Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2018 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Katarzyna Banko
Protokolant:	sekretarz sądowy Julia Piątek

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2018 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa W. O., J. O.

przeciwko M. B., M. W. (1)

o zapłatę

zasądza od pozwanych M. B. i M. W. (1) solidarnie na rzecz powodów W. O. i J. O. solidarnie kwotę 169.183,00 (sto sześćdziesiąt dziewięć tysięcy sto osiemdziesiąt trzy) złote;

oddala powództwo w pozostałym zakresie;

zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powodów solidarnie kwotę 51.688,11 (pięćdziesiąt jeden tysięcy sześćset osiemdziesiąt osiem 11/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gliwicach:

od powodów W. O. i J. O. solidarnie z zasądzonego roszczenie kwotę 605,10 (sześćset pięć 10/100) złotych,

od pozwanych M. B. i M. W. (1) solidarnie kwotę 5.157,75 (pięć tysięcy sto pięćdziesiąt siedem 75/100) złotych.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 77/12

UZASADNIENIE

Powodowie J. O. i W. O. domagali się zasądzenia od pozwanych M. B. i M. W. (1) kwoty 74.284,77 zł oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powyższego żądania podano, że w dniu 15 października 2007r. powodowie zawarli z pozwanymi umowę o roboty budowlane i sprzedaż nieruchomości. Na podstawie tej umowy pozwani zobowiązali się wobec powodów do wybudowania budynku mieszkalnego i sprzedaży własności opisanego w umowie budynku mieszkalnego wraz z działką, a także do uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku od właściwego organu nadzoru budowlanego. Po ukończeniu prac, tj. na przełomie lat 2010/2011 ujawniły się istotne wady budynku, w tym konstrukcyjne w postaci sztukowania belki głównej, a także postępująca wilgoć na ścianach budynku, pęknięcia sufitów z płyt GK, a także fakt zastosowania przez pozwanych przewodów elektrycznych o przekroju niezgodnym z polskimi normami i przepisami. Powyższe wady zostały zgłoszone pozwanym pismami z dnia 20 maja 2011r. Pismem z dnia 02 czerwca 2011r. pozwani ustosunkowali się do „sztukowania” belek konstrukcyjnych, wskazując, że sposób mocowania jest prawidłowy. Ponieważ pozwani nie odnieśli się do pozostałych wad to powodowie w dniu 31 sierpnia 2011r. ponownie zgłosili zastrzeżenia wskazane w pismach z dnia 20 maja 2011r., a nadto zgłosili kolejną wadę, tj. pękanie konstrukcji schodów betonowych wewnątrz budynku. Pozwani pismem z dnia 20 września 2011r. ustosunkowali się do stanowiska powodów podając, że uważają wykonanie instalacji elektrycznej za prawidłowe, zlikwidują zawilgocenia na ścianach i odniosą się do pękania konstrukcji schodów betonowych w późniejszym czasie. Powodowie zlecili sporządzenie kosztorysów dotyczących usunięcia stwierdzonych wad i pismem z dnia 25 listopada 2011r. wezwali pozwanych o zapłatę kwoty dochodzonej pozwem w terminie do dnia 10 grudnia 2011r. Pismem z dnia 02 grudnia 2011r. pozwani odmówili zaakceptowania roszczenia powodów.

Kwota dochodzona pozwem obejmuje:

- prace wynikające z kosztorysu z dnia 23 listopada 2011r., tj. kwotę 57.932,02 zł netto, - dodatkowe prace wynikające z aneksu z dnia 24 listopada 2011r., tj. kwotę 4.980,97 zł,

- koszty przebudowy rozdzielni bezpiecznikowych, tj. kwotę 6.338,74 zł brutto.

Pozwani M. B. i M. W. (1) wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swojego stanowiska odnieśli się do każdej ze zgłoszonych przez powodów wady, wskazali, iż niektóre z nich nie mają takiego charakteru, zaś inne mogą zostać usunięte przez pozwanych, jednakże ich propozycje w tym zakresie natrafiają na ciągłe opory i niechęci. Zdaniem pozwanych powodowie, nie dążą do wykonania poprawek, lecz są nastawieni na wyegzekwowanie należności pieniężnej wielokrotnie przerastającej rzeczywiste kwoty napraw.

W piśmie procesowym z dnia 02 lutego 2012r. (k. 151) powodowie rozszerzyli żądanie pozwu z kwoty 74.284,77 zł do kwoty 124.416,44 zł. W uzasadnieniu powyższego żądania powodowie podali, że wymiana przewodów zasilających gniazda 230V oraz urządzenia AGD w kuchni wyceniona została na kwotę 17.621,85 zł, przebudowa rozdzielni bezpiecznikowych i dostosowanie ich do wymogów obowiązujących przepisów została wyceniona na kwotę 9.418,92 zł, wykonanie instalacji odgromowej w budynku mieszkalnym wyceniono na kwotę 7.862,40 zł Nadto powodowie zlecili wykonanie kosztorysów dotyczących wymiany przewodów o zbyt niskim przekroju w instalacji elektrycznej oświetleniowej na przewody spełniające wymogi obowiązujących norm i przepisów w budynku mieszkalnym, które wycenione zostały na kwotę 10.678,10 zł. Koszty wykonania opinii zleconych przez powodów wyniosły 4.550,40 zł i zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami pisemnymi ponoszą je pozwani.

Nadto w piśmie procesowym z dnia 24 lipca 2012r. powodowie podali, że kwota dochodzona pozwem obejmuje odszkodowanie za nienależyte wykonanie umowy na podstawie art. 471 k.c.

W piśmie procesowym z dnia 09 sierpnia 2018r. powodowie rozszerzyli żądanie pozwu do kwoty 189.324,62 zł oraz wnieśli o zasądzenie kosztów procesu według złożonego spisu kosztów.

Powyższe pismo procesowe zostało doręczone pełnomocnikowi pozwanych na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2018r. (00:29:55).

Pozwani podtrzymali swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 15 października 2007r. pomiędzy stronami została zawarta umowa o roboty budowlane i sprzedaż nieruchomości. Przedmiotem umowy było wybudowanie budynku mieszkalnego i jego sprzedaż wraz z działką, na której jest zlokalizowany wraz udziałem w nieruchomości wspólnej, a także uzyskanie pozwolenia na użytkowanie budynku od właściwego organu nadzoru budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami za cenę 500.000 zł brutto.

Strony w § 3 umowy podały, ze dopuszczają możliwość nieznacznej (maksimum 5 %) zmiany powierzchni budynku, którego dotyczy umowa, z przyczyn architektoniczno – konstrukcyjnych. Ewentualna zmiana wielkości powierzchni nie miała mieć wpływu na rozkład budynku. Strony dopuściły także zmianę rozwiązań technologicznych i materiałowych zawartych w projekcie, jeżeli wykonawca (sprzedający) uzna, że przemawia za tym ważny interes, lub jest to korzystne ze względów technologicznych, użytkowych lub bezpieczeństwa zdrowia i życia właściciela budynku, a zamawiający wyrazi na to zgodę albo zmiana będzie konieczna w związku ze zmianą obowiązujących przepisów prawa. Wprowadzone zmiany nie mogły wpływać na zmniejszenie standardu budynku, czy też ograniczać jego wyposażenia w stosunku do tego przedstawionego w umowie. O ewentualnych zmianach sprzedający był zobowiązany powiadomić zamawiającego pisemnie.

Zamawiający miał prawo do kontroli jakości robót i stosowanych materiałów oraz ich zgodności z ustaleniami umowy, obowiązującymi przepisami i normami, w każdej chwili osobiście lub przez pisemnie upoważnionego przedstawiciela, po uprzednim zgłoszeniu tego faktu sprzedającemu. Zamawiający mógł żądać od sprzedawcy atestów, certyfikatów lub innych dokumentów na użyte materiały, które miały zostać w takim wypadku dołączone do końcowego protokołu odbioru. Zamawiający miał prawo do składania wizyt na placu budowy celem oceny postępu prac. Wejście na teren budowy miało być możliwe po zgłoszeniu w biurze budowy, w obecności kierownika robót lub osoby przez niego upoważnionej, po wcześniejszym uzgodnieniu terminu oględzin. Wstęp na budowę mógł podlegać ograniczeniom ze względu na zasady bezpieczeństwa zdrowia i życia osób. Niezwłocznie po zakończeniu budowy budynku, sprzedający miał zawiadomić zamawiającego o gotowości postawienia budynku do jego dyspozycji i wyznaczyć termin końcowego odbioru pisemnie co najmniej z 7 – dniowym wyprzedzeniem. W przypadku niestawienia się na odbiorze w wyznaczonym dniu, zamawiający tracił wszelkie uprawnienia z tytułu kary umownej za zwłokę w przekazaniu budynku. Końcowy odbiór budynku miał być dokonany przez zamawiającego osobiście lub przez pełnomocnika. W odbiorze mogły brać dodatkowo udział osoby upoważnione przez zamawiającego. Z czynności końcowego odbioru miał zostać sporządzony protokół, w którym miały zostać ujęte wszelkie wady i usterki. Sprzedający był zobowiązany usunąć usterki w terminie ustalonym przez strony z uwzględnieniem możliwości organizacyjno – technicznych sprzedającego i czynników zewnętrznych (zwłaszcza warunków atmosferycznych). Jeżeli zamawiający nie dokonałby w ustalonym terminie odbioru usuniętych wad, przyjąć należało, że zamawiający nie zgłasza żadnych roszczeń, co do jakości budynku. Zamawiający nie mógł zgłosić w trakcie odbioru usuniętych wad i usterek, nowych wad lub usterek, które mógł stwierdzić w trakcie pierwszego odbioru, przy zachowaniu należytej staranności. Zamawiający mógł odmówić przyjęcia budynku i podpisania protokołu odbioru tylko wówczas, gdy nie został w całości wykonany zakres robót określonych w załączniku nr 1 i załączniku nr 3. W każdym innym przypadku odmowa podpisania protokołu dawała prawo sprzedającemu do odstąpienia od umowy ze skutkami określonymi w § 10 pkt 3 umowy. Sprzedający miał prawo do sporządzenia jednostronnego protokołu odbioru, jeżeli zamawiający nie stawiłby się celem dokonania końcowego odbioru we wskazanym terminie. W takim wypadku zamawiający nie mógłby dochodzić roszczeń, związanych z istnieniem wad budynku, innych niż wyszczególnione w tym protokole. Wysłanie listem poleconym zamawiającemu jednostronnego protokołu odbioru miało być jednoznaczne z odbiorem przez niego budynku. Ciężary i ryzyka związane z budynkiem przechodzić miały na zamawiającego z chwilą dokonania odbioru budynku. Odbioru budynku miał dokonać właściwy organ nadzoru budowlanego według obowiązujących przepisów. Sprzedający miał zgłosić zamiar użytkowania obiektu najpóźniej w terminie 30 dni od daty przekazania sprzedanego budynku.

Budynek miał zostać wykonany zgodnie z dokumentacja techniczną. Zamawiającemu przysługiwać miało prawo wprowadzenia zmian w budynku, po zatwierdzeniu tych zmian przez projektanta i po ustaleniu zasad ich rozliczenia. Sprzedający mógł odrzucić zaproponowane zmiany z przyczyn technicznych, niezgodności tych zmian z polskimi normami i obowiązującymi przepisami, a także w przypadku za późnego ich zgłoszenia, w stosunku do zaawansowania robót. Wprowadzenie w/w zmian miało odbywać się listem poleconym na adres sprzedającego lub osobiście w siedzibie biura Spółki.

Sprzedający odpowiadał względem zamawiającego z tytułu rękojmi za wady ukryte budynku przez okres 36 miesięcy dla elementów konstrukcyjnych i 24 miesiące dla pozostałych elementów. Okresy te obowiązywały od daty podpisania protokołu odbioru. W okresie tym sprzedający zobowiązany był na wezwanie zamawiającego bezzwłocznie w terminie ustalonym obopólnie, na swój koszt usuwać wszelkie wady i usterki w obiekcie. Odpowiedzialność sprzedającego nie obejmowała wad budynku będących następstwem zwykłego zużycia lub niewłaściwej eksploatacji.

Zmiany umowy pod rygorem nieważności wymagały formy pisemnej. Za formę pisemną uważano pisemne zgłoszenie przez zamawiającego robót dodatkowych, zaniechanych i zamiennych, a także pisemną akceptację tych zmian przez sprzedającego, a nadto zawiadomienie, o którym mowa w § 3 pkt 5, § 15 pkt 5 umowy oraz pisemnie uzgodnioną zmianę harmonogramu wpłat, jeżeli nastąpi opóźnienie w zapłacie jednej z ustalonych rat do 7 dni.

Inwestycja obejmowała 20 domków szeregowych. Osiedle miało mieć prywatną drogę wewnętrzną, a nadto miało zostać ogrodzone z możliwością monitorowania całodobowo. Segment w zabudowie szeregowej miał mieć powierzchnię 152,10 m ², składać się z pięciu pokoi.

Zaprojektowano fundamenty w postaci rusztu z ław żelbetowych posadowionych na 10 cm warstwie chudego betonu na głębokości 1,1 m poniżej poziomu terenu.

Ściany fundamentowe stanowił mur bloczków betonowych o grubości 0,24 m. Ściany nośne parteru i piętra zaprojektowano z pustaków ceramicznych o grubości 0,25 m. W ścianach nośnych należało wykonać nadproża żelbetowe, a w poziomie stropu należało wykonać żelbetowy wieniec obwodowy o przekroju 0,25 x 0,25 m.

Zaprojektowano strop ceramiczny A. o grubości 0,24 m, którego maksymalna rozpiętość wynosić miała 4,11 m. W obrębie schodów zaprojektowano płytę żelbetową o grubości 0,12 m wspartą na belkach żelbetowych. Od strony elewacji ogrodowej zaprojektowano żelbetowy balkon.

Zaprojektowano dach drewniany o konstrukcji krokwiowo – płatwiowej. Ze względu na kształt budynku więźba podzielona została na dwie części: nad garażem i zasadniczą. Zaprojektowano krokwie o przekroju 0,08 x 0,16 m w maksymalnym rozstawie 0,9 m. Krokwie oparte miały być na murze na murłacie o przekroju 0,12 x 0,12 m oraz na płatwiach o przekroju poprzecznym 0,16 x 0,25 m. Płatwie o przekroju 0,16 x 0,25 m oparte miały być na murze i w części zasadniczej budynku na słupach żelbetowych. Krokwie spinać miały jętki o przekroju 0,08 x 12 m. Konstrukcje lukarny stanowić miały krokwie koszowe o przekroju 0,12 x 0,2 m oparte na podwójnych krokwiach i płatwi. Ściany zewnętrzne zamykające lukarnę zaprojektowano jako drewniane ścianki wsparte na krokwiach i stanowiące podporę dla belek podpierających krokwie daszku. W miejscach występowania kominów i okien miały zostać umieszczone wymiany.

W budynku miały zostać zamontowane okna drewniane z kolorem dwustronnym z szybą zespoloną (ciemny orzech). Drzwi dzielące garaż od pomieszczenia gospodarczego, w którym znajduje się piec gazowy należało wykonać jako drzwi o odporności ogniowej do 90 min.

Posadzkę parteru zaprojektowano na gruncie w postaci zaizolowanej płyty żelbetowej na warstwach gruzu i zagęszczonego piasku.

Ściany fundamentowe wykonane z bloków betonowych i fundamenty żelbetowe należało zabezpieczyć izolacją przeciwwodną. Na ścianach miała zostać ułożona izolacja termiczna w postaci styropianu (0,12 m).

Brama garażowa miała zostać wykonana w formie rolety wraz z automatyką. Wykończenie zewnętrzne budynku – ściany zewnętrzne miały zostać pokryte tynkiem silikatowym maszynowym.

Schody wewnętrzne miały być drewniane, ażurowe, o wysokości stopnia 174 mm; tynki wewnętrzne – gipsowe maszynowe pokryte jednorazowa farbą w kolorze białym, sufit piętra z płyt gipsowo – kartonowych 12,5 mm na stelażu systemowym, pokryty jednorazowo farbą w kolorze białym, drzwi zewnętrzne miały być antywłamaniowe typu P. (lub ekwiwalentne) w kolorze brązowym.

W budynku miały zostać wykonane instalacja elektryczna, instalacja grzewcza z piecem jednofunkcyjnym V. (...) z zasobnikiem E., grzejniki dolnozasilane S. lub (...), instalacja gazowa, instalacja wody, instalacja bramofonowa.

Inwestycja w postaci budowy zespołu – 20 budynków mieszkalnych jednorodzinnych z garażami w zabudowie szeregowej na działce nr (...) obręb W. P. w G. wraz z budową zjazdu była realizowana na podstawie decyzji administracyjnej z dnia(...) nr(...) – (...).

dowód: umowa o roboty o roboty budowalne i sprzedaż nieruchomości k. 5 – 17 wraz z załącznikiem nr 2 k. 18 – 19, załącznikiem nr 3 k. 20 – 21, projekt architektoniczno – budowlany zespołu budynków mieszkalnych jednorodzinnych w zabudowie szeregowej przy ulicy (...) w G. k. 97 – 136, decyzja administracyjna z dnia 04 września 2007r. nr(...)– (...) k. 300- 303

Jeszcze przed dokonaniem całkowitego odbioru nieruchomości przez powodów, tj. w dniach 30 sierpnia 2009r. i 11 grudnia 2008r. powodowie dokonali odbioru instalacji elektrycznej (przed otynkowaniem), a następnie w dniu 16 czerwca 2009r. dokonali odbioru końcowego docieplenia dachu oraz sufitu podwieszanego.

dowód: protokół odbioru instalacji z dnia 11 grudnia 2008r. k. 133 oraz protokół odbioru dachu z dnia 16 czerwca 2009r. k. 134

Budynek został oddany do dyspozycji powodów w dniu 02 października 2009r.

dowód: protokół odbioru końcowego z dnia 02 października 2009r. k. 132

W dniu 07 grudnia 2009r. pozwani zawiadomili Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w G. o zakończeniu budowy zespołu 20 budynków mieszkalnych jednorodzinnych z garażami w zabudowie szeregowej położonych w G. przy ulicy (...)/O.. Do zawiadomienie o zakończeniu robót inwestor przedłożył komplet dokumentów wymaganych art. 57 ustawy Prawo budowlane. Wobec powyższego organ nadzoru budowlanego nie wniósł sprzeciwu do przystąpienia do użytkowania zgłoszonego obiektu budowlanego.

dowód: zawiadomienie o zakończeniu budowy obiektu budowlanego z dnia 07 grudnia 2009r. k. 295, potwierdzenie przyjęcia zawiadomienia o zakończeniu robót budowlanych z dnia 14 grudnia 2009r. k. 297 – 298

W dniu 18 grudnia 2009r. przed notariuszem K. D. w jego Kancelarii Notarialnej w G. pomiędzy powodami W. O. i J. O. a pozwanymi M. W. (1) i M. B. została zawarta umowa sprzedaży wraz z oświadczeniem o ustanowieniu służebności. Na podstawie tej umowy powodowie nabyli ze środków pochodzących z ich majątku wspólnego zabudowaną - jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym w zabudowie szeregowej o powierzchni 152,10 m ² - nieruchomość, o powierzchni 0.04.35 ha, objętą księgą wieczystą nr (...) oraz udział wynoszący 1/20 części nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) stanowiącą drogę. Z treści umowy wynika, że w budynku znajdują się instalacje: elektryczna, grzewcza, gazowa, wodno-kanalizacyjna, bramofonowa, internetowa, telewizyjna, telefoniczna oraz, że Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w dniu 14 grudnia 2009r. został zawiadomiony o zakończeniu robót budowlanych nr (...) i nie wniósł on sprzeciwu do przystąpienia do użytkowania opisanego budynku mieszkalnego. Powodowie nabyli powyższe nieruchomości za cenę brutto 518.504,39 zł, na którą składają się cena zabudowanej działki w kwocie 510.504,39 zł i cena udziału w działce drogi w kwocie 8.000,00 zł. Strony postanowiły, że wszelkie prawa i obowiązki związane z własnością nabytej zabudowanej działki i udziałem w działce przechodzą z dniem zawarcia umowy na nabywców, którzy oświadczyli, że są już w posiadaniu i współposiadaniu tych działek oraz budynku. Pozwani M. W. (1) i M. B. zapewnili, że budynek został wykonany zgodnie z umową przedwstępną oraz umową o roboty budowlane z dnia 15 października 2007r., a ponadto, że wydano nabywcom również niezbędne dokumenty, w tym aktualne świadectwo charakterystyki energetycznej opisanego budynku mieszkalnego. Powodowie ustanowili na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) nieodpłatną i nieograniczoną w czasie służebność przesyłu na rzecz (...) S.A.” w G. polegającą na prawie korzystania z części obciążonej nieruchomości w zakresie korzystania z sieci energetycznej zgodnie z jej przeznaczeniem, a także przeprowadzenia przewodów i urządzeń służących do przesyłania energii elektrycznej, jak również dostępu do tych urządzeń w przyszłości w celu usuwania awarii, przeglądu, kontroli, konserwacji, remontów, rozbudowy i modernizacji oraz do układu pomiarowego.

dowód: umowa sprzedaży oraz oświadczenie o ustanowieniu służebności rep. (...) Kancelarii Notarialnej notariusza K. D. k. 92 – 96

Pismami z dnia 20 maja 2011r. powód W. O. zgłosił pozwanym następujące wady występujące w budynku mieszkalnym położonym w G. przy ulicy (...):

- nietypowe zamontowanie belki głównej w konstrukcji dachu,

- postępującą wilgoć w ścianach budynku,

- pęknięcie sufitów z płyt G-K,

- użycie przewodów elektrycznych o niewłaściwym przekroju,

- nierówną i popękaną kostkę brukową,

- drzwi wejściowe oraz drzwi kotłowni niewłaściwie osadzone i wypatrzone.

Odbiór powyższych pism w dniu 21 maja 2011r. potwierdził pozwany M. W. (1). Pismem z dnia 02 czerwca 2011r. pozwani ustosunkowali się do jednej tylko ze zgłoszonych wad, a mianowicie do kwestii zamontowania belki głównej w konstrukcji dachu podając, że sposób mocowania jednej z belek drewnianych poprzez zastosowanie wymianu stalowego (nie sztukowanie) w okolicy komina jest rozwiązaniem prawidłowym, nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa użytkowników. Zastosowanie wymianu stalowego zostało podyktowane koniecznością ominięcia komina spalinowego, wykonanego z oryginalnych pustaków (...), zastosowany wymian nie przechodzi przez komin, nie jest do niego mocowany w związku z powyższym nie spowoduje ujścia spalin do wewnątrz pomieszczenia. Zastosowanie wymianu stalowego, przed zamontowaniem zostało skonsultowane z projektantem, który powyższe rozwiązanie zaakceptował.

dowód: pisma powoda z dnia 20 maja 2011r. k. 22 – 25, pismo pozwanych z dnia 02 czerwca 2011r. k. 29

Pismem z dnia 31 sierpnia 2011r. powodowie ponownie zgłosili zastrzeżenia wskazane w pismach z dnia 20 maja 2011r., a nadto zgłosili kolejną