Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 16 czerwca 2016 r. w sprawie z powództwa Towarzystwa (...) z siedzibą w W. przeciwko M. P. o zapłatę 60.840,08 zł Sąd Rejonowy w Zgierzu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 60.840,08 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2), nie obciążył pozwanego M. P. kosztami procesu (pkt 3), oddalił wniosek pozwanego M. P. o rozłożenie świadczenia na raty (pkt 4), nadał wyrokowi w pkt 1 rygor natychmiastowej wykonalności (pkt 5).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i rozważania prawne Sądu Rejonowego: wyrokiem z 16.04.2015 r. w sprawie I C 38/11 Sąd Rejonowy w Zgierzu zasądził od Towarzystwa (...) z siedzibą w W. na rzecz K. G. kwotę 51.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 9.840,08 zł odszkodowania (z ustawowymi odsetkami od dat i kwot wskazanych w wyroku), a także 100 zł tytułem comiesięcznej renty płatnej do 10-ego dnia każdego miesiąca poczynając od dnia 1 marca 2015 r. z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi wydanym w sprawie o sygn. akt VI K 602/10 pozwany został uznany winnym tego, że 21.01.2010 r., kierując samochodem osobowym marki F. (...) nr rej. (...) ubezpieczonym w zakresie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w Towarzystwa (...), w stanie po spożyciu alkoholu i bez uprawnień do kierowania pojazdem, nieumyślnie spowodował wypadek drogowy, w którym ucierpiała m.in. K. G., po czym zbiegł z miejsca zdarzenia, i skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. M. P. został zawiadomiony o toczącym się postępowaniu w sprawie I C 38/11 i nie wyraził woli przystąpienia do procesu.

W dniu 28 maja 2015 r. Towarzystwo (...) wypłaciło K. G. kwotę 68.866,89 zł, w tym 51.000 zł zadośćuczynienia i 9.840,08 zł odszkodowania oraz odsetki za opóźnienie i koszty procesu w sprawie I C 38/11.

W dniu 7 lipca 2015 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 61.140,08 zł. W treści wezwania powód wskazał, iż dotyczy ono wypłaty świadczenia przez zakład ubezpieczeń poszkodowanej za szkodę numer (...) w związku ze zdarzeniem drogowym z 21.01.2010 r.

Pozwany pracował na umowę o pracę tymczasową, która została rozwiązana. Obecnie utrzymuje się z pracy dorywczej, z której dochód wynosi ok. 800 zł miesięcznie. Pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z narzeczoną, która obecnie nie ma pracy i nie uzyskuje żadnych dochodów. Stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy był między stronami bezsporny.

Sąd Rejonowy zważył, że pozwany uznał powództwo co do żądania należności głównej i w tym zakresie Sąd był związany uznaniem stosownie do art. 213 § 2 k.p.c. Kontrola uznania wykazała, że istotnie pozwany, prowadząc pojazd bez uprawnień, w stanie po spożyciu alkoholu oraz zbiegłszy z miejsca zdarzenia, wypełnił wszystkie przewidziane treścią artykułu 43 pkt 1, 3 i 4 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2003.124.1152 t.j.) przesłanki zwrotu wypłaconego przez ubezpieczyciela świadczenia. Stosownie do przepisu art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd nadał wyrokowi w zakresie uznanym przez pozwanego rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd I instancji przychylił się do stanowiska pozwanego, iż odsetki winny zostać zasądzone od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, co miało miejsce w dniu 1 kwietnia 2016 r. Z wezwania do zapłaty z dnia 7 lipca 2015 r. nie wynika bowiem, o którą z poszkodowanych osób chodzi i o jaki wyrok. Ubezpieczyciel powołał się jedynie na numer szkody z postępowania likwidacyjnego. Pozwany nie wiedział zatem, z jakiego konkretnie tytułu powód domaga się zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo należało oddalić.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., wskazując że pozwany znajduje się w bardzo ciężkiej sytuacji życiowej i majątkowej. Został obciążony obowiązkiem spłaty niebagatelnej kwoty. Utrzymuje się z bardzo niskiego wynagrodzenia. W tej sytuacji obciążenie go kosztami procesu godziłoby w poczucie sprawiedliwości i zasady słuszności.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w części, w zakresie pkt 1. wyroku w części dotyczącej rozstrzygnięcia o odsetkach ustawowych za opóźnienie oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach zawartego w punkcie 3. rozstrzygnięcia i zarzucając:

I. obrazę przepisów postępowania:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów przy ocenie dowodu z dokumentu - wezwania do zapłaty z dnia 29 czerwca 2015 r. i przyjęcie, że nie był on skutecznym wezwaniem pozwanego do spełnienia świadczenia,

- art. 102 k.p.c. poprzez przyjęcie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na nieobciążenie strony przegrywającej kosztami.

