Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

850 000 zł na rzecz wnioskodawczyni.

Tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez L. O. (1) krzywdę W. J. (1) wystąpiła o 1 200 000 zł na swoją rzecz.

W kwestii zadośćuczynienia przepisy prawa nie dają żadnych kryteriów, które winny decydować o jego wysokości. Kryteriów tego typu nie zawierają miarodajne przepisy prawa cywilnego materialnego, które dotyczą zadośćuczynienia, zwłaszcza art. 445 kc i art. 446 kc. Jedyny wskazany wyznacznik odnoszący się do pojęcia należnego zadośćuczynienia został określony w art. 445 § 1 kc, w którym jest mowa, że zadośćuczynienie winno być „odpowiednie”. W tożsamy sposób kwestia ta została ujęta w art. 446 § 4 kc. Na tle uregulowań z zakresu prawa cywilnego w orzecznictwie od lat wykształciły się zasady odnoszące się do pojęcia „odpowiedniego” zadośćuczynienia i obowiązują one zasadniczo niezmiennie od kilkudziesięciu lat. Zasadą jest, iż zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość ta jednak nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc powinna być utrzymana w rozsądnych granicach (tak Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 26.02.1962 roku, 4 CR 902/61, OSN CP 1963, nr 5, poz. 107; z dnia 24.06.1965 roku, I PR 203/65, OSPiKA 1966, poz. 92; G. Bieniek [w] – „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania”, tom I, Warszawa 1996, str. 369 i nast. oraz podane tam orzecznictwo).

W tożsamy sposób pojęcie zadośćuczynienia rozumiane jest na gruncie przepisów prawa karnego. Generalnie podkreśla się, iż zadośćuczynienie powinno mieć charakter kompensacyjny, adekwatny do doznanej krzywdy. Nie może ono służyć wzbogaceniu się, jak i winno uwzględniać aktualne warunki życia i przeciętną stopę życiową społeczeństwa. Zadośćuczynienie powinno być wynikiem oceny krzywd zaistniałych po stronie poszkodowanego, konsekwencji i skutków jakie go dotknęły. Podstawą zaś tych ustaleń winny być zobiektywizowane, rzetelne kryteria, a nie jedynie subiektywne odczucia poszkodowanego, choć owe odczucia należy wziąć pod uwagę, ale w ujęciu ogólnospołecznym. Brak jest obiektywnych mierników, w oparciu o które zadośćuczynienie można by wyliczać. Zasadniczo określenie wysokości należnego zadośćuczynienia pozostawione zostało swobodzie oceny sędziowskiej. Nie oznacza to oczywiście dowolności w tego typu orzekaniu. Z całą pewnością przyznane zadośćuczynienie nie może mieć symbolicznego charakteru, winno przedstawiać określoną ekonomicznie realną wartość, która stanowi odczuwalną rekompensatę doznanej krzywdy, a z drugiej strony musi zamykać się w rozsądnych granicach, nie stanowić nieuzasadnionego wzbogacenia, wykraczać poza aktualny, przeciętny poziom życia społeczeństwa.

Przechodząc na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że według wskazanych wyżej zasad winna być oceniana kwestia wysokości należnego wnioskodawczyni zadośćuczynienia w związku z niesłusznym skazaniem jej ojca. W sprawie nie ulega wątpliwości, że tymczasowe aresztowanie, następnie odbywanie kary, pogorszenie stanu zdrowia, spowodowało po jego stronie szereg negatywnych i odczuwalnych przeżyć psychicznych.

Elementem, który rzutuje na ocenę doznanej krzywdy i wysokości zadośćuczynienia jest niewątpliwie fakt, że skazanie i pozbawienie wolności L. O. (1) było przez niego niezawinione, niesłuszne, a wręcz przeciwnie było zapłatą za postawę patriotyczną, co dodatkowo wzmacniało poczucie krzywdy.

