Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

14 października 2015 roku powodowie wnieśli o zasądzenie od (...) S.A. w W.:

1/ na rzecz M. F.:

- 100’000,00 zł zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 4 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

- 1’361’280,17 zł odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, z ustawowymi odsetkami od 4 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

- 218,13 zł odszkodowania za poniesione koszty leczenia, z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu,

2/ na rzecz J. R. – 76’000,00 zł tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od 4 marca 2015 roku.

Ponadto powodowej wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm.

Roszczenia te wynikały z faktu śmierci P. F. będącego mężem powódki oraz bratem powoda, w następstwie wypadku komunikacyjnego, do którego doszło 2 czerwca 2014 roku, ponieważ świadczenia wypłacone dobrowolnie przez pozwanego nie wyczerpały usprawiedliwionych żądań uprawnionych. Powodowie przyznali, że w ramach likwidacji szkody otrzymali od ubezpieczyciela:

1/ w przypadku M. F.:

- 50’000,00 zł zadośćuczynienia,

- 30’000,00 zł odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej,

- 15’262,43 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z pochówkiem zmarłego męża,

2/ w przypadku J. R. – 25’000,00 zł zadośćuczynienia.

Pozwany, któremu doręczono odpis pozwu 9 listopada 2015 roku (k 103) nie kwestionował zasady swojej odpowiedzialności za przedmiotowe zdarzenie, wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu według norm podnosząc, że żądania powodów są zawyżone.

Pismem złożonym 17 stycznia 2018 roku powództwo zostało rozszerzone w części obejmującej żądanie zasądzenia na rzecz M. F. odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci męża. Ostatecznie powódka domagała się z tego tytułu 3’171’788,22 zł z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 1’361’280,17 zł od 4 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 1’810’508,05 zł od dnia doręczenia stronie przeciwnej pisma rozszerzającego pozew.

Odpis pisma został doręczony stronie przeciwnej na rozprawie 1 lutego 2018 roku. Pozwany nie uznał powództwa także w rozszerzonym zakresie.

Stan faktyczny:

2 czerwca 2014 roku, na trasie B.-W. w województwie (...) doszło do wypadku komunikacyjnego. Kierujący samochodem osobowym O. (...) Z. D. naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym podczas wyprzedzania doprowadzając tym do czołowego zderzenia z samochodem V. (...), którym kierował P. F.. W tym samym miejscu i czasie M. K. kierujący samochodem osobowym A. (...) naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że jadąc ze znaczną prędkością nie zachował bezpiecznej odległości od poprzedzającego go, jadącego prawidłowo samochodu V. (...), którym kierował P. F., wskutek czego nie zdołał uniknąć uderzenia w tył tego pojazdu, gdy kierowca podjął gwałtowne hamowanie w celu uniknięcia kolizji z jadącym z przeciwka O. (...). Na skutek tego zdarzenia P. F. doznał obrażeń ciała, które spowodowały jego śmierć. W chwili zdarzenia posiadacze obu pojazdów, którym kierowali sprawcy wypadku objęci byli obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej na podstawie umów zawartych z (...) S.A. w W..

/ niesporne /

W chwili śmierci P. F. miał niespełna 31 lat. M. F. była żoną zmarłego, natomiast J. R. – bratem przyrodnim P. F..

/ k 21 – odpis aktu zgony P. F., k 43 - odpis aktu małżeństwa J. R. /

Małżonkowie F. tworzyli bardzo zgodny związek, z którego mieli dwie córki: Z. urodzoną (...) oraz P. urodzoną (...) . Znali się od czasu, gdy byli nastolatkami i na długo przed ślubem darzyli głębokim uczuciem. Po zawarciu małżeństwa podjęli starania o budowę domu, zakończone sukcesem w 2013 roku. Mimo związanych z tym wydatków rodzina miała zapewniony wysoki standard życia dzięki godziwym zarobkom uzyskiwanym przez P. F., które w miesiącach poprzedzających przedmiotowe zdarzenie wynosiły średnio 9’487,17 zł netto miesięcznie. W chwili wypadku powódka przebywała na urlopie macierzyńskim, wcześniej pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy uzyskując wynagrodzenie w wysokości 3’000,00 zł brutto miesięcznie; od 27 stycznia 2015 roku wynagrodzenie powódki wzrosło do 5’000,00 zł brutto miesięcznie.