II. obrazę przepisów prawa materialnego - art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. poprzez przyjęcie, że powód nie wezwał skutecznie pozwanego do spełnienia świadczenia przed wytoczeniem powództwa, wobec czego termin spełnienia świadczenia upłynął dopiero z dniem doręczenia pozwu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę wyroku w ten sposób, że w pkt 1. zostaną zasądzone odsetki ustawowe od kwoty 60.840,08 zł od dnia 15 lipca 2015 r. do dnia zapłaty - zgodnie z żądaniem pozwu oraz o zmianę zaskarżonego postanowienia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego w ten sposób, że pozwany zostanie obciążony obowiązkiem zwrotu kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 6.660,00 zł - zgodnie z żądaniem pozwu oraz o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Podczas rozprawy apelacyjnej w dniu 24.01.2017 r. pozwany uznał apelację.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

zmiana zaskarżonego rozstrzygnięcia w kierunku postulowanym w apelacji determinowana była uznaniem powództwa.

Z mocy przepisu art. 213 § 2 k.p.c. Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba, że jest ono sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Uznanie może być całkowite lub częściowe albo odnosić się do niektórych z żądań pozwu. Pozwany może dokonać tej czynności w toku sprawy – począwszy od doręczenia mu pozwu, a więc także w postępowaniu apelacyjnym. Może ono zostać dokonane w piśmie procesowym, a na rozprawie – ustnie do protokołu. Uznanie powództwa nie jest dopuszczalne jedynie w postępowaniu kasacyjnym (wyr. SN z 18.6.2009 r., II CSK 33/09, OSNC 2010, Nr 2, poz. 47).

Uznanie powództwa stanowi przejaw dyspozycji swoimi prawami przez pozwanego. Jest to oświadczenie woli pozwanego, w którym wyraża on chęć poddania się treści zgłoszonego przez powoda żądania i zawiera wniosek do Sądu o wydanie wyroku zgodnego z treścią powództwa. Stanowi ono także wyraz woli pozwanego, że rezygnuje on z obrony, korzystając z zasady autonomii w dysponowaniu swoim prawem podmiotowym.

Uznanie powództwa odnosi się zarówno do podstawy prawnej jak i faktycznej zgłoszonego żądania i stanowi akt dyspozycyjny podlegający kontroli Sądu, ale tylko w zakresie wymienionych w nim kryteriów (wyroki SN z 28.10.1976 r., II CR 232/76, z 14.09.2003 r., III CRN 188/83, z 09.11.2011 r. II CSK 671/10, L.). Innymi słowy, poprzez uznanie powództwa pozwany uznaje nie tylko samo żądanie powoda, ale także przytoczone przez niego okoliczności faktyczne, a kryteria kontroli Sądu w takiej sytuacji odnoszą się jedynie do skutków prawnych uznania, a nie do okoliczności faktycznych sprawy. Konsekwencją uznania powództwa jest pominięcie postępowania dowodowego w zakresie okoliczności objętych uznaniem i wydanie wyroku uwzględniającego powództwo.

W tej sprawie pozwany częściowo uznał powództwo przed Sądem I instancji, natomiast w zakresie żądań sprecyzowanych w apelacji - przed Sądem II instancji uznał apelację. Stanowi to o uznaniu powództwa w zakresie żądań sprecyzowanych w apelacji – zarówno co do ich podstawy faktycznej jak i prawnej.

Z tego powodu Sąd Okręgowy przyjął bezsporne ustalenia Sądu Rejonowego za własne i w zakresie uznania powództwa przed Sądem II instancji – nie przeprowadzał postępowania dowodowego ani oceny dowodów.

Jeżeli chodzi o kontrolę w zakresie przesłanek wskazanych w przepisie art. 213 § 2 k.p.c., Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że jest ono sprzeczne z prawem, przez co rozumie się sprzeczność z przepisami bezwzględnie obowiązującymi albo zmierza do obejścia prawa lub jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (wyrok SN z 22.02.2010 r., IV CSK 436/09, L.). Jeżeli żadna z tych okoliczności nie zachodzi, Sąd jest obowiązany wydać wyrok zgodny z uznaniem powództwa, bez względu na to, czy uznanie znajduje uzasadnienie w okolicznościach sprawy. Uznanie powództwa w rozumieniu art. 213 § 2 k.p.c. zakłada bowiem stwierdzenie istnienia dochodzonego roszczenia, a tym samym wystąpienie wszystkich przesłanek kreujących jego byt prawny.

Zdaniem Sądu Okręgowego, uznanie przez pozwanego powództwa również w zakresie żądań: zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty 60.840,08 zł od dnia 15 lipca 2015 r. do dnia zapłaty oraz obciążenia pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 6.660,00 zł - nie jest sprzeczne z prawem ani nie ma na celu obejście prawa oraz nie narusza zasad współżycia społecznego.

Żądania te znajdują podstawę prawną. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Okolicznością mającą kluczowe znaczenie dla zastosowania w konkretnym stanie faktycznym dyspozycji wskazanego przepisu jest ustalenie, czy po stronie dłużnika zobowiązania pieniężnego doszło do opóźnienia w jego wykonaniu, co wymaga uprzedniego ustalenia daty wymagalności tego zobowiązania, czyli terminu, w którym powinno ono zostać wykonane. W myśl art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, powinno być ono spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania, czyli do zapłaty należnej kwoty. Wobec uznania przez pozwanego, że pismem z 7.07.2015 r. został wezwany przez powoda do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 61.140,08 zł, mając na uwadze powyższe rozważania, żądanie zasądzenia odsetek od dnia 15 lipca 2015 r. do dnia zapłaty należało uwzględnić. Rozstrzygając o odsetkach Sąd Okręgowy uwzględnił także zmianę przepisu art. 481 k.c. dokonaną ustawą z dnia 9.10.2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r., poz. 1830), zgodnie z którą odsetki za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. mają zmienioną wysokość wynikającą z tej nowelizacji.

Zasądzenie należności odsetkowych od daty wskazanej w pozwie czyni zadość usprawiedliwionemu żądaniu powoda, które ma swoją podstawę prawną i nie prowadzi do pokrzywdzenia pozwanego.

Również żądanie obciążenia pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w kwocie 6.660,00 zł nie naruszało kryteriów wskazanych w przepisie art. 213 § 2 k.p.c. Należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Jedynie, gdy zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek Sąd może zastosować art. 102 k.p.c. i nie obciążyć przegrywającego sprawę kosztami procesu. Odstępstwo od zasady odpowiedzialności za wynik sporu jest zatem uzasadnione tylko, jeśli przemawiają za nim szczególne względy. Podstawę do zastosowania wskazanej normy stanowią konkretne okoliczności danej sprawy, przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe. Stanowią je zarówno fakty związane z samym procesem, jak i leżące poza nim, a dotyczące sytuacji życiowej i stanu majątkowego stron, które powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (post. SN z 16.02.2011 r., II CZ 203/10, LEX nr 738399).

Przebieg niniejszego postępowania wskazuje, że żądanie powoda w zakresie kosztów jest usprawiedliwione. Roszczenie dochodzone przez powoda było następstwem oczywiście niewłaściwego postępowania pozwanego, godzącego zarówno w porządek prawny jak i niezgodnego z zasadami współżycia społecznego. Pozwany wyrządził szkodę na osobie, prowadząc pojazd bez uprawnień, w stanie nietrzeźwości oraz zbiegł z miejsca zdarzenia. Jak sam przyznał - do momentu wytoczenia powództwa nie poczynił żadnych kroków celem spłaty zobowiązania. Waga tych okoliczności powoduje, że uznanie żądania w zakresie obciążenia pozwanego kosztami nie stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, nawet wziąwszy pod uwagę sytuację życiową i materialną pozwanego.

Nie budzi wątpliwości także wysokość dochodzonych kosztów, na które składa się opłata od pozwu – 3.043 zł, wynagrodzenie fachowego pełnomocnika w wysokości 3.600 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (tj. Dz.U z 2013 r., poz. 490) oraz opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Sąd Okręgowy, mając na uwadze powyższe i uznając, że jest związany uznaniem powództwa przez pozwanego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu I instancji poprzez nadanie punktowi 1 zaskarżonego wyroku brzmienia wskazanego w punkcie I. sentencji. Zmiana ta wymagała także uchylenia punktu 2. i 3. zaskarżonego orzeczenia.

Wobec uznania powództwa przez stronę pozwaną na etapie postępowania apelacyjnego oraz braku podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. z powodów przedstawionych powyżej, o kosztach tego postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Pozwanego obciążono na rzecz powoda obowiązkiem zwrotu: opłaty od apelacji – 235 zł oraz wynagrodzenia fachowego pełnomocnika – 600 zł ustalonego w oparciu o § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22.10.2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804).

Jedynie na marginesie warto dodać, że zgodnie z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego z 18.04.2013 r. (III CZP 15/13, L.), który Sąd Okręgowy rozpoznający tę sprawę popiera - na zawarte w wyroku postanowienie o kosztach procesu stronie nie przysługują dwa środki zaskarżenia: apelacja od całego wyroku i zażalenie na postanowienie o kosztach. Wniesienie apelacji niweczy dopuszczalność zażalenia na postanowienie o kosztach procesu zawarte w wyroku i to niezależnie od kolejności wniesienia każdego z tych środków odwoławczych. Z tego powodu Sąd Okręgowy nie rozpoznawał odrębnie wskazanego w apelacji zażalenia na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego. Nie było zatem podstaw do zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego.