Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie: SSA Maria Padarewska - Hajn

SSO del. Beata Michalska (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Kamila Tomasik

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014 r. w Łodzi

sprawy T. S. reprezentowanego przez kuratora B. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia,

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn. akt: VIII U 2607/12,

1.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że ustala, iż B. G. (1) jako kurator częściowo ubezwłasnowolnionego T. S. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń za okres od 1 do 31 marca 2011 roku i od 1 do 31 sierpnia 2011 roku i oddala odwołanie w pozostałej części;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie.

Sygn. akt III AUa 383/13

UZASADNIENIE

W dniu 29 maja 2012r. B. G. (1), kurator częściowo ubezwłasnowolnionego T. S., odwołała się od decyzji z 25 kwietnia 2012 r. , którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 do 31 marca 2011r., od 1 do 31 sierpnia 2011r. i od 1 do 30 listopada 2011r. w kwocie łącznej 1.835,01 zł. Odwołująca wskazała, że T. S. oraz ona, jako jego kurator, nie zostali poinformowani ani pouczeni o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do renty socjalnej. Odwołująca zauważyła, że podopieczny ze względu na stan zdrowia psychicznego, nie funkcjonuje normalnie w życiu codziennym i nie potrafi prawidłowo dbać o swoje interesy. Ponadto skarżąca wskazała, że praca, którą wykonuje T. S., ma znaczenie terapeutyczne, a osiągane wynagrodzenie nie jest wysokie .

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie. W uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, że T. S. ma ustalone prawo do renty socjalnej od 2005r. i jednocześnie od 1 grudnia 2009r. do 30 listopada 2011r. był zatrudniony w Miejskim O. Zoologicznym. Z tytułu zatrudnienia osiągnął wynagrodzenie, które w marcu, sierpniu i listopadzie 2011r. przekroczyło graniczną kwotę 30% miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia i dlatego wypłacona za ten okres renta socjalna była świadczeniem nienależnym .

Wyrokiem z 17 stycznia 2013r. ,w sprawie VIIIU 2607/12, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że T. S. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres: od 1 do 31 marca 2011r., od 1 do 31 sierpnia 2011r. i od 1 do 30 listopada 2011r.

Powyższe orzeczenie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

B. G. (1) została ustanowiona kuratorem dla częściowo ubezwłasnowolnionego T. S.. W dniu 2 lutego 2007 r. złożyła przyrzeczenie . T. S. od 2005 r. ma ustalone prawo do renty socjalnej. Wysokość renty wynosiła od 1 marca 2011r. - 611,67 zł. i od 1 marca 2012r.- 682,67 zł. Od 1 grudnia 2009r. do 31 grudnia 2011r. T. S. był zatrudniony w Miejskim O. Z. w Ł. jako pomoc pielęgniarza zwierząt z wynagrodzeniem brutto w wysokości 820,72 zł . W okresie od stycznia 2011 r. do grudnia 2011 r. z tytułu zatrudnienia T. S. uzyskał dochód w wysokości 9.338,58 zł . , przy czym w poszczególnych miesiącach przychód wyniósł brutto:

- za styczeń 2011r. – 693 zł.;

- za luty 2011r. – 713 zł.;

- za marzec 2011r. – 1375,63 zł.;

- za kwiecień 2011r. – 662,55 zł.;

- za maj 2011r. – 693 zł.;

- za czerwiec 2011r. – 693 zł.;

- za lipiec 2011r. – 696,40 zł.;

- za sierpień 2011r. – 1043 zł.;

- za wrzesień 2011r. – 693 zł.;

- za październik 2011r. – 713 zł.;

- za listopad 2011r. – 1083 zł.;

- za grudzień 2011r. – 280 zł.;

