Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski (spr.)

Sędziowie: SSA Jolanta Wolska

SSO del. Beata Michalska

Protokolant: st.sekr.sądowy Kamila Tomasik

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2013 r. w Łodzi

sprawy E. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w O.

o emeryturę,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 7 grudnia 2011 r., sygn. akt: V U 1484/11,

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 1971/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11.10.2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O. odmówił E. N. przyznania prawa do emerytury nauczycielskiej na podstawie art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela ( Dz. U z 2003r. Nr 118 poz. 1112 ze zm.), gdyż na dzień 31.12.2008r. nie pozostawała w zatrudnieniu na podstawie Karty Nauczyciela i nie udowodniła co najmniej 30 letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

W odwołaniu od powyższej decyzji E. N. wniosła o przyznanie jej prawa do przedmiotowego świadczenia, domagając się zaliczenia do ogólnego stażu pracy, okresów jej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w M. na przestrzeni lat 1976-1980, w rozmiarze 2 lat miesięcy i 2 dni licząc po 5 miesięcy rocznie. Ponadto odwołująca się wskazała, że brak jest w obowiązujących przepisach normy skutkującej koniecznością spełnienia wymogu pozostawania w zatrudnieniu na podstawie Karty Nauczyciela na dzień 31.12.2008r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu wyrokiem z dnia 7 grudnia 2011r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał E. N. emeryturę od dnia 1 lipca 2011r.

W apelacji organ rentowy zarzucił, że ubezpieczona nie nabyła prawa do emerytury nauczycielskiej, gdyż na dzień rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy, tj. 14 marca 2008r., nie legitymowała się 30-letnim stażem pracy przy zaliczeniu pracy w gospodarstwie rolnym. Staż ten osiągnęła dopiero 31 grudnia 2008r., gdy nie była już nauczycielem i nie spełniała podstawowej przesłanki do nabycia emerytury z art. 88 Karty Nauczyciela. Okres prowadzenia działalności gospodarczej przypada po rozwiązaniu nauczycielskiego stosunku pracy i nie może być uwzględniony do ogólnego stażu pracy w sytuacji ubiegania się o emeryturę na podstawie tego przepisu.

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 24 sierpnia 2012r. oddalił apelację organu rentowego. Sąd ustalił, że E. N. urodzona (...), jako nauczycielka pracowała przez okres 21 lat, 10 miesięcy i 21 dni. Stosunek pracy rozwiązała na swój wniosek (art. 23 ust. 1 pkt 1 KN) w dniu 14 marca 2008r. Sąd doliczył ubezpieczonej do stażu emerytalnego 2 lata i 2 dni z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 lat oraz okres prowadzenia działalności gospodarczej od 15 marca do 31 grudnia 2008r. i stwierdził, że na koniec 2008r. wykazała 28 lat, 4 miesiące i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, co z okresem pracy w gospodarstwie rolnym, składało się na ponad 30-letni staż emerytalny. Sąd uznał, że ubezpieczona spełniała warunki prawa do emerytury nauczycielskiej z art. 88 Karty Nauczyciela w związku z art. 47 i art. 10 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS. W ocenie Sądu, przepis nie stawia wymogu pozostawania w nauczycielskim stosunku pracy na koniec 2008r. Na dzień 31 grudnia 2008r. powinny zostać jedynie spełnione warunki stażowe. Przeciwne stanowisko pozwanego wykluczałoby prawo do wcześniejszej emerytury tych nauczycieli, którzy rozwiązali stosunek pracy przed 31 grudnia 2008r. Sąd Apelacyjny uznał za prawidłowe stanowisko Sądu pierwszej instancji, że „rozwiązanie stosunku pracy przez nauczyciela może nastąpić w dowolnym czasie i przepis art. 88 KN nie zawiera wymogu pozostawania w stosunku pracy nauczycielskiej na dzień 31 grudnia 2008r., a jedynie wymaga by na tę datę zostały spełnione warunki stażowe”. Sąd Apelacyjny odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2008r., I UK 141/08 i wskazał, że dodanie okresu pracy w gospodarstwie rolnym zwiększa staż emerytalny ubezpieczonej na datę rozwiązania stosunku pracy nauczycielskiej do 29 lat, 7 miesięcy i 7 dni. Natomiast dodanie do tego stażu okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 15 marca do 31 grudnia 2008r. daje łącznie 30 lat, 4 miesiące i 22 dni, co uprawnia do emerytury nauczycielskiej, gdyż przesłanka stażowa powinna być spełniona na 31 grudnia 2008r.