Ponadto pobyt w Zakładzie Karnym był dla L. O. (1) sytuacją całkowicie obcą. Sam fakt osadzenia dla osoby, która nigdy wcześniej nie przebywała w takim miejscu w warunkach izolacji, stanowił dla niego duży wstrząs. Musiał się przystosować zarówno do ciężkich warunków jak i atmosfery tam panujących.

Podkreślić także wypada, że warunki w czasie pozbawienia wolności L. O. (1) z całą pewnością odbiegały na niekorzyść w stosunku do innych osób osadzonych w tym czasie, w szczególności, gdy przebywał w więzieniu w Ł. i R.. N. wiadomym jest, że więźniowie polityczni byli traktowani brutalnie, poddawani torturom, m.in. w celu wymuszenia zeznań, uprzykrzano im życie na różne sposoby. Oznacza to, że ojca wnioskodawczyni spotkały dodatkowe dolegliwości i szykany związane z jego izolacją, które wykraczał poza zakres typowego wówczas tymczasowego aresztowania i odbywania kary.

Jako dodatkową dolegliwość wskazać także należy pogorszenie zdrowia psychicznego i schorzenia fizyczne.

Nie bez znaczenia jest też okoliczność, iż L. O. (1) spędził w więzieniu lata swej młodości, co tym bardziej pogłębiało skalę jego cierpień i przeżyć.

Przeżywane cierpienia psychiczne muszą być uwzględnione jako element wpływający istotnie na skalę doznanej krzywdy oraz zadośćuczynienie.

Jednocześnie wskazać należy, iż skali tej nie pogłębiały zmartwienia, które towarzyszyły często innym zatrzymanym, którzy na wolności pozostawiali żonę i dzieci, i którzy zamartwiali się o byt najbliższych niejednokrotnie pozostawionych bez środków do życia.

Na wysokość należnego zadośćuczynienia rzutuje niewątpliwie również okres przebywania w izolacji wynoszący łącznie siedem lat i pięć miesięcy. Oczywiście sam element czasu pozbawienia wolności nie ma charakteru decydującego dla wysokości należnego zadośćuczynienia, ale obrazuje on również skalę doznanych cierpień i krzywd psychicznych. Czas trwania określonej dolegliwości jest istotną przesłanką rzutującą na zakres doznanej krzywdy, stanowiąc punkt wyjścia dla oceny należnego zadośćuczynienia.

Oceniając całość przedmiotowych okoliczności podniesionych wyżej przez sąd, należało zasądzić na rzecz wnioskodawczyni W. J. (1) tytułem zadośćuczynienia za krzywdy wynikłe z niesłusznego skazania jej ojca L. O. (1) kwotę 850 000 zł. Jest to kwota, która uwzględnia wszystkie podniesione wyżej przez Sąd okoliczności, jak i opiera się o zasady wypracowane w doktrynie i orzecznictwie, którymi należy kierować się przy określaniu wysokości należnego zadośćuczynienia, a które Sąd wskazał wyżej. Oceniając rozmiar krzywdy doznanej przez L. O. (1) Sąd zauważa głębokość i skalę negatywnych przeżyć psychicznych zaistniałych po jego stronie. Jednak przyznana kwota zadośćuczynienia musiała uwzględniać pełną gamę okoliczności składających się na skazanie, pozbawienie wolności L. O. (1) i ich skutki oraz konsekwencje, o jakich była już mowa wyżej. Nadto należy podkreślić, że Sąd był zobowiązany miarkować należne zadośćuczynienie, co wynika z powyższych uwag oraz poglądów ugruntowanych w orzecznictwie. Kwota należnego zadośćuczynienia musiała bowiem oznaczać się umiarem, być adekwatna do realiów społecznych, zamożności mieszkańców, wartości pieniądza. Orzeczona kwota nie mogła być źródłem nadmiernych korzyści majątkowych, ale też musiała stanowić wymierną i realną wartość. Winna być to kwota słuszna, ale nie wygórowana. W tym aspekcie należy zaznaczyć, iż zasądzona kwota w żadnej mierze nie może być traktowana jako symboliczna. Stanowi ona, obiektywnie rzecz ujmując, wymierną i realną wartość. Ocena ta musi być dokonana przez pryzmat realiów społecznych, a nie subiektywnej oceny wnioskodawczyni.

