Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 29 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący:	SSO Mieczysław H. Kamiński SSO Zofia Klisiewicz - sprawozdawca SSO Agnieszka Skrzekut
Protokolant	Katarzyna Gołyźniak

po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2016 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przy uczestnictwie K. B., M. K. (1), W. K., A. B. (1), Gminy M. Z., A. W.,
Z. C., K. W., H. B., M. M., Z. S.,
M. O., G. C. (1), Z. H., M. B., K. K., K. D., B. D.,
D. K., K. N.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestniczek Z. H., M. O., Z. S.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zakopanem

z dnia 13 sierpnia 2015 r., sygn. akt I Ns 633/15

p o s t a n a w i a :

1. oddalić apelację;

2. orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

Agnieszka Skrzekut Mieczysław H. Kamiński Zofia Klisiewicz

Sygn. akt III Ca 836/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13.08.2015r. (sygn. akt I Ns 633/15) Sąd Rejonowy w Zakopanem w sprawie z wniosku A. K. przy uczestnictwie K. B., M. K. (1), W. K., A. B. (1), Gminy M. Z., A. W., Z. C., K. W., H. B., M. M., Z. S., M. O., G. C. (1), Z. H., M. B., K. K., K. D., B. D., D. K., K. N. o ustanowienie drogi koniecznej, sprostowanym następnie postanowieniem z dnia 14.03.2016r.,

- ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela położonej w Z. w obrębie(...) dz. ewid. nr (...) – obj. Kw nr (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem - służebność przejazdu, przechodu i przegonu szlakiem o zmiennej szerokości, biegnącym najpierw południową częścią dz. ewid. nr (...) obręb (...) – obj. Kw nr (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem, dalej całą szerokością dz. ewid nr(...) obręb(...)– obj. Kw nr (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem, dalej południowo – wschodnią częścią dz. ewid nr (...) obręb (...) – obj. Kw nr (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem, a następnie południową częścią dz. ewid. nr(...)obręb (...)– obj. Kw nr (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem, dalej północną częścią dz. ewid. nr (...) obręb (...) – obj. Kw nr (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem, dalej południową częścią dz. ewid. nr (...) obręb (...) – obj. Kw (...) Sądu Rejonowego w Zakopanem, oznaczonym w opinii inż. A. B. (2) z dnia 22.09.2014r., zam. 23/14 jako wariant III C kolorem żółtym i symbolami „C – A – GI – D – E – F – G – H – K – L – M – N – O – P – R – S – T – U – W – X – XI – Y – Z – AI – BI – EI – FI – B – C” (pkt I sentencji),

- ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela dz. ewid. nr (...) wyżej opisanej, służebność przejazdu, przechodu i przegonu szlakiem o zmiennej szerokości biegnącym południową częścią dz. ewid. nr (...), a dalej całą szerokością dz. ewid. nr (...), dalej południowo – wschodnią częścią dz. ewid. nr (...), a następnie południową częścią dz. ewid. nr (...) i północną częścią dz. ewid. nr (...), oznaczonym w opinii inż. A. B. (2) z dnia 22.09.2014r., zam. 23/14 jako wariant III C kolorem żółtym i symbolami „C – A – GI – D – E – F – G – H – K – L –W – X – XI – Y – Z – AI – BI – EI – FI – B – C” (pkt II sentencji),

- zasądził od A. K. tytułem wynagrodzenia za ustanowioną służebność na rzecz uczestników :

a) D. K. kwotę 813 zł,

b) W. K. i M. B. kwoty po 2 173,12 zł dla każdego z nich,

c) Z. H., Z. S. i M. O. kwoty po 4 346,24 zł dla każdej z nich,

d) G. C. (1) kwotę 7 415 zł,

e) A. W. kwotę 1 600 zł,

f) Gminy M. Z. kwotę 23 080 zł

płatne w terminie czterech miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia w niniejszej sprawie, z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki (pkt III sentencji), - zasądził od Gminy M. Z. tytułem wynagrodzenia za ustanowioną służebność na rzecz uczestników:

a) D. K. kwotę 813 zł,

b) W. K. i M. B. kwoty po 2 173,12 zł dla każdego z nich,

c) Z. H., Z. S. i M. O. kwoty po 4 346,24 zł dla każdej z nich,

g) G. C. (1) kwotę 7 415 zł,

h) A. W. kwotę 1 600 zł,

płatne w terminie czterech miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia w niniejszej sprawie z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki (pkt IV sentencji),

- zasądził od uczestnika Gminy M. Z. na rzecz wnioskodawczyni kwotę 7 166,52 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt V sentencji),

- nakazał pobrać od uczestnika Gminy M. Z. na rzecz Skarbu Państwa – Kasa Sądu Rejonowego w Zakopanem kwotę 7 524 zł tytułem poniesionych przez Skarb Państwa kosztów opinii biegłych (pkt VI sentencji).

Sąd Rejonowy ustalił, że dz. ewid. nr (...) i (...), będące działkami władnącymi, położone są w Z. - B.. Wnioskodawczyni A. K. jest właścicielką dz. ewid. nr (...) stanowiącej w terenie nieogrodzoną i niezabudowaną łąkę, położoną na zboczu G.. Z uwagi na brak dojazdu działka ta nie jest wykorzystywana. Właścicielem dz. ewid. nr (...) jest Gmina M. Z.. Działka ta jest ogrodzona oraz zabudowana wolno stojącym budynkiem mieszkalnym. Działki władnące nie posiadają dojazdu, natomiast posiadają dojście od ulicy (...), prowadzące przez teren działek sąsiednich, wydeptane od lat ścieżką gruntową o zmiennej szerokości.

Współwłaścicielami dz. ewid. nr (...) są Z. C. i K. W. po 1/2 części. Dz. ewid. nr (...) odpowiada p.gr.L. kat. (...) i (...) – L. (...), a dz. ewid. nr (...) odpowiada pgr l.kat. (...) z L. (...). Prawo ich własności wpisano na rzecz J. z W. B., której spadkobiercą jest uczestnik A. B. (1). Uczestnicy H. B. oraz K. B. są na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej właścicielami dz. ewid. nr(...) stanowiącej w terenie łąkę porośniętą trawą, na której znajduje się rów melioracyjny. Właścicielką dz. ewid. nr (...) jest uczestniczka D. K.. Jako współwłaściciele dz. ewid. nr (...) i nr (...) ujawnieni są: W. K. w 1/8 części, M. B. w 1/8 części, M. O. w 1/4 części, Z. S. w 1/4 części, Z. H. w 1/4 części. Dz. ewid. nr (...) stanowi własność uczestnika A. W.. Właścicielką dz. ewid. nr (...) jest G. C. (2) C..

W toku postępowania zaproponowano sześć wariantów przebiegu szlaku służebnego, oznaczonych w opinii biegłego A. B. jako: I, II, III, (...), IIIC i V.

Według wariantu V zgodnie z projektem służebności sporządzonym przez inż. A. B. z dnia 18.06.2013 r. szlak służebny biegnie:

- północnym skrajem dz. ewid. nr(...) wg oznaczeń: (...)- A-B-C-D-E-F-G- (...)- (...)-S-T- (...). Powierzchnia służebności = 0,0115 ha,

- południowo-wschodnim skrajem dz. ewid. nr(...) wg oznaczeń: S- (...)- (...)- (...)-P-220-218-217-214-213-R-S. Powierzchnia służebności = 0,0080 ha,

- pasem gruntu o zmiennej szerokości dz. ewid. nr (...)wg oznaczeń: (...)-H-U- (...)- (...)-N-139-133-128-129-130-O-P- (...). Powierzchnia służebności = 0,0119 ha,

- po całej szerokości dz. ewid. nr(...) wg oznaczeń: (...) – W- J- (...)- (...)- (...). Powierzchnia służebności = 0,0052 ha,

- południową częścią dz. ewid. nr(...) pasem gruntu o zmiennej szerokości, wg oznaczeń: (...)-152-K-L-M-163-154-144-N- (...)- (...). Powierzchnia służebności = 0,0054 ha.

Łączna powierzchnia służebności wynosi 0,0420 ha. W terenie szlak ten stanowi wydeptaną ścieżkę z widocznymi fragmentami utwardzenia. W pozostałej części porośnięty jest trawą i krzewami. Bierze swój początek od ulicy (...) i biegnie początkowo po dz. ewid. nr (...), wzdłuż jej północno – wschodniej granicy pasem o szerokości 3,50 m. Następnie skręca w lewo i przechodzi częściowo na zabudowaną dz. ewid. (...), biegnąc wzdłuż granicy pomiędzy dz. ewid. nr (...) i (...), pasem o szerokości 3,50 m, ograniczanym z jednej strony przez ogrodzenie z siatki na słupkach stalowych, znajdujące się na dz. ewid. nr (...), a z drugiej strony przez górną krawędź skarpy ciągnącej się po dz. ewid. nr (...). W dalszym swoim przebiegu przechodzi w całości na zabudowaną dz. ewid. nr (...) i zachowując kierunek biegnie pasem szerokości 3,50 m przylegającym do południowo - wschodniej granicy tej działki. Na terenie projektowanej drogi koniecznej na dz. ewid. nr (...) znajduje się ogrodzenie z siatki na słupkach stalowych z betonową podmurówką wraz z furtką osadzoną na dwóch murowanych słupach. W końcowym przebiegu projektowana droga konieczna skręca w prawo wychodząc na dz. ewid. nr (...). Realizacja wariantu V projektu wiąże się z koniecznością wprowadzenia modyfikacji zaproponowanych przez biegłego B. Ł., tj. poszerzenia projektowanej służebności do min. 4,50 m. W tym wariancie szlak drożny biegłby w odległości ok. 2 m od budynku nr (...) na dz. ewid. nr(...). Aby ograniczyć uciążliwość dla tego budynku nr (...), na dz. ewid. nr (...) i (...) należałoby wykonać zatoczkę. Niezbędne w tym wariancie jest nadto wykonanie murów oporowych oraz przekładki ogrodzeń dz. ewid. nr (...) i (...), a także przerobienie i modernizacja wejść na działki przyległe oraz przerobienie koryt odwodnieniowych. Na dz. ewid. nr (...) znajduje się skarpa o wysokości 0,5 m, którą należałoby zabezpieczyć murem oporowym, bądź też poszerzyć szlak służebny. W opinii biegłego szlak w tym wariancie będzie stanowił dużą uciążliwość również dla dz. ewid. nr (...).

Z kolei według wariantu III C szlak służebny zgodnie z projektem służebności sporządzonym przez inż. A. B. z dnia 22.09.2014r. biegnie:

- południową częścią dz. ewid. nr (...), wg oznaczeń: C-A-G1-C. Powierzchnia służebności = 0,0005 ha,

- po całej szerokości dz. ewid. nr (...), wg oznaczeń: B-C-G1-D-F1-B. Powierzchnia służebności = 0,0081 ha,

- południowo - wschodnią częścią dz. ewid. nr(...), wg oznaczeń: F1-D-E-F-G-H-H1-Y1-Y-Z-A1-B1-E1-F1. Powierzchnia służebności 0,0059 ha,

- południową częścią dz. ewid. nr (...), pasem gruntu o zmiennej szerokości, wg oznaczeń: Y1-L-W-X-X1-Y-Y1. Powierzchnia służebności = 0,0042 ha,

- północną częścią dz. ewid. nr (...), pasem gruntu o zmiennej szerokości, wg oznaczeń: H1-K-L-Y1-H1. Powierzchnia służebności = 0,0031 ha,

- południową częścią dz. ewid. nr (...), pasem gruntu o szer. 3,5 m, wg oznaczeń: L-M-N-O-P-R-S-T-U-W-L. Powierzchnia służebności = 0,0117 ha.

Łączna powierzchnia służebności wynosi 0,0335 ha. Według tego wariantu przy dz. ewid. nr (...) pas drożny na dz. ewid. nr (...) zajmuje szerokość ok. 1,5 m, a przy granicy z dz. ewid. nr (...) osiąga szerokość 3 m. Szlak zapewnia dostęp do drogi publicznej również dz. ewid. nr (...) oraz(...). Projektowana wg tego wariantu służebność dzieli dz. ewid. nr (...)na dwie części i ogranicza możliwość użytkowania części tej działki przylegającej do dz. ewid. nr(...). Na części dz. ewid. nr (...), która znajduje się poza szlakiem drożnym, możliwe jest zlokalizowanie budynku, ale o mniejszym parametrze typu garaż. W opinii biegłego szlak ten jest bardziej uciążliwy dla dz. ewid. nr (...), niż dla dz. ewid. nr(...) W chwili obecnej ani dz. ewid. nr (...), ani dz. ewid. nr (...) nie są zabudowane. Uciążliwość dla w/w działek na chwilę obecną polegałaby na tym, iż fragmenty, po których przebiegałby szlak drożny, nie mogłyby być użytkowane rolniczo. Urządzenie szlaku drożnego według analizowanego wariantu wymagałoby wykorytowania na głębokość 30 cm oraz wysypania kruszywem. Orientacyjny koszt budowy przedmiotowego szlaku to ok. 20 000 zł.

Wysokość wynagrodzenia dla właścicieli działek obciążonych według wariantu III C wynosi:

- dla dz. ewid. nr(...) - 813 zł,

- dla dz. ewid. nr (...) – 7 385 zł,

- dla dz. ewid. nr (...) - 5 020 zł,

- dla dz. ewid. nr (...) - 1 066 zł,

- dla dz. ewid. nr (...) - 4 943 zł,

- dla dz. ewid. nr (...) - 23 080 zł.

Na tle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, że wniosek należało uwzględnić, bowiem nieruchomość wnioskodawczyni, tj. działka władnąca nr (...) oraz nieruchomość uczestniczki Gminy M. Z. oznaczona jako działka władnąca nr (...) nie posiadają odpowiedniego, prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej. W przekonaniu Sądu I instancji kryteriom, o których stanowi art. 145 k.c., odpowiadał najpełniej wariant nr III C proponowanej służebności. Wybierając ten wariant Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, iż szlak drożny biegnie po niezabudowanych działkach. Ponadto zapewnia on dostęp do drogi publicznej również dz. ewid. nr (...) i (...), a poprowadzenie tego szlaku w taki sposób w przyszłości może zapewnić komunikację z drogą publiczną również bezpośrednio do niego przylegającym dz. ewid. nr (...) i(...). Sąd I instancji wziął równocześnie pod uwagę, że szlak służebny w tym wariancie najbardziej uciążliwy jest dla dz. ewid. nr(...), gdyż rozdziela ją na dwie części i fragment powstały przy dz. ewid. nr (...) jest mało użyteczny. Działka ta ma jednak duży obszar i jej właściciele mogą wnosić o przesunięcie linii zabudowy, co nie jest możliwe w odniesieniu do dz. ewid. nr (...) i (...), których powierzchnia jest zbyt mała. Ponadto Sąd Rejonowy przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy uwzględniał kryterium bezpieczeństwa, które szlak służebny zaprojektowany zgodnie z wariantem III C spełnia.

Równocześnie Sąd Rejonowy uznał, że realizacja wariantu V wiązałaby się dla wnioskodawczyni z bardzo wysokimi kosztami jego utworzenia oraz dużym nakładem prac. Ponadto szlak służebny według tego wariantu biegnie po dwóch stromych przejazdach z zakrętami przy dz. ewid. nr (...) z nachyleniem 23% i z nachyleniem 16 % przy dz. ewid. nr (...), w związku z czym przejazd zimą jest niemożliwy, a nawet w warunkach letnich mógłby sprawiać trudność mniej wprawnym kierowcom.

Powyższe postanowienie w całości zaskarżyły uczestniczki Z. S., M. O. i Z. H. apelacją, w której zarzuciły:

1. naruszenie art. 145 § 2 k.c. przez ustanowienie służebności drogi koniecznej z nadmiernym obciążeniem ich nieruchomości i w sposób sprzeczny z jej społeczno - gospodarczym przeznaczeniem, polegające na nieuzasadnionym podziale dz. ewid. nr (...) na dwie działki, pozbawiając w ten sposób możliwości racjonalnego jej zagospodarowania ,

2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że:

- szlak według wariantu III C zapewnia dostęp do drogi publicznej również dz. ewid. nr (...) oraz (...), podczas gdy taka sytuacja nie zachodzi, o czym świadczą chociażby treści ich ksiąg wieczystych,

- ustanowienie służebności wg wariantu III, stanowiącego podstawę do wariantu III C, umożliwi dodatkowo dojazdy do dz. ewid. nr (...) (...), (...), (...) budynku nr (...), budynku nr (...) i budynku nr (...), podczas gdy ich właściciele nie wnosili o ustanowienie służebności tym wariantem, zaś ze względu na lokalizację w/w działek i dotychczasowy sposób komunikacji wysoce prawdopodobnym jest, że służebność dla tych działek zostanie ustanowiona po działkach, z których obecnie korzystają,

3. naruszenie art. 233 k.p.c. przez swobodną ocenę materiału dowodowego polegającą na wybiórczej analizie zebranych dowodów i uwzględnieniu pewnych okoliczności przy wariancie nr V z pominięciem ich uwzględnienia przy innych wariantach, z tym zwłaszcza przy wariancie nr III C.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujące wniosły o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, celem ustanowienia służebności według wariantu nr V oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za II instancję według norm przepisanych.

Uczestniczka G. C. (1) oświadczyła natomiast, że podtrzymuje swoją zgodę na obciążenie jej nieruchomości służebnością drogową przebiegającą zgodnie z wariantem III C i stwierdziła, że wbrew opinii wyrażonej przez pełnomocnika skarżących oraz biegłego Ł., służebność według tego wariantu obciąża jej nieruchomość w akceptowalnym stopniu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Postanowienie Sądu Rejonowego jest prawidłowe.

W sprawie nie zaszły uchybienia skutkujące nieważnością postępowania, a których wystąpienie sąd odwoławczy ma obowiązek rozpatrzyć z urzędu - art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy w całości akceptuje te ustalenia, albowiem jednoznacznie wynikają z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Również ocena prawna stanu faktycznego sprawy zasługuje na aprobatę.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie został skutecznie wywiedziony. Ocena dowodów dokonana przez Sąd I instancji nie uchybia zasadom logicznego rozumowania, ani doświadczenia życiowego i uwzględnia przesłanki przewidziane w w/w przepisie ustawy.

Zagadnienie służebności przechodu i przejazdu określanej przez ustawę jako służebność drogi koniecznej uregulowane jest w treści art. 145 k.c. i zgodnie z treścią § 1 w/w przepisu ustawy, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej. Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić – art. 145 § 2 k.c. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać także interes społeczno - gospodarczy - art. 145 § 3 k.c.

Z powyższego wynika, że podstawową przesłanką ustanowienia drogi koniecznej jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej nieruchomości, który zależy od potrzeb tejże nieruchomości. Odpowiedni dostęp do drogi publicznej powinien stwarzać rzeczywistą, bezpieczną możliwość przedostania się z nieruchomości do takiej drogi i istnieć trwale. Samo ustalenie drogi koniecznej przez sąd odbywa się przy uwzględnieniu: potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi, najmniejszego obciążenia gruntów, przez które ma prowadzić droga oraz interesu społeczno - gospodarczego.

Niesporne w sprawie było, że dz. ewid. nr:(...) i (...) nie mają prawnie zagwarantowanego dojazdu do drogi publicznej. Posiadają jedynie dojście od ulicy (...) przez działki sąsiednie wydeptaną ścieżką. Okoliczność ta wynika nie tylko z opinii biegłego w zakresie budownictwa (...). Ł. (k. 509-521), ale także z protokołów oględzin przedmiotu sporu. W ocenie Sądu Okręgowego wskazywanie przez apelujące na zasadność ustanowienia służebności wg wariantu V nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd I instancji ustanawiając służebność na rzecz dz. ewid. nr(...) i (...) według wariantu III C wziął pod uwagę wszystkie przesłanki, o jakich mowa w treści art. 145 k.c.

Wprawdzie z treści pisemnej opinii biegłego B. Ł. z dnia 28.02.2014r. wynika wniosek, że ustanowienie służebności wg wariantu V będzie korzystniejsze pod względem rozmiaru obciążeń, ale stanowisko to nie zostało należycie uzasadnione. Ponadto brak było podstaw do wyciągnięcia takiego wniosku w świetle ustnej opinii uzupełniającej złożonej na rozprawie w dniu 10.12.2014r. (k.578). Biegły B. Ł. podał wówczas, że porównując aktualny stan użytkowania tych działek w wariancie V dla działek: (...), (...), (...) i (...) byłoby ono bardziej uciążliwe niż dla działek: (...), (...) i (...) w wariancie III C, bowiem te działki są w chwili obecnej niezabudowane. Stwierdził dalej, że w przypadku zabudowy działek (...) stopień uciążliwości byłby taki sam, jak dla działek z istniejącą zabudową w wariancie V z tym, że w wariancie III C właściciele tych działek mogą odsunąć je od projektowanego szlaku, a w wariancie V nie mają już takiej możliwości, bo stoją tam domy. Stwierdzenie więc, że uciążliwość dla działek obciążonych według wariantu III C jest mniejsza niż według wariantu V, a kiedy będą zabudowane, to będzie ona taka sama, nie daje podstaw do wyciągnięcia wniosku, że wariant V jest korzystniejszy. W ocenie Sądu Okręgowego nie jest on korzystniejszy ani dla działek władnących, ani dla działek już zabudowanych, tj. obciążonych. Podkreślenia nadto wymaga, że utworzenie szlaku służebnego wg wariantu III C, nie wyłącza możliwości ewentualnej późniejszej zabudowy obciążonych działek. Poza tym dz. ewid. nr (...) ma powierzchnię ponad 20 arów, zaś projektowana wg wariantu III C służebność, wbrew zarzutom apelujących, nie stanowi podziału tej działki na dwie części, pozbawiającego możliwości jej zagospodarowania. Szlak przez nią biegnący będzie zajmował jedynie 59 m ^{(( 2))} i nie będzie odcinał tej powierzchni działki w niedostępny sposób, na której może zostać postawiony np. garaż. Zostanie bowiem zachowana możliwość przejazdu przez drogę. Słusznie zauważa przy tym wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelację, że dz. ewid. nr (...) stanowi w chwili obecnej pastwiska, czyli teren rolny. Nie ma aktualnie żadnych planów jej zabudowy, sprzedaży pod zabudowę ani też wniosków wszystkich jej współwłaścicieli o zmianę przeznaczenia tej działki na działkę budowlaną. Nie bez znaczenia dla takiego rozstrzygnięcia pozostawała też kwestia bezpieczeństwa. Przebieg projektowanej wg wariantu III C drogi jest stosunkowo łagodny, bez ostrych zakrętów i dużych nachyleń. Również koszty jego urządzenia kształtują się najniżej w porównaniu do pozostałych wariantów.

Realizacja wariantu V wiąże się natomiast z koniecznością poszerzenia projektowanej służebności, wykonania murów oporowych, przekładki ogrodzeń dz. ewid. nr (...) i (...), przerobienia i modernizacji wejść na działki przyległe oraz przerobienia koryt odwodnieniowych, z czym z kolei wiążą się wysokie koszty. Projektowany w tym wariancie szlak drożny posiada nadto dwa odcinki o zwiększonym nachyleniu: na dz. ewid. nr (...) o średniej wartości ok. 23% i na dz. ewid. nr (...) o średniej wartości 16%. Poza tym, jak już wyżej wspomniano, z ustnej opinii uzupełniającej biegłego B. Ł. wynika, że aktualnie przebieg szlaku służebnego wg wariantu V byłby bardziej uciążliwy dla działek (...) niż dla działek (...) w wariancie III C, bowiem te działki są w chwili obecnej niezabudowane. Właściciele działek obciążonych wg wariantu V nie mają przy tym możliwości gospodarowania odległością zabudowy od projektowanego szlaku, bo na tych działkach stoją już domy.

Porównując zatem wariant III C i V dla ustanowienia służebności stwierdzić należy, że w większym stopniu wariant III C odpowiada przesłankom z art. 145 k.c. Sąd Rejonowy uwzględniając wnioski wnioskodawczyni A. K., by ustanowił dla niej służebność drogi koniecznej według tego wariantu nie naruszył w związku z tym ani przepisów prawa materialnego, ani procesowego, a wziął pod uwagę wszystkie okoliczności - zarówno co do stopnia uciążliwości nieruchomości obciążonych, jak i potrzeb nieruchomości władnących.

Powoływanie się przez apelujące na błąd w ustaleniach Sądu Rejonowego, że szlak według wariantu III C zapewni dostęp do drogi publicznej również dz. ewid. nr (...) oraz (...), jak również że umożliwi dodatkowo dojazdy do dz. ewid. nr(...),(...),(...),(...), budynku nr (...), budynku nr (...) i budynku nr (...) nie mogło mieć wpływu na treść rozstrzygnięcia, bowiem była to kwestia poboczna, nie pozostająca w związku ze sprawą i absolutnie nie przesądzała przy wyborze wspomnianego wariantu.

W świetle powyższego, skoro uczestniczki nie zdołały wykazać zarówno niewłaściwej oceny materiału dowodowego, jak i błędnego stanu faktycznego ustalonego m.in. na jej podstawie, a co za tym idzie - niewłaściwego zastosowania norm regulujących zagadnienie drogi koniecznej, apelacja nie mogła odnieść zamierzonego skutku.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach orzeczono na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że brak jest podstaw do odstąpienia od zasady w nim wyrażonej. Wprawdzie apelacja została oddalona, ale właścicielom nieruchomości obciążonej przysługuje dwuinstancyjność postępowania. Z tego względu właściciel nieruchomości władnącej, inicjując postępowanie o ustanowienie służebności drogi koniecznej, przy forsowaniu swojego prawa musi się liczyć m.in. z wydatkami związanymi z wynagrodzeniem pełnomocnika. Biorąc te okoliczności pod uwagę Sąd Okręgowy nie zasądzał od uczestniczek na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów jej zastępstwa przez profesjonalnego pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym.

Agnieszka Skrzekut Mieczysław H. Kamiński Zofia Klisiewicz