Na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 27 czerwca 2013r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy stwierdził, że zasadne są zarzuty materialne skargi kasacyjnej i już tylko one uzasadniają uchylenie zaskarżonego wyroku. Stażowy warunek prawa do emerytury nauczycielskiej polega na tym, że do rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy nauczyciel osiąga co najmniej 30 lat okresu emerytalnego ogólnego i 20 lat szczególnego (nauczycielskiego). Potwierdza to zgodne orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyroki z 2 lutego 2011r., II UK 232/10, LEX nr 794788 i z 20 listopada 2001r., II UKN 626/00, OSNP 2003 nr 16, poz. 390). Natomiast regulacja z art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela odpowiadała na określone zapotrzebowanie związane z zatrzymaniem nauczycieli w zatrudnieniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 listopada 2009r., II UK 109/09, LEX nr 577841), jednak nie zmieniła wskazanego warunku. Tezy tej dowodzą zmiany art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela dotyczące przesuwania daty końcowej jego obowiązywania, czyli daty do której nauczyciel mimo braku rozwiązania stosunku pracy, lecz po spełnieniu warunku stażu ogólnego i szczególnego, zachowywał prawo do przejścia w przyszłości na emeryturę nauczycielską (pierwotnie koniec 2006r., potem 2007r. i 2008r.). Zdaniem Sądu Najwyższego już tylko z gramatycznej wykładni art. 88 ust. 2a wynika, że również w tym przypadku obowiązują warunki określone w art. 88 ust. 1, czyli co do stażu ogólnego i szczególnego, „z wyjątkiem rozwiązania stosunku pracy”. Chodzi więc o sytuację, gdy nauczyciel pracuje i nie rozwiązuje stosunku pracy. Innymi słowy z art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela wcale nie wynika norma przeciwna do zasady z art. 88 ust. 1 tej ustawy, to znaczny, że emeryturę nauczycielską nabywa również ten nauczyciel, który do chwili rozwiązania nauczycielskiego zatrudnienia nie ma 30 lat stażu ogólnego, a brakujący staż może dopełnić po rozwiązaniu nauczycielskiego zatrudnienia. Regulacja z art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela była korzystna dla nauczycieli, jednak jeżeli nauczyciel podjął decyzję i rozwiązał zatrudnienie w szkole przed osiągnięciem ogólnego stażu emerytalnego (30 lat), to mimo posiadania stażu szczególnego (nauczycielskiego) tracił prawa do przejścia emeryturę nauczycielską, czyli nie mógł dopełnić brakującego okresu do ogólnego stażu emerytalnego okresem ubezpieczenia po rozwiązaniu nauczycielskiego zatrudnienia, gdyż wymagany staż ogólny nauczyciel musi posiadać przed rozwiązaniem zatrudnienia. Innymi słowy art. 88 ust. 2a ustawy nie miał zastosowania do sytuacji wnioskodawczyni, gdyż regulacja ta ma na uwadze spełnienie warunków stażowych najpóźniej do końca 2008r., natomiast rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić po tej dacie. Sytuacja wnioskodawczyni jest inna, gdyż nauczycielski stosunek pracy rozwiązała 14 marca 2008r. i wówczas nie miała 30 lat ogólnego stażu emerytalnego. Sytuacja ta odpowiada więc podstawowej regulacji z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, jednak przed rozwiązaniem nauczycielskiego stosunku pracy wnioskodawczyni nie spełniała warunku 30 lat ogólnego stażu emerytalnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z art. 398 ²⁰ k.p.c. Sąd Apelacyjny związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Zasada ta obowiązuje nie tylko sąd, ale i strony, które nie mogą skutecznie oprzeć skargi kasacyjnej – od wyroku wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy – na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy.

W niniejszej sprawie spór dotyczył kwestii, czy wnioskodawczyni mogła doliczyć do ogólnego stażu emerytalnego okres ubezpieczenia z działalności gospodarczej, podjętej po rozwiązaniu zatrudnienia jako nauczyciel.

Warunki przejścia na emeryturę nauczycieli bez względu na wiek reguluje art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela ( Dz. U. z 2006r., Nr 97, poz. 674 – tekst jednolity z późn. zm.). W świetle unormowania ust. 1 tego artykułu przesłankami nabycia uprawnień do przedmiotowego świadczenia są: wykazanie 30-letniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze lub 25-letniego okresu zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, z nadto rozwiązanie na swój wniosek stosunku pracy. Tak więc z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela wynika, że przy ustalaniu spełnienia warunku posiadania trzydziestoletniego okresu zatrudnienia, od którego uzależnione jest prawo do emerytury, nie wlicza się okresów składkowych i nieskładkowych przypadających po rozwiązaniu nauczycielskiego stosunku pracy. Powołany przepis stwarza przywilej przejścia na emeryturę bez względu na wiek nauczycielom, którzy mają dłuższy niż wymagany przepisami ogólnymi okres zatrudnienia (30 lat, zamiast wymaganych 25 lat) oraz dłuższy okres zatrudnienia w szczególnym charakterze (20 lat). W świetle tego przepisu, przesłankami uzyskania prawa do emerytury są ponadto posiadanie statusu nauczyciela w rozumieniu Karty Nauczyciela oraz rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela względnie przez pracodawcę, ale w warunkach określonych art. 20 tej ustawy. Wymienione przesłanki prawa do emerytury jako regulacja szczególna, odbiegająca od systemu powszechnego, muszą być interpretowane w sposób ścisły. Za takim kierunkiem wykładni w zakresie wymogu posiadania okresów zatrudnienia opowiedział się Sąd Najwyższy stwierdzając (m.in. w wyroku z dnia 20 listopada 2001r., II UKN 626/00,OSNP 2003 nr 16), że określone art. 88 Karty Nauczyciela warunki prawa do emerytury w postaci posiadania okresów zatrudnienia i pracy w szczególnym charakterze warunkach muszą być spełnione do dnia ustania stosunku pracy nauczyciela.

Uzyskanie zatem prawa do emerytury na podstawie omawianego przepisu uzależnione jest od spełnienia obu warunków co do wymaganych okresów zatrudnienia przed rozwiązaniem nauczycielskiego stosunku pracy. Prawo do emerytury nie może być przyznane, jeżeli w dacie rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy wymagane warunki nie były spełnione. Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie, wynika że na dzień 14 marca 2008r. (dzień rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy) posiadane przez wnioskodawczynię okresy składkowe i nieskładkowe wyniosły 29 lat, 7 miesięcy i 7 dni, przy legitymowaniu się co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej. Tym samym na dzień rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy wnioskodawczyni nie spełniała przesłanki posiadania 30 lat stażu ogólnego wymaganego do emerytury nauczycielskiej zgodnie z art. 88 Karty Nauczyciela. Wnioskodawczyni wprawdzie od 15 marca do 31 grudnia 2008r. prowadziła działalność gospodarczą jednakże doliczenie tego okresu do wymaganych 30-lat stażu pracy - w świetle wykładni przepisów art. 88 Karty Nauczyciela dokonanej przez Sąd Najwyższy – jest niedopuszczalne. Stażowy warunek prawa do emerytury nauczycielskiej polega bowiem na tym, że 30 lat ogólnego stażu pracy i 20 lat szczególnego stażu pracy nauczyciel winien osiągnąć do rozwiązania nauczycielskiego stosunku pracy.

Reasumując, organ rentowy zasadnie przyjął, że E. N. nie spełniła przesłanek z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela w zw. z art. 47 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, warunkujących przyznanie prawa do emerytury nauczycielskiej.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.