W dniu 14 lutego 2012 r. została ujawniona nadpłata renty za okres od 1 do 31 marca 2011 r., od 1 do 31 sierpnia 2011 r. i od 1 do 30 listopada 2011 r. w kwocie 1.835,01 zł.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, u T. S. stwierdzono upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym. Występują u niego znaczne zaburzenia w zakresie pamięci bezpośredniej, percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo - ruchowej i zdolności grafomotorycznych na podłożu zmian w centralnym układzie nerwowym. Osoba z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym osiąga rozwój intelektualny dziecka 6-7 letniego i z tego powodu nie jest w stanie zrozumieć pism urzędowych, które często zawierają sformułowania niezrozumiałe dla osób upośledzonych umysłowo . Z opinii psychologicznej wynika, że T. S. nie jest w stanie w dostatecznym stopniu rozumieć sensu i treści pouczeń zawartych w decyzji ZUS i działać zgodnie z nimi, dbając o swoje interesy.

Sąd Okręgowy dokonał ustaleń stanu faktycznego w oparciu o dokumenty z akt organu rentowego i akt sprawy, uznając je za wiarygodne i wystarczające dla poczynienia przedmiotowych ustaleń. Sąd czynił ustalenia także w oparciu o opinie biegłych lekarzy psychologa i psychiatry, uznając je za wiarygodne, jako spójne, jasne i logiczne, sporządzone w oparciu o badanie wnioskodawcy.

W uzasadnieniu podstawy prawnej rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy powołał art. 138 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. 2009, Nr 153, poz. 1227), zgodnie z którym osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się: 1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania; 2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia (ust.2). Ponadto zgodnie z art. 84 ust 1 ustawy 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137 poz. 887 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego (…).

W ocenie Sądu I instancji w przedmiotowej sprawie nie można uznać, że pouczenia zawarte w decyzjach ZUS mogły być w dostateczny sposób zrozumiane przez T. S., w taki sposób, że ubezpieczony mógł je odnieść do własnej sytuacji. Powołując się na opinie biegłych psychologa i psychiatry, z których wynika ,że T. S. jest upośledzony umysłowo w stopniu umiarkowanym i nie jest w stanie w dostatecznym stopniu zrozumieć pouczeń w decyzji ZUS , nie można uznać, że zostały spełnione przesłanki nienależnego świadczenia z art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej. Nadto na marginesie Sąd I instancji wziął pod uwagę argumenty strony skarżącej, że praca w Miejskim O. Z. w Ł. w charakterze pomocy pielęgniarza zwierząt ma dla T. S. głównie znaczenie rehabilitacyjne a osiągane w niej zarobki nie są wysokie.

W rezultacie poczynionych ustaleń i rozważań na postawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i uznał, że T. S. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 do 31 marca 2011 r., od 1 do 31 sierpnia 2011 r. oraz od 1 do 30 listopada 2011 r.

W ustawowym terminie wyrok w całości zaskarżył organ rentowy. Apelujący zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie :

- prawa materialnego, a w szczególności art. 138 z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2009r. Nr 153 poz. 1227 z p. z.) oraz art. 10 ustawy z 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268) poprzez niewłaściwe zastosowanie i ustalenie, że wnioskodawca nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że T. S. w marcu 2011r., w sierpniu 2011r. i listopadzie 2011r. otrzymał wynagrodzenie brutto w kwocie przekraczającej 30% przeciętnego wynagrodzenia, co powodowało zgodnie z art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej (w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2012r.), zawieszenie świadczenia za dany miesiąc. Wobec wypłaty renty, zaistniała podstawa do zwrotu świadczenia za ten okres. Sąd Okręgowy rozpoznając odwołanie, przyjął, że uprawniony do renty nie został prawidłowo i wyczerpująco pouczony o swoich prawach, gdyż nie był w stanie w dostatecznym stopniu zrozumieć sensu i treści pouczeń w decyzji ZUS. W myśl art.10 ust.7 cyt. ustawy o rencie socjalnej, osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy są obowiązani niezwłocznie powiadomić organ wypłacający świadczenie o osiąganiu przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej. Powiadomienie następuje w formie pisemnego oświadczenia. Apelujący podkreślił, iż Sąd I instancji pominął fakt, że zaskarżona decyzja o zwrocie świadczeń skierowana została do przedstawiciela ustawowego wnioskodawcy, a adresat tej decyzji jest powołany do sprawowania pieczy nad osobą i majątkiem ubezwłasnowolnionego, podlega przy tym nadzorowi władzy opiekuńczej (art. 165 § 1 k.r. i o.). Jak wynika z zaświadczenia Sądu Rejonowego w sprawie VIII RNs 531/05, B. G. (1) od 2 lutego 2007r. jest ustanowiona kuratorem T. S., a zatem istniała podstawa faktyczna i prawna do rozpoznania sporu w oderwaniu od ustaleń co do stopnia upośledzenia umysłowego rencisty oraz w oderwaniu od możliwości zrozumienia przez niego istoty pism urzędowych. Apelujący wskazał też, że pouczenie zawarte w przekazywanych wnioskodawcy decyzjach jest czytelne i jasne, winno być zrozumiałe dla opiekuna prawnego ustanowionego dla T. S.. Jeżeli opiekun nie udzielił wnioskodawcy odpowiednich wskazówek albo poleceń z uwagi na fakt jego ograniczonej percepcji, to jako osoba powołana do reprezentowania go i dokonywania w jego imieniu czynności prawnych, winna w przedmiotowej kwestii podjąć odpowiednie działania. Taka władza opiekuńcza zobowiązuje także do zapoznania się z treścią otrzymywanych przez wnioskodawcę „pism urzędowych", a zatem uchylanie się od obowiązku zapoznania się z treścią pouczeń (tu: istotnych dotyczących wypłaty świadczeń dla podopiecznego), jest nieusprawiedliwione i jednocześnie naganne. W ocenie apelującego obowiązek pouczenia o braku prawa do wypłaty świadczenia został przez organ rentowy spełniony.

W ocenie apelującego kurator winien niezwłocznie powiadomić organ rentowy o osiąganiu przychodu powodującego zawieszenie prawa ( tu: ust.7 art. 10 ustawy o rencie socjalnej). Obowiązek ten po stronie uprawnionego (jego przedstawiciela ustawowego), nie został dopełniony i to pomimo, iż o okolicznościach mających wpływ na zawieszenie wypłaty przyznanej renty socjalnej uprawniony był każdorazowo w decyzjach informowanych (por. np. pkt V ppkt 3 decyzji). Apelujący ponadto zauważył, że kurator B. G. (1) miała już do czynienia z analogiczną sytuacją, jaka wystąpiła z przychodem osiągniętym przez wnioskodawcę w 2010r. tj. w sprawie, w której wnosiła w imieniu T. S. odwołanie, co wskazuje ,że miała świadomość obowiązujących pouczeń. Wg apelującego ustawa o rencie socjalnej wprowadziła szczególny i wydaje się samodzielny zapis co do okoliczności zawieszania wypłaty tego świadczenia (tu: art. 10 ustawy o rencie socjalnej ). Natomiast odesłanie do przepisów ustawy emerytalno - rentowej, w tym także do art. 138 (tu: art. 15 ustawy o rencie socjalnej) ma miejsce w sprawach nieuregulowanych. Wówczas przepisy o emeryturach i rentach stosuje się odpowiednio, czyli w zakresie zawężonym co do kwestii wyłącznie nieuregulowanych ustawą o rencie socjalnej. Z tego zapisu należy wywieść, że gdy zostanie stwierdzone osiągnięcie we wskazanym miesiącu wynagrodzenia w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej, to renta ta jest po prostu nienależna i nie musi być rozpatrywana w kategorii zdefiniowanej jako nienależnie pobrane świadczenie. Ulega ona z mocy prawa bezwzględnemu zawieszeniu, a skoro tak, to nie przysługuje i należy ją zwrócić. Obowiązek kontrolowania wysokości uzyskiwanych przychodów, aby nie przekroczyły kwoty wynikającej z art. 10 ust. 6, spoczywa na uprawnionym lub jego przedstawicielu ustawowym, który w każdej decyzji jest pouczany o tego rodzaju obowiązku. Pouczenie to jednak ma nie tylko inną podstawę prawną (ust. 7 ), ale też inny charakter i cel niż pouczenie, o którym mowa w art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W konkluzji apelujący stwierdził, że art. 10 ustawy o rencie socjalnej jest samodzielną normą prawa, która ma odesłanie do innych przepisów tylko w odniesieniu do tych kwestii, które w powyższym przepisie nie zostały uregulowane. Dla obowiązku zwrotu renty socjalnej, którą zawiesza się z uwagi na przekroczenie określonej przepisami granicy przychodu, bez wpływu pozostaje to , czy wnioskodawca nie miał możliwości kontrolowania wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia oraz jego sytuacja osobista. Oznacza to, iż w przypadku wypełnienia przesłanki dotyczącej otrzymania wynagrodzenia wyższego niż dopuszczalne, świadczenie bezwarunkowo podlega zwrotowi. T. S. niewątpliwie pobrał nienależną mu rentę socjalną w trzech miesiącach 2011r. z powodu osiągnięcia przychodu powodującego zawieszenie świadczenia i rentę taką, jako podlegającą zawieszeniu na podstawie odrębnej regulacji , powinien zwrócić.

W konkluzji wniesionej apelacji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego

wyroku i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 25 kwietnia 2012r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługiwała na uwzględnienie w części, a podniesione tam zarzuty skutkowały koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku i orzeczeniem co do istoty sprawy.

Zasadny jest zarzut apelującego ,że Sąd I instancji dopuścił się naruszenia art. 10 ustawy z 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.), pomijając zarówno w treści rozstrzygnięcia, jak i w jego uzasadnieniu zasadniczą okoliczność w sprawie, że zaskarżona decyzja, w odróżnieniu od decyzji, będącej przedmiotem rozpoznania w powołanej w apelacji sprawie VIIIU 629/11, została wydana nie w stosunku do rencisty, ale wobec kuratora ustanowionego dla częściowo ubezwłasnowolnionego T. B. G.. Tym samym zupełnie chybiona i pozbawiona znaczenia w niniejszej sprawie jest argumentacja Sądu Okręgowego dotycząca niemożności zrozumienia przez rencistę T. S., ze względu na istniejące upośledzenie umysłowe, pouczeń zawartych w decyzjach ZUS. Nie ma sporu co do tego, że uprawniony do renty socjalnej nie jest w stanie z uwagi na umiarkowany stopień upośledzenia umysłowego prawidłowo zrozumieć znaczenia pouczeń i właściwie chronić swoich interesów. Przesądza to również rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który wyrokiem z 29 stycznia 2013r., III AUa 841/12, oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 8 marca 2012r., VIIIU 629/11, zmieniającego decyzję ZUS i ustalającego ,że T. S. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za grudzień 2010r. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny podkreślił, że uprawniony do renty nie może być zobowiązany do zwrotu świadczenia, ponieważ nie był w stanie, ze względu na stan zdrowia psychicznego, w dostatecznym stopniu zrozumieć sensu i treści pouczeń zawartych w decyzjach ZUS. Jednocześnie Sąd Apelacyjny zauważył ,że od 2007r. T. S. jest osobą częściowo ubezwłasnowolnioną z uwagi na upośledzenie umysłowe . W dniu 10 sierpnia 2007r. kurator ustanowiony dla ubezwłasnowolnionego częściowo T. S. B. G. (2) złożyła w organie rentowym zaświadczenie z Sądu Rejonowego, wydane w dniu 2 lutego 2007r. , w sprawie VIII RNs 531/05, potwierdzające fakt ustanowienia jej kuratorem . W takiej sytuacji doręczenie pisma (decyzji) stronie ubezwłasnowolnionej częściowo winno nastąpić za pośrednictwem jej kuratora, ponieważ tylko on może je odebrać ze skutkiem prawnym. Doręczenie pisma tylko stronie , jeśli w jej imieniu działa przedstawiciel ustawowy, jest bezskuteczne. To zaniechanie skutkuje w aspekcie opinii biegłych potwierdzających niemożność dostatecznego zrozumienia przez T. S. treści i znaczenia pouczeń w decyzjach ZUS, jednoznacznym ustaleniem, że sporna kwota renty , mimo przekroczenia dopuszczalnej kwoty przychodu, nie jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art.138 ust.2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( por. uzasadnienie wyroku SA w Łodzi z 29 stycznia 2013r., III AUa 841/12) .

W kontekście powyższych rozważań, które Sąd Apelacyjny w tym składzie w całości podziela, niezasadnym są argumenty apelującego, że ww. art.138 nie ma zastosowania w odniesieniu do zwrotu renty socjalnej, a kurator B. G. (1) została pouczona o okolicznościach uzasadniających zawieszenie prawa do świadczenia w sposób dorozumiany ( przez udział w sprawie VIIIU 629/11) . Zgodnie z art. 15 pkt 1 ustawy z 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 982), w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio m.in. art.138 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz.1227 ze zm.). Wbrew twierdzeniom organu rentowego, art.10 ustawy o rencie socjalnej nie zawiera uregulowań co do zwrotu nienależne pobranych świadczeń i dlatego, zgodnie z treścią odesłania z art.15 ustawy, w tym zakresie ma zastosowanie art.138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z ww. art.138 ust.2, za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1)świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2)świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy powołał art.138 ust.2 pkt 1, uznając, że osoba uprawniona do świadczenia (T. S. ) ze względu na upośledzenie umysłowe nie mógł zrozumieć i prawidłowo zastosować pouczenia o braku prawa do jego pobierania. Okoliczność ta nie jest kwestionowana przez apelującego. W kontekście zarzutów apelacji należało jednak ocenić, czy i ewent. od kiedy można uznać ,że zobowiązanym do zwrotu jest kurator ubezwłasnowolnionego częściowo B. G. (1). W pierwszej kolejności należy podkreślić, że w sprawie nie było sporu co do tego, iż w marcu, sierpniu i listopadzie 2011r. uprawniony do renty socjalnej uzyskał przychód przekraczający 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS dla celów emerytalnych ( art.10 ust.6 w brzmieniu obowiązującym do 1 styczna 2012r.) . Tym samym zaistniała podstawa faktyczna do zawieszenia prawa do renty socjalnej za ww. miesiące na podstawie art.10 ust.6 cyt. ustawy. Zgodnie z art.138 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, osoba , która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Przy czym regułą jest wypłata świadczeń osobom uprawnionym, które są oznaczone w decyzjach ZUS ( np. uprawnionej do renty socjalnej). Prawo dopuszcza jednak sytuacje, w których świadczenie zostanie wypłacone innej osobie niż uprawniona do świadczenia . Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Zgodnie z art.12b ust.1 ustawy o rencie socjalnej, jeżeli dla osoby uprawnionej do renty socjalnej ustanowiono opiekę prawną, świadczenie to wypłaca się osobie sprawującej tę opiekę. Ponadto jak wynika z art.10 ust.7 ustawy, osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy są obowiązani niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o osiąganiu przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej. W niniejszej sprawie osobą uprawnioną do renty socjalnej jest T. S., ale w jego imieniu działa ustanowiony przez Sąd kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, którym od 2007r. jest B. G. (1). Zgodnie z powołanym art.10 ust.7 ustawy o rencie socjalnej na B. G. (1), jako przedstawicielu ustawowym, ciąży ustawowy obowiązek niezwłocznego powiadomienia ZUS o osiąganiu przez podopiecznego przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej. Zaniechanie tego obowiązku przez zobowiązanego przedstawiciela ustawowego i wypłata świadczenia mimo zaistnienia okoliczności uzasadniających jego zawieszenie, jak słusznie podnosi apelujący , rodzi obowiązek zwrotu świadczenia jako nienależnego. Obowiązek ten powstaje jednak tylko pod warunkiem, że zostaną spełnione wszystkie przesłanki z art.183 ust.2 pkt 1 ustawy, a wymóg pouczenia osoby zobowiązanej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jest szczególnie istotnym elementem tej regulacji. W treści obowiązujących przepisów wyraźnie został wyeksponowany czynnik świadomości pobrania świadczenia nienależnego, przy czym o jej istnieniu przesądza dokonanie pouczenia o okolicznościach ustania prawa do świadczeń albo wstrzymania ich wypłaty. Tym samym, wbrew twierdzeniom apelującego, nie można dokonania pouczenia domniemywać. W niniejszej sprawie jest to tym bardziej oczywiste, że opiekun prawny w piśmie z 12 września 2011r. poinformował ZUS o nieotrzymywaniu korespondencji dotyczącej podopiecznego. Wbrew stanowisku apelującego, pouczenie musi być skierowane do osoby zobowiązanej do zwrotu świadczenia, a konsekwencją braku takiego pouczenia, zgodnie z powołanym art.138 ust.2 pkt 1, jest niemożność nałożenia obowiązku zwrotu świadczenia, jako nienależnie pobranego. Jak wynika z akt rentowych, mimo złożenia przez B. G. (1) 10 sierpnia 2007r. ( k.24a akt ZUS) w organie rentowym zaświadczenia o ustanowieniu jej kuratorem dla częściowo ubezwłasnowolnionego T. S., po raz pierwszy doręczono na adres wymienionej decyzję z 15 września 2011r. Tym samym dopiero po doręczeniu B. G. (1) ww. decyzji, którą wysłano 22 września 2011r. i która zawierała pouczenie o obowiązku powiadomienia ZUS o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość ( pkt VI ust.1 w pouczeniu ww. decyzji) zaistniały przesłanki z art.138 ust.2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uzasadniające zobowiązanie kuratora do zwrotu pobranej renty socjalnej, jako nienależnej ( por. też uzasadnienie wyroku SA w Łodzi z 29 stycznia 2013r., III AUa 841/12). W rezultacie za nienależne , ponieważ pobrane po dacie doręczenia do rąk przedstawiciela ustawowego stosownego pouczenia (we wrześniu 2011r.), można uznać tylko świadczenie wypłacone za listopad 2011r. Dwa pozostałe sporne świadczenia za marzec i sierpień 2011r. zostały bowiem wypłacone przed datą prawidłowego pouczenia kuratora ubezwłasnowolnionego częściowo rencisty o obowiązku powiadomienia ZUS o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość. Z tych wszystkich względów zarzuty apelacji, co do zasady zasługujące na uwzględnienie i skutkujące koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku, mogły odnieść skutek tylko w odniesieniu do świadczenia wypłaconego za listopad 2011r.

W rezultacie na podstawie art.386§1 k.p.c. w zw. z art.477 ¹⁴§1 i 2 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że ustalić, iż B. G. (1), jako kurator częściowo ubezwłasnowolnionego T. S., nie jest zobowiązana do zwrotu świadczeń za marzec i sierpień 2011r. , oddalając odwołanie w pozostałej części (co do świadczenia za listopad 2011r.). Na podstawie art.385 k.p.c. oddalono apelację co do żądania zwrotu, jako świadczenia nienależnie pobranego, renty socjalnej wypłaconej za marzec i sierpień 2011r. , uznając ją w tej części za bezzasadną.