Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2023 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa M. J.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

ustala, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) zawarta w dniu 8 kwietnia 2008 r. pomiędzy M. J. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna,

zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda M. J. kwotę 120.134,19 (sto dwadzieścia tysięcy sto trzydzieści cztery złote dziewiętnaście groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty,

w pozostałym zakresie powództwo główne oddala,

zasądza od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. łącznie na rzecz powoda M. J. kwotę 6.417,00 (sześć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 5.400,00 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 309/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 20 czerwca 2023 r. skierowanym do Sądu Okręgowego w Sieradzu przeciwko pozwanemu (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. powód M. J. wnosił o ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) zawarta w dniu 8 kwietnia 2008 r. pomiędzy mBank (działającym wówczas pod (...) Bank S.A.) a powodem jest nieważna w całości i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 121.770,42 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty w tym kwoty 111.497,80 zł tytułem zapłaconych rat kapitałowo – odsetkowych, kwoty 2.190,24 zł tytułem opłaty przygotowawczej, kwoty 219,02 zł tytułem prowizji ubezpieczenia kredytu, kwoty 1.397,93 zł tytułem składek ubezpieczenia nieruchomości, kwoty 5.391,96 zł tytułem ubezpieczenia spłaty kredytu i kwoty 1.073,47 zł tytułem składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego a także o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty. Ewentualnie na wypadek nie uwzględnienia powyższego roszczenia wnosił o ustalenie, że od dnia zawarcia z pozwanym umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) nie wiążą go postanowienia § 1 ust. 3 i 3a, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5, § 15 ust. 4 tej umowy oraz § 1 ust. 2 i 3, § 23 ust. 2 i 3, § 26 ust. 2 i § 35 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach MultiPlanów i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 30.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem dokonanej nadpłaty a także o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty.

(pozew- k.3-9, uzupełnienie pozwu- k.50-57)

W odpowiedzi na pozew pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kosztów procesu według norm przepisanych. Podnosił zarzut przedawnienia roszczeń powoda wymagalnych dawniej niż trzy lata przed podjęciem przez niego próby przerwania biegu przedawnienia w niniejszej sprawie.

(odpowiedź na pozew- k.68-100)

Na rozprawie w dniu 24 listopada 2023 r. pełnomocnik powoda popierał powództwo a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy na płycie CD z dnia 24 listopada 2023 r. 00:03:36 – 00:34:06- koperta k.149)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W 2008 r. powód M. J. potrzebował środków finansowych na zakup mieszkania i w celu ich uzyskania postanowił on zaciągnąć kredyt. Sprawdzał on ofertę innego niż (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. banku lecz nie mógł w nim otrzymać kwoty, której potrzebował. Skontaktował się on wówczas telefonicznie z poprzednikiem prawnym powoda (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. i pytał go o możliwość zaciągnięcia kredytu w interesującej go kwocie. Pracownik tego banku nie przedstawił mu oferty kredytu złotówkowego. Zaproponował mu zawarcie umowy kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego. Informował go, iż rata spłaty takiego kredytu uzależniona będzie od kursu tej waluty. Nie udzielał mu żadnych informacji na temat tej waluty i wahań jej kursu. Nie przedstawiał mu też informacji historycznej, z której wynikałoby jak w poprzednich latach zmieniał się kurs tej waluty. Nie przedstawiał mu też symulacji, z której wynikałoby jak zmieni się zobowiązanie, gdy kurs franka szwajcarskiego wzrośnie. Nie informował go też w jaki sposób bank tworzy własne tabele kursowe.

(zeznania powoda M. J.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 24 listopada 2023 r. 00:26:26 – 0:28:30 w zw. z 00:04:14 – 00:24:37- koperta k.149)

Po rozmowie telefonicznej z pracownikiem banku powód przesłał do banku dokumenty jakie były niezbędne do udzielania kredytu i oceny jego zdolności kredytowej a gdy uzyskał informację, że kredyt został mu przyznany udał się w dniu 8 kwietnia 2008 r. do banku celem podpisania umowy. W tym czasie była już ona przygotowana do podpisu. Przed podpisaniem umowy powód złożył podpis pod wnioskiem kredytowym, którym wnioskował o przyznanie mu kredytu w kwocie 109.512,00 zł w walucie (...) na okres 30 lat. Jako prawne zabezpieczenie spłaty kredytu zaproponował hipotekę na własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), ubezpieczenie nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych wraz z przelewem praw z polisy i Pakiet Bezpieczna Spłata. Oświadczył też, że w przypadku przyznania mu kredytu wyraża zgodę na objęcie nieruchomości będącej zabezpieczeniem kredytu ochroną ubezpieczeniową w ramach generalnej umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) S.A. a (...) Bank S.A. na sumę ubezpieczenia równą ustalonej na potrzeby kredytu wartości nieruchomości. Oświadczył też, że suma ubezpieczenia wskazana zostanie w umowie kredytu. Wyraził też zgodę na pobieranie środków na pokrycie składki z jego rachunku przeznaczonego do spłaty kredytu. Oświadczył też, że wyraża zgodę na przelew praw z ubezpieczenia jako zabezpieczenie kredytu na rzecz (...) Bank S.A. z siedzibą w W. do wysokości sumy ubezpieczenia jednak nie więcej niż kwota zobowiązania wobec banku z tytułu kredytu. Oświadczył ponadto, że otrzymał i akceptuje tekst ogólnych warunków ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych. Następnie przeczytał on i podpisał umowę kredytu. Przed jej podpisaniem nie otrzymał informacji od pracownika banku, że nie ma on zdolności kredytowej do uzyskania kredytu złotówkowego. Gdy powód czytał umowę kredytu, wydawało mu się, że wszystko w niej rozumie.

(zeznania powoda M. J.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 24 listopada 2023 r. 00:26:26 – 0:28:30 w zw. z 00:04:14 – 00:24:37- koperta k.149, kserokopia wniosku- k.110-114)

Zanim powód złożył wniosek kredytowy, wydana została przez (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w dniu 14 marca 2008 r. decyzja kredytowa do tego wniosku, z której wynikało, iż warunkiem przyznania kredytu będzie ustanowienie prawnego zabezpieczenia w postaci ustanowienia hipoteki kaucyjnej wpisanej na pierwszym miejscu do kwoty 164.268,00 zł oraz ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A. na 36 – miesięczny okres ubezpieczenia. Jeśli z upływem 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca miał upoważnić MultiBank do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50 % kwoty kredytu objętej ubezpieczeniem to jest 612,92 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji. Prawnym zabezpieczeniem miał być też przelew praw z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia spłaty rat kredytu w zakresie poważnego zachorowania oraz pobytu w szpitalu w wyniku choroby i nieszczęśliwego wypadku dokonany na warunkach określonych w oświadczeniu o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia zawartych we wniosku kredytowym. Prawnym zabezpieczeniem kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia w MultiBanku odpisu z księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającego prawomocny wpis hipoteki ustanowionej na rzecz MultiBanku miało być ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A. na okres przejściowy.

(kserokopia decyzji kredytowej- k.115-117)

W dniu 8 kwietnia 2008 r. powód zawarł z (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Jak wynikało z § 1 ust. 1 tej umowy kredyt udzielony został na zakup na rynku wtórnym własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku na Osiedlu (...) w W. oraz sfinansowanie kosztów związanych z udzieleniem kredytu. Zgodnie z § 1 ust. 2 i 3 tej umowy kwota kredytu wynosiła 109.512,00 zł i była waloryzowana kursem (...). W myśl § 1 ust. 4 tej umowy okres kredytowania wynosił 360 miesięcy to jest od dnia 8 kwietnia 2008 r. do dnia 10 maja 2038 r. Według § 1 ust. 3A umowy kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 13 marca 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA wynosiła 49.900,66 CHF a kwota ta miała charakter informacyjny i nie stanowiła zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu mogła być różna od podanej w niniejszym punkcie. W myśl § 1 ust. 5 kredyt miał być spłacany w równych ratach kapitałowo – odsetkowych. Zgodnie z § 1 ust. 7 umowy bank pobierał prowizję za udzielenie kredytu w wysokości 2 % kwoty kredytu to jest 2.190,24 zł. Jak wynikało z § 1 ust. 7A umowy opłata z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w (...) SA wynosiła 0,20 % kwoty kredytu to jest 291,02 zł. Jak wynikało natomiast z § 1 ust. 7B umowy składka miesięczna tytułem generalnej umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych wynosiła 0,0065 % wartości nieruchomości a suma ubezpieczenia wynosiła 500.000,00 zł. Składka ubezpieczeniowa miała być płatna w dniu uruchomienia kredytu oraz w terminach spłaty kolejnych rat kapitałowo – odsetkowych. Jeżeli kredytobiorca dostarczy do MultiBanku polisę innego niż proponowany mu przez MultiBank ubezpieczyciela, potwierdzającą objęcie ochroną nieruchomości będącej zabezpieczeniem kredytu wraz z przelewem praw na MultiBank, składka nie zostanie pobrana za okres ubezpieczenia, na jaki została zawarta dostarczona polisa. Kredytobiorca miał prawo do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia zgodnie z warunkami ubezpieczenia. Składka tytułem ubezpieczenia spłaty rat kredytu w zakresie poważnego zachorowania oraz pobytu w szpitalu w wyniku choroby i nieszczęśliwego wypadku wynosiła: jednorazowo z góry za okres pierwszych dwóch lat – 1,4 % od łącznej kwoty kredytu i miała być płatna w dniu uruchomienia kredytu, miesięcznie z góry po dwóch latach 4 % miesięcznej raty kredytu płatnej w terminach spłaty kolejnych rat kapitałowo – odsetkowych.

(zeznania powoda M. J.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 24 listopada 2023 r. 00:26:26 – 0:28:30 w zw. z 00:04:14 – 00:24:37- koperta k.149, kserokopia umowy kredytu- k.13-16, kserokopia regulaminu- k.17-25)

Zgodnie z § 5 umowy kwota 105.000,00 zł miała być wypłacona na rachunek zbywcy zawarty w akcie notarialnym umowy sprzedaży, kwota 3.000,00 zł miała być wypłacona zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy z przeznaczeniem na sfinansowanie kosztów związanych z udzieleniem kredytu a kwota 1.512,00 zł miała być wypłacona jako składka tytułem ubezpieczenia spłaty rat kredytu w zakresie poważnego zachorowania.

( kserokopia umowy kredytu- k.13-16)

Jak wynikało z § 7 umowy uruchomienie kredytu miało nastąpić po podpisaniu umowy, uiszczeniu przez kredytobiorcę wpłaty z tytułu prowizji i opłat, ustanowieniu prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu określonych w umowie, złożeniu pisemnego oświadczenia oraz spełnieniu warunków określonych w § 4 ust. 2 umowy. Zgodnie z § 7 ust. 5 umowy bank miał uruchomić kredyt w terminie 3 dni roboczych (z wyłączeniem sobót) od daty wskazanej przez kredytobiorcę w pisemnej dyspozycji uruchomienia kredytu.

( kserokopia umowy kredytu- k.13-16)

W myśl § 10 ust. 2 umowy harmonogram spłat kredytu stanowił integralną część umowy i miał być doręczany kredytobiorcy listem poleconym w terminie 14 dni od daty uruchomienia kredytu. Harmonogram miał być sporządzany w (...). Zgodnie z § 10 ust. 4 umowy raty kapitałowo – odsetkowe miały być spłacane w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14.50. W § 6 ust. 1 umowy strony postanowiły, że spłata kredytu następuje na podstawie nieodwołalnego przez czas trwania umowy zlecenia dokonywania przelewu z rachunku bankowego wskazanego w umowie.

(zeznania powoda M. J.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 24 listopada 2023 r. 00:26:26 – 0:28:30 w zw. z 00:04:14 – 00:24:37- koperta k.149, kserokopia umowy kredytu- k.13-16, wydruk harmonogramu spłat- k.120)

Zgodnie z § 9 ust. 1 w zw. § 1 ust. 8 umowy kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która w dniu wydania decyzji kredytowej wynosiła 3,68 % a marża MultiBanku wynosiła 0,90 %. W myśl § 9 ust. 2 umowy wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M dla waluty, w której został udzielony kredyt z dnia 28 lutego 2008 r. wynosząca 2,79 % powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę MultiBanku w wysokości 0,90 %. Zgodnie z § 9 ust. 3 umowy MultiBank co miesiąc miał dokonać porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej ze stawką bazową ogłaszaną przedostatniego dnia roboczego poprzedniego miesiąca i dokonać zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stopy bazowej LIBOR 3M o co najmniej 0,10 punktu procentowego.

( kserokopia umowy kredytu- k.13-16)

Zabezpieczeniem spłaty kredytu w myśl § 3 umowy miała być hipoteka kaucyjna wpisana na pierwszym miejscu do kwoty 164.268,00 zł ustanowiona na własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) i wpisana do KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Wieluniu, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A. na 36 – miesięczny okres a jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlegać miało automatycznemu przedłużeniu przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu, przelew praw z tytułu umowy grupowego ubezpieczenia spłaty rat kredytu w zakresie poważnego zachorowania oraz pobytu w szpitalu w wyniku choroby i nieszczęśliwego wypadku dokonany na warunkach określonych w oświadczeniu o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia zawartych we wniosku kredytowym. Prawnym zabezpieczeniem kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia w MultiBanku odpisu z księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającego prawomocny wpis hipoteki ustanowionej na rzecz MultiBanku było ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A. na okres przejściowy.

( kserokopia umowy kredytu- k.13-16)

Kredytobiorca upoważnił MultiBank do pobrania środków tytułem zwrotu ubezpieczenia w wysokości 3,5 % kwoty kredytu objętej ubezpieczeniem to jest 612,92 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w umowie bez odrębnej dyspozycji.

( kserokopia umowy kredytu- k.13-16)

W dniu 18 kwietnia 2008 r. powód złożył dyspozycję wypłaty kredytu i proponował wypłatę kredytu w tym samym dniu.

(kserokopia wniosku- k.118-119)

W wykonaniu umowy kredytodawca wypłacił powodowi w dniu 21 kwietnia 2008 r. kwotę 109.512,00 zł co stanowiło równowartość 52.556,51 CHF.

(kserokopia zaświadczenia- k.26-30)

W okresie od dnia 10 czerwca 2008 r. do dnia 11 kwietnia 2023 r. powód wpłacił na poczet spłaty kredytu kwotę 109.861,59 zł. Kredyt powód spłaca nadal.

(kserokopia zaświadczenia- k.26-30)

W okresie od dnia 21 kwietnia 2008 r. do dnia 25 kwietnia 2023 r. powód wpłacił z tytułu prowizji kwotę 2.190,24 zł, z tytułu prowizji za ubezpieczenie kredytu kwotę 219,02 zł, z tytułu składek ubezpieczeniowych (nieruchomości) kwotę 1.397,93 zł, z tytułu ubezpieczenia Pakiet Bezpieczna Spłata kwotę 5.391,96 zł i z tytułu składek ubezpieczenia Niskiego Wkładu Własnego kwotę 1.073,47 zł.

(kserokopia zaświadczenia- k.33)

Powód oświadczył na rozprawie, że ma świadomość, iż w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu pozwany może żądać od niego zwrotu kapitału i wynagrodzenia za korzystanie z kapitału oraz, że mając tę świadomość chce aby Sąd stwierdził nieważność umowy kredytu.

(zeznania powoda M. J.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 24 listopada 2023 r. 00:26:26 – 0:28:30 w zw. z 00:04:14 – 00:24:37- koperta k.149, kserokopia umowy kredytu- k.13-16)

Ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o zeznania powoda a także w oparciu o powołane wyżej dokumenty, których treści strony nie kwestionowały a pozostałe złożone dokumenty Sąd pominął, jako że nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda w tej części, w której podawał on, iż w czasie podpisywania umowy kredytu znał wysokość salda kredytu w walucie (...) oraz, że kredyt był wypłacony w dniu podpisania umowy. Zeznania te pozostają w sprzeczności z treścią zaświadczenia pozwanego, z którego wynika, iż kredyt był wypłacony w dniu 21 kwietnia 2008 r. i że dopiero wtedy było ustalone saldo kredytu w walucie (...), które różniło się od tego, które orientacyjnie podane zostało w umowie.

Jeśli chodzi o dokument w postaci protokołu zeznań świadka H. P., to Sąd pominął go z uwagi na to, że H. P. nie brał udziału w zwarciu umowy przez powoda a wobec tego nie było możliwym do ustalenia w oparciu o jego zeznania czy przedstawiona przez niego ogólna procedura zawierania umów kredytowych była zastosowana w przypadku powoda.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu finansów i rachunkowości na fakty wskazane w pozwie i dowód z opinii biegłego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości uznając, iż nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód domagał się w pierwszej kolejności ustalenia, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) zawarta w dniu 8 kwietnia 2008 r. pomiędzy powodem a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna i zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 121.770,42 zł stanowiącej sumę zapłaconych rat kapitałowo – odsetkowych, prowizji, prowizji ubezpieczenia kredytu, składek ubezpieczenia nieruchomości, składek ubezpieczeniowych i składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego

Jak wynika z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że interes prawny w rozumieniu tego przepisu istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. Niepewność ta musi mieć charakter obiektywny, to jest istnieć na podstawie rozumnej oceny sytuacji, w której powód występuje z tego rodzaju powództwem. Dlatego też nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II CK 395/05).

W ocenie Sądu powód ma interes prawny w ustaleniu nieważności umowy kredytu. Podpisanie przez strony umowy kredytu wygenerowało bowiem długoterminowy stosunek prawny, który zgodnie z jego treścią nie został dotychczas wykonany. Stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń ale także rozstrzyga w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania w przyszłości wynikających z umowy świadczeń, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Orzeczenie stwierdzające nieważność umowy niweczy jej skutki ex tunc i z uwagi na związanie zarówno stron, jak i innych sądów jego treścią z mocy art. 365 § 1 kpc, jako swoisty prejudykat, ma istotne znaczenie dla dalszych czynności stron w związku ze spłacaniem kredytu przez powodów. (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2018 roku, sygn. I ACa 623/17) Orzeczenie ustalające znosi zatem wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. To zaś przesądza o wykazaniu przez powoda posiadania przez niego interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy kredytu.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony umowy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 2488), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z powyższego wynika, że umowa kredytu jest umową nazwaną. Wynikająca z ustawy definicja tej umowy wskazuje, że jest ona umową dwustronnie zobowiązującą. Z jednej strony bank zobowiązany jest do oddania do dyspozycji drugiej strony kwoty kredytu, a jednocześnie staje się uprawniony do uzyskania spłaty oddanej do dyspozycji kredytobiorcy kwoty. Z drugiej strony, kredytobiorca ma prawo domagać się od banku wypłaty kredytu a potem obciąża go obowiązek zwrotu oddanej do jego dyspozycji kwoty. Wobec nałożenia na kredytobiorcę obowiązku zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, które mają charakter wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku, umowa kredytu jest odpłatna. Jest też umową konsensualną, to znaczy dochodzi do skutku w wyniku samego uzgodnienia przez strony jej podstawowych postanowień. Przedmiotem kredytu musi być określona kwota pieniężna. W umowie muszą być też określone zasady spłaty sumy kredytu.

W chwili zawarcia umowy kredytu przez powoda prawo bankowe nie przewidywało literalnie możliwości udzielania kredytów denominowanych i indeksowanych. Dopiero ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 165, poz. 984), która weszła w życie w dniu 26 sierpnia 2011 r., dodano w art. 69 ust. 2 pkt 4 a, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa o kredyt powinna określać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo – odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Ponadto ustawą tą do art. 69 dodano ust. 3, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo – odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Choć ustawa prawo bankowe w chwili zawarcia umowy literalnie nie przewidywała możliwości udzielania kredytów indeksowanych, nie budzi wątpliwości Sądu dopuszczalność konstruowania w tym czasie zarówno umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej, w których wysokość kwoty kredytu wyrażonej w złotych jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty obcej w dniu wydania, jak i umów kredytu denominowanego w walucie obcej, w których wartość kwoty kredytu jest wyrażona w walucie obcej, ale jest uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym. Zastosowanie bowiem konstrukcji przeliczeń pomiędzy walutą krajową i walutami zagranicznymi w celu ustalenia wysokości świadczeń, do których obowiązany jest kredytobiorca w ramach realizacji obowiązku zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu i zapłaty odsetek nie narusza istoty umowy kredytu. Nadal zachowana jest zasada, zgodnie z którą bank udostępnia kredytobiorcy kapitał kredytu, kredytobiorca go wykorzystuje i zobowiązany jest do zwrotu. Zastosowanie przeliczeń oznacza jedynie modyfikację wysokości świadczeń, do których zobowiązane będą strony, ale nie ingeruje w ogólną konstrukcję umowy. Zabieg taki mieści się w granicach swobody umów (art. 353 ¹ kc) W przypadku umów kredytu indeksowanego miała miejsce modyfikacja istniejącej umowy nazwanej – umowy kredytu, która doprowadziła do wykształcenia się w obrocie pewnego rodzaju tych umów, cechujących się określonymi zasadami ustalania świadczeń stron. Wykształcenie się w praktyce umów o określonych cechach doprowadziło następnie do ich częściowej regulacji ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw.

Zgodnie z art. 4 powołanej wyżej ustawy w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4 a w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Wskazany przepis wprost potwierdza zatem stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą prawo bankowe do umów zawartych przed tą nowelizacją. W tej sytuacji nielogicznym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego są nieważne jako niedopuszczalne w dacie ich zawierania.

Powód twierdził, że zawarta przez niego umowa kredytu zawiera niedozwolone postanowienia umowne, przez co jest nieważna.

Zgodnie z art. 385 ¹ kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Z przepisu tego wynika zatem, że aby uznać postanowienie umowne za niedozwolone powinny zostać spełnione następujące przesłanki:

- postanowienie nie było indywidualnie uzgodnione (nie było negocjowane),

- postanowienie nie dotyczy sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron,

- w wyniku zawarcia w umowie tego postanowienia prawa i obowiązki konsumenta zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

- doszło tym samym do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż będący kredytobiorcą powód w chwili zawierania umowy kredytu nie prowadził działalności gospodarczej. Skoro zatem przysługiwał mu status konsumenta przy zawarciu umowy kredytu, umowę można badać pod katem zawierania przez nią niedozwolonych postanowień umownych.

W przedmiotowej sprawie Sąd nie miał wątpliwości, że kredytobiorca nie miał wpływu na kształt postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych. Zresztą umowa zawarta przez strony w zakresie tych klauzul była niepełna i nie wskazywała po jakim kursie ustalone zostanie przez bank saldo zobowiązania powoda w walucie (...). Wprawdzie w § 1 ust. 3A umowy wskazano, iż kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 13 marca 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosiła 49.900,66 CHF ale z treści tego postanowienia umownego wynikało też, że wskazana w nim kwota wyrażona w walucie (...) ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w tym postanowieniu. Ponieważ umowa nie przewidywała jaki kurs (...) ma być przyjęty do przeliczeń wypłaconej kwoty na walutę (...), przeliczenie przez bank salda zobowiązania powoda na tę walutę zostało dokonane w sposób całkowicie dowolny i nie wynikający z umowy. Zdaniem Sądu powód nie miał też wpływu na kształt postanowienia dotyczącego klauzuli indeksacyjnej zawartego w § 10 ust. 4 umowy. Od decyzji kredytobiorcy zależało zatem czy zawrzeć umowę, w jakiej wysokości chciałby zaciągnąć kredyt i na jaki okres. Pozwany nie wykazał natomiast, że kredytobiorca indywidualnie uzgodnił, że bank ustali saldo jego zobowiązania w walucie (...) w dowolny sposób oraz że uzgodnił indywidualnie postanowienia dotyczące klauzuli waloryzacyjnej z § 10 ust. 4 umowy, w tym sposób ustalenia wysokości kursu waluty po jakim miała być przeliczona wysokość rat. W tym miejscu zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 kc ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron kojarzone jest ze świadczeniami charakteryzującymi daną umowę, określającymi jej istotę, czyli tzw. essentialia negotii, rozumiane jako cechy, według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności. Ocena powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnej umowy z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności.

Zdaniem Sądu, głównego świadczenia stron, w przypadku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, dotyczą również klauzule indeksacyjne określające kurs wymiany waluty obcej w jakiej ustalane jest zobowiązanie kredytobiorcy i przeliczana jest wysokość podlegającej spłacie w PLN raty kredytu. Decydują one bowiem o wysokości głównych świadczeń stron.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że klauzule indeksacyjne zawarte w § 1 ust. 3A umowy i § 10 ust. 4 umowy dotyczą głównych świadczeń stron umowy. Rozważenia zatem wymagało czy powyższe postanowienia umowne zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc wykluczałoby ich kontrolę pod kątem nieuczciwego charakteru w obrocie z konsumentem.

W ocenie Sądu zapisy § 1 ust. 3A umowy stanowiące, iż „kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 13 marca 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA wynosi 49.900,66 CHF a kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie” oraz zapisy § 10 ust. 4 umowy stanowiące, że „raty kapitałowo – odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14.50” są postanowieniami, które naruszają wymóg przejrzystości materialnej umowy co do wyrażonej w walucie (...) wartości udzielonego kredytu. Na podstawie tych postanowień umowy nie można bowiem określić kwoty pieniężnej odpowiadającej wartości udzielonego kredytu w walucie obcej jako walucie rozliczeniowej. Ustalenie tej kwoty zależało bowiem od dwóch niewiadomych – kursu wymiany waluty i momentu jego ustalenia. Umowa nie wskazywała przy tym w żaden sposób, po jakim kursie, przez kogo określonym i kiedy ma być przeliczona wartość zobowiązania na walutę (...). W oparciu o zapisy umowy nie sposób jest uznać, że całkowity koszt zaciąganego przez powoda jako konsumenta zobowiązania został określony w sposób jednoznaczny. Także zapisy § 10 ust. 4 umowy stanowiące, że raty kapitałowo – odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14.50 są postanowieniami, które naruszają wymóg przejrzystości materialnej umowy. W tym przypadku nie sposób jest określić wysokości świadczeń powoda, gdyż zostały one uzależnione od pozostających poza umową tabel kursowych ustalanych przez kredytodawcę w oparciu o niewyjaśnione kryteria.

To te właśnie zapisy nie określają w sposób prosty i zrozumiały głównych świadczeń stron umowy.

Reasumując stwierdzić należy, że analiza powyższych zapisów umowy nie pozwala przyjąć, iż zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem jak wymaga tego art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG lub, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nie sposób jest przyjąć, aby w oparciu o nie przeciętny konsument mógł ustalić lub zweryfikować wysokość swojego zobowiązania, w tym obciążającej go raty spłaty kredytu czyli aby miał pełną świadomość i pełne rozeznanie co do wysokości obciążających go świadczeń. Tym samym zakwestionowane klauzule mogły podlegać kontroli w ramach systemu ochrony konsumentów przed stosowaniem nieuczciwych warunków umowy przez przedsiębiorców.

Niejednoznaczność postanowień dotyczących klauzul indeksacyjnych pozwalała badać czy postanowienia te nie były abuzywne. Należało zatem ustalić czy wskazane postanowienia umowne, kształtowały prawa i obowiązki kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały jego interesy.

Dobre obyczaje to reguły postępowania niesprzeczne z etyką i moralnością. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są: niedoinformowanie drugiej strony umowy, spowodowanie jej dezorientacji, wywołanie u klienta błędnego przekonania, wykorzystanie niewiedzy klienta lub jego naiwności, ukształtowanie stosunku prawnego niezgodnie z zasadą równorzędności stron. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania.

Rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce wówczas, gdy umowa przewiduje nieusprawiedliwione dysproporcje, na niekorzyść konsumenta, w rozłożeniu umownych praw i obowiązków. Chodzi o zawarcie w umowie postanowień, które szczególnie mocno godzą w interesy majątkowe konsumenta.

W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy klauzul zawartych w § 1 ust. 3A i § 10 ust. 4 umowy jest działaniem wbrew dobrym obyczajom. Na podstawie powyższych postanowień kredytodawca przyznał bowiem sobie prawo do przeliczenia zobowiązań powoda po dowolnym kursie i do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego walutą (...) poprzez wyznaczenie w tabelach kursowych kursu sprzedaży (...). Przedmiotowe postanowienia dawały kredytodawcy uprawnienie do określenia wysokości kursu do przeliczania wysokości zobowiązania kredytobiorcy na walutę (...) i kursu sprzedaży (...) służącego do przeliczania rat z waluty (...) na złotówki bez jakichkolwiek wytycznych, ram czy ograniczeń. Pozwany miał więc dowolność w kształtowaniu wysokości zobowiązania powoda, którego kredyt indeksowany był kursem (...).

Takie ukształtowanie klauzuli waloryzacyjnej, zgodnie z którym bank może w sposób dowolny i niepoddający się weryfikacji ustalać kursy waluty, stanowiące narzędzie indeksacji, a tym samym wpływać na wysokość własnych korzyści i generować dodatkowe i nieprzewidziane umową koszty dla kredytobiorcy, rażąco narusza zasadę równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta i dobre obyczaje (patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r., VI ACa 420/11).

Klauzulą abuzywną jest postanowienie umowne zezwalające stronie (bankowi) na dowolne kształtowanie wysokości świadczenia drugiej strony. Takie postanowienie nie przestaje być niedozwolone tylko dlatego, że zostało wykorzystane ze stosunkowo niewielkim pokrzywdzeniem kontrahenta. Niedozwolony charakter klauzuli i konieczność jej wyeliminowania z umowy wynika bowiem z nieakceptowalnego oddania jednej ze stron uprawnienia do określenia wysokości świadczenia drugiej strony, niezależnie od tego czy strona zastrzegająca korzystne dla siebie świadczenie wykorzystała swą uprzywilejowaną pozycję tylko w umiarkowanym stopniu. W świetle bowiem art. 385 ¹ kc kontroli podlega treść umowy, a nie sposób jej wykonania czy też sposób ewentualnego wykorzystania badanego postanowienia umownego przez przedsiębiorcę, na którego korzyść postanowienie to zostało zastrzeżone. Postanowienie umowne skutkujące rażącą dysproporcją uprawnień i obowiązków kontraktowych na niekorzyść konsumenta jest abuzywne od chwili zawarcia umowy, bez względu na to czy i jak przedsiębiorca skorzysta z przewidzianych w nim uprawnień. Ocena zgodności postanowień umowy z dobrymi obyczajami dokonywana jest na dzień zawarcia umowy. Oznacza to, że kontroli podlega samo uprawnienie do stosowania danej klauzuli a nie sposób jego wykorzystania. Z tej przyczyny wysokość kursów (...), jakie bank przyjmował do przeliczenia salda kredytu do wypłaty i ustalenia wysokości rat kredytu, nie miała znaczenia dla oceny abuzywnego charakteru postanowień umowy.

Zapisy zawarte w § 1 ust. 3A i § 10 ust. 4 umowy, w ocenie Sądu, nie tylko kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ale też rażąco naruszają jego interesy. W ocenie Sądu powód po analizie wskazanych postanowień umowy nie mógł uzyskać wiedzy o wysokości jego zobowiązania w walucie (...), która to wysokość miała się przekładać na wysokość rat kredytu, jakie zobowiązany był spłacać.

Z treści umowy wynika, że bank udzielając kredytu w złotówkach ryzykował stratę jedynie kwoty, która została wypłacona powodowi, co mogło nastąpić w przypadku znacznego spadku wartości waluty wskazanej jako waluta indeksacji. Natomiast w przypadku powoda wysokość jego zobowiązania mogła osiągnąć niczym nieograniczoną wysokość już na początkowym etapie (wraz ze spadkiem wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji). Do tego mogło dojść również w czasie wykonywania zobowiązania po kilku lub kilkunastu latach. Ponadto umowa nie przewidywała instrumentów, które pozwoliłoby powodowi na zmianę sposobu wykonywania umowy po wystąpieniu niekorzystnego dla niego wzrostu kursu walut.

Z tych też względów wskazane powyżej uregulowania umowy należy uznać za niedozwolone, gdyż mogły doprowadzić i ostatecznie doprowadziły, gdy porównamy wysokość udzielonego kredytu i wysokość spłaconego kredytu, do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli do nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między stronami. Ponadto naruszyły one dobre obyczaje, ponieważ doszło do wykorzystania przewagi kontraktowej banku, który dokonując wcześniej fachowej oceny ryzyka kursowego zabezpieczył swoje interesy, a nie interesy powoda.

W tym miejscu należy wskazać, że bank nie wykonał także swoich obowiązków w zakresie poinformowania powoda o ryzyku kursowym. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by powód miał pełną wiedzę co do konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. P. obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający powodowi, że zaciągnięcie takiego kredytu jest bardzo ryzykowne a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Z poczynionych w sprawie ustaleń nie wynikało, by taki obowiązek informacyjny został przez bank wykonany w sposób ponadstandardowy, dający powodowi pełne rozeznanie w tym zakresie. Na tę okoliczność pozwany nie przedstawił w zasadzie żadnych dowodów.

Dysproporcja praw i obowiązków stron na niekorzyść powoda jako słabszej strony stosunku zobowiązaniowego jest nieusprawiedliwiona a brak równowagi kontraktowej występuje w stopniu, który rażąco narusza interes majątkowy konsumenta, zobowiązując go do spłaty zaciągniętego kredytu w wysokości arbitralnie ustalonej przez bank. Jednostronna swoboda kształtowania przez bank sytuacji finansowej powoda uniemożliwiała przy tym sprawdzenie zasadności i prawidłowości decyzji banku, co również narusza prawo powoda do uzyskania pełnej i rzetelnej informacji o czynnikach kształtujących jego obowiązki. Naruszony jest zatem również jego interes pozamajątkowy w postaci niepewności co do okoliczności wpływających na wysokość jego zobowiązania.

To, że powód dokonał wyboru kredytu indeksowanego, nie oznacza bowiem, że wyraził zgodę na regulowanie w ramach umowy kredytu swoich praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami czy też, że wyraził zgodę na rażące naruszenie jego interesów.

Wobec niejednoznacznych postanowień umowy określających główne świadczenia stron nie sposób jest również przyjąć, że powód zawarł umowę kredytu pozostając w pełni świadomym co do wynikających z niej obciążeń a tym samym, że był w pełni rozeznany co do ryzyka jakie na siebie przyjmuje. Udzielenia powodowi konkretnych informacji przed zawarciem umowy nie udowodnił pozwany, do czego zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodowego określoną w art. 6 kc był obowiązany. Brak jest też dowodu na to, by powód został pouczony o zasadach konstruowania przez bank tabel kursowych stanowiących podstawę określenia kursu waluty na potrzeby ustalenia wysokości rat kredytu oraz aby został poinformowany o tym jakie będą konsekwencje wysokiego (tj. wykraczającego poza normalne, typowe wahania) wzrostu wartości waluty do jakiej kredyt jest indeksowany, którego to wzrostu, z uwagi na długi okres, na jaki został zaciągnięty kredyt, nie można przecież było wykluczyć.

Powyższe prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw aby przyjąć, iż w chwili zawierania umowy kredytowej powód mógł mieć pełne rozeznanie co do tego jak duże jest ryzyko zmiany kursu waluty na przyszłość na przestrzeni wielu lat obowiązywania umowy kredytowej i jakie to będzie miało dla niego skutki ekonomiczne.

Przechodząc do oceny skutków uznania postanowień zawartych w umowie za niedozwolone postanowienia umowne, należy mieć na uwadze, że co do zasady uznanie postanowień umowy za niedozwolone nie powinno powodować upadku całej umowy, gdyż jak stanowi art. 385 ¹ § 2 kc jeżeli postanowienia umowy nie wiążą konsumenta zgodnie z § 1 tego artykułu, strony są umową związane w pozostałym zakresie.

Utrzymanie w mocy umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej nie będzie możliwe zwłaszcza wówczas gdy uznanie zawartych w niej postanowień za klauzule abuzywne doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnicy kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. Skoro zaś klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, to obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy wydaje się w tych okolicznościach niepewna.

W ocenie Sądu utrzymanie w mocy łączącej strony umowy kredytu indeksowanego do waluty (...) bez uznanych za niedozwolone postanowień regulujących mechanizm indeksacji jest niemożliwe, gdyż prowadziłoby do zmiany charakteru prawnego tego stosunku obligacyjnego. Wyeliminowane zostałoby bowiem pośrednio z tej umowy ryzyko kursowe związane z indeksacją przedmiotu kredytu do waluty obcej to jest (...). Pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających przecież główne świadczenia stron umowy, zdaniem Sądu, stanowiłoby naruszenie art. 353 ¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej. O zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie kredytu złotowego indeksowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umów kredytu indeksowanego do waluty obcej, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością).

Wyeliminowanie z umowy zapisów regulujących mechanizm indeksacji nie pozwala na utrzymanie w mocy tak ukształtowanego stosunku prawnego jako sprzecznego z naturą (charakterem prawnym) zobowiązania, które strony chciały wykreować. Umowę w tak okrojonym kształcie uznać należy za nieważną. Nie można bowiem zastąpić zawartych w nich niedozwolonych postanowień przepisami o charakterze dyspozytywnym.

Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił, iż umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) zawarta w dniu 8 kwietnia 2008 r. pomiędzy M. J. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna.

Powód poza żądaniem stwierdzenia nieważności umowy kredytu zgłosił także jako żądanie główne żądanie zasądzenia na jego rzecz od pozwanego kwoty 121.770,42 zł w przypadku stwierdzenia nieważności umowy tytułem zwrotu świadczeń spełnionych przez nią na poczet umowy.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, to jest takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 kc).

Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości jest uznanie, że spełnione przez obie strony tej umowy świadczenia nie miały oparcia w łączącej je umowie. Na postawie umowy kredytu powód do dnia wniesienia pozwu z tytułu rat kredytu świadczył kwotę 109.861,55 zł. Ponadto poniósł on koszty prowizji w kwocie 2.190,24 zł, prowizji za ubezpieczenie kredytu w kwocie 219,02 zł, składek ubezpieczeniowych (nieruchomości) w kwocie 1.397,93 zł, ubezpieczenia Pakiet Bezpieczna Spłata w kwocie 5.391,96 zł i składek ubezpieczenia Niskiego Wkładu Własnego w kwocie 1.073,47 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd, w związku z ustaleniem, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) z dnia 8 kwietnia 2008 r. zawarta pomiędzy M. J. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 120.134,19 zł a w pozostałym zakresie powództwo oddalił jako niezasadne.

Zwrot świadczenia nienależnego powinien nastąpić po wezwaniu dłużnika, gdyż zgodnie z art. 455 kc jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Powód wezwał pozwanego do zwrotu wpłaconych na poczet umowy kwot pozwem, który został doręczony pozwanemu w dniu 17 sierpnia 2023 r. Na postawie art. 481 kc w zw. z art. 359 § 1 i 2 kc Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty od dnia 18 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie żądanie zasądzenia odsetek oddalił.

Jednocześnie Sąd stwierdził, iż, wbrew twierdzeniem pozwanego, roszczenie powoda nie było przedawnione w żadnej części. Po wydaniu wyroku (...) z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie C-776/19 bezspornym stało się, że termin przedawnienia roszczeń wynikających z kredytów frankowych nie może zacząć biec, dopóki kredytobiorca nie dowie się o wadliwości swojej umowy. W przedmiotowej sprawie należało przyjąć, że powód dowiedziała się o wadliwości umowy w czasie, kiedy udzielił pełnomocnictwa do reprezentowania go w tej sprawie swojemu pełnomocnikowi a więc w dniu 22 maja 2023 r.

Ponieważ roszczenie ewentualne pozwu zgłoszone zostało na wypadek nie uwzględnienia przez Sąd żądania głównego, a Sąd żądanie to uwzględnił, zbędnym było zajmowanie się nim.

Ponieważ powód uległ jedynie co do niewielkiej części swojego żądania, Sąd na podstawie art. 100 kpc obowiązek zwrotu kosztów procesu włożył na pozwanego i zasądził od niego na rzecz powoda kwotę 6.417,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, na którą to kwotę złożyły się opłata od pozwu w kwocie 1.000,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powoda w kwocie 5.400,00 zł ustalone stosownie do treści § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.