Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Kraków dnia 23 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Wojciech Żukowski

Protokolant: starszy protokolant Marzena Stępkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 09 września 2015 r. w Krakowie

sprawy z powództwa A. W.

przeciwko D. G.

o zapłatę

I.  umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 90.500 (słownie: dziewięćdziesiąt tysięcy pięćset) złotych,

II.  zasądza od pozwanego D. G. na rzecz powódki A. W. kwotę 136625 zł. (słownie: sto trzydzieści sześć tysięcy sześćset dwadzieścia pięć złotych) z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 4 stycznia 2015 r. do dnia zapłaty,

III.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

IV.  koszty postępowania wzajemnie pomiędzy stronami znosi.

UZASADNIENIE

Powódka A. W. w pozwie z dnia 11 grudnia 2014 r. wniosła o zasądzenie od pozwanego D. G. na jej rzecz kwoty 386000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie pozwu wskazała, że strony pozostawały w konkubinacie od 1995 r. Ze związku tego mają dwoje dzieci, syna B. G. (1) ur. w (...) r. i córkę B. G. (2) ur. w (...) r. Od początku związku strony zamieszkiwały wspólnie w mieszkaniu nr (...) na Osiedlu (...), który to lokal pozwanym nabył na własne nazwisko w 1998 r. Powódka ponosiła, że przez okres 19 lat faktycznego pożycia strony prowadziły wspólne gospodarstwo domowe, zgodnie ponosiły koszty jego utrzymania, w tym zaspakajały potrzeby życiowe ich dzieci. Główny ciężar pielęgnacji i wychowania dzieci stron ponosiła jednak powódka, ona także prowadziła dom, na rzecz którego nieprzerwanie świadczyła własną pracę. Poza prowadzaniem domu powódka przez okres trwania związku z pozwanym pracowała zawodowo w (...) sp. z o.o. w K.. Uzyskiwane z tego tytułu wynagrodzenie przeznaczała na potrzeby wynikające z utrzymywanym z pozwanym związku oraz na potrzeby ich dzieci. Pozwany w okresie od 1996 r. do 1997 r. był zatrudniony w browarze (...). Następnie podejmował prace dorywcze w kraju, a od 10 lat głównie za granicą. W dniu 1 kwietnia 2004 r. zgłosił prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie robót budowlanych. Działalność ta była zawieszana i podejmowana po przerwach. Powódka pomagała pozwanemu w prowadzeniu w.w. działalności, głównie w zakresie prac biurowych oraz w sprawach urzędowych. Była także upoważniona przez pozwanego do dysponowania pieniędzmi z jego rachunku bankowego, które przeznaczała na pokrycie kosztów utrzymania domu oraz dzieci, prowadzonej działalności gospodarczej, a także na inwestycje. W 2013 r. pozwany zakupił dwa lokale mieszkalne przy ul. (...) w K., które po ich wyremontowaniu zostały przez niego wynajęte najemcom.

Nieruchomości nabyte przez pozwanego w trakcie trwania związku pomiędzy stronami przedstawiają znaczną wartość. Osiągnięcie tych walorów przez pozwanego było możliwe dzięki ogromnemu nakładowi pracy świadczonej codziennie przez 19 lat przez powódkę, jej staraniom o wspólne dobro stron i ich dzieci, zapewnienie pozwanemu komfortu pożycia oraz optymalnych warunków do prowadzenia działalności zarobkowej i możliwości wzbogacenia się.

Na dochodzoną kwotę składa się kwota 108.000 zł tytułem połowy wartości lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w K.. Kwota 15.000 zł stanowiąca sumę pieniędzy jaką powódka przekazała pozwanemu na zakup lokalu mieszkalnego położnego przy ul. (...) w K.. Kwota 172.500 zł stanowiąca połowę wartości ceny rynkowej lokalu mieszkalnego położonego na os. (...) w K..

Pozwany D. G. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany przyznał, że strony pozostawały w konkubinacie i prowadziły wspólne gospodarstwo domowe.

Wskazał jednak, że między stronami istniała znaczna dysproporcja w wysokości zarobków. Zarobki pozwanej kształtują się poniżej średniej krajowej, on zaś od 2004 r. pracuje w Szwecji i osiąga wielokrotnie wyższe dochody od powódki, które umożliwiły mu dokonanie inwestycji w w.w. lokale mieszkalne. Z tej przyczyny majątek, którym obecnie dysponuje jest wyłącznie jego majątkiem, a nie wspólnym stron. Pozwany dorobił się bowiem tego majątku wyłącznie własną pracą i nie kosztem powódki.

Pozwany podniósł także, że lokal mieszkalny na os. (...) początkowo stanowił przedmiot najmu. Najemcą lokalu była matka pozwanego, która wskazała pozwanego jako uprawnionego do jego nabycia. Mieszkanie to pozwany zakupił w 1998 r., płacąc przy zwarciu umowy przedwstępnej część ceny w kwocie 3.893,20 zł, zapłata reszty ceny nastąpiła przy zawarciu przyrzeczonej umowy sprzedaży, przy czym pozwany i jego matka zaciągnęli na ten cel kredyt mieszkaniowy w kwocie 15.500 zł, który spłacili do 2003 r.

Kolejne dwa lokale mieszkalne przy ul. (...) w K. pozwany kupił w 2012 r., przy czym na zakup mieszkania nr (...) zaciągnął kredyt mieszkaniowy w (...), którego całkowita kwota wyniosła 151.000 zł. W obu przypadkach środki finansowe na zakup w.w. lokali pochodziły wyłącznie od pozwanego, on też sam spłaca kredyt bankowy.

Podał, że w okresie konkubinatu stron, koszty utrzymania obciążały jego osobę, co wynikało z sytuacji finansowej pozwanego i powódki. Pozwany wpłacał pieniądze na rachunek bankowy, do którego powódka miała pełnomocnictwo. Zaprzeczył też jakoby ich domem zajmowała się tylko powódka. Według twierdzeń pozwanego dziećmi stron zajmowała się jego matka, aż do jej śmierci, co miało miejsce w lutym 2008 r. Matka pozwanego również gotowała i sprzątała, sprzątał też pozwany, a nie powódka. Do czasu wyjazdu do pracy za granicę, również on współuczestniczył w czynnościach domowych. Nie było też tak, aby powódka pomagała mu w prowadzeniu działalności gospodarczej, jedynie na jego prośbę załatwiała formalności w Urzędzie Skarbowym.

Pozwany wskazał, że utrzymywanie związku stron przez tak długi okres było spowodowane głównie dobrem małoletnich dzieci, a nie więzią między stronami. Dlatego też nie tylko stosunki majątkowe stron, ale również osobiste, nie uzasadniają roszczenia powódki.

W piśmie z dnia 28 sierpnia 2015 r. (k. 147) powódka ograniczyła żądanie pozwu do kwoty 295500 zł. (zrzekając się roszczenia w zakresie cofniętym – oświadczenie na rozprawie k. 180).

Bezsporne było w sprawie:

Strony od 1995 r. pozostawały ze sobą w konkubinacie.

Ze związku tego strony mają dwoje dzieci, syna B. G. (1) ur. w (...) r. i córkę B. G. (2) ur. w (...) r.

W trakcie konkubinatu strony wspólnie zamieszkiwały w lokalu położnym na os. (...) w K.. Lokal ten początkowo był przedmiotem umowy najmu, jego najemcą była matka pozwanego M. G..

W dniu 30 lipca 1998 r. pozwany zawarł we własnym imieniu z G. H. przedwstępną umowę sprzedaży wyżej opisanego lokalu.

Lokal ten został zakupiony poniżej jego wartości rynkowej z 80% bonifikatą z uwagi na fakt, że matka pozwanego była jego najemcą.

W dniu 30 listopada 2013 r. pozwany we własnym imieniu zakupił lokal mieszkalny położny przy ul. (...) w K.. Na zakup przedmiotowego lokalu pozwany zaciągnął w dniu 29 listopada 2013 r. kredyt mieszkaniowy w (...) w W., którego całkowita kwota wyniosła 151.000 zł. Do czasu trwania związku stron pozwany spłacił kapitał kredytu w wysokości 4.500 zł.

Drugi lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w K. pozwany nabył w dniu 21 października 2013 r. Cena jego zakupu została w całości pokryta w gotówce.

Wartość lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w K. wynosi 216.000 zł.

Wartość lokalu mieszkalnego położonego na os. (...) w K. wynosi 300.000 zł.

Ponadto Sądu ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Lokal mieszkalny położony na os. (...) w K. został zakupiony przez pozwanego za cenę 19.466 zł. W dacie zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży pozwany uiścił na rzecz sprzedającego zadatek w wysokości 3.893,20 zł. W dniu zawarcia umowy przyrzeczonej pozwany uiścił pozostałą część ceny zakupu w kwocie 15.572.80 zł.

Część ceny zakupu lokalu mieszkalnego położonego na os. (...) w K. została pokryta z kredytu mieszkaniowego udzielonego pozwanemu i jego matce M. G. przez (...) Bank (...) S.A. I Oddział Centrum w K. w kwocie 15.500 zł. Rata miesięczna kredytu wynosiła 147 zł miesięcznie. Kredyt ten został w całości spłacony w dniu 12 marca 2003 r. Powódka wspólnie z pozwanym spłacała raty w.w. kredytu. Część ceny zakupu lokalu została pokryta także przez matkę pozwanego, która wyłożyła na ten cel kwotę 2.000 zł. Resztę ceny zakupu wyłożyli powódka i pozwany.

dowód:

- przedwstępna umowa sprzedaż z dnia 30.07.1998 r., Rep. A 11648/98, k. 60 – 61,

- wydruk z kw nr (...), k. 12 – 16,

- pismo (...) Bank (...) S.A. z dnia 17.03.2003 r., k. 62,

- zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

-częściowo zeznania świadka E. C.,

- częściowo zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181,

- częściowo zeznania pozwanego, k.181.

Powódka od dnia 1 stycznia 1998 r. do chwili obecnej jest zatrudniona w (...) sp. z o.o. w K. na stanowisku Starszy Doradca Klienta.

Pozwany w okresie od 10 lutego 1997 r. do dnia 31 października 200 r. był zatrudniony w (...) sp. z o. o w K. początkowo jako pomocnik kierowcy, później jako kierowca.

W dniu 2 listopada 2000 r. pozwany zawarł umowę o pracę z Ż. (...) sp. o.o. w N. na stanowisku kierowcy. W spółce tej pracował do 2001 r. Następnie pozwany wjechał w celach zarobkowych za granicę najpierw do Irlandii, a później do Norwegii. Pozwany pracował za granicą w dwumiesięcznych cyklach, po których przyjeżdżał na dwa tygodnie na urlop do domu. Zarabiał wówczas około 20.000 zł miesięcznie w przeliczeniu na złotówki.

W 2004 r. pozwany założył własną działalność gospodarczą w zakresie robót budowlanych. Działalność ta polega na renowacji budynków zabytkowych na terenie Szwecji. Prace remontowo – budowlane pozwany wykonywał głównie w okresie od wiosny do jesieni. Pozostały okres spędzał w Polsce w domu, nie pracował.

W roku podatkowym 2009 r. pozwany osiągnął dochód z prowadzonej działalności gospodarczej wysokości 29.276,12 zł. W 2011 r. dochód ten wyniósł 40.072,95 zł. W kolejnym roku 2012 pozwany osiągnął dochód w kwocie 203.860,82 zł.

Średnie wynagrodzenie powódki brutto w okresie lipiec – wrzesień 2014 r. wynosiło 2.733,33 zł.

dowód:

- zaświadczenie z dnia 21.10.2014 r., k. 49,

- zeznania powódki, k. 180 - 181

- świadectwo pracy z dnia 31.10.2000 r., k. 63,

- umowa o pracę, k. 64,

- zeznania podatkowe PIT - 36 L, k. 82 – 96,

- z zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

- zeznania świadka B. G. (1), k. 145,

- zeznania świadka B. G. (2), k. 145,

- zeznania świadka E. C.,

- zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181,

- zeznania pozwanego, k.181.

Od 1996 r. strony wspólne prowadziły gospodarstwo domowe. Zarówno powódka jak i pozwany ponosili koszty utrzymania siebie, dzieci oraz domu. Powódka przeznaczała swoje wynagrodzenie za pracę na potrzeby związane z opłaceniem rachunków za mieszkanie oraz potrzeby dzieci. Opłaty za czynsz, gaz, prąd wynosiły około 900 zł. Pozostałe koszty utrzymania stanowiły około 2.500 zł miesięcznie. Powódka miała dostęp do konta bankowego pozwanego, z którego pokrywała bieżące wydatki na utrzymanie domu.

W związku z pobytem pozwanego za granicą ciężar prowadzenia domu spoczywał głównie na powódce. Powódka sprzątała, robiła zakupy, gotowała, zajmowała się wychowywaniem dzieci. Prace domowe powódka wykonywała albo przed pracą, gdy miała na popołudniową zmianę lub po pracy gdy zaczynała pracę rano.

Pozwany kiedy przyjeżdżał do kraju pomagał powódce w utrzymaniu domu, zabierał też dzieci na zakupy.

dowód:

- zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

- zeznania świadka K. L., k. 145,

- zeznania świadka B. G. (1), k. 145,

- zeznania świadka B. G. (2), k. 145,

- częściowo zeznania świadka E. C.,

- częściowo zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181,

- częściowo zeznania pozwanego, k.181.

Wraz ze stronami i ich dziećmi w lokalu mieszkalnym na os. (...) mieszkała matka pozwanego M. G.. Miała do dyspozycji jeden tzw. mały pokój. Utrzymywała się z renty wysokości ok. 600 zł. Nie pomagała finansowo powódce, ani pozwanemu, sama też o taką pomoc nie prosiła. W okresie kiedy dzieci stron były małe matka pozwanego pomagała czasem powódce w opiece nad nimi. Odbierała je i przyprowadzała ze szkoły, podawała posiłki, gdy powódka była w pracy. Nie było tak żeby matka pozwanego prowadziła za powódkę dom, czy wychowywała za nią jej dzieci. M. G. zmarła w lutym 2008 r.

dowód:

- zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

- zeznania świadka K. L., k. 145,

- zeznania świadka B. G. (1), k. 145,

- zeznania świadka B. G. (2), k. 145,

- częściowo zeznania świadka E. C.,

- częściowo zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181,

- częściowo zeznania pozwanego, k.181.

W trakcie związku strony przeprowadziły remont mieszkania na os. (...) w K.. Remont ten obejmował remont łazienki, malowanie ścian, wymianę podłóg w kuchni i przedpokoju, zakup sprzętu AGD. Na potrzeby prowadzonego remontu powódka zakupywała w markecie budowlanym, w którym pracowała armaturę, farby, płytki, dywan, lampy. Koszt zakupu w.w. przedmiotów wynosił około 4.500 zł. Powódka jako pracownik sklepu dokonywała zakupu tego towaru za upustem wynoszący ok. 70%.

Na potrzeby związane remontem mieszkania powódka zaciągnęła wspólnie z pozwanym w 2003 r. w Banku (...) S.A. w W. kredyt mieszkaniowym własny kąt w wysokości 23.000 zł.

dowód:

- zaświadczenie Banku (...) z dnia 14.07.2015 r., k. 152,

- zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

- zeznania świadka K. L., k. 145,

- zeznania świadka B. G. (1), k. 145,

- zeznania świadka B. G. (2), k. 145,

- częściowo zeznania świadka E. C.,

- częściowo zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181,

- częściowo zeznania pozwanego, k.181.

W 2011 r. powódka rozwiązała swoją polisę na życie w Towarzystwie (...). Cześć otrzymanych z tego tytułu środków finansowych w kwocie ok. 13.000 zł powódka przekazała pozwanemu na zakup mieszkania na ul. (...). Powódka pomagała także pozwanemu finansowo w spłacie zaciągniętego przez niego kredytu na zakup w.w. mieszkania dokładając własne pieniądze rzędu kilkuset złotych do spłacanych rat.

d owód:

- wiadomość e – mail, k,116 -117,

- zeznania świadka K. L., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181.

Pozwany jest właścicielem wszystkich trzech wyżej opisanych lokali. Nadal spłaca kredyt mieszkaniowy zaciągnięty w Banku (...) S.A. w W. na zakup mieszkania położnego przy ul. (...).

Oba lokale położone na ul. (...) w K. po ich wyremontowaniu zostały przez pozwanego wynajęte. Umówiony czynsz najmu lokalu nr (...) stanowi 1.100 zł miesięcznie, kwota czynszu najmu za lokal nr (...) wynosi 1.350 zł.

dowód:

- wydruk z kw nr (...), k.l 17 – 21,

- wydruk z kw nr (...), k. 22 – 26.

- umowa najmu lokalu mieszkalnego z dnia 1.04.2014 r., k. 39 – 43,

- umowa najmu lokalu mieszkalnego z dnia 19.05.2014 r., k. 44 – 48,

- umowa kredytu – kredyt mieszkaniowy własny kąt hipoteczny z oprocentowaniem zmiennym z dnia 29.11.2013 r., k. 65 - 77,

- zawiadomienia (...) z dnia 4.12.2013 r., 15.04.2014 r., 15.05.2014 r., 17.11.2014 r., k. 78 – 81.

Jesienią 2014 r. pozwany wyprowadził się z mieszkania na os. (...). W styczniu 2015 r. strony przestały wspólnie mieszkać. Na kilka lat przed rozstaniem relacje powódki i pozwanego uległy pogorszeniu. Pozwany miał do powódki zastrzeżenia, że nie spełnia jego oczekiwań, że nie jest już kobietą jego życia. Powódka chciała utrzymać z związek z pozwanym, myślała że przejdą kryzys w ich związku, że wszystko się między nimi ułoży.

dowód:

- zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

- zeznania świadka K. L., k. 145,

- zeznania świadka B. G. (1), k. 145,

- zeznania świadka B. G. (2), k. 145,

- częściowo zeznania świadka E. C.,

- częściowo zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 – 181,

- częściowo zeznania pozwanego, k.181.

Hobby powódki jest jazda konna. W 2005 r. powódka brała wspólnie z dziećmi lekcje jazdy konnej. Przez krótki okres po tym dzierżawiła konia z inną osobą. Z tego tytułu płaciła 150 zł miesięcznie. Od 2011 r. powódka jeździ konno kilka razy w miesiącu. Z uwagi na pomoc w utrzymaniu koni miała z tego tytułu zniżkę. Za jazdę płaciła ok. 50 zł.

Oprócz jazdy konnej powódka lubi wyjeżdżać na wycieczki. Są to zwykle krótkie jednodniowe wyjazdy ze znajomymi w góry. Wyjazdy te odbywała kilka razy do roku, co średnio co dwa miesiące w weekendy. Bywało, że zabierała na nie ze sobą także córkę. Syn powódki nie wyrażał zainteresowania tymi wycieczkami i z powódką nie jeździł.

Poza wyjazdami rekreacyjnymi powódka wyjeżdżała na wyjazdy integracyjne z pracy. Na kilka takich wyjazdów zabrała ze sobą pozwanego i dzieci.

Strony nie wyjeżdżały wspólnie na wakacje. W okresie wakacyjnym powódka zabierała dzieci głównie do swoich rodziców do R..

dowód:

- zeznania świadka K. H., k. 144 – 145,

- zeznania świadka K. L., k. 145,

- zeznania świadka W. T., k. 145,

- zeznania świadka B. G. (1), k. 145,

- zeznania świadka B. G. (2), k. 145,

- częściowo zeznania świadka E. C., k. 145,

- częściowo zeznania świadka M. J., k. 145,

- zeznania powódki, k. 180 - 181,

- częściowo zeznania pozwanego, k.181.

Ustalenia stanu faktycznego zostały oparte na dowodach z dokumentów urzędowych i prywatnych oraz uzupełniająco z zeznań świadków K. H., K. L., W. T., B. G. (1), B. G. (2), E. C., M. J., oraz przesłuchania stron. W ocenie Sądu dokumenty urzędowe jako sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy w zakresie ich działania stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Brak było również przesłanek do kwestionowania autentyczności przedstawionych przez strony dokumentów prywatnych.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom powódki oraz świadków K. L., K. H. oraz W. T. oceniając je jako logiczne, w istotnych fragmentach stanowcze i spójne. Trzeba podkreślić, że zeznania te były wyważone, cechowała je obiektywność, miały także odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym zebranym w sprawie. Osoby te przedstawiły w sposób koherentny i wiarygodny charakter relacji jakie łączyły powódkę z pozwanym, sposób w jaki strony prowadziły swój dom i gromadziły majątek, w szczególności na kim spoczywał główny obowiązek dbania o dzieci i mieszkanie, jak też w jaki sposób były pozyskiwane i gospodarowane środki na utrzymanie stron i ich dzieci. Zeznania te nie potwierdziły okoliczności jakoby pozwana miała zaniedbywać obowiązki domowe, aby nie gotowała, nie sprzątała, czy nie zajmowała się dziećmi. Wprost przeciwnie wynika z nich, że pozwana była dobrą matka, interesowała się zarówno dziećmi jak i domem, robiła zakupy, gotowała obiady, prała, sprzątała, zabierała dzieci na wakacje. Zarobione pieniądze przeznaczała na utrzymanie mieszkania oraz zakup żywności, odzieży, pomoce do szkoły dla dzieci. Niewielka część budżetu domowego była przeznaczana przez powódkę na jej hobby jakim była jazda konna oraz na jednodniowe wycieczki górskie, które odbywała parę razy w roku. W ocenie Sądu nie ujawniły się żadne okoliczności pozwalające na zakwestionowanie wiarygodności zeznań tych osób.

Zeznania powódki zasługiwały na wiarę w całości. Miały charakter spontaniczny i szczery. Wszelkie kwestie związane ze związkiem stron, w szczególności w zakresie podziału obowiązków jaki panował w ich rodzinie, oraz przyczynienia się do powstania majątku, wyjaśniała, w sposób logiczny i rzeczowy. Zeznania te korespondowały z całością zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności z zeznaniami w.w. świadków, jak też ze zgromadzonymi dokumentami. Z zeznań tych także jednoznacznie wynika, iż powodem rozstania stron było zachowanie pozwanego, który przestał traktować powódkę jako swoją życiowa partnerkę, wyprowadził się ze wspólnie zajmowanego lokalu, a później kazał powódce go opuścić. Nie potwierdziły się twierdzenia pozwanego, aby strony pozostawały ze sobą w związku jedynie ze względu na dobro ich dzieci. Treść dołączonej korespondencji mailowej prowadzonej pomiędzy stronami jednoznacznie wskazuje, ze strony były ze sobą emocjonalnie związane darzyły się dużym uczuciem. Powódka chciała w by ich związek trwał nadal, z czym nie godził się pozwany.

Do zeznań świadków E. C. i M. J. należało podejść z dużą ostrożnością, bowiem osoby te wykazują duże emocjonalne zaangażowanie w toczący się spór, w tym również na etapie postępowania sądowego. Widoczne jest, iż świadkowie ci starają się uwiarygodnić twierdzenia pozwanego i przedstawić okoliczności przemawiające za odmową przyznania słuszności żądaniu powódki, jednakże zeznania te nie mogą być uznane do końca za przekonywujące. W szczególności Sąd nie dał wiary ich twierdzeniom jakoby dom na os. (...) w K. prowadziła za powódkę matka pozwanego M. G., by ona też wychowywała za nią dzieci stron. Okoliczności te nie zostały w żaden sposób potwierdzone w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Podobnie ostrożnie należało podejść do zeznań świadków B. G. (1) i B. G. (2) – dzieci stron. Po ich zachowaniu, szczególnie syna stron, który rozpłakał się składając zeznania, widać było, że świadkowie Ci bardzo przeżywają rozstanie rodziców, a także prowadzony pomiędzy nimi proces. Ocenić należy, że oboje świadkowie zeznawali w warunkach silnego wewnętrznego konfliktu wywołanego sporem istniejącym pomiędzy ich rodzicami. Na część pytań, szczególnie związanych z sposobem gospodarowania środkami finansowymi w ich domu nie potrafili udzielić odpowiedzi.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego w zakresie, w którym znalazły one potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym, co do pozostałej części Sąd odmówił im wiarygodności. W szczególności Sąd uznał za niewiarygodne zeznania pozwanego dotyczące wzajemnych relacji z powódką, szczególnie, że powodem, dla którego przez tak długi okres czasu trzymywali związek było jedynie dobro ich dzieci. Nie polegają także na prawdzie twierdzenia pozwanego, aby powódka źle zajmowała się synem i córką, być nie dbała o dom, aby to on wyłącznie łożył na utrzymanie domu i dzieci. Nie zasługują również na wiarę zeznania pozwanego jakoby jego matka pomagała mu finansowo w spłacie kredytu zaciągniętego na zakup lokalu na os. (...) pokrywając co miesiąc ze swojej skromnej renty połowę raty, w sytuacji gdy jak twierdzą świadkowe M. J. i E. C. była ona zwolniona przez pozwanego ze wszystkich opłat za mieszkanie.

Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego ds. szacowania wartości nieruchomości wobec bezsporności wartości lokalu przy ul. (...) w oraz lokalu mieszkalnego położonego na os. (...) w K..

Sąd zważył, co następuje:

W piśmie z dnia 28 sierpnia 2015 r. powódka ograniczyła żądanie pozwu do kwoty 295500 zł. zrzekając się roszczenia w zakresie cofniętym. Uznając, że częściowe cofnięcie pozwu nie budzi wątpliwości z punktu widzenia art. 203 par. 4 k.p.c. na zasadzie art. 355 par. 1 k.p.c. postanowiono jak w pkt I sentencji.

W zakresie podtrzymanym powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Kwestia rozliczeń pomiędzy konkubentami była już wielokrotnie przedmiotem rozważań w piśmiennictwie oraz w orzecznictwie, lecz nie został dotychczas wykształcony jednolity pogląd, według jakich zasad powinny następować tego rodzaju rozliczenia. Wyjaśnione zostało jedynie w sensie negatywnym, że do stosunków między konkubentami, nawet wówczas, kiedy konkubinat realizowany jest, jako związek treściowo odpowiadający związkowi małżeńskiemu, nie można stosować odpowiednio przepisów o stosunkach majątkowych małżeńskich. Takie stanowisko, zapoczątkowane uchwałą z dnia 2 lipca 1955 r . (II CO 7/55, OSNCK 1956/3/72), nadal pozostaje aktualne w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uchwałę z dnia 30 stycznia 1970 r., III CZP 62/69, LEX nr 6659; uchwałę z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85, OSN 1987/2/6; wyrok z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 32/2000, OSNC 2000/12/222).

W odróżnieniu od związku małżeńskiego, będącego instytucją prawną, związek nieformalny sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze prawnomajątkowym między osobami, które w związku takim pozostają. Jeśli między partnerami w takim związku powstają stosunki prawnomajątkowe, prawa i obowiązki stąd wynikające oceniać należy na podstawie przepisów właściwych dla tych stosunków.

Przyjmując w ten sposób koncepcję kazuistyczną, jako podstawę rozliczeń stosunków między konkubentami po ustaniu konkubinatu, Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeń wskazywał przepisy, które posłużyć mogą w konkretnej sytuacji dla rozwiązania sporów majątkowych między byłymi partnerami. I tak, w powołanej wcześniej uchwale z dnia 30 stycznia 1985 r. dopuścił możliwość stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności, później jednak możliwość taką ograniczył do rzeczy nabytych przez konkubentów na współwłasność, natomiast rozliczenie z tytułu wspólnego wzniesienia przez konkubentów budynku na gruncie stanowiącym własność wyłącznie jednego z nich, bądź z tytułu dokonania innych wspólnych nakładów na taką nieruchomość wyłączył z zakresu postępowania o zniesienie współwłasności (np. niepub. postanowienia SN z dnia 1 kwietnia 1998 r., II CKN 684/97 i z 6 października 2004 r., II CK 47/04 oraz wyrok z dnia 21 listopada 1997 r., I CKU 155/97, Prok. i Pr. 1998/5/30). W innych orzeczeniach wskazywano na możliwość zastosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (wyrok SN z dnia 26 czerwca 1974 r., III CRN 132/74, LEX nr 7537 i z dnia 16 maja 2000 r., IV CKN 32/00, wyrok SA w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2011 r., I ACa 1049/10, LEX nr 824321). Tak zróżnicowane poglądy prezentowane na przestrzeni lat w orzecznictwie uzupełnić należy uwagą, że w piśmiennictwie rozważane są i inne koncepcje możliwych zasad rozliczeń, zawierające propozycje zastosowania przepisów o spółce cywilnej, o umowie zlecenia, o wynagrodzeniu za pracę, czy też o roszczeniach uzupełniających, przewidzianych w art. 224-231 k.c., gdy jedno z konkubentów łożyło na majątek odrębny drugiego. Z analizy przedstawionych poglądów płynie wniosek, że akceptując kazuistyczną koncepcję rozstrzygania sporów wynikających ze stosunków majątkowych między konkubentami, skupić się należy na specyfice konkretnych okoliczności faktycznych i roszczeń zgłaszanych przez konkubentów i poszukiwać najwłaściwszych w danym wypadku ram prawnych, godząc się na konieczność stosowania przepisów normujących określone stosunki jedynie w sposób odpowiedni (por. wyrok SN z dnia 22 czerwca 2007 r., V CSK 114/07, LEX nr 442549).

Nie ma zatem uniwersalnej podstawy prawnej rozstrzygnięć spraw majątkowych konkubentów, co prowadzi do indywidualnego poszukiwania w każdej sprawie adekwatnej podstawy rozliczeń partnerów.

W niniejszej sprawie – zdaniem Sądu – do rozliczeń majątkowych między byłymi konkubentami najwłaściwsze są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (nienależnym świadczeniu). W oparciu o taką podstawę prawną rozliczenia domagała się też powódka.

Przesłanką dochodzenia roszczenia na podstawie art. 405 k.c. jest uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej, a na podstawie art. 410 k.c., m.in. nie osiągnięcie celu świadczenia. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem nauki i judykatury przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować wtedy, gdy brak innej podstawy prawnej, na jakiej możliwe byłoby przywrócenie równowagi majątkowej, naruszonej bez prawnego uzasadnienia, jak również wtedy, gdy inne środki połączone są z większymi trudnościami (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 27 kwietnia 1995 r. III CZP 46/95, OSNC 1995/7-8/114). Rozliczenia pomiędzy byłymi konkubentami mogą przybierać postać rozliczeń wyrównawczych, związanych z przyczynieniem się przez jednego z nich do powiększenia majątku drugiego. W szczególności przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mają zastosowanie, gdy brak umownej lub deliktowej podstawy uwzględnienia roszczenia o zwrot nakładów dokonanych na majątek jednego z konkubentów przez drugiego partnera, chyba że szczególne okoliczności faktyczne sprawy wskazują na istnienie innej podstawy prawnej tych rozliczeń (por. orzeczenia SN z dnia 30 września 1966 r. III PZP 28/66, OSNCP 1967/1/1; z dnia 30 stycznia 1970 r. III CZP 62/69, niepubl.; z dnia 27 czerwca 1996 r. III CZP 70/96, OSNC 1996/11/145; z dnia 26 czerwca 1974 r. III CRN 132/74, niepubl. i z dnia 16 maja 2000 r. V CKN 32/00, OSNC 2000/12/222).

W rozpatrywanej sprawie istotne jest w pierwszej kolejności ustalenie, czy istniało porozumienie stron i co ono obejmowało. Porozumieniem stron powinna być objęta podstawa świadczenia, w tym sensie, że odbiorca świadczenia powinien znać cel świadczącego i przez przyjęcie świadczenia dać wyraz, że go aprobuje. Nie jest to jednak porozumienie składające się na treść czynności prawnej, lecz porozumienie tylko co do podstawy prawnej świadczenia. Gdyby porozumienie takie miało stanowić czynność prawną, to w razie nieosiągnięcia celu miałyby zastosowanie przepisy o odpowiedzialności za niewykonanie zobowiązania, a nie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Strony nie muszą zawierać porozumienia (umowy) co do zwrotu świadczenia, skoro zwrot ten możliwy jest na podstawie art. 410 § 2 k.c.

Nieosiągnięcie celu świadczenia zachodzi wszędzie tam, gdzie celem świadczenia było otrzymanie zamierzonego ekwiwalentnego świadczenia od odbiorcy, który nie był zobowiązany do jego spełnienia i cel ten nie został osiągnięty. Chodzi o to, aby na podstawie ogólnych zasad wykładni można było stwierdzić istnienie między stronami porozumienia woli, z którego treści wynika, że odbiorca otrzymuje świadczenie tylko ze względu na oczekiwany cel. Porozumienie co do podstawy prawnej świadczenia nie jest uważane za czynność prawną, zwłaszcza zdatną do wysuwania roszczeń. Jeżeli celem świadczenia w postaci przekazania pieniędzy na zakup mieszkania i jego wyposażenie było pozostawanie stron w nieformalnym związku partnerskim, to jego brak (utrudniający kontynuowanie związku) wskazuje na istnienie między stronami porozumienia woli odnoszącego się do podstawy tego świadczenia. Roszczenie znajduje w tym zakresie podstawy w treści art. 410 § 2 k.c.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowania dowodowe prowadzi do wniosku, że celem, dla którego powódka pomagała pozwanemu finansowo, pokrywając raty za zakup przez niego nieruchomości, jaki i wkładem osobistej pracy, było pozostawanie stron w nieformalnym związku partnerskim cechującym się trwałością. Powódka nie czyniłaby tego, gdyby wiedziała, że ustanie wspólne pożycie stron. Skoro cel świadczenia, tj. pozostawanie stron w związku partnerskim, odpadł – pozwany bezpodstawnie wzbogacił się kosztem powódki o odpowiednią część wartości tych składników majątkowych, które nabył wprawdzie we własnym imieniu i za środki finansowe wprawdzie samodzielnie zarobione, ale których zarobienie ułatwiła mu okoliczność, że powódka, pomimo że również pracowała, przejęła na siebie zasadniczy ciężar opieki i wychowania dzieci i zajmowania się gospodarstwem domowym oraz udzielała pozwanemu pomocy przy prowadzeniu działalności. W trakcie trwania związku stron pozwany zakupił także we własnym imieniu dwa lokale przy ul. (...), przy czym lokal nr (...) nabył za gotówkę pochodzącą ze wspólnie zgromadzonych z powódką środków finansowych, zaś lokal nr (...) częściowo za kredyt i częściowo za gotówkę przekazaną mu przez powódkę w kwocie 13.000 zł na wkład własny. Środki finansowe za, które pozwany zakupił w.w. lokale nie pochodzą wbrew jego twierdzeniom włącznie z jego własnej pracy. Powódka w zasadzie przez cały czas pozostawania stron w związku partnerskim pracowała zawodowo, swoje zarobki przeznaczała na prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego i wychowanie dzieci. Nawet jeśli w późniejszym okresie związku stron, kiedy pozwany zaczął pracować za granicą, jej zarobki były niższe od pozwanego, to z całą pewnością osobistą pracą jaką wnosiła na prowadzenie domu i wychowanie dzieci stron, przyczyniała się do powiększenia majątku przez pozwanego. Dzięki temu, że powódka zaakceptowała taki sposób rozłożenia obowiązków pomiędzy stronami związany z prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci pozwany mógł przez szereg lat mógł pracować za granicą i dzięki tej pracy uzyskać środki finansowe na pokrycie kosztów zakupu lokali mieszkalnych. Nie ulega wątpliwości, że powódka wspierała pozwanego pod każdym względem, zarówno przez przekazywanie mu własnych środków pieniężnych, jak też ponosząc praktycznie cały ciężar utrzymania i prowadzenia domu oraz wychowania ich dwójki dzieci. Nie było też tak jak twierdził pozwany, że powódka swoje środki finansowe przeznaczała włącznie na własne potrzeby, głównie hobby – jazdę konną oraz wycieczki. Koszty jakie z tego tytułu ponosiła powódka nie były wysokie mając na uwadze, że powódka pomagała w utrzymaniu koni i z tego tytułu miała zniżkę na jazdę konną. Zarzucane jej wycieczki polegały na jednodniowych wyjazdach w góry, których koszt również nie był wysoki. Trudno odmówić powódce prawa do takiego sposobu spędzania wolnego czasu, tym bardziej że miały one charakter sporadyczny, kilka razy do roku.

Jako nakład powódki na zakup lokalu przy ul. (...) należy potraktować kwotę 13000 zł. przekazaną przez powódkę pozwanemu, a pochodzącą z likwidacji polisy na życie w Towarzystwie (...). Nadto w okresie trwania związku pomiędzy stronami została spłacona kwota 4500 zł. kapitału kredytu zaciągniętego na zakup tego lokalu (okoliczność bezsporna: rozprawa w dniu 22 kwietnia 2015 r. czas rozprawy 00:33:23) i uznać należy – uwzględniając powyżej powołane okoliczności dotyczące podziału obowiązków i czynności stron w trakcie trwania pomiędzy nimi związku - że wkład powódki w uzyskanie środków przeznaczonych na tę spłatę wynosi 50%, czyli obrazuje go kwota 2250 zł. Sumując kwoty 13000 + 2250 uzyskuje się kwotę wzbogacenia pozwanego kosztem powódki w wysokości 15250 zł. Uwzględniając jednak okoliczność, że powódka żądała w tym zakresie zwrotu kwoty tylko 15000 zł. zgodnie z art. 321 par. 1 k.p.c. zasądzeniu podlegać mogła jedynie kwota 15000 zł.

Co do lokalu przy ul. (...) w należy uwzględnić, że cena została zapłacona jeszcze w trakcie trwania związku stron. K. wynosi 216.000 zł. Uznać należy – uwzględniając powyżej powołane okoliczności dotyczące podziału obowiązków i czynności stron w trakcie trwania pomiędzy nimi związku - że wkład powódki w uzyskanie środków przeznaczonych na tę spłatę wynosi 50%. Skoro w chwili obecnej wartość nabytego za ten nakład składnika – mieszkania przy ul. (...), uzasadniona jest ocena, że pozwany jest wzbogacony kosztem powódki o wartość połowy tego składnika, a zatem o kwotę 108000 zł.

W trakcie trwania z powódką nieformalnego związku partnerskiego pozwany nabył we własnym imieniu nadto nieruchomość lokalową położoną os. (...) w K. w 1998 r. Cena zakupu lokalu na os. (...) w K. stanowiąca kwotę 19.466 zł została w przeważającej części pokryta z zaginiętego przez pozwanego oraz jego matkę kredytu bankowego. Lokal ten został kupiony przez pozwanego na korzystnych warunkach bowiem jego cena stanowiła 20% jego wartości rynkowej. Cena sprzedaży na takim poziomie została ukształtowana przez sprzedającego, pozwanemu nie została udzielona bonifikata przez Gminę lub spółdzielnię, nieruchomość zakupił od osoby prywatnej. Ostatecznie kredyt został spłacony w roku 2003 r., przy czym środki na ten cel pochodziły wspólnie od pozwanego i powódki. Aktualna wartość lokalu mieszkalnego położonego na os. (...) w K. wynosi 300.000 zł. Ustalenie zakresu wzbogacenia, jakie w związku z zakupem tego lokalu powstało po stronie powoda wymaga uwzględnienia, że na obecną wartość tego lokalu składają się koszty jego zakupu oraz koszty wykonanego w lokalu remontu. Na koszty remontu składały zakupy powódki w kwocie 4500 zł. oraz kredyt zaciągnięty łącznie przez powoda i pozwaną w kwocie 23000 zł. a zatem w sumie kwota 27500 zł.). Jako wzbogacenie po stronie pozwanego można traktować połowę powyższego nakładu w postaci remontu a zatem kwotę 13750 zł. Natomiast dla celów wyliczenia wysokości wzbogacenia pozwanego pozostającego w związku z samym zakupem lokalu należy przyjąć aktualną wartość tego lokalu pomniejszoną o wartość powyższego nakładu na remont a zatem kwota 272500 zł. Zakup mieszkania nastąpił za kwotę 19466 zł. przy czym nastąpił on z 80% bonifikatą. Fakt udzielenia bonifikaty nie pozostawał w jakimkolwiek związku z pozostawianiem stron w związku nieformalnym ani z jakimikolwiek działaniami powódki, zatem nie istnieje uzasadnienie do tego aby powódka w korzyści wynikającej z tej bonifikaty w jakikolwiek sposób partycypowała. Zatem przy ustalaniu wielkości wzbogacenia powoda będącego skutkiem istnienia pomiędzy stronami związku nieformalnego należy jako podstawę przyjąć 20% aktualnej wartości mieszkania (pomniejszonej – o czym wyżej była mowa - wartość nakładów na remont, które podlegają odrębnemu rozliczeniu) a zatem (272500 zł. x 20%) kwota 54500 zł. Uwzględnić nadto należy, że na zapłaconą cenę za lokal (tj. kwotę 19466 zł.) złożyły się

- 15500 kredytu wspólnego pozwanego i jego matki (7750 zł. od pozwanego)

- 2000 zł. matki powoda

- 1966 zł. wspólnie przez powódkę i pozwanego

Matka pozwanego poniosła na pokrycie ceny nakłady w łącznej kwocie 9750 zł., na którą składają się kwota 7740 zł. udziału w spłacie kredytu i kwota 2000 zł. Natomiast ze strony pozwanego (a pośrednio i pozwanej, skoro – o czym już wyżej była mowa – gromadzenie przez pozwanego środków potrzebnych na zapłatę ceny i spłatę kredytu – ułatwił fakt pozostawania przez strony w związku nieformalnym) nakład na pokrycie ceny wynosił kwotę 9716 zł. Cena pokryta zatem została w połowie przez matkę pozwanego a w połowie ze środków, do których powstania przyczynili się pozwany i powódka. Zatem uznać należy, że jako wzbogacenie wynikające z istnienia związku pomiędzy stronami można potraktować 50% z kwoty 54500 zł. (tj. 20% z aktualnej wartości lokalu pomniejszonej o nakład na remont) czyli kwota 27250 zł. W zakresie 50% tej kwoty, a zatem kwota 13625 zł., pozwany jest wzbogacony kosztem powódki.

Sumując powyższe kwoty (13625 zł. + 13750 zł. + 108000 zł. + 15000 zł. ) uznać należało, że po stronie pozwanej istnieje bezpodstawne wzbogacenie kosztem powódki, którego wielkość obrazuje kwota 136625 zł. W konsekwencji kwotę tę zasądzono na rzecz powódki w pkt II sentencji na podstawie wyżej powołanych przepisów, oddalając w pkt III powództwo w dalej idącym zakresie jako bezzasadne.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 par. 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. uwzględniając okoliczność, że termin spełnienia roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie nie wynika z ustawy ani z czynności prawnej, a powódka nie dokonała przedprocesowego wezwania do zapłaty. W konsekwencji jako wezwanie do zapłaty potraktowano doręczony pozwanemu w dniu 3 stycznia 2015 r. pozew w niniejszej sprawie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie zasądzono poczynając od dnia 4 stycznia 2015 r. tj. od dnia następnego po dniu wezwaniu do zapłaty.

O wzajemnym zniesieniu kosztów postępowania orzeczono w pkt IV sentencji mając na względzie okoliczność, że powództwo zostało uwzględnione jedynie w części a jego wysokość zależna była w znacznym zakresie od okoliczności ocennych.