Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 18 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Klesyk (spr.)

Sędziowie: SSO Rafał Adamczyk

SSR del. Hubert Wicik

Protokolant: st. sekr. sąd. Urszula Zielińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 września 2015 r. sprawy

z wniosku K. K. (1)

z udziałem R. K.

o stwierdzenie nabycia spadku po A. K.

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

z dnia 17 grudnia 2014 roku sygn. akt I Ns 69/12

postanawia : oddalić apelację , przyznać adwokatowi H. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim kwotę 445,40 (czterysta czterdzieści pięć 40/100) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, ściągnąć od R. K. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 300 ( trzysta ) złotych tytułem kosztów sądowych.

Sygn. akt II Ca 248/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 17 grudnia 2014 roku w sprawie I Ns 69/12 Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim w pkt I. stwierdził, że spadek po A. K., s. M. i G., zmarłym dnia 10 stycznia 2012 roku w L., ostatnio stale zamieszkałym w L., z ustawy nabył syn K. K. (1), s. A. i G. w całości – z dobrodziejstwem inwentarza; w pkt. II orzekł, że uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie; w pkt III. oddalił wniosek wnioskodawcy K. K. (1) o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania od uczestnika R. K.; w pkt IV. nakazał pobranie na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim od wnioskodawcy K. K. (1) kwotę 627,38 zł oraz od uczestnika R. K. kwotę 1208,40 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa; w pkt V. przyznał od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim na rzecz adwokata H. S. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w O. kwotę 442,80 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wnioskodawcy K. K. (1).

Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia:

A. K., syn M. i G. w dniu 12 kwietnia 1997 roku zawarł związek małżeński z G. K. (1), w dniu 16 listopada 1997 roku z tego związku urodził się K. K. (1), wyrokiem z dnia 25 czerwca 1999 roku wydanym w sprawie sygn.. akt I C 662/99 Sąd Okręgowy w Kielcach rozwiązał małżeństwo A. K. i G. K. (1) z winy A. K., a wykonywanie władzy rodzicielskiej nad synem K. K. (1) powierzył G. K. (1), zastrzegając dla ojca A. K. prawo odwiedzania syna w stanie trzeźwym oraz prawo interesowania się jego stanem zdrowia i wynikami w nauce. Nadto zasądzone alimenty na rzecz K. K. (1) od A. K. zostały podwyższone do kwoty 170 zł miesięcznie.

W wypadku drogowym w dniu 17 marca 1999 roku aleksy K. doznał złamania kostki bocznej podudzia prawego z dużym podwichnięciem w stawie skokowym. Założono mu opatrunek gipsowy podudziowy i bezwzględnie zakazano obciążania kończyny przez okres 6 tygodni. Przed upływem wyznaczonego terminu spadkodawca usunął jednak samodzielnie opatrunek i nie pozwolił na założenie nowego.

W dniu 21 kwietnia 2000 r. w wyniku kolejnego wypadku drogowego A. K. w wyniku kolejnego wypadku drogowego doznał złamania kości udowej i podudzia prawego, rany głowy, wstrząsu mózgu, krwawienia podapajęczynówkowego oraz podwinięcia w stawie skokowym prawym. Spadkodawca był wówczas leczony operacyjnie poprzez zespolenie odłamów kości udowej i piszczelowej. Następnie w 2001 r. na skutek powikłań trwałego braku zrostu A. K. był leczony operacyjnie zespoleniem gwoździem blokowanym.

A. K. trzykrotnie przebywał w szpitalu psychiatrycznym, tj. w okresach 3 marca 1998 r. – 13 marca 1998 r.; gdzie rozpoznano u niego uzależnienie alkoholowe oraz 25 czerwca 2000 r. – 21 listopada 2000 r. i 8 maja 2001 r. – 28 maja 2001 r., gdzie stwierdzono u niego także zespół psychoorganiczny w przebiegu uzależnienia alkoholem.

Decyzją lekarza rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 31 października 2000 r. A. K. został uznany za okresowo całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym. Nie stwierdzono natomiast jego niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz nie stwierdzono wskazań do rehabilitacji.. Stan zdrowia A. K. był identycznie oceniany w kolejnych decyzjach z dnia 2 października 2001 r. 16 października 2003 roku 13 października 2005 roku 1 października 2007 roku, 30 października 2008 roku oraz w decyzji z dnia 14 października 2010 roku wydanej na okres do października 2012 roku. W związku z wydanymi decyzjami, A. K. przysługiwało prawo do okresowej renty rolniczej.

A. K. od czasu rozwodu nie utrzymywał kontaktów z byłą żoną G. K. (2) oraz swoim synem K. K. (1). Jego syn także nie starał się utrzymywać jakichkolwiek relacji. Spadkodawca zamieszkiwał w tym czasie w L. jedynie ze swoją matką. Z kolei jego brat – uczestnik R. K. przebywał w Kanadzie i jedynie sporadycznie przyjeżdżał do Polski.

A. K. od czasu drugiego wypadku nie prowadził już gospodarstwa rolnego, które oddał w dzierżawę i utrzymywał się jedynie z renty rolniczej.

Spadkodawcę w znacznym stopniu wspierał jego brat R. K., który przesyłał mu pieniądze. Nadto uczestnik sfinansował remonty w domu spadkodawcy, założono centralne ogrzewanie, wykonano instalację elektryczną i hydrauliczną, wymieniono drzwi i okna, wykonano łazienkę, postawiono nową ścianę szczytną domu, wykonano płot oraz zakupiono m. in. pralkę, kuchenkę gazową i lodówkę. Z tych względów w dniu 6 lipca 2009 r. R. K. został zameldowany na pobyt stały w mieszkaniu A. K..

Następnie w dniu 18 lipca 2009 roku R. K. sporządził dokument potwierdzający jego zameldowanie, w którym zostało zawarte oświadczenie A. K., że w razie jego śmierci wszystko co jest w jego posiadaniu zostanie przekazane R. K.. Obecni przy tym byli matka spadkodawcy G. K. (3) i J. J., który potwierdził to swoim podpisem. Z kolei J. B. przyszedł dopiero po sporządzeniu tego dokumentu i wówczas także go podpisał. Tak sporządzony testament został podpisany również przez A. K.. Testament ten został otwarty i ogłoszony w przedmiotowej sprawie 27 lutego 2013 toku.

W dniu 7 lutego 2011 roku A. K. i R. K. zawarli umowę, w której spadkodawca oświadczył, iż w zamian za prace remontowe domu przekaże mu własność swoich dwóch działek zakupionych przez ich rodziców.

W dniu 18 grudnia 2011 r. A. K. w obecności świadków J. B., L. G. i J. J. złożył oświadczenie ostatniej woli, w którym do całości spadku powołał swojego brata R. K.. Powodem sporządzenia testamentu miała być obawa rychłej śmierci spadkodawcy spowodowana jego złym stanem zdrowia i niemożność własnoręcznego napisania testamentu. Z kolei motywem powołania do spadku brata R. K. było wsparcie finansowe udzielane spadkodawcy oraz zainwestowanie przez niego własnych środków na remont domu A. K..

W czasie składania powyższego oświadczenia A. K. leżał oraz informował świadków, iż jest potłuczony i ciężko mu oddychać, oraz żalił się na ból nóg, głowy, stawów, nadciśnienie. Spadkodawca był w tym dniu trzeźwy oraz nawiązywał normalny kontakt słowny.

Po śmierci A. K., J. B. dowiedział się od pracownika Urzędu Gminy w W. o konieczności spisania treści testamentu ustnego w celu zachowania jego ważności. W związku z powyższym poinformował o tym pozostałych świadków i w domu spadkodawcy, w ich obecności, spisał ostatnią wolę A. K., a następnie tak sporządzony dokument podpisał on oraz pozostali świadkowie. Testament ten został otwarty i ogłoszony w przedmiotowej sprawie w dniu 8 sierpnia 2012 roku.

W chwili ustnego składania oświadczenia dotyczącego ostatniej woli, tj. w dniu 18 grudnia 2011 roku A. K. był w stanie samodzielnie sporządzić testament pisemny. Nadto przebyte przez niego choroby, urazy narządów ruchu oraz uraz czaszkowo – mózgowy nie zagrażały mu w tym dniu śmiercią. Przed tą datą w poszczególnych okresach czasu funkcjonowanie spadkodawcy zmieniało się, tj. występowały okresy pogorszenia jak i poprawy. Nadto uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego oraz alkoholizm spadkodawcy nie sprzyjały krytycznej ocenie swojego stanu zdrowia, lecz lekceważeniem przez niego zachowań prozdrowotnych.

A. K. syn M. i G. ostatnio stale zamieszkały w L., zmarł w L. w dniu 10 stycznia 2012 roku. śmierć wnioskodawcy nastąpiła na skutek wypadku komunikacyjnego w czasie, gdy szedł do sklepu.

A. K. w chwili śmierci pozostawał rozwiedziony. Poza K. K. (1) spadkodawca nie miał innych dzieci, ani pozamałżeńskich ani przysposobionych, ani takie które zmarły przed nim. K. K. (1) nie zrzekł się dziedziczenia, nie został uznany za niegodnego dziedziczenia, jak tez nie składał oświadczenia o przyjęciu spadku i oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Sąd Rejonowy dał wiarę zeznaniom przedstawicielki ustawowej małoletniego wnioskodawcy, są one stanowcze i nie zawierają wewnętrznych sprzeczności, znajduj a potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków testamentu ustnego L. G., J. B., J. J.. Treść testamentu została stwierdzona w sposób prawidłowy. Sąd Rejonowy podzielił opinię biegłego ortopedę i psychiatry, gdyż były jasne, wewnętrznie spójne, wyrażone w nich wnioski stanowcze i wyważone.

A. K. pozostawił dwa testamenty z dnia 18 lipca 2009 roku i 18 grudnia 2011 roku. Jednakże żaden z nich nie okazał się ważny, a tym samym nie mogły one wyłączyć przepisów o dziedziczeniu ustawowym. Testament holograficzny musi być sporządzony w całości pismem ręcznym, a testament z dnia 18 lipca 2009 roku nie spełnia tego wymogu. Został wprawdzie był podpisany przez spadkodawcę, ale sporządził go R. K., co skutkuje nieważnością testamentu. Wykluczone było także potraktowanie go jako testamentu szczególnego, skoro w dniu 18 lipca 2009 roku nie istniała obawa rychłej śmierci spadkodawcy, ani nie zachodziły szczególne okoliczności uniemożliwiające lub bardzo utrudniające zachowanie formy zwykłej testamentu, a w szczególności związane ze stanem fizycznym, psychicznym, stopniem rozeznania i umiejętności w odniesieniu do pisma i formułowania tekstu, które wykluczałyby możliwość napisania testamentu własnoręcznego.

Testament z 18 grudnia 2011 roku spełniał wymagania odnośnie liczby świadków, jak też został zachowany termin do pisemnego stwierdzenia jego treści. Testament ten jednak musi być uznany za nieważny, gdyż nie zachodziła podstawa do sporządzenia testamentu szczególnego.

Z materiału dowodowego wynika, że nie zachodziły żadne obiektywne okoliczności które usprawiedliwiałyby subiektywne przekonanie spadkodawcy, że wkrótce umrze. Skoro testament ten należy uzna za nieważny, porządek dziedziczenia w niniejszej sprawie określają przepisy ustawy.

Spadek po A. K. przypadł jedynie jego synowi K. K. (1). W dacie śmierci spadkodawca pozostawał rozwiedziony, nie miał innych dzieci. W dacie otwarcia spadku wnioskodawca był małoletni, a więc nabył spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Apelację od powyższego postanowienia złożył uczestnik, zaskarżając go w całości, zarzucając: 1. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym poprzez

a) błędne i bezzasadne wywiedzenie, iż w dniu testowania nie istniała u testatora obawa rychłej śmierci w rozumieniu art. 952 k.c. podczas gdy świadkowie testamentu którym Sąd dal wiarę jednoznacznie wskazali, że A. K. wezwał ich nagle mając przeczucie, że niedługo odejdzie, przeczucie było uzasadnione okolicznościami – nagłym i niespodziewanym nasileniem bóli kończyn, kłopotami z oddychaniem i nadciśnienie; b) wywiedzenie wbrew zeznaniom świadków testamentu ustnego, że którym Sąd dał wiarę w całości, że nie istniały przeszkody nie pozwalające na sporządzenie testamentu pisemnego, podczas gdy spadkodawca uskarżał się na bóle rąk i od dawna miał problemy z pisaniem; 2. obrazę art. 233 par 1 k.p.c. poprzez ocenę wiarygodności zeznań G. K. (1) w sposób sprzeczny z logiką i zasadami prawidłowego rozumowania albowiem zeznania te są sprzecznie ze sobą wewnętrznie, w całości się wykluczają. .
Wskazując na powyższe uczestnik wniósł o zmianę punktu I postanowienia poprzez orzeczenie, że spadek po A. K., s. M. i G. zmarłym dnia 10 stycznia 2012 roku w L. ostatnio stale zamieszkałym w L. na odstawie testamentu szczególnego sporządzonego w dniu 18 grudnia 2011 r. nabył w całości R. K..

W piśmie procesowym z dnia 31 marca 2015 roku skarżący wniósł o uzupełnienie postępowania dowodowego o dokumentację leczenia psychiatrycznego spadkodawcy w poradni A. oraz o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu psychiatrii na okoliczność obawy rychłej śmierci (k-502,503). Mimo, że dowody te mogły być zgłoszone w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji , gdyż jak wynika z dołączonej dokumentacji medycznej u lekarza psychiatry bywała czasami także matka spadkodawcy i znała adres jednostki medycznej, to jednak charakter sprawy nakładającej na sąd obowiązek działanie z urzędu, uzasadniał uzupełnienie postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy poczynił następujące dodatkowe ustalenia faktyczne:

A. K.poniósł śmierć w L., na drodze (...)będąc potrąconym przez auto. W chwili wypadku w dniu 10 stycznia 2010 roku miał we krwi 1,70 % alkoholu etylowego.

Dowód: notatka policyjna, - sprawozdanie z przeprowadzonych badań krwi – k. 1; k. 23 akt sprawy Prokuratury Rejonowej w Ostrowcu Świętokrzyskim 1Ds 84/12.

Podczas tego zdarzenia drogowego A. K. wkroczył na jezdnię, poza wyznaczonym przejściem dla pieszych, bezpośrednio przed nadjeżdżający samochód, nie ustępując mu pierwszeństwa, czy spowodował bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, skutkujące przedmiotowym wypadkiem. Pieszy jest sprawcą zaistniałego wypadku drogowego.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego J. S. – k. 88-98 akt sprawy Prokuratury Rejonowej w Ostrowcu Świętokrzyskim 1Ds 84/12.

Spadkodawca A. K. leczył się w (...) w K. od 1998 roku. Ostatni raz był na wizycie w poradni w dniu 12 grudnia 2011 roku. Był spokojny w dość dobrym kontakcie, nastrój miał wyrównany, skarżył się na nerwowość, niecharakterystyczne dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa i kończyn.

Dowód: zaświadczenie lekarza psychiatry A. O. – k. 504;

Historia choroby PZP – k. 519-527

U spadkodawcy rozpoznano uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego pod postacią zespołu psychoorganicznego charakteropatycznego z objawami alkoholizmu. Zespół psychoorganiczny rozwija się długo, ,może to być i 10 lat. Dodatkowa dokumentacja z poradni psychiatrycznej, oraz dokumentacja medyczna zawarta w aktach (...)nr (...)/20, które to dowody Sąd Okręgowy przeprowadził w postępowaniu apelacyjnym (k-510,530), w opinii biegłego P. C., nie wskazuje na pogorszenie się stanu zdrowia spadkodawcy. Wskazuje ona raczej na okresowe pogorszenia i poprawy stanu psychicznego związane z nadużywaniem alkoholu . W grudniu 2011roku odnotowano raczej poprawę stanu psychicznego niż pogorszenie w odniesieniu do innych zapisów z historii choroby. Dodatkowa dokumentacja potwierdziła, że brak podstaw do przyjęcia ,że w dacie sporządzania testamentu ustnego istniała u niego obawa rychłej śmierci. U spadkodawcy nie istniały też w tej dacie żadne ograniczenia w funkcjonowaniu, kontaktowaniu, które ograniczyłyby mu możliwość sporządzenia testamentu notarialnego.

Dowód: opinia sądowo psychiatryczna i ustna uzupełniająca opinia sądowo psychiatryczna –k 535 -536; k.544 – 545. akta (...)nr (...)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie była uzasadniona.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny dowodów, ustalił stan faktyczny, który Sąd Okręgowy uznaje za własny. W sposób trafny Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, iż nie można uznać testamentu z 18 grudnia 2011 r. za ważny. Postępowanie dowodowe przeprowadzone uzupełniająco przez Sąd Okręgowy nie doprowadziło do podważenia ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy. Opinia uzupełniająca jest przekonująca, oparta o bogatą dokumentacja medyczną spadkodawcy .Skarżący nie podważał jej przez zawnioskowanie dalszych wniosków dowodowych, w tym wymagających wiedzy specjalistycznej. Biegły dostrzegł różnice w treści zeznań świadków oraz w zapisach historii choroby i zasadnie dał prymat tym ostatnim.

Niezasadne są zarzuty uczestnika, w szczególności zarzut sprzecznych ustaleń faktycznych z dowodami i błędną oceną dowodów.

Należy podkreślić, że strona, która chce podważyć sędziowską ocenę dowodów, nie może ograniczać się do przedstawienia własnej oceny, nawet jeśli ocena ta byłaby przekonująca. Nie wystarczą twierdzenia, że ustalenia faktyczne są wadliwe ani też wskazanie stanu faktycznego który zdaniem skarżącego odpowiada rzeczywistości. Taki sposób podważania sędziowskiej oceny musi spotkać się ze stwierdzeniem, że jest to zwykła polemika która nie może odnieść skutku. Konieczne jest umiejscowienie w realiach danej sprawy przyczyn dla których ocena dowodów nie spełnia kryteriów określonych w art. 233 § 1 k.p.c. Dopóki skarżący nie wykaże istotnych błędów logicznego rozumowania, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności czy też bezzasadne pominiecie dowodów, dopóty nie można uznać że Sąd naruszył art., 233 k.p.c. Sąd drugiej instancji dokonując kontroli w zakresie oceny dowodów przeprowadzonej przez Sąd pierwszej instancji nie ustala prawdziwości faktów lecz sprawdza czy granice swobodnej oceny dowodów nie zostały przekroczone. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 23 marca 1999 roku (III CZP 59/98 OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124) podkreślił, że same nawet bardzo poważne wątpliwości, co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c. nie powinny stwarzać podstawy do zajęcie przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska.

Pozwany próbuje dowieść, że ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy są sprzeczne z materiałem dowodowym i Sąd ten błędnie ocenił dowód z zeznań świadka G. K. (1).

W tym miejscu godzi się jedynie zauważyć, że z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, jakoby ustalenie, w jaki sposób doszło do śmierci A. K. Sąd Rejonowy poczynił faktycznie w oparciu o zeznania G. K. (1), następuje także stwierdzenie, że to okoliczność niesporna. Sąd Okręgowy zauważa, że świadek G. K. (1) sama wskazała, że przed śmiercią nie widziała spadkodawcy ok. 5 lat i że nie wie jaki był stan jego zdrowia (K-106). Tak więc wszystkie informacje o nim ma ze słyszenia, a biorąc pod uwagę historię znajomości ze spadkodawcą interes w niniejszym postępowaniu, zeznania świadka w przedmiocie osoby spadkodawcy należy uznać za nieprzydatne dla poczynienia ustaleń faktycznych . Dlatego Sąd Okręgowy w tym zakresie uzupełnił postępowanie dowodowe, dopuścił dowód z dokumentów będących w aktach Prokuratora Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim 1 ds. 84/12.

Sąd Rejonowy w zakresie ustalenia wskazanych istotnych okoliczności oparł się przede wszystkim jednak na dowodach z dwóch opinii biegłych – ortopedy i psychiatry. Skarżący w apelacji kwestionuje wnioski tych opinii twierdząc, że Sąd Rejonowy niesłusznie wziął je za podstawę ustaleń. Nie można zgodzić się z takimi twierdzeniami uczestnika. Jego zarzuty koncentrowały się przede wszystkim za tym, że w opinii biegli wzięli pod uwagę tylko dokumentacje medyczną z lat 1998 – 2003, a to w ostatnich latach stan spadkodawcy się pogorszył. W piśmie procesowym z dnia 2.04.2015 r. uczestnik wskazał na nowe dowody, zaświadczenie lekarskie, historię choroby z przychodni (...), gdzie spadkodawca był w dniu 12.12.2011 r., a więc kilka dni przez testowaniem. Sąd Okręgowy dopuścił te dowody, dowód z dokumentacji medycznej dla potrzeb orzeczniczych KRUS a także dowód w postaci dodatkowej opinii biegłego psychiatry P. C. (1), na okoliczność czy w dacie sporządzenia testamentu ustnego istniała obawa rychłej śmierci, mając na względzie dodatkową dokumentację medyczną. Na rozprawie w dniu 18 września 2015 roku rozszerzył tezę dowodową o okoliczność czy dodatkowy materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu apelacyjnym wpływa na treść pierwotnej opinii z lipca 2014 roku w zakresie ustalenia czy psychiczny stan zdrowia spadkodawcy umożliwiał mu podjęcie działań zmierzających do sporządzenia testamentu w zwykłej formie. Z opinii tej jednoznacznie wynika, że brak jest podstaw do przyjęcia, że w dacie sporządzenia przez A. K. testamentu ustnego istniała u niego obawa rychłej śmierci. Biegły stwierdził, że dodatkowa dokumentacja nie wskazuje na pogorszenie się stanu zdrowia opiniowanego, wskazuje na okresowe pogarszanie i poprawy stanu psychicznego opiniowanego związane z nadużywaniem alkoholu. Mając na uwadze nowo przeprowadzone dowody, należy stwierdzić, że całokształt materiału dowodowego wskazuje na to, że w dniu 18 grudnia 2011 r; nie zachodziła przesłanka obawy rychłej śmierci i że spadkodawca, mając za podstawę oceny jego stan zdrowia psychicznego i wynikający z opinii biegłego chirurga- ortopedy, mógł sporządzić testament zwykły, notarialny, czy allograficzny .

Niewątpliwie spadkodawca był człowiekiem bardzo schorowanym, odczuwał silne dolegliwości fizyczne jak i psychiczne. Jednak te wszystkie schorzenia i dolegliwości nie powodowały w dniu 18 grudnia 2011 roku obawy rychłej śmierci w sensie obiektywnym. Należy pamiętać, że nie wystarczy obawa rychłej śmierci subiektywna, którą, jak wynika z zeznań świadków testamentu ustnego wyrażał przy nich, taką ma bowiem większość z nas, a osoby schorowane szczególnie. Subiektywne przekonanie musi być poparte obiektywnymi przesłankami związanymi z rzeczywistym stanem zdrowia spadkodawcy. Ten zaś w świetle wiedzy medycznej nie uzasadniał tezy o rychłym zgonie. Stan psychiczny testatora nie może być jedynym czynnikiem decydującym dla oceny przesłanki rychłej śmierci., choć nie jest pozbawiony znaczenia. Istotne znaczenie mają tu następujące fakty, których nie uwypuklił Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku a wpływające na ocenę tak ogólnego stanu zdrowia pod kątem przesłanki obawy rychłej śmierci , jak i przesłanki możliwości sporządzenia testamentu w zwykłej formie..

Otóż A. K. był w stanie wychodzić z domu, poruszał się, funkcjonował w miarę normalnie. Jak stwierdził świadek L. G. (k.110 - 111) miesiąc przed śmiercią spadkodawca przyjechał busem sam do Ł., robił zakupy, opłacał alimenty był u świadka z wizytą. Świadek J. B. (k. 107 – 111) twierdził zaś że spadkodawca dzwonił do niego osobiście parę dni przed 18 grudnia 2011 roku, aby zaprosić go do swojego domu celem wysłuchania testamentu. W dniu 12 grudnia 2011 roku A. K. był samodzielnie w K. u lekarza psychiatry, u którego bywał regularnie i tylko u tego lekarza się leczył zasadniczo .

Te wszystkie okoliczności świadczą o tym, że mimo złego samopoczucia spadkodawca , mimo niewielkiego ograniczenia funkcji intelektualnych (k-397 opinii biegłego P. C.) zachował on pewną aktywność życiową i zdolność załatwiania swoich spraw – nawet w odległych miejscowościach. Bardzo istotny jest fakt, że spadkodawca zginął nie w wyniku schorzeń, komplikacji zdrowotnych, tylko nieszczęśliwego wypadku, a więc przyczyna zgonu była zupełnie nie związana z dolegliwościami. Co więcej spadkodawca podczas śmiertelnego potrącenia szedł drogą do sklepu, był nietrzeźwy i sam wtargnął pod koła nadjeżdżającego samochodu. To dowodzi, że także po dniu 18 grudnia 2011 roku spadkodawca poruszał się o własnych siłach, wychodził z domu, pił alkohol, nie był zaś osobą obłożnie chorą, czującą się tak, jak gdyby miała niebawem umrzeć.

Nie ulega także wątpliwości, że spadkodawca byłby w stanie 18 grudnia 2011 roku sporządzić testament zwykły. Wykazane zostało w toku sprawy , że A. K. miał olbrzymie problemy z własnoręcznym pisaniem, choć umiał pisać to pismo jego było niskiej klasy graficznej, a utrudnienia wynikały także ze złego stanu zdrowia. Miał kłopoty z utrzymania środka piszącego i formułowaniem tekstu, stąd często prosił innych o pomoc. Jednak należy mieć wątpliwość, czy nie mógłby spisać samodzielnie jednego, dwóch zdań. Zdaniem Sądu Okręgowego, w świetle opinii biegłego chirurga G. S. (k-390), biegłego psychiatry P. C. (k-397) i treści pisma spadkodawcy z dnia 5 kwietnia 2011 roku uznać należy, że spadkodawca był w stanie , choć było to dla niego trudne ( ale nie bardzo utrudnione art 952 k.c) własnoręcznie napisać krótki testament. W dniu 5 kwietnia 2011 roku był jeszcze w stanie sporządzić własnoręcznie wniosek do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (k. 107 akt Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego). Napisanie testamentu, gdzie darowałby cały majątek jednej osobie, nie wymagałoby dłuższej formy niż wskazane oświadczenie. Niezależnie jednak od tego należy pamiętać, że testament zwykły to także testament notarialny, czy allograficzny przed wujtem. Skoro spadkodawca był w stanie miesiąc przed testowaniem samodzielnie przyjechać do Ł., robić zakupy, wpłacać pieniądze w Banku, natomiast 12 grudnia 2011 roku samodzielnie udać się do K., nic nie stało na przeszkodzie aby udał się do notariusza i poprosił o spisanie swej ostatniej woli. Nawet w przypadku pogorszenia stanu zdrowia mógł telefonicznie umówić się czy z notariuszem czy wujtem na jego spisanie . Należy podkreślić, że nie było tak, że po 18 grudnia 2011 roku spadkodawca nie ruszał się z domu po czym zmarł, a zgon był konsekwencją dolegliwości, po tym dniu spadkodawca wychodził z domu, a zginął wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c. oddalił niezasadną apelację. Sąd Okręgowy na mocy § 2 ust 1-3 , § 9 ust 2, § 13 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przyznał adwokatowi ustanowionemu z urzędu dla wnioskodawcy wynagrodzenie w kwocie 445,40 złotych, zaś na mocy art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ściągnąć od R. K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 300 zł tytułem kosztów sądowych.

SSO R Adamczyk SSO M Klesyk (spr) SSR(del) H Wicik

(...)