Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach IX Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogusław Sędkowski (spr.)

Sędziowie: SSO Leszek Grzesiak

SSR del. Grzegorz Iwoła

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Misztal

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Kielcach Renaty Orłowskiej

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2014 roku

sprawy S. C.

oskarżonego o przestępstwo z art. 286 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Opatowie

z dnia 14 lutego 2014 roku sygn. akt VII K 31/13

na podstawie przepisów art. 437 § 1 kpk, art. 456 i art. 636 § 1 kpk

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.  kosztami procesu związanymi z postępowaniem odwoławczym obciąża Skarb Państwa i oskarżyciela posiłkowego P. M..

Sygn. akt IX Ka 822/14

UZASADNIENIE

Prokuratura Rejonowa w Opatowie oskarżyła S. C. o to, że w dniu 03 marca 2011 roku w miejscowości W.woj. (...)doprowadził P. M.prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) M. P.i J.– Spółka Jawna z siedzibą przy (...)w W.do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 27.450,20 złotych stanowiących kwotę niezapłaconej faktury VAT za dostarczoną paszę dla zwierząt, który we wskazanym dniu, działając w swoim imieniu, zawarł z pokrzywdzonym podmiotem umowę kupna, bez zamiaru wywiązania się z przyjętych na siebie zobowiązań wynikających z tej umowy, wprowadzając tym samym P. M.w błąd co do tej okoliczności.

Tak opisany czyn Prokurator zakwalifikował jako przestępstwo z art. 286 § 1 kk.

Wyrokiem z dnia 14 lutego 2014 roku wydanym w sprawie VII K 31/13 Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim VII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Opatowie na podstawie art. 414 § 1 kpk w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 kpk uniewinnił oskarżonego od popełnienia czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia i na podstawie art. 632 pkt 2 kpk kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Przedmiotowym wyrokiem Sąd, powołując się na przepis art. 632 pkt 2 kpk w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 kpk i § 14 ust. 2 pkt 3 i pkt 4 oraz § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013r., poz. 461) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonego kwotę 1092 złotych tytułem poniesionych przez niego wydatków związanych z ustanowieniem w sprawie obrońcy.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli Prokurator Rejonowy w Opatowie i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Prokurator Rejonowy w Opatowie zaskarżył orzeczenie w całości na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 kpk orzeczeniu zarzucił:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia – tj. art. 7 kpk polegającą na tym, że Sąd I instancji dowolnie, wbrew zasadom prawidłowego rozumowania i wskazaniom wiedzy oraz doświadczenia życiowego ocenił zgromadzony materiał dowodowy uznając, iż nie da się na jego podstawie wykazać, że sprawca obejmował swoim bezpośrednim i kierunkowym zamiarem nie tylko wprowadzenie pokrzywdzonego w błąd, doprowadzenie go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem lecz także, że w momencie działania mającego na celu uzyskanie świadczenia, obejmował swym bezpośrednim i kierunkowym zamiarem okoliczność, że pokrzywdzony P. M. czyni to z niekorzyścią dla siebie, co w konsekwencji doprowadziło do uniewinnienia oskarżonego poprzez niewłaściwą, dokonaną z pominięciem istotnych okoliczności, interpretację dowodów w postaci m.in. opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów oraz będących podstawą jej opracowania dokumentów źródłowych w powiązaniu z zeznaniami pokrzywdzonego oraz wyjaśnieniami oskarżonego;

2.  będący konsekwencją podnoszonej powyżej obrazy przepisów prawa procesowego błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia i mający wpływ na jego treść, polegający na uznaniu - z naruszeniem tych samych zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego - że zebrany w sprawie materiał dowodowy wyklucza, aby oskarżony działał w zamiarze doprowadzenia pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem a tym samym, że nie wyczerpał on swoim zachowaniem znamion przestępstwa z art. 286 § 1 kk podczas, gdy logiczna ocena materiału dowodowego, w tym opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów oraz będących podstawą jej opracowania dokumentów źródłowych w powiązaniu z zeznaniami pokrzywdzonego i wyjaśnieniami oskarżonego prowadzi do wniosków odmiennych pozwalając na uznanie oskarżonego winnym popełnienia zarzucanego mu czynu.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnianiu apelacji skarżący podkreślił, że ocena dowodów zgromadzonych w sprawie nie jest prawidłowa i narusza zasady określone w art. 7 kpk, a tym samym wnioski płynące z tej oceny doprowadziły do nieprawidłowych ustaleń odnośnie winy oskarżonego. Z opinii biegłej z zakresu rachunkowości wynika jednoznacznie, że oskarżony nie miał możliwości wypełniania swoich zobowiązań z bieżących dochodów, a ich wysokość tym bardziej nie pozwalała na zaciąganie nowych zobowiązań, że spłata dotychczasowego zadłużenia była możliwa po sprzedaży znacznej części majątku ruchomego i nieruchomego, ale to skutkowałby znacznym utrudnieniem czy wręcz niemożnością prowadzenia dalszej działalności gospodarczej. Realna możliwość zapłaty pokrzywdzonemu istniała tylko do czasu zajęcia majątku ruchomego przez komornika ( główne zajęcia nastąpiły 07.11.2011r.) i to pod warunkiem zaniechania w tym okresie spłaty innych zobowiązań.

Nie do przyjęcia zdaniem skarżącego są zatem ustalenia sądu, że oskarżony miał przez pewien okres możliwości uregulowania zapłaty za zakupiony od pokrzywdzonego towar. Ponadto oskarżony zataił przez pokrzywdzonym informacje o swojej rzeczywistej sytuacji finansowej co miało kluczowe znaczenie dla podjęcia przez niego decyzji o zawarciu umowy z oskarżonym. W związku z powyższymi argumentami skarżący podkreślił, że zebrany w sprawie materiał dowody w żadnym wypadku nie pozwala na uniewinnienie oskarżonego.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, na podstawie art. 425 § 1 i 2 kpk i art. 44 kpk, zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mogący mieć wpływ na jego treść polegający na wyrażeniu błędnego poglądu, iż dowody zebrane w sprawie i ustalone na ich podstawie okoliczności nie uzasadniają przypisania oskarżonemu zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu, w szczególności przez nieuzasadnione i dowolne przyjęcie, iż z opinii biegłej z zakresu rachunkowości R. F. wynika, iż oskarżony miał możliwość uregulowania zobowiązania na rzecz P. M. w sytuacji, kiedy końcowe wnioski płynące z opinii są warunkowe - a mianowicie, iż oskarżony miał możliwość uregulowania zobowiązania pod warunkiem, że nie regulowałby innych wymagalnych już zobowiązań lub że spłaty długu dokonałby ze sprzedaży innych składników majątkowych mimo, iż taka sprzedaż byłaby niecelowa i prowadziłaby do likwidacji gospodarstwa, a oskarżony już w momencie zaciągania zobowiązań u pokrzywdzonego nie miał płynności finansowej i wymagalne zobowiązania na kwotę blisko 800 000 złotych.

Skarżący zarzucił także mającą wpływ na treść wyroku rażącą obrazę przepisów postępowania – art. 7 kpk poprzez przyjęcie, przekraczające swobodną ocenę dowodów, że zgromadzony materiał dowody pozwala na przyjęcie, iż oskarżony nie dopuścił się zarzucanego mu czynu.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz oskarżyciela posiłkowego kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego podkreślił, iż interpretacja wniosków końcowych opinii sporządzonej przez biegłą z zakresu rachunkowości dokonana przez sąd jest niewłaściwa. Wskazał, iż z opinii tej jasno wynika, iż oskarżony nie osiągał dochodów pozwalających mu na regulowanie w całości istniejących już zobowiązań, a zaciąganie nowych mogło być dokonywane tylko przy założeniu, że zostaną one spłacone ze sprzedaży posiadanego majątku. Tym samym uregulowanie z bieżącej działalności zaciągniętego wobec P. M. zobowiązania było niemożliwe i niewykonalne, a oskarżony mając świadomość tego faktu, nie poczynił żadnych prób sprzedaży nawet części swojego majątku na pokrycie zobowiązań. Z analizy opinii biegłej wynika też, że oskarżony stracił płynność finansową już przed zawarciem umowy z P. M. i już wtedy nie był w stanie wywiązywać się z zaciągniętych zobowiązań. Nie poinformował o tym pokrzywdzonego, jak również o tym, że toczą się przeciwko niemu postępowania egzekucyjne. Stanowisko sądu przyjmujące, że oskarżony mógł spłacić zobowiązanie ze sprzedaży nieruchomości również jest nie do przyjęcia, bowiem jak wynika z opinii biegłej sprzedaż nieruchomości byłby rozciągnięta w czasie, a nadto uniemożliwiłaby prowadzenie dalszej działalności gospodarczej. Tym samym oskarżony mając świadomość swojej sytuacji finansowej nie powinien zaciągać nowych zobowiązań, a czyniąc to wykazał się zamiarem oszustwa i tym samym wypełnił znamiona zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje nie są zasadnymi. Przedmiotem sporu są w tej sprawie są nie tyle ustalenia faktyczne, które w sumie nie są spornymi, ale ocena dowodów w ogóle a w szczególności interpretacja opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów.

Sąd pierwszej instancji oraz oskarżyciele w sposób zupełnie odmienny interpretują tę opinię. Oskarżyciele ( publiczny i posiłkowy) wskazali, że wnioski z opinii są warunkowe i podkreślają, że regulacja zaciągniętych zobowiązań, warunkowana była w czasie ich zaciągania zaniechaniem zapłaty innych zobowiązań lub regulowaniem zobowiązań kosztem majątku trwałego.

Z dowodu w postaci opinii biegłego, nie kwestionowanego przez strony wynika, że w trakcie zaciągnięcia zobowiązania będącego przedmiotem niniejszej sprawy, oskarżony znajdował się już w trudnej sytuacji finansowej, ponieważ posiadając znaczące ( około 800.000 złotych) zadłużenie, nie osiągał w tym czasie dochodów gwarantujących bieżącą spłatę zadłużenia bankowego i niezwłoczną regulację zobowiązań wynikających z prowadzonej działalności gospodarczej. Jednocześnie z opinii biegłego wynikało, że majątek oskarżonego znacznie przekraczał kwotę zobowiązań, więc spłata zadłużenia była możliwa i realna.

Sąd pierwszej instancji opierając ustalenia na tym samym dowodzie zasadnie podkreślił, że przestępstwo z art. 286 § 1 kk jest przestępstwem umyślnym i kierunkowym co oznacza, że oskarżonemu należy dowieść, że w czasie zawierania umowy handlowej jego sytuacja finansowa uniemożliwiała wykonanie świadczenia do którego się zobowiązywał a on miał tego świadomość, lub – że mając możliwość wywiązania się z zobowiązania wynikającego z zawartej umowy, z góry założył, że zobowiązania tego nie wykona.

W tej sprawie oskarżony w czasie zawarcia umowy o zakup paszy był już w trudnej sytuacji finansowej. Lawinowo narastały zobowiązania wobec banków przy nieracjonalnej postawie oskarżonego, który zobowiązań nie regulował, z wierzycielami nie porozumiewał się i w efekcie – generował egzekucję komorniczą, która mnożyła zobowiązania powiększane o znaczące koszty komornicze i odsetki od zobowiązań.

Z drugiej strony sąd pierwszej instancji słusznie ustalił ( czego strony nie kwestionują), że paszę, za którą oskarżony nie zapłacił, zakupił po to, by wykarmić hodowane stado świń (czego też strony nie kwestionują) i paszę tę do tego celu wykorzystywał do czasu zajęcia majątku, w wyniku zainicjowanej przez banki – wierzycieli, egzekucji komorniczej. Owa egzekucja komornicza, o czym wspomina w apelacji skarżący prokurator, polegająca na zajęciu znacznej części majątku trwałego, miała miejsce już po zawarciu przez oskarżonego umowy będącej przedmiotem niniejszego postępowania karnego.

Przy braku bezpośrednich dowodów wskazujących na wyczerpanie przez oskarżonego przesłanek przestępstwa z art. 286 § 1 kk w szczególności co do zamiaru jaki mu przyświecał – o zamiarze tym można wnioskować na podstawie innych okoliczności, właśnie takich jak sytuacja finansowa, podejmowane ( lub nie) działania zmierzające do wprowadzenia w błąd kontrahenta lub działania podjęte po dokonaniu transakcji ( tu dostawy produktu) np. natychmiastowa odsprzedaż towaru.

W tej sprawie, jak już wspomniano, oskarżony wykorzystał dostarczoną paszę zgodnie z przeznaczeniem. Nie podejmował czynności zmierzających do wprowadzenia w błąd kontrahenta. Nie stanowi w szczególności takich działań rozmowa oskarżonego z pokrzywdzonym przed zawarciem transakcji, w trakcie której pokrzywdzony widział rzeczywiście posiadany przez oskarżonego majątek, w tym hodowlę trzody chlewnej dla wykarmienia której dostarczona pasza miała być wykorzystana. Nie jest też prawdą, że oskarżony nie mógł wywiązać się z zaciągniętego zobowiązania. Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń sądu pierwszej instancji opartych o dowód z opinii biegłego, oskarżony mógł zobowiązania spłacić nie tylko wyprzedając majątek trwały ale także, przynajmniej część zobowiązań, z bieżących wpływów. W tej konkretnej sprawie należy ustalić, czy oskarżony chciał doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem właśnie pokrzywdzonego, nie zaś – czy miał zamiar spłacić inne swoje zobowiązania. Nie ma w sprawie dowodu wskazującego, że oskarżony działał z zamiarem niezapłacenia za paszę właśnie pokrzywdzonemu. Fakt, że do zapłaty w terminie nie doszło wynikł przede wszystkim z dokonania zajęć komorniczych, które w dużej mierze sparaliżowały działalność gospodarstwa. Do zajęć tych doszło jednak już po zawarciu transakcji będącej przedmiotem tej sprawy.

Nie można o zamiarze wprowadzenia w błąd domniemywać np. w oparciu o fakt niewywiązania się z zobowiązania. Przy braku dowodów bezpośrednich poszlaki wskazujące na zamiar sprawcy muszą zaś stanowić wzajemnie uzupełniający się łańcuch wykluczający możliwość innej interpretacji dowodów a co za tym idzie – dokonania innych ustaleń. W tej sprawie zebrane dowody nie dają podstawy do przyjęcia, że oskarżony ponad wszelką wątpliwość działał z bezpośrednim zamiarem doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzonego. Słusznie fakt ten dostrzegł sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok. Sąd odwoławczy dokonawszy rozważań wyżej przedstawionych – stanowisko to podziela, czego skutkiem jest utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

Wobec nieuwzględnienia, zmierzających do tego samego celu, apelacji oskarżycieli: publicznego i posiłkowego, koszty procesu związane z postępowaniem odwoławczym, stosownie do przepisu art. 636 § 1 i 2 kpk, ponoszą w równych częściach: Skarb Państwa ( co do apelacji oskarżyciela publicznego) i oskarżyciel posiłkowy.

SSR (del.) Grzegorz Iwoła SSO Bogusław Sędkowski SSO Leszek Grzesiak