Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2019 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Łucja Oleksy-Miszczyk
Protokolant:	sekretarz sądowy Wioleta Motyczka

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2019 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa C. F.

przeciwko (...) na (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

1)  zasądza od pozwanego (...) na (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki C. F. kwotę 105.000 (sto pięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 października 2018 roku;

2)  w pozostałej części powództwo oddala;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.667 (dziesięć tysięcy sześćset sześćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk

Sygnatura akt I C 133/19

UZASADNIENIE

Powódka C. F. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 105.000,- złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia
5 września 2018 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania wedle norm przepisanych. W uzasadnieniu podała, że M. F. (1)- małżonek powódki, w dniu
28 września 2017 roku przystąpił do ubezpieczenia grupowego o nazwie(...)(nr polisy: (...)). Ubezpieczającym był M. F. (2), prowadzący indywidulaną działalność gospodarczą polegającą na pośrednictwie ubezpieczeniowym oraz prowadzeniu profesjonalnych szkoleń z zakresu sprzedaży ubezpieczeń. M. F. (1) był ubezpieczony w tej firmie od 2016 roku, a polisa numer (...) była modyfikacją wcześniejszej polisy i numerze (...). Ubezpieczony- M. F. (1)- jako osoba fizyczna przystąpił do ubezpieczenia i pozostawał w stosunku prawnym z ubezpieczającym. Ochrona ubezpieczeniowa trwała do dnia 30 września 2018 roku. Zgodnie z postanowieniami OWU w przypadku śmierci ubezpieczonego pozwana jest zobowiązana do wypłaty świadczenia. Osobą uposażoną jest powódka. M. F. (1) zmarł w dniu 23 sierpnia 2018 roku. Powódka wywodziła, iż mimo spełnienia wszystkich warunków pozwana odmówiła wypłaty świadczenia, powołując się na brak jest dowodów na faktyczne istnienie stosunku prawnego pomiędzy zmarłym mężem powódki a firmą (...). Powódka podkreśliła, że zmarły M. F. (1), jako emerytowany radca prawny, świadczył usługi prawne na rzecz M. F. (2), w ramach umowy o dzieło, tym samym pozostawał w stosunku prawnym z firmą (...).

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu od powoda. Pozwana zakwestionowała roszczenia powódki co do zasady jak i co do wysokości. Przyznała, ze małżonek powódki M. F. (1) przystąpił w dniu 28 września 2017 roku do ubezpieczenia grupowego (...) (...) zawartej przez ubezpieczającego M. F. (2)- syna powódki i ubezpieczonego. Deklaracja ta modyfikowała wcześniejszą polisę z dnia 21 marca 2016 roku. Pozwana podniosła, iż jej odpowiedzialność wynika z treści umowy łączącej strony umowy. Wzajemne zobowiązania stron uregulowane zostały w treści postanowień ogólnych warunków dodatkowego grupowego ubezpieczenia (OWU). Nadto zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 13 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia ubezpieczonym jest osoba fizyczna, która przystąpiła do ubezpieczenia i pozostaje w stosunku prawnym z ubezpieczającym. Natomiast według § 2 ust. 1 pkt 11 OWU stosunek prawny to stosunek zatrudnienia, członkostwa bądź inny zaakceptowany przez pozwaną. Pozwana podniosła, że M. F. (1) nie łączył stosunek prawny z ubezpieczającym (M. F. (2)), a zatem nie spełniał definicji ubezpieczonego.

Sąd ustalił:

Zmarły M. F. (1) przystąpił w dniu 21 marca 2016r. do umowy ubezpieczenia grupowego na życie typu (...) o numerze (...) (deklaracja k. 10). Ubezpieczającym był M. F. (2), prowadzący działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego, a w treści polisy zadeklarowano, że ubezpieczonego i ubezpieczającego począwszy od 1 marca 2016r. łączy umowa dzieło.

Modyfikując istniejąca umowę ubezpieczenia w dniu 28 września 2017 roku sporządzono deklarację przystąpienia M. F. (1) do umowy ubezpieczenia grupowego (...) o numerze (...). Ubezpieczającym nadal był M. F. (2), a uposażoną powódka. Ochrona ubezpieczeniowa trwała do dnia 30 września 2018 roku. W treści deklaracji zaznaczono, że ubezpieczającego i ubezpieczonego łączy stosunek prawy od 1 marca 2016, z tym, że zaznaczono rubrykę „umowa o pracę”. Zaznaczenie to ma formę wydruku komputerowego i nastąpiło na skutek omyłki pozwanego. Kwestia ta była w późniejszym okresie przedmiotem korespondencji stron (polisa k. 8, wydruk deklaracji k. 9, wydruk korespondencji elektronicznej stron k. 24 na odwrocie, zeznania świadka M. F. (2)).

Świadczenie przysługujące uposażonej na wypadek śmierci ubezpieczonego zgodnie z umową to kwota 105.000,- zł (polisa k. 8). Zgodnie z § 6 OWU pozwana zobowiązana była do wypłaty świadczenia m.in. w przypadku śmierci ubezpieczonego. Ubezpieczony zobowiązany był do opłacania comiesięcznej składki w wysokości 52,40 zł. W treści § 2 OWU strona pozwana zawarła definicje m.in. osoby ubezpieczonej – jest to osoba fizyczna, która przystąpiła do ubezpieczenia i pozostaje w stosunku prawnym z ubezpieczonym (§2 pkt 13 a OWU) i stosunku prawnego – jest to stosunek zatrudnienia, członkowstwa, bądź inny zaakceptowany przez pozwanego (§ 2 11 OWU). W § 7 OWU określono przesłanki zawarcia umowy i przystąpienia do ubezpieczenia. Zgodnie z powołanymi regulacjami przed zawarciem umowy pozwana przekazuje osobie zmierzającej do zawarcia umowy ogólne warunki ubezpieczenia oraz odpowiednie formularze, a także może odmówić zawarcia umowy, natomiast zawarcie umowy ubezpieczenia potwierdzane jest polisą. Zgodnie z § 8 OWU do ubezpieczenia może przystąpić osoba, która spełnia definicję ubezpieczonego. W sytuacji, gdy do pozwanej wpłynęła składka za osobę, która nie mogła przystąpić do ubezpieczenia (czyli za osobę, która nie wypełniła definicji osoby ubezpieczonej) strona pozwana zwraca składkę, jako nienależną.

M. F. (1) był ojcem M. F. (2). Był prawnikiem, wykonywał zawód radcy prawnego. W okresie objętym sporną polisą był już na emeryturze. W ramach prowadzonej rzez M. F. (2) działalności gospodarczej, M. F. (1) świadczył na jego rzecz usługi, polegające na doradztwie i konsultacji w zakresie związanym z tematyką przeprowadzanych szkoleń, m.in. odpowiedzialnością członków zarządu spółek kapitałowych. W zamian za udzielaną pomoc prawną M. F. (2) objął ubezpieczeniem grupowym zmarłego M. F. (1) i opłacał w jego imieniu comiesięczną składkę, a niezależnie od tego świadczył pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Z uwagi na bliskie więzy rodzinne łączące M. F. (1) i M. F. (2) oraz okoliczność nieodpłatnego świadczenia wzajemnie usług, nie sporządzono umowy w formie pisemnej.

Powódka C. F. była osobą upoważnioną do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego, a ubezpieczony M. F. (1) (małżonek powódki) zmarł 23 sierpnia 2018 roku., w czasie kiedy obowiązywała polisa. W dniu 4 września 2018 roku powódka zgłosiła pozwanej śmierć ubezpieczonego. W piśmie z 6 grudnia 2018 roku strona pozwana odmówiła wypłaty powódce świadczenia z powodu braku udokumentowania stosunku prawnego łączącego ubezpieczonego z ubezpieczającym.

Zgodnie z § 33 OWU ubezpieczyciel wykonuje swoje zobowiązanie najpóźniej w terminie 30 dni od daty otrzymania zawiadomienia o zdarzeniu.

/dowód: polisa za okres od 1 października 2017 do 30 września 2018 roku k.8-8v, deklaracja przystąpienia z 28 września 2017 roku k.9-9v, deklaracja przystąpienia z 21 marca 2016 roku k.10-11, informacja o zakończeniu odpowiedzialności z 14 sierpnia 2018 roku k.12, ogólne warunki umowy k.13-16v, korespondencja przed procesowa stron k.20-29, umowy współpracy k.34-50, zeznania świadka M. F. (2) k.74-75/

Sąd okoliczności faktyczne ustalił na podstawie wyżej wskazanych dowodów. Dowodom z dokumentów Sąd dał wiarę – ich autentyczność i treść nie była podważana. Dowód z przesłuchania świadka M. F. (2) także uznano za wiarygodny – jego zeznania korelowały z pozostałym materiałem dowodowym, był spójne i logiczne. Przeprowadzone postępowanie dowodowe było wystarczające do dokonania ustaleń faktycznych, w związku z czym Sąd oddalił złożone w trakcie rozprawy wnioski o zobowiązanie pozwanego do przedłożenia całości akt szkody i dokumentów związanych z zawarciem umowy, a także przedłożenia akt K. O. jako nieistotne dla rozpoznania sprawy. Jako, że przeprowadzone dowody wyjaśniły wszelkie istotne okoliczności sprawy przesłuchanie stron było zbędne.

Sąd zważył co następuje:

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazało, że ubezpieczającego i ubezpieczonego łączył stosunek prawny zbliżony do umowy o dzieło – ubezpieczony M. F. (1) zobowiązał się do wykonania oznaczonego dzieła tj. udzielania ubezpieczającemu M. F. (3) w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej informacji prawnych związanych z przedmiotem realizowanych szkoleń, a ubezpieczający zobowiązał się – w miejsce zapłaty wynagrodzenia – do zawarcia umowy ubezpieczenia i opłacania składki (art. 627 k.c.).

Spór dotyczy wykładni i oceny prawnej umowy ubezpieczenia pozwalającej powódce konstruować wobec pozwanego żądanie zapłaty w związku ze śmiercią M. F. (1), a przede wszystkim prawo pozwanego do odmowy wypłaty świadczenia ze względu na zakwestionowanie istnienia stosunku prawnego pomiędzy ubezpieczającym, a ubezpieczonym.

Umowa będąca przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest umową ubezpieczenia grupowego. Z § 8 OWU wynika jednoznacznie, że do ubezpieczenia może przystąpić osoba, która składa ubezpieczającemu podpisaną deklarację przystąpienia oraz, która w dniu podpisania deklaracji przystąpienia spełnia definicję ubezpieczonego (i spełnia inne warunki określone w ust. 2-3 § 8, które nie są istotne dla oceny niniejszej sprawy). Zgodnie z definicją przyjętą w § 2 pkt 13 a OWU ubezpieczony to osoba fizyczna, która przystąpiła do ubezpieczenia i pozostaje w stosunku prawnym z ubezpieczającym, natomiast stosunek prawny zgodnie z definicją zawartą w § 2 pkt 11 to stosunek zatrudnienia, członkostwa bądź inny zaakceptowany przez pozwanego.

Spór w niniejszej sprawie dotyczy oceny czy w chwili przystąpienia do ubezpieczenia M. F. (1) spełniał definicję ubezpieczonego tj. czy pozostawał w ubezpieczającym w stosunku prawnym. Poza sporem jest, że nie był to stosunek zatrudnienia ani członkowski. W realiach niniejszej sprawy zważyć zatem należało czy był to stosunek „inny zaakceptowany przez (...) SA”(§ 2 pkt 11 OWU). Dla oceny tej okoliczności istotnym jest co oznacza użyte w definicji stosunku prawnego pojęcie „zaakceptowany” , jaka ma być forma tej akceptacji i kiedy ma ona nastąpić. Ogólne warunki umowy wprost formy i momentu akceptacji nie wskazują. Nie ma żadnych przeszkód aby akceptacja ta odbywała się w sposób dorozumiany, o ile tylko jej istnienie lub brak zostały w sposób jednoznaczny zakomunikowane drugiej stronie umowy. Paragraf 7 pkt 3 i 4 OWU wskazuje, że pozwany może odmówić zawarcia umowy, a zawarcie umowy potwierdza polisą. Te dość oczywiste zapisy mają w ocenie Sądu istotne znaczenie dla oceny czy doszło do akceptacji przez pozwanego stosunku prawnego łączącego ubezpieczającego i ubezpieczonego. Pozwany jest podmiotem profesjonalnym, należy od niego wymagać zatem podwyższonej staranności przy zawieraniu umów i składaniu oświadczeń woli. W konsekwencji należy przyjąć, że jeżeli pozwany nie odmawia zawarcia umowy i jednocześnie potwierdza jej zawarcie polisą, to uznaje iż ziściły się warunki do zawarcia umowy, a zatem akceptuje stosunek prawny łączący ubezpieczonego i ubezpieczającego. Ogólne warunki umów dają pozwanemu możliwość zweryfikowania tej decyzji, jest ona jednak ograniczona w czasie. Mianowicie zgodnie z § 8 pkt 5 OWU w przypadku stwierdzenia, że do (...) SA wpłynęła składka za osobę, która nie mogła przystąpić do ubezpieczenia w związku z tym, że nie spełnia warunków określonych w ust. 1 pkt 1 (nie złożyła deklaracji lub w chwili jej złożenia nie spełniała definicji ubezpieczonego, a więc m.in. nie pozostawała w zaakceptowanym przez pozwanego stosunku prawnym z ubezpieczającym) podlega ona zwrotowi ubezpieczającemu jako nienależna. Jak wynika z literalnego brzmienia tego zapisu, pozwany w chwili wpływu składki (użyto liczby pojedynczej, co wskazuje na wpływ jednej – pierwszej składki) może jeszcze dokonać weryfikacji czy osoba ubezpieczona spełnia przesłanki określone definicją zawartą w OWU, a gdyby okazało się że tych przesłanek nie spełnia, pozwany jest uprawniony do odstąpienia od umowy i zobowiązany zwrotu nienależnie pobranej składki. W niniejszej sprawie taka weryfikacja jednak nie nastąpiła – składki ubezpieczeniowe były uiszczane przez cały okres trwania umowy, aż do momentu wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem, a pozwany do momentu tego zdarzenia nie kwestionował skuteczności zawarcia umowy.

Przyjęta przez pozwanego wykładnia ogólnych warunków umów, na podstawie której wywodzi prawo do weryfikacji stosunku prawnego łączącego ubezpieczonego z ubezpieczającym przez cały okres trwania umowy jest niedopuszczalna z punktu widzenia zasad współżycia społecznego jako prowadząca do nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron umowy. Takie założenie narusza równowagę stron i zasadę ekwiwalentności świadczeń, albowiem ubezpieczający pomimo wywiązywania się w okresie trwania umowy ze swojego zobowiązania polegającego na odprowadzaniu składek, nigdy nie miałby pewności czy ubezpieczyciel zrealizuje swoje świadczenie ekwiwalentne czy też od umowy odstąpi bądź odmówi wypłaty z przyczyn istniejących od chwili zawarcia umowy, pozostawałoby zatem w sprzeczności z regulacją art. 805 § 1 k.c.

Przepis art. 815 § 1 zd. 1 k.c. zobowiązuje ubezpieczającego do podania do wiadomości ubezpieczyciela wszystkich znanych sobie okoliczności, o które ubezpieczyciel zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach, a przepis art. 815 § 3 k.c. stanowi, iż ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności za skutki okoliczności, które z naruszeniem paragrafów poprzedzających nie zostały podane do jego wiadomości. Jeżeli do naruszenia paragrafów poprzedzających doszło z winy umyślnej, w razie wątpliwości przyjmuje się, że wypadek przewidziany umową i jego następstwa są skutkiem okoliczności, o których mowa w zdaniu poprzedzającym. Zasada ta nie ma jednak zastosowania w niniejszej sprawie. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem sankcja przewidziana w art. 815 § 3 k.c. ma zastosowanie tylko co do okoliczności istotnych dla oceny prawdopodobieństwa wystąpienia wypadku objętego umową ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2003r., sygn. I CK 168/02, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004, sygn. II CK 328/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2005, sygn. IV CK 113/05), co w niniejszej sprawi nie miało miejsca, albowiem realia sprawy nie wskazują aby rodzaj stosunku prawnego łączącego ubezpieczającego z ubezpieczonym (a nawet brak takiego stosunku – co zarzuca pozwany) miał związek ze śmiercią M. F. (1) i był okolicznością mającą znaczenie dla oceny ryzyka ubezpieczeniowego.

W tych warunkach Sąd uznał, że pozwany wobec zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego objętego umową nie może chylić się od spełnienia świadczenia na rzecz uposażonej powódki i w oparciu o przepis art. 805 § 1 k.c. oraz w oparciu o zawartą przez ubezpieczającego i pozwanego umowę zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 105.000 zł.

Orzeczenie o odsetkach oparto o przepis art. 481 § 1 k.c. oraz § 33 OWU, ustalając datę początkową ich naliczania na 5 października 2018r. (data wymagalności roszczenia przypadła na 30 dni po zgłoszeniu zdarzenia pozwanemu) i oddalając żądanie odsetek za okres wcześniejszy.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. Zasądzona z tego tytułu kwota obejmuje opłatę od pozwu, opłatę skarbową od pełnomocnictwa i koszty zastępstwa procesowego ustalone zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

SSO Łucja Oleksy-Miszczyk