/ k 41, 42 - odpisy aktów urodzenia dzieci, k 47-56 – kopia umowy kredytowej, k 57-71 – kopia umowy kredytowej, k 72-78 – kopia umowy sprzedaży, k 89 – zaświadczenie o dochodach, k 90 – zaświadczenie o wysokości zarobków, k 91 – umowa o pracę powódki, k 92 – porozumienie, k 159 – zeznania świadka E. D., k 159 – zeznania świadka A. G., k 336-339 – karta wynagrodzeń, k 159 – zeznania świadka J. W., k 159 – zeznania świadka J. M., k 510 w zw. z k 159 – zeznania powódki /

Relacje P. F. z J. R. były bardzo bliskie. Ze względu na konflikt P. F. z matką, którego kulminacją było skazanie w czerwcu 2004 roku matki zmarłego za przestępstwo znęcania się nad synem w latach 2000-2002, oraz z uwagi na różnicę wieku, J. R. zastępował bratu ojca. P. F. mieszkał z rodziną brata od 14 roku życia. Bliskie relacje utrzymały się także po założeniu przez P. F. rodziny i usamodzielnieniu się.

/ załączone akta IV K 209/03 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia, k 159 – zeznania świadka E. D., k 185 – zeznania świadka M. R., k 510 w zw. z k 159 – zeznania powódki, k 510 w zw. z k 159 – zeznania powoda /

Po śmierci P. F. powódka podjęła leczenie psychiatryczne, w ramach którego od grudnia 2014 roku do czerwca 2015 roku wydała na leki 218,13 zł.

/ k 95-99 – faktury /

Po śmierci męża M. F. przebyła prawidłową reakcję żałoby niepowikłaną zaburzeniami psychicznymi, wyrażającą się przeżywaniem smutku, żalu, płaczliwością, gniewem, złością, poczuciem braku sensu życia, tęsknotą, poczuciem braku bezpieczeństwa. Powódka nie doznała tego rodzaju zaburzeń, które mogłyby skutkować uszczerbkiem na jej zdrowiu psychicznym. M. F. jest prawidłowo zaadaptowana do sytuacji życiowej, zaś obecny stan jej psychiki związany ze śmiercią P. F. nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie powódki w życiu osobistym, zawodowym i społecznym. Podjęte przez powódkę leczenie psychiatryczne w postaci farmakoterapii, w odczuciu samej zainteresowanej nie wpłynęło znacząco na jej funkcjonowanie.

W związku ze śmiercią P. F. J. R. przebył prawidłową, niepowikłaną reakcję żałoby wyrażającą się przeżywaniem smutku, żalu, gniewem, złością, poczuciem braku sensu życia. U powoda nie wystąpiły tego rodzaju zaburzenia po śmierci brata, które skutkowałyby uszczerbkiem na zdrowiu psychicznym. J. R. prawidłowo funkcjonuje w życiu osobistym, zawodowym i społecznym.

/ k 202-228 – opinia biegłej psychiatry A. R. /

P. F. był cenionym pracownikiem ze względu na swoje predyspozycje, kwalifikacje oraz dążenie do pogłębiania wiedzy i doświadczenia oraz zaangażowanie w wykonywane obowiązki; przed śmiercią zajmował stanowisko dyrektora do spraw sprzedaży krajowej w firmie (...) w Ż., nadzorując pracę handlowców i kierując nimi.

/ k 159 – zeznania świadka J. M., k 185 – zeznania świadka J. G., k 303-303 odwrót – zeznania świadka M. S. /

Mając na względzie wykształcenie zmarłego oraz przebieg jego kariery zawodowej można założyć, że w latach 2014-2016 uzyskiwałby wynagrodzenie wzrastające w zakresie od 3,1% do 3,9% nominalnego wzrostu wynagrodzeń przy założeniu, że pracodawca stosowałby taktykę corocznych podwyżek wynagrodzenia. P. F. miał możliwości dalszego awansu zawodowego, na co wskazuje doskonalenie przez niego znajomości języków obcych i warsztatu zawodowego, duże doświadczenie w wykonywanej pracy oraz istniejące na rynku możliwości zmiany miejsca pracy. W przypadku zmiany pracodawcy pewnym ograniczeniem mógłby być brak wyższego wykształcenia – P. F. nie uzyskał absolutorium po zakończeniu studiów. Przeciętne wynagrodzenie na stanowisku zajmowanym ostatnio przez P. F. oscyluje w granicach od 13’000,00 zł do 19’000,00 zł brutto z tym, że dane statystyczne wskazują, iż osoby o wykształceniu humanistycznym, które posiadał zmarły osiągają wynagrodzenia w dolnych granicach tego zakresu.

/ k 246-272 i opinia pisemna biegłej z zakresu płac K. T., k 349-357 – pisemna opinia uzupełniająca biegłej K. T., k 410-463 – opinia pisemna biegłego R. P. /

Uwzględniając hipotetyczną dynamikę wzrostu wynagrodzeń na stanowisku zajmowanym przez P. F. dochód, który byłby możliwy do uzyskania przez niego w okresie od czerwca 2014 roku do chwili osiągnięcia wieku emerytalnego wyniósłby 12’023’291,98 zł brutto.

/ k 410-463 – opinia pisemna biegłego R. P. /

Szkoda została zgłoszona ubezpieczycielowi we wrześniu 2014 roku. Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego (...) S.A. w W. wypłaciło następujące świadczenia:

1/ na rzecz M. F.:

- 50’000,00 zł zadośćuczynienia,

- 30’000,00 zł odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej,

- 15’262,43 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu i wystawienia nagrobka

2/ na rzecz J. R. – 25’000,00 zł zadośćuczynienia.

/ niesporne /

Rozważania prawne:

Zasada odpowiedzialności pozwanego w tej sprawie jest niesporna i nie wymaga szerszego omówienia. Wynika ona z odpowiedzialności sprawców wypadku komunikacyjnego art. 415 kc w zw. z art. 436 § 2 kc oraz umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych – art. 822 kc.

Przedmiotem sporu była wysokość świadczeń należnych powodom w związku z przedmiotowym zdarzeniem.

Roszczenia o zadośćuczynienia są usprawiedliwione co do zasady na podstawie art. 446 § 4 kc. Celem tego świadczenia jest przede wszystkim skompensowanie najbliższym członkom rodziny zmarłego krzywdy spowodowanej jego śmiercią. Z tego względu wysokość tego świadczenia powinna uwzględniać przede wszystkim charakter więzi łączących zmarłego z każdym z uprawnionych.

Nie ulega wątpliwości, że małżonkowie F. tworzyli prawidłowo funkcjonujący związek partnerski, oparty na wzajemnej miłości i szacunku, budowany od wczesnej młodości powódki. Można powiedzieć, że byli modelową rodziną, w której główny ciężar zabezpieczenia materialnego spoczywał na mężu, natomiast prowadzenie domu było domeną powódki. W przypadku M. F. śmierć męża wiązała się z zerwaniem jednych z najściślejszych więzi łączących dwoje ludzi. Dodatkowym czynnikiem pogłębiającym krzywdę powódki jest fakt, że do nagłego zdarzenia doszło w momencie, gdy obydwoje małżonkowie byli w najlepszym okresie swojego życia, mając w perspektywie wiele lat wspólnego, szczęśliwego pożycia. Z drugiej strony Sąd wziął pod uwagę, że powódka przebyła prawidłową reakcję żałoby niepowikłaną negatywnymi następstwami w sferze jej zdrowia psychicznego. Dzięki temu śmierć męża nie wpłynęła negatywnie na możliwość funkcjonowania M. F. w życiu osobistym, zawodowym i społecznym.

J. R. łączyły ze zmarłym bliskie więzi pokrewieństwa, jednak rzeczywiste relacje miedzy braćmi miały ściślejszy charakter, niż zazwyczaj ma to miejsce miedzy rodzeństwem. Wynikało to ze sporej różnicy wieku oraz złych relacji P. F. z matką. W efekcie J. R. zastąpił dorastającemu bratu ojca, zaś rodzina powoda stała się rodziną P. F.. Relacje te nie uległy zmianie nawet po tym, gdy P. F. usamodzielnił się i założył własną rodzinę. W tej sytuacji śmierć brata mogła być odczuwana przez powoda niemal jak utrata własnego syna. Z drugiej strony również w przypadku J. R. okres żałoby przebiegł w sposób typowy dla tego rodzaju sytuacji, bez ujemnych następstw w sferze psychiki, które mogłyby zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie powoda w sferze osobistej, zawodowej czy społecznej.

Rozważając wysokość należnego powodom zadośćuczynienia Sąd miał na względzie i to, że świadczenie tego rodzaju nie może mieć wymiaru symbolicznego, powinno stanowić realną wartość ekonomiczną, a przy tym uwzględniać przeciętny poziom życia społeczeństwa, w którym funkcjonują uprawnieni.

Mając na względzie przytoczone argumenty oraz praktykę orzecznictwa ukształtowaną na gruncie stosowania art. 446 § 4 kc, Sąd uznał, że odpowiednim zadośćuczynieniem dla M. F. jest 100’000,00 zł, natomiast dla J. R. – 80’000,00 zł. Kwoty te należało pomniejszyć o świadczenia wypłacone dobrowolnie przez pozwanego, czyli odpowiednio o 50’000,00 zł w przypadku powódki oraz o 25’000,00 zł w przypadku powoda. Sąd zasądził odsetki od uwzględnionej części roszczeń zgodnie z żądaniem na podstawie art. 481 kc, mając na względzie datę zgłoszenia szkody oraz obowiązek ubezpieczyciela naprawienia jej w terminie wynikającym z art. 817 § 1 kc.

Żądanie odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej M. F. jest usprawiedliwione na podstawie art. 446 § 3 kc, jednakże wysokość roszczenia zgłoszonego przez powódkę jest znacząco zawyżona. Pozwany nie kwestionował faktu, że wskutek śmierci P. F. doszło do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej jego żony, natomiast słusznie podniósł, że wyliczenie tego świadczenia jako sumy hipotetycznych dochodów możliwych do uzyskania przez zmarłego przez cały okres aktywności zawodowej, a nawet sumy świadczeń emerytalnych, w części która przypadłaby powódce, jest sprzeczne z istotą instytucji uregulowanej w art. 446 § 3 kc. Przede wszystkim przepis ten służy zrekompensowaniu szkody materialnej, która wystąpiła na skutek śmierci najbliższego członka rodziny, a nie wszelkich szkód, jakie dopiero mogą wyniknąć z tego zdarzenia w przyszłości, a polegających np. na utracie dochodów, które mógł uzyskiwać zmarły. Wyliczenie szkody w tym ostatnim wariancie jest praktycznie niemożliwe, ponieważ musi opierać się na hipotetycznych założeniach, których prawdopodobieństwo ziszczenia się maleje wraz z dystansem czasowym dzielącym moment orzekania od przyszłych zdarzeń, których dotyczą prognozy. Odnosi się to do wielu istotnych aspektów wpływających na możliwość uzyskiwania określonych dochodów, w tym całkowicie nieprzewidywalnych, jak np. koniunktura w branży, w której pracował zmarły, zapotrzebowanie na świadczoną przez niego pracę czy stan jego zdrowia, nie mówiąc o zjawiskach makroekonomicznych, jak kryzysy gospodarcze i wiążące się z nimi zaburzenia na rynku pracy, których występowanie jest faktem tyle, że nieprzewidywalnym co do chwili wystąpienia czy wpływu na życie jednostki. Wystarczy wskazać chociażby na jedną okoliczność, która była brana pod uwagę przez biegłego z zakresu ekonomii przy szacowaniu potencjalnego dochodu możliwego do uzyskania przez P. F., gdyby żył, a mianowicie przewidywany czas aktywności zawodowej. Już w trakcie procesu zmianie uległ ustawowy wiek emerytalny. Nie dadzą się także przewidzieć wszelkie okoliczności dotyczące samej M. F., jak np. nowy związek z inną osobą, której sytuacja materialna będzie miała wpływ na sytuację powódki.

Po wtóre, użycie przez ustawodawcę określenia „stosowne odszkodowanie” oznacza odstępstwo od zasady pełnego odszkodowania wyrażonej w art. 361 kc.

Z tych względów sposób wyliczenia świadczenia dochodzonego na podstawie art. 446 § 3 kc postulowany przez powódkę jest całkowicie nieuprawniony. Taka metoda szacowania szkody może mieć zastosowanie wyłącznie do renty należnej uprawnionym na podstawie art. 446 § 2 kc. Jest to świadczenie okresowe, którego wysokość ustala się w oparciu o kryteria z przeszłości ekstrapolowane na stosunkowo bliską, a zatem względnie przewidywalną przyszłość; w przypadku zmiany okoliczności możliwe jest przy tym modyfikowanie tego świadczenia, tak na wniosek uprawnionego, jak i zobowiązanego. M. F. nie zgłosiła jednak takiego roszczenia w tym procesie.

Bez wątpienia śmierć P. F. miała znaczący, negatywny wpływ na sytuację życiową M. F. także w aspekcie materialnym. Powódka została pozbawiona udziału w dochodach męża, które trzykrotnie przewyższały jej własne, zmuszona jest samodzielnie ponosić nie tylko koszty utrzymania trzyosobowej rodziny, w tym dorastających córek, których potrzeby rosną, ale także kredytów zaciągniętych na zbudowanie wspólnego domu. Powódka nie może już liczyć na osobiste wsparcie osoby najbliższej tak przy utrzymaniu domu, jak i wychowaniu dzieci. Z drugiej strony należy mieć na względzie, że M. F. nie udowodniła, aby śmierć męża miała jakikolwiek wpływ na ograniczenie możliwości zarobkowych powódki.

Mając na względzie przytoczone argument Sąd uznał, że stosownym odszkodowaniem za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej należnym M. F. jest 80’000,00 zł, które należało pomniejszyć o wypłacone z tego tytułu świadczenie w wysokości 30’000,00 zł. Sąd zasądził odsetki od uwzględnionej części roszczeń zgodnie z żądaniem na podstawie art. 481 kc mając na względzie datę zgłoszenia szkody oraz obowiązek ubezpieczyciela naprawienia jej w terminie wynikającym z art. 817 § 1 kc.

Żądanie odszkodowania obejmującego koszty leczenia należało uznać za bezzasadne. Jest ono oparte na art. 415 kc w zw. z art. 361 § 1 kc, zaś warunkiem jego skuteczności jest udowodnienie normalnego związku przyczynowego między poniesionymi kosztami a zdarzeniem wywołującym szkodę. Z opinii biegłej psychiatry, która nie była kwestionowana przez stronę powodową, nie wynika aby w następstwie śmierci męża konieczna była pomoc psychiatryczna dla M. F., zatem wydatek na farmakoterapię nie może zostać uznany za szkodę wynikłą ze zdarzenia z 2 czerwca 2014 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc przy zastosowaniu zasady ich rozliczenia proporcjonalnie do stopnia uwzględnienia roszczeń. Ponieważ roszczenia powodów miały odrębny charakter Sąd rozliczył każde z osobna, biorąc pod uwagę, że żądania M. F. uwzględniono jedynie w 3%, natomiast J. R. w 65,8%.

Sąd uwzględnił wydatki poniesione przez:

- powódkę – na wynagrodzenie pełnomocnika – 7’217,00 zł, część opłaty od pozwu należną od jej roszczeń – 73’075,00 zł oraz zaliczki na biegłych – 1’000,00 zł,

- powoda – na wynagrodzenie pełnomocnika – 3’617,00 zł, część opłaty od pozwu należną od jego roszczeń – 3’800,00 zł oraz zaliczkę na biegłego – 500,00 zł;

- pozwanego – na wynagrodzenie pełnomocnika należne od roszczeń powódki – 7’200,00 zł oraz od roszczeń powoda – 3’600,00 zł, oraz opłatę od pełnomocnictwa – 17,00 zł i zaliczkę na biegłego – 500,00 zł, przy czym dwie ostatnie pozycje zostały rozliczone między powodami po połowie.

O nieopłaconych kosztach sądowych Sąd postanowił na podstawie art. 113 ust. 2 uksc, przy czym wobec oddalenia żądań powódki stanowiących przeważającą część przedmiotu procesu należało uznać, że brak jest podstaw do obciążenia pozwanego jakąkolwiek częścią tych kosztów.