Zasądzając wysokość zadośćuczynienia Sąd posiłkowo uwzględnił wysokość przeciętnego wynagrodzenia za pierwszy kwartał 2021 roku ogłoszonego Komunikatem Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Wynagrodzenie to wynosiło brutto 5681,56 złotych. Jego wysokość Sąd wziął pod uwagę jako pewien punkt odniesienia dla określenia realnego zadośćuczynienia, jako przeciętny wskaźnik poziomu życia społecznego. Oczywistym jest, że przesłanka ta nie miała charakteru decydującego. Stanowiła pewien element uzupełniający dla oceny należnego zadośćuczynienia, jako przejaw urzeczywistnienia zasady sprawiedliwości społecznej, mający obiektywny charakter. Jednakże nawet przy jego uwzględnieniu Sąd uczynił to z korzyścią dla wnioskodawczyni i uczestniczki, biorąc pod uwagę skalę negatywnych przeżyć zaistniałych po stronie ich ojca, a związanych z jego niesłusznym skazaniem. Zasądzona kwota zadośćuczynienia na ich rzecz stanowi niemal stupięćdziesięciokrotną wartość w/w przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni nie wykazała i nie udowodniła, aby należało jej przyznać kwotę zadośćuczynienia przekraczającą 850 000 złotych, a już w szczególności żądaną z tego tytułu kwotę 1 200 000 złotych. W tym wypadku zaś na wnioskodawczyni ciążył obowiązek udowodnienia tej okoliczności, a to nie zostało zrealizowane. Innymi słowy kwota 850 000 złotych zadośćuczynienia jest właściwą i adekwatną sumą, jaką z tego tytułu należało zasądzić wobec wnioskodawczyni i uczestniczki kierując się wskazanymi wyżej zasadami.

W tym miejscu podnieść należy, iż wniosek Prokuratora o zasądzenie jedynie kwoty 300 000 zł, był zdecydowanie zaniżony. Stanowisko to stoi w sprzeczności z wnioskami składanymi w podobnych sprawach, w których prokurator wnosił o zasądzenie po 9 500 zł za każdy miesiąc pozbawienia wolności. W rozpoznawanej sprawie Prokurator dużą wagę przywiązywał do kwot odszkodowań zasądzonych innym osobom, które odpowiadały z L. O. (1) w jednym postępowaniu karnym. Trzeba mieć jednak na uwadze, iż od początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy zapadały decyzje odszkodowawcze w przypadku D. O., J. R., czy J. W., znacznie wzrosła stopa życiowa społeczeństwa, dlatego sąd dostosował wysokość odszkodowania dla wnioskodawczyni do dzisiejszych realiów i wysokości odszkodowań, jakie są zasądzane obecnie w podobnych sprawach.

W odniesieniu do zgłoszonego żądania dotyczącego odsetek wskazać należy, że orzeczenie Sądu w przedmiotowej sprawie ma charakter konstytutywny, co oznacza, że dopiero prawomocne orzeczenie sądowe określa wymaganą sumę odszkodowania i zadośćuczynienia. Skarb Państwa od tej pory dopiero, w wypadku opóźnień z zapłatą należności, ponosi odsetki za tę zwłokę. Dlatego sąd przychylił się do żądania wnioskodawcy o zasądzenie odsetek od uprawomocnienia się wyroku.

W zakresie wykraczającym poza kwotę zasądzonego zadośćuczynienia wniosek W. J. (1), jako niezasadny, podlegał oddaleniu.