Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2018 r.

Sąd Rejonowy w Rybniku Wydział IV Rodzinny i Nieletnich w składzie następującym :

Przewodniczący : SSR Katarzyna Rybczyńska

Protokolant : Iwona Turska

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2018 roku w Rybniku

sprawy z powództwa małoletniej Z. D. reprezentowanej przez matkę A. G.

przeciwko S. D.

o podwyższenie alimentów

oraz z powództwa S. D.

przeciwko małoletniej Z. D. reprezentowanej przez matkę A. G.

o obniżenie alimentów

1)  Oddala oba powództwa;

2)  Odstępuje od obciążania stron kosztami sądowymi ponad opłatę od pozwu uiszczoną przez S. D..

Sygn. akt IV RC 76/18

UZASADNIENIE

Małoletnia powódka, reprezentowana przez matkę, wniosła o podwyższenie alimentów
z kwoty 200 zł miesięcznie do kwoty 400 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu pozwu wskazano na wzrost kosztów utrzymania małoletniej powódki, wynikający z jej naturalnego rozwoju. Podniesiono również, że pozwany posiada odpowiednie możliwości dochodowe, aby sprostać nowym potrzebom córki, albowiem dotychczas dobrowolnie przekazywał na rzecz uprawnionej po 400 zł miesięcznie. (k. 3-3v)

Pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości. Jednocześnie wystąpił z własnym powództwem wnosząc o obniżenie dotychczasowych alimentów do kwoty po 50 zł miesięcznie, argumentując to m.in. trudną sytuacją zdrowotną, która ma bezpośrednie przełożenie na jego finanse. (k. 13-17 oraz k. 3-8 akt IV RC 120/18)

Obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania.

Sąd ustalił.

Ostatnie alimenty na rzecz uprawnionej zostały ustalone mocą wyroku tut. Sądu z 12 maja 2008 roku, w sprawie o sygn. akt IV RC 220/08, na kwotę 200 zł miesięcznie.

Małoletnia powódka miała wówczas 6 lat. Często chorowała na infekcje górnych dróg oddechowych. Uczęszczała do przedszkola, a jej koszty utrzymania oceniano na 500 zł miesięcznie. Mieszkała wspólnie z matką i przyrodnim rodzeństwem w lokalu komunalnym. Wydatki mieszkaniowe przedstawiały się wówczas następująco: dopłata do czynszu po refundacji 30 zł, woda 100 zł, energia elektryczna 80 zł, gaz 75 zł. Matka uprawnionej w 2008 roku była zatrudniona na ¼ etatu jako przedstawiciel handlowy, osiągając dochód rzędu 400 zł miesięcznie.

Pozwany miał w tym czasie 31 lat, pracował zarobkowo jako spawacz. Jego ówczesne dochody sięgały około 1300 netto miesięcznie. Był współwłaścicielem domu jednorodzinnego. Na swoje utrzymanie przeznaczał około 700 zł, w tym 300 zł dojazdy do pracy, 100 zł udział w wydatkach mieszkaniowych oraz 300 zł pozostałe potrzeby.

(dowód: akta IV RC 220/08, a zwłaszcza wyrok k. 9, zeznania stron k. 8-8v)

Małoletnia powódka w lipcu 2018 roku ukończy 16 lat. Jest uczennicą III klasy gimnazjum. Naukę kontynuuje terminowo. Do szkoły dojeżdża autobusem. Od dwóch lat leczy się ginekologicznie, z uwagi na ujawnione krwotoki. W ostatnich 12 miesiącach ukończyła prywatne leczenie stomatologiczne, gdzie koszt jednej wizyty sięgał 120 zł. Aktualnie matka uprawnionej chciałaby aby córka podjęła leczenie ortodontyczne i miała założony aparat, którego koszt to ponad 2000 zł. Po ostatniej kontuzji, korzysta także z prywatnych wizyt u terapeuty. W dotychczasowym leczeniu wsparcia finansowego udzielali dziadkowie macierzyści małoletniej.

Uprawniona korzysta z dodatkowych odpłatnych zajęć piłki nożnej oraz wyjeżdża ze szkołą na zawody siatkówki. Jej zainteresowania wiążą się z opłaceniem składki w klubie oraz zakupem odpowiedniego stroju i obuwia. Dwa razy w roku klub organizuje także wyjazdowe obozy szkoleniowe, w tym zagraniczne, co wiąże się z wydatkiem rzędu 1000 zł jednorazowo.

Uprawniona mieszka wraz z matką i ojczymem w lokalu komunalnym. Opłaty mieszkaniowe to około 540 zł miesięcznie, w tym: dopłata do refundowanego czynszu 219 zł, gaz 30 zł, woda 115 zł i energia elektryczna 180 zł. W przeliczeniu na mieszkańca jest to wydatek rzędu 180 zł.

Pozostałe koszty utrzymania powódki przedstawiają się następująco:

- wyżywienie 400-500 zł,

- odzież i obuwie 200 zł,

- środki czystości i kosmetyki 50 zł,

- rozrywka 100 zł,

- wydatki szkolne oraz koszty dodatkowych zajęć (w tym: wyprawka 200 zł rocznie, składka 50 zł miesięcznie, ubezpieczenie 60 zł, zakup strojów i obuwia sportowego 390 zł rocznie, bilet 45 zł miesięcznie) 150 zł,

- wizyty u terapeuty i leki 70 zł

- telefon 20 zł,

- organizacja wypoczynku (w tym wyjazdy na obozy z klubu) około 170 zł (tj. 2000 zł rocznie).

Łączny koszt utrzymania małoletniej powódki to minimum 1340 zł miesięcznie. Uprawniona nie posiada własnych dochodów. Nie dysponuje także majątkiem, który mógłby stanowić jej źródło utrzymania.

Matka uprawnionej ma obecnie 44 lata. Nie posiada wyuczonego zawodu. Zdiagnozowano
u niej astmę oskrzelową. Trudni się pracami dorywczymi, z których jest w stanie osiągnąć maksymalny dochód rzędu 1000 zł miesięcznie. Nie posiada orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, ani niezdolności do pracy. Z tych też względów jej potencjał zarobkowy oceniono przez pryzmat najniższej pensji w kraju, (tj. 1530 zł netto miesięcznie) bacząc przy tym na istniejące w urzędach pracy oferty zatrudnienia. Ojczym powódki po wypadku w pracy, jest obecnie zatrudniony na ½ etatu jako kierowca. Osiąga z tego tytułu dochód rzędu 800 zł netto miesięcznie. Rodzina pobiera na uprawnioną zasiłek 500+, który w głównej mierze przeznaczany jest na udział powódki w obozach sportowych.

(dowód: zeznania matki małoletniej powódki k. 106v-107v, potwierdzenia wpłat, rachunki
i faktury k. 64-89, dokumentacja lekarska k. 91-95, decyzje zasiłkowe k. 96-97, informacje o dochodach k. 98-105, informacje PUP k. 120-128, zaświadczenie szkoły k. 147).

Pozwany ma 41 lat. Od 24 roku życia jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym. Leczy się głównie z uwagi na schorzenia neurologiczne, w tym stwardnienie rozsiane. Do 30 kwietnia 2021 roku jest trwale niezdolny do pracy. Od 7 lat utrzymuje się z renty w wysokości 1471,87 zł i są to jego jedyne dochody. Wcześniej opiekę nad nim sprawowała matka, która zmarła w lutym 2017 roku. Przeznaczała ona także na jego utrzymanie otrzymywany zasiłek pielęgnacyjny, co stanowiło dodatkowe środki rzędu 520 zł miesięcznie. To pozwoliło zobowiązanemu płacić do końca 2017 roku dobrowolnie alimenty na rzecz córki w wysokości 400 zł miesięcznie. Obecnie z uwagi na sytuację finansową nie jest w stanie już przekazywać takich kwot.

Pozwany mieszka wraz z siostrą w domu rodzinnym, gdzie zajmuje parter. Opłaty mieszkaniowe przepadające na niego to około 400 zł, w tym, w rozliczeniu miesięcznym: 70 zł energia elektryczna, około 30 zł gaz, niespełna 10 zł wywóz śmieci, 20 zł podatek, 20 zł kanalizacja, 200 zł zakup węgla (3 tony rocznie po 800 zł za tonę) oraz 50 zł zakup drewna.

Pozostałe wydatki pozwanego to: leki, a raczej witaminy - różne kwoty - maksymalnie około 150 zł, fizjoterapeuta 125 zł, telefon i Internet 65 zł, wyżywienie 300 zł. Zobowiązany, aby sprostać wcześniejszym potrzebom zaciągnął w ubiegłym roku pożyczkę, którą do sierpnia 2018 roku będzie spłacać po 250 zł miesięcznie. Ojca powódki obecnie nie stać na sfinansowanie potrzeb w zakresie zakupu odzieży, zakupu wózka elektrycznego (wydatek rzędu 2000-3000 zł), organizacji wakacji lub jakiejkolwiek rozrywki.

Powódkę i pozwanego dzieli odległość około 100 km. Przed kilkoma laty uprawniona chętniej spotykała się z ojcem, przyjeżdżała do niego na kilka dni, a koszty przejazdu ponosił wówczas pozwany. Obecnie, z nieustalonych do końca przyczyn, styczność ta została zerwana. Powódka z własnej inicjatywy nie telefonuje do ojca, aby zapytać go o stan zdrowia. Matka uprawnionej u podstaw takiej postawy dopatruje się wieku powódki oraz dużej ilości zajęć pozalekcyjnych. Pozwany nie pamięta już kiedy ostatni raz widział się z córką. Zobowiązany wcześniej starał się przekazywać małoletniej prezenty. Niegdyś zakupił dla niej telefon oraz sprezentował książki.

(dowód: zeznania matki małoletniej powódki k. 106v-107v, zeznania pozwanego k. 107v-108, potwierdzenia wpłat, rachunki i faktury k. 33-56 oraz 35 -63 akt połączonych, dokumentacja medyczna k. 20-27 oraz 13-30, 64-73 akt połączonych, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 28 i 31 akt połączonych, orzeczenie lekarza orzecznika ZUS k. 29 32 akt połączonych , decyzja ZUS k. 30-31, 33 akt połączonych, informacja (...) k. 32, 34 akt połączonych).

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wyżej powołanych dowodów z dokumentów oraz zeznań stron. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oceniono jako spójny, logiczny i wzajemnie się uzupełniający. Wniosek dowodowy pozwanego o przesłuchanie świadka J. G. został oddalony, albowiem zmierzał do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania, w sytuacji gdy wszelkie istotne okoliczności sprawy zostały już należycie wyjaśnione. Nadto, w sprawach alimentacyjnych inne źródła osobowe są zbędne, gdyż strony najlepiej znają własną sytuację życiową i majątkową. Zastępowanie ich zeznań twierdzeniami innych osób (nawet członków rodziny) jest nieuzasadnione. Strony nie składały dalszych wniosków dowodowych, a sąd uznał sprawę za merytorycznie wyjaśnioną. Wysokość wydatków na leki sąd ustalił na podstawie przedłożonych faktur, a nie zeznań pozwanego, ponadto podkreślana wymaga, że większość rachunków obejmuje wydatki na witaminy i suplementy.

Sąd zważył.

Umocowanie prawne rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie stanowią art. 138, 135 oraz 133 k.r.o. Powołane przepisy stanowią szczególną materię prawa rodzinnego wskazując na obowiązki rodziców wobec dziecka. Jednym z podstawowych obowiązków rodziców wobec dziecka jest dostarczenie mu środków na utrzymanie. Należy wyraźnie zaznaczyć, że obowiązek ten w świetle aktualnego orzecznictwa jest obowiązkiem obligatoryjnym i trwa do czasu gdy uprawniony nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać.

Należy wyraźnie podkreślić, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy przede wszystkim od uzasadnionych potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Poprzez usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej nie należy rozumieć wyłącznie zapewnienia podstawowego minimum egzystencjonalnego. W szczególności jeżeli mamy do czynienia z potrzebami małoletniego dziecka, które całkowicie uzależnione jest od możliwości zarobkowych rodziców. Przed określeniem wysokości świadczenia alimentacyjnego Sąd na podstawie zebranego materiału dowodowego bada możliwości zarobkowe i majątkowe obojga rodziców. Wydając orzeczenie zmieniające wysokość dotychczasowych świadczeń należy wziąć pod uwagę okres jaki minął od wydania ostatniego orzeczenia, jak również zmianę stosunków. Z wnioskiem o zmianę orzeczenia dotyczącego świadczeń alimentacyjnych może wystąpić zarówno zobowiązany jak i uprawniony do tych świadczeń.

Poprzez zmianę stosunków należy przede wszystkim rozumieć zarówno zmiany w statusie ekonomicznym powódki wynikające z jej usprawiedliwionych potrzeb, jak i zmianę zakresu możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego. Sąd wydając orzeczenie zmieniające zakres obowiązku alimentacyjnego kieruje się przede wszystkim dobrem małoletniego dziecka. Szeroko rozumiane dobro dziecka należy pojmować zarówno w sferach materialno-bytowych jak również psychologiczno-rozwojowych. Wysokość alimentów winna uwzględniać przede wszystkim potrzeby materialne dziecka takie jak: żywność, środki czystości, ubrania itp. Nie można jednak abstrahować poprzestając na wyłącznie potrzebach niezbędnych do życia. Należy ponadto wziąć pod uwagę inne usprawiedliwione okoliczności. Spośród katalogu uzasadnionych potrzeb małoletniej powódki nie można zatem wyłączyć środków związanych z prawidłowym rozwojem kulturalno-rozrywkowym dziecka jak również potrzeb wynikających ze stanu jego zdrowia. Sąd uwzględniając potrzeby dziecka bierze pod uwagę również jego wiek i środowisko w jakim się wychowuje i szereg innych indywidualnych okoliczności towarzyszących wydaniu orzeczenia. Należy jednak pamiętać, że górny pułap świadczeń alimentacyjnych będą wyznaczały zatem każdorazowo możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego i to nawet w sytuacji, gdyby nie zaspokajały one w pełni usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (poruszone w wyroku Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 1972 roku, III CRN 470/71, Gazeta (...) 1972, nr 9).

Od czasu ustalenia ostatnich alimentów, które miało miejsce przed dziesięcioma laty, nastąpiła zmiana stosunków, po obu stronach, która nie dała jednak podstaw do modyfikacji wcześniejszego orzeczenia.

Bezspornym jest, iż wraz z naturalnym rozwojem dziecka wzrastają również jego potrzeby. Koszty utrzymania małoletniej uległy modyfikacji również z uwagi na podjęcie nauki na etapie gimnazjum, a także z przyczyn od niej niezależnych tj. zmiana cen towarów i usług. Suma usprawiedliwionych potrzeb powódki sięga obecnie 1340 zł miesięcznie. Wykazane wydatki uprawnionej nie są przy tym przejawem jej zbytku i zasadniczo korespondują z potrzebami dziecka w jej wieku. Opierając się wyłącznie na powyższej przesłance, dochodzoną pierwotnym pozwem kwotę 400 zł należałoby uznać za w pełni uzasadnioną.

Matka powódki, poza osobistym udziałem w wychowaniu córki, dysponuje obecnie także niewykorzystanymi w pełni możliwościami zarobkowymi, które pozwalałyby jej wesprzeć finansowo córkę. Gdyby podjęła ona pracę w pełnym wymiarze czasu, do czego bezsprzecznie ma aktualnie sposobność, byłaby wstanie partycypować w utrzymaniu córki wyższą kwotą. Nieuzasadnionym jest przy tym, aby w obecnej sytuacji ekonomicznej rodziny trudniła się ona wyłącznie mniej korzystnymi pracami dorywczymi. Nie ujawniono przy tym obiektywnych okoliczności świadczących o tym, że nie jest ona w stanie podjąć pracy zarobkowej w pełnym wymiarze czasu. Ujawniona u niej jednostka chorobowa, nie stanowi realnej przeszkody do znalezienia pracy np. w biurze, gdzie negatywne czynniki dla astmatyków są zminimalizowane. Nie można było przeoczyć także faktu, że matka dziecka wyraźnie zeznała, iż obecnie to alimenty i świadczenie 500+ stanowiły jedne z głównych źródeł utrzymania rodziny, co musiało rzutować na zasadność zgłoszonego przez małoletnią powództwa.

Zmianę okoliczności ujawniono natomiast po stronie pozwanego. Zdiagnozowana u niego choroba, a w konsekwencji niepełnosprawność i niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej, to okoliczności niezmiernie istotne z punktu widzenia obu żądań. Jedynym źródłem dochodu pozwanego jest jego renta, która pozwala mu zaspokoić wyłącznie podstawowe potrzeby i to na jednym z najniższych poziomów. Zobowiązany musi rezygnować lub ograniczać wiele wydatków, aby sprostać nawet alimentom rzędu 200 zł miesięcznie. Z tych też względów próba uzyskania od pozwanego wyższych świadczeń była całkowicie bezzasadna. Fakt, że pozwany do końca 2017 roku płacił wyższe alimenty na rzecz córki, korzystając przy tym z zasiłku pielęgnacyjnego, jaki otrzymywała jego matka, nie mógł wpływać na zasadność powództwa
o podwyższenie alimentów.

Powyższe nie oznacza jednak, że dopatrzono się przesłanek przemawiających za uwzględnieniem powództwa o obniżenia alimentów. Sąd Najwyższy podkreślał wielokrotnie, że nawet w trudnej sytuacji materialnej rodziców nie zwalnia to ich od obowiązku świadczenia na potrzeby dzieci, ponieważ rodzice zobowiązani są dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami, chyba że takiej możliwości są w ogóle pozbawieni (tak w wyroku Sąd Najwyższy z 24 marca 2000 roku, sygn. akt I CKN 1538/99). Uwzględniając, że kwota 200 zł w dzisiejszych realiach stanowi absolutnie minimalny wkład rodzica w utrzymanie dziecka; to, że pozwany ostatecznie dysponuje kwotą 1470 zł netto miesięcznie oraz ujawniony wzrost kosztów utrzymania powódki, żądanie obniżenia alimentów, nawet o symboliczne 50 zł, okazało się także bezzasadne.

Reasumując powyższe, mimo ujawnionych zmian w płaszczyźnie kosztów utrzymania uprawnionej i sytuacji życiowo-dochodowej pozwanego, żadne z powództw nie zasługiwało na uwzględnienie. Z tych też względów, na mocy art. 138 k.r.o., oddalono oba żądania. Jednocześnie bacząc na sytuacje ekonomiczne obu stron, na mocy art. 102 k.p.c., odstąpiono od obciążania ich kosztami sądowymi ponad uiszczoną opłatę od pozwu.

Rb., 04.06.2018 roku

SSR Katarzyna Rybczyńska