienie służebności drogi koniecznej ale kradzież jego własności, w drodze:

a) niezastosowania się przez Sąd Rejonowy w K. do postanowienia Sądu O. w L.-Wydziału II Cywilnego Odwoławczego z dnia 24 września 2009 r. sygn. akt: (...) w uzasadnieniu, którego Sąd Odwoławczy nakazał Sądowi Rejonowemu w K. przy ponownym rozpoznaniu sprawy w pierwszej kolejności zastosować przepis art. 145 § 2 zd. 2 k.c., a dopiero po udowodnieniu, że nie jest to możliwe ustanowić drogę konieczną w inny sposób zgodny z art. 145 § 2 zd. 1 i § 3 k.c.

b) pomijania legalnych wariantów drogi koniecznej zgodnych z art. 145 § 2 zd. 2 k.c. a w ich miejsce preparowanie wbrew prawu wariantów angażujących jego własność- działkę (...).

c) niewyjaśnienia całości okoliczności sprawy poprzez pominięcie zbadania istnienia faktycznych podstaw do zastosowania przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. w odniesieniu do drugiej działki wnioskodawcy nr (...), która również utraciła dostęp do drogi publicznej w wyniku podziału pierwotnej nieruchomości przy okazji dokonywanej tej samej czynności prawnej.

d) fałszowania sposobu dojazdu do działki nr (...) i wplątanie (…) działki (uczestnika – SO) 373 w trasę jej przebiegu, czego celem była kradzież (…) własności (uczestnika – SO), pod przykrywką przeprowadzenia tzw. "drogi koniecznej".

e) połączenia przez Sąd Rejonowy w K. dwóch różnych spraw. Pierwsza to zakup działek przez rodziców wnioskodawcy S. K. w latach 80-tych bez dostępu do drogi publicznej (sprawa drogi koniecznej) a druga to jego konflikt z rodziną wnioskodawcy w 2007 r., którego podłożem było bezprawne korzystanie z (…) nieruchomości (uczestnika – SO) nr 373 (bezprawne naruszanie jego prawa własności). Mają one inne źródło i inne podstawy prawne. Sąd Rejonowy w K. łączy te dwie różne sprawy w jedną i poprzez żonglowanie faktami zafałszowuje rzeczywistość w celu uwikłania go z działką (...) do sprawy i kradzieży (…) własności (uczestnika – SO.

f) stronniczości Sądu Rejonowego w K. i nierównego traktowania obywateli w prowadzonym postępowaniu m.in. poprzez odrzucanie wariantów drogi koniecznej zgłaszanych przez uczestników a popieranie tych, które uprzednio przeszły pozytywną akceptację wnioskodawcy S. K. bo angażują (…) własność (uczestnika – SO)

g) realizowania woli wnioskodawcy S. K. nawet w drodze łamania prawa, czego efektem jest przeprowadzenie drogi koniecznej po (…) własności (uczestnika – SO) wbrew przepisom art. 145 § 2 zd.2 k.c.

h) opierania sie przez Sąd Rejonowy w K., wydając postanowienie o wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej na zaniżonej, drastycznie odbiegającej od cen rynkowych wycenie biegłego J. R. (2), pomimo zgłaszanych dowodów jego mataczenia w sporządzanej opinii, w celu oddania (…) własności (uczestnika – SO) K. za śmieszną kwotę zwaną przez Sąd Rejonowy w K. "wynagrodzeniem" .

i) nieuwzględnienia zgłaszanych przez (…) (uczestnika – SO) wniosków o zwrot poniesionych kosztów w związku z uczestnictwem w postępowaniu sądowym.

j) mataczenia przy sporządzaniu uzasadnienia, jego wadliwości, co sprawia, że jest nieczytelne, chaotyczne, niezrozumiałe i sporządzone w taki sposób by nie tylko uniemożliwić czy utrudnić prześledzenie toku rozumowania sądu I instancji i utrudnić jego kontrolę instancyjną, ale perfidnie ukryć przestępstwo kradzieży mojej własności. A także uchybienia terminowi do sporządzenia uzasadnienia i udzielanie (…) (uczestnikowi – SO) w tym zakresie fałszywych informacji”.

Uczestnik wniósł o:

„- przerwanie tego przestępczego procederu, którego celem jest kradzież jego własności i wyłączenie (…) (uczestnika – SO) z działką (...) ze sprawy o ustanowienie służebności drogi koniecznej

- zmianę postanowienia w granicach zaskarżenia i wydanie merytorycznego orzeczenia z zastosowaniem przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. lub uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania

- zasądzenie na (…) rzecz (uczestnika – SO) zwrotu kosztów poniesionych przeze niego w związku z uczestnictwem w sprawie sądowej w wysokości 10 tys. zł., słownie: dziesięć tysięcy złotych

- przyznanie (…) (uczestnikowi – SO) stosownego zadośćuczynienia za 11 lat bezpodstawnego nękania (…) (uczestnika – SO) sprawą sądową w wysokości 10 tys. zł., słownie: dziesięć tysięcy złotych”1 (k. 1245-1248).

÷

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik uczestnika P. T. M. oświadczył, że popiera apelację. Uczestniczka M. M. (1) oświadczyła, że popiera apelację (k. 1335v).

÷

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Na wstępie należy wskazać, że do rozpoznania obu apelacji miały zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1469).

Przepis art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku stanowi, że do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

÷

Apelacja P. M. jest zasadna w przeważającej części objętej zakresem zaskarżenia.

Uzasadniony jest podniesiony w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i ustanowienie służebności drogi koniecznej na rzecz każdego właściciela nieruchomości składającej się z działek numer (...) poprzez obciążenie tą służebnością także nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...), stanowiącej własność P. M..

Przepisy zawarte w art. 145 § 2 k.c. stanowią, że przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

Jak już wskazał Sąd Okręgowy w L. w uzasadnieniu postanowienia z dnia 24 września 2009 roku, wydanego w sprawie II Ca 526/09, z przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. wynika, że wskazany w nim sposób przeprowadzenia drogi koniecznej powinien mieć miejsce wówczas, gdy:

a) potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a więc innymi słowy takiej czynności prawnej, w wyniku której następuje taki podział fizyczny nieruchomości, połączony ze zmianą właściciela poszczególnych części powstałych w wyniku podziału, w wyniku którego co najmniej jedna z części powstałych w wyniku podziału nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej;

b) pomiędzy zainteresowanymi nie doszło do porozumienia co do przebiegu drogi koniecznej;

c) jest możliwe przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

Z zebranego w rozpoznawanej sprawie materiału procesowego, w tym materiału dowodowego, wynika, że w przeważającej części potwierdzenie znalazły okoliczności faktyczne, na których możliwość istnienia wskazywał już Sąd Okręgowy przy rozpoznawaniu sprawy (...).

H. M. i jego żona M. M. (2) byli współwłaścicielami gospodarstwa rolnego położonego w K., składającego się z nieruchomości oznaczonych jako działki numer (...). Własność tych nieruchomości nabyli z dniem 4 listopada 1971 roku z mocy samego prawa na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Nabycie to zostało stwierdzone aktem własności ziemi numer (...) (k. 1504 – akt własności ziemi wymieniony w uzasadnieniu decyzji z dnia 21 listopada 1979 roku).

W dniu 21 listopada 1979 roku Naczelnik Gminy w G. wydał decyzję administracyjną numer (...) o przejęciu własności wskazanego wyżej gospodarstwa na rzecz Państwa. Wydanie decyzji nastąpiło na wniosek H. M. i M. M. (2) w zamian za przyznanie renty z ubezpieczenia społecznego (k. 1503-1504 – kopia decyzji administracyjnej).

Nieruchomości oznaczone jako działki numer (...) stanowiły pas gruntu rozciągający się od ulicy (...) w kierunku północnym (w głąb pól), przy czym działki numer (...) oddzielone były od siebie drogą polną, oznaczoną obecnie jako działka numer (...). Działka numer (...) przylegała do działki numer (...) od strony wschodniej (na „wysokości” obecnej działki numer (...)).

Już w chwili wydawania decyzji o przejęciu gospodarstwa rolnego na rzecz Państwa nieruchomość oznaczona jako działka numer (...) była podzielona ewidencyjnie na działki o mniejszej powierzchni, ponieważ w treści decyzji z dnia 21 listopada 1979 roku wymieniona została działka numer (...) stanowiąca siedlisko, na której znajdował się budynek mieszkalny i budynki gospodarskie wyłączone z przejęcia, oraz działka numer (...) o powierzchni 0,30 ha, która została przydzielona H. M. i M. M. (2) do bezpłatnego użytkowania.

Działka numer (...) została podzielona na działki numer (...).

Nieruchomości oznaczone jako działki numer (...), najprawdopodobniej wkrótce po przejęciu ich przez Skarb Państwa, zostały sprzedane poprzednikom prawnym H. B. i E. B.. Następnie właścicielami tych nieruchomości stali się H. B. i E. B., którzy w dniu 28 marca 2006 roku darowali te nieruchomości, obok innych jeszcze nieruchomości, obecnej ich właścicielce – M. B. (1) (k. 479-480v – umowa darowizny; k. 1517-1522 – wydruk aktualnej treści księgi wieczystej (...)).

W dniu 6 marca 1981 roku została zawarta umowa sprzedaży pomiędzy Skarbem Państwa, jako sprzedającym, a T. K. i Z. K., jako kupującymi, na podstawie której kupujący nabyli własność nieruchomości składającej się z działek numer (...), położonej w K. (k. 472-472v, 1501-1502).

W chwili sprzedaży T. K. i Z. K. opisanej wyżej nieruchomości, składającej się z działek numer (...), Skarb Państwa pozostawał właścicielem nieruchomości składającej się z działek numer (...). Podział na skutek sprzedaży całej nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, a składającej się z działek numer (...), spowodował, że nabyta przez kupujących nieruchomość składająca się z działek numer (...) utraciła dostęp do drogi publicznej. Do drogi publicznej przylegała bowiem niesprzedana część nieruchomości składająca się z działek numer (...). Na nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) zamieszkiwali w tym czasie M. M. (2) i H. M., którzy użytkowali również działkę numer (...) na podstawie prawa użytkowania wynikającego z decyzji administracyjnej z dnia 21 listopada 1979 roku.

T. K. i Z. K. dojeżdżali do kupionej nieruchomości przez działki numer (...) za zgodą M. M. (2) i H. M., użytkowników tych działek, lecz już nie właścicieli.

Decyzją z dnia 17 listopada 1995 roku, nr (...) (...), wydaną przez Kierownika Urzędu Rejonowego w S., własność nieruchomości składającej się z działek numer (...) przeniesiona została na M. M. (2) i H. M. (k. 1512-1513).

Po kolejnych zbyciach właścicielem nieruchomości składającej się z działek numer (...) stała się M. M. (1) (k. 1508-1509 – umowa darowizny z dnia 19 grudnia 1996 roku na rzecz D. M.; k. 1514-1515 – umowa sprzedaży z dnia 15 marca 1999 roku).

Ponowne nabycie przez M. M. (2) i H. M. własności nieruchomości składającej się z działek numer (...) nie miało żadnego wpływu na okoliczność, że nieruchomość składająca się z działek numer (...) pozbawiona była nadal dostępu do drogi publicznej.

Bezsporny jest fakt, że nieruchomość składająca się z działek numer (...) na chwilę orzekania przez Sąd drugiej instancji jest nadal pozbawiona dostępu do drogi publicznej. Nieruchomość ta jest typową nieruchomością rolną. Znajdująca się na tej nieruchomości plantacja malin jest zaniedbana, ponieważ S. K. od 13 lat nie ma możliwości dojazdu do tej nieruchomości (k. 1344v – zeznania wnioskodawcy).

Wskazany wyżej stan faktyczny, w znacznej części zgodny z ustaleniami faktycznymi Sądu pierwszej instancji, chociaż nie bez pewnych różnic, stanowi typowy przykład podstawy faktycznej zastosowania przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c.

W wyniku sprzedaży przez Skarb Państwa części nieruchomości w dniu 6 marca 1981 roku zaistniała sytuacja, w której część ta została pozbawiona dostępu do drogi publicznej.

Bezsporne jest, że pomiędzy osobami zainteresowanymi nie doszło do porozumienia co do ustanowienia oraz sposobu ustanowienia służebności drogi koniecznej. Możliwe jest również przeprowadzenie służebności przez grunty – działki numer (...), których własność pozostała przy Skarbie Państwa po sprzedaży, na następnie została przeniesiona na inne osoby (osoby fizyczne).

W tym miejscu dodatkowego omówienia wymaga kwestia stanu prawnego nieruchomości składającej się z działek numer (...). Pewne wątpliwości w tym zakresie wynikają z faktu, że nieruchomość ta ujawniona jest w dwóch księgach wieczystych, w których jako właściciele wpisane są różne osoby:

1) w księdze wieczystej numer (...) wpisany jest jako właściciel „Skarb Państwa – Urząd Gminy G.” na podstawie decyzji administracyjnej numer (...) wydanej przez Naczelnika Gminy w G. (k. 1458-1462v); chodzi niewątpliwie o decyzję administracyjną z dnia 21 listopada 1979 roku o przejęciu własności wskazanego wyżej gospodarstwa na rzecz Państwa, wydaną na wniosek H. M. i M. M. (2), opisaną we wcześniejszej części uzasadnienia;

2) w księdze wieczystej numer (...) wpisana jest jako właściciel M. M. (1) na podstawie umowy sprzedaży z dnia 15 marca 1999 roku (k. 1454-1456 – wydruk aktualnej treści księgi wieczystej; k. 13-13v – kopia umowy z dnia 15 marca 1999 roku).

Stan prawny w księdze wieczystej numer (...) jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym, ponieważ, jak już wyżej wskazano, własność nieruchomości składającej się z działek numer (...) w 1995 roku została przeniesiona z powrotem na H. M. i M. M. (2). H. M. i M. M. (2) w dniu 19 grudnia 1996 roku darowali tę nieruchomość córce – D. M.. W dniu 15 marca 1999 roku D. M. sprzedała przedmiotową nieruchomość M. M. (1).

W ocenie Sądu Okręgowego stan prawny nieruchomości składającej się z działek numer (...) nie budzi wątpliwości. Ich właścicielem jest M. M. (1), nie zaś Skarb Państwa. Przy przeniesieniu w 1995 roku własności tej nieruchomości na H. M. i M. M. (2) zapomniano, że nieruchomość ta ma założoną księgę wieczystą i założono dla tej nieruchomości nową księgę wieczystą, nie dokonując stosownych wpisów w istniejącej już księdze.

Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że na podstawie art. 145 § 2 zd. 2 k.c. służebnością drogi koniecznej powinna zostać obciążona jedynie nieruchomość składająca się z działek numer (...). Chociaż w części obejmującej działkę numer (...) droga ta przebiega przez siedlisko, to jednak pokrywa się całkowicie z istniejącym na tym siedlisku od kilkudziesięciu lat szlakiem drogowym, z którego korzystali jeszcze H. M. i M. M. (2), właściciele nieruchomości (działki numer (...)) od dnia 4 listopada 1971 roku. Nieruchomości stanowiące własność H. M. i M. M. (2), a oznaczone jako działki numer (...), stanowiły jedną całość gospodarczą. Do północnej części działki numer (...) (za budynkami) oraz do nieruchomości oznaczonych jako działki numer (...) dojazd był realizowany przez właścicieli od strony południowej, czyli przez siedlisko stanowiące obecnie działkę numer (...).

Sposób zagospodarowania nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...) wskazuje, że może być na niej wykonywany przejazd pojazdów rolniczych w celu dotarcia działek numer (...). Te ostatnie działki są działkami typowo rolniczymi. Dojazd i dojście do tych działek związane są wyłącznie z koniecznością wykonywania prac polowych, a częstotliwość przejazdu i przechodzenia zdeterminowana potrzebami w tym zakresie. W razie potrzeby szklak drogowy przechodzący przez siedlisko powinien zostać odpowiednio utwardzony przez wnioskodawcę, a jeżeli nastąpi to we właściwym zakresie, może nawet przyczynić się do wzrostu wartości i użyteczności działki numer (...). Dotyczy to odpowiednio działki numer (...).

M. M. (1) na rozprawie apelacyjnej zajęła stanowisko, że gdyby służebnością drogi koniecznej została obciążona nieruchomość oznaczona jako działka numer (...), to przebieg tej drogi powinien pokrywać się z istniejącym szlakiem drogowym. Niewątpliwie będzie to bardziej korzystne dla właściciela nieruchomości władnącej i właściciela nieruchomości obciążonej, niż gdyby droga konieczna na działce numer (...) miała przebiegać od drogi publicznej w kierunku północnym w całości wzdłuż wschodniej granicy działki numer (...). Zakres czynności potrzebnych do urządzenia przejazdu właśnie w tej ostatni sposób były znacznie większy, niż dostosowanie do przejeżdżania istniejącego szklaku drogowego.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że wszystkie działki sąsiednie w stosunku do działek numer (...), położone w K. na zachód, wschód i północ od wymienionych działek, mają specyficzny kształt. Są to działki bardzo długie w kierunku południe-północ i bardzo wąskie w kierunku wschód-zachód. Okoliczność ta stanowi dodatkowy argument przemawiający za zastosowaniem przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. w tych wszystkich wypadkach, w których potrzeba ustanowienia drogi koniecznej jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej. W przeciwnym wypadku dochodziłoby do podziałów nieruchomości, których skutkami prawnymi w zakresie braku dostępu do drogi publicznej byliby obciążeni właściciele nieruchomości sąsiednich. Tego rodzaju praktyka byłaby sprzeczna z konstytucyjną zasadą ochrony prawa własności, wyrażoną w przepisie art. 21 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

÷

W postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu geodezji E. D. celem wyznaczenia nowego przebiegu projektowanej drogi koniecznej oraz z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego J. O. celem określenia aktualnej wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, której projekt został przedstawiony w opinii biegłego E. D..

Sporządzone przez wskazanych wyżej biegłych opinie Sąd Okręgowy przyjął za podstawę ustaleń faktycznych. Opinie te nie były kwestionowane przez wnioskodawcę i uczestników postępowania i ich wiarygodność w zakresie objętym przedmiotem opiniowania zleconym przez Sąd Okręgowy nie budzi wątpliwości.

Biegły E. D. zaprojektował przebieg drogi koniecznej na działce numer (...) zgodnie z przebiegającym przez tę działkę przejazdem w kierunku północnym (w głąb nieruchomości, a następnie do działki numer (...)). Przebieg drogi koniecznej na działce numer (...) został zaprojektowany jako przedłużenie tej drogi na działce numer (...). W celu jak największego zachowania walorów użytkowych działki numer (...) i jak najmniejszego obciążenia tej nieruchomości droga konieczna na działce (...) została zaprojektowana przy wschodniej granicy tej działki (k. 1352-1354).

Z kolei biegły J. O. określił wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności na kwotę 10750 zł (k. 1392-1419).

÷

Mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. na skutek apelacji P. M. Sąd Okręgowy postanowił zmienić zaskarżone postanowienie:

1) w punkcie 1 w ten sposób, że ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości składającej się z działek numer (...), położonej w K., objętej księgą wieczystą numer (...), służebność drogi koniecznej na nieruchomości składającej się z działek numer (...), położonej w K., objętej księgą wieczystą numer (...), przebiegającą zgodnie z projektem wskazanym na mapie sporządzonej przez geodetę E. D., zaewidencjonowanej przez Starostę (...) w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym w dniu 24 lipca 2020 roku pod numerem P. (...) (...) (...),

2) w punkcie 2 w ten sposób, że zasądzić od S. K. na rzecz M. M. (1) kwotę 10750 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, płatną w terminie do dnia 30 września 2021 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

*

W pozostałej części apelacja P. M. jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Bezzasadna jest apelacja uczestnika w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za pierwszą instancję. Uczestnik P. M. nie tylko nie poniósł w pierwszej instancji kosztów postępowania we wskazanej w apelacji kwocie 10000 zł, ale również nawet nie wskazał, jakie to miałyby być koszty.

Specyfika rozpoznawanej sprawy wyrażała się w tym, że Sąd Rejonowy dokonywał oceny i wyboru jednego z wielu wariantów ustanowienia służebności drogi koniecznej. Każdy z uczestników dążył do tego, aby jego nieruchomość nie została obciążona służebnością drogi koniecznej. Ponieważ ostatecznie służebność ta obciąża jedynie nieruchomość stanowiącą własność M. M. (1), cele pozostałych uczestników zostały osiągnięte. Każdy z uczestników powinien zatem ponieść ekonomiczny ciężar kosztów postępowania w pierwszej instancji, które sam wyłożył, bez możliwości uzyskania ich zwrotu od pozostałych osób biorących udział w sprawie.

Oczywiście bezzasadna jest apelacja uczestnika w części obejmującej żądanie „przyznania zadośćuczynienia za 11 lat bezpodstawnego (…) nękania sprawą sądową”.

Z przepisu art. 383 k.p.c., mającego odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (art. 13 § 2 k.p.c.), wynika, że w postępowaniu apelacyjnym nie można występować z nowymi żądaniami.

Dodatkowo należy wskazać, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności regulujące problematykę kosztów postępowania, nie przewidują podstawy prawnej pozwalającej na zasądzenie rekompensaty za udział w postępowaniu sądowym wszczętym przez inną osobę.

Oczywiście bezzasadne są zarzuty apelacji P. M. dotyczące zagadnienia bezstronności Sądu pierwszej instancji, jak również tego, że celem postępowania sądowego było pozbawienie P. M. własności jego nieruchomości („kradzież nieruchomości”). Świadome przytaczanie przez P. M. nacechowanych emocjonalnie zarzutów, opartych przy tym na całkowicie nieprawdziwych twierdzeniach dotyczących okoliczności faktycznych, miało w zamierzeniu uczestnika przedstawienie jego sytuacji procesowej w korzystnym, w mniemaniu uczestnika, świetle. Zarzuty takie nie miały jednak żadnego znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia apelacji.

*

Apelacja M. M. (1) jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji dotyczące ukształtowania i sposobu zagospodarowania nieruchomości oznaczonej jako działka numer (...). Nacechowane emocjonalne argumenty uczestniczki są całkowicie nieuzasadnione. Wykorzystywanie przez wnioskodawcę istniejącego przejazdu przez tę działkę wyłącznie w celach dojazdu do swojej nieruchomości pojazdami i maszynami rolniczymi szklakiem drogowym o szerokości 2,5 m nie będzie miało istotnego wpływu na dotychczasowy sposób korzystania przez uczestniczkę zarówno z działki numer (...), jak i (...). Co więcej, wnioskodawca zobowiązany będzie do takiego urządzenia i korzystania z drogi, aby korzystanie to nie powodowało zmian w stanie nieruchomości, w szczególności tworzenia się kolein, zastoisk wodnych. Urządzenie utwardzonego przejazdu może wręcz podnieść walory użytkowe i estetyczne działki numer (...).

Całkowicie bezpodstawne są obawy, czy wręcz założenia M. M. (1), że ruch wytyczoną drogą będzie odbywał się całodobowo, gdyż wyklucza to charakter nieruchomości władnącej oraz związane z nim potrzeby dojazdu lub dojścia do nieruchomości, które ograniczają się wyłącznie do prac polowych, ze swojej istoty wykonywanych sezonowo i z reguły przez ograniczoną liczbę dni w ciągu roku.

Korzystanie z przejazdu i przechodu przez działki numer (...) nie będzie miało znaczenia dla bezpieczeństwa właściciela tej nieruchomości. Ruch pojazdów rolniczych powinien odbywać się zgodnie z zasadami poruszania się pojazdów po innych drogach niż drogi publiczne, wynikającymi z przepisów regulujących zasady ruchu drogowego. Sama uczestniczka podkreśla, że na jej nieruchomości odbywa się ruch pojazdów, czy to w celu jej odwiedzin, czy też w celu dojazdu do działki numer (...).

Przejazd powinien zostać urządzony w taki sposób, aby przejeżdżanie pojazdami rolniczymi na działce numer (...) nie miało wpływu na konstrukcję i integralność zbiornika szamba oraz piwnicy ziemnej.

*

Na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił stwierdzić, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Koszty postępowania odwoławczego w rozpoznawanej sprawie były niewielkie i ograniczały się praktycznie do opłat od apelacji poniesionych przez uczestników. Apelacja M. M. (1) została oddalona w całości. Apelacja P. M. została uwzględniona częściowo, przy czym uczestnik osiągnął w sprawie swój zasadniczy cel, którym było nieobciążanie jego nieruchomości służebnością drogi koniecznej. Jednocześnie został zachowany cel wnioskodawcy, którym było zapewnienie dostępu jego nieruchomości do drogi publicznej.

Apelacja uczestnika została oddalona w części obejmującej żądanie zasądzenia kosztów postępowania za pierwszą instancję w rażąco wygórowanej, niczym nie uzasadnionej wysokości oraz w części obejmującej żądanie „zadośćuczynienia”, które to żądanie nie miało żadnej podstawy prawnej.

W związku z powyższym w rozpoznawanej sprawie nie zachodzą podstawy faktyczne do odstępowania od zasady orzekania o kosztach postępowania odwoławczego w postępowaniu nieprocesowym wynikającej z przepisów art. 520 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

*

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone w postępowaniu odwoławczym koszty sądowe w kwocie 5407,43 zł i nie obciążać wnioskodawcy i uczestników tymi kosztami.

Sąd Okręgowy uznał, że w rozpoznawanej sprawie występują okoliczności, które przemawiają za nieobciążaniem wnioskodawcy i uczestników postępowania nieuiszczonymi w drugiej instancji kosztami sądowymi.

Wskazane wyżej koszty sądowe obejmowały wydatki wyłożone przez Skarb Państwa na pokrycie kosztów przeprowadzenia w postępowaniu odwoławczym dowodów z opinii biegłych z zakresu geodezji oraz z zakresu wyceny nieruchomości. Konieczność przeprowadzenia tych dowodów przez Sąd drugiej instancji wynikała nie ze zmiany okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy lub też z odmiennych ustaleń Sądu drugiej instancji w zakresie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, lecz z faktu niewłaściwego zastosowania przez Sąd Rejonowy przepisu art. 145 § 2 zd. 2 k.c. i ustanowienia służebności drogi koniecznej częściowo niezgodnie ze wskazaniami wynikającymi z powołanego przepisu. Na konieczność ustanowienia służebności drogi koniecznej w sposób wskazany w przepisie art. 145 § 2 k.c., ewentualnie na potrzebę dodatkowego wyjaśnienia okoliczności faktycznych mających znaczenie dla zastosowania tego przepisu, Sąd Okręgowy w L., jako sąd drugiej instancji, zwrócił uwagę już w uzasadnieniu postanowienia z dnia 24 września 2009 roku (k. 297-316), a więc dwanaście lat temu.

Sąd Okręgowy uznał, że chociaż przeprowadzenie w postępowaniu apelacyjnym dodatkowych dowodów z opinii biegłych z zakresu geodezji oraz z zakresu wyceny nieruchomości było konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy i leżało w interesie zarówno wnioskodawcy, jak i wszystkich uczestników postępowania, to jednak było konsekwencją częściowo nietrafnego orzeczenia Sądu pierwszej instancji, który samodzielnie decydował o sposobie ustanowienia drogi koniecznej.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca i uczestnicy nie powinni ponosić kosztów przeprowadzenia z urzędu w postępowaniu odwoławczym dodatkowych dowodów, niezbędnych do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Dorota Modrzewska-Smyk Dariusz Iskra Urszula Korneluk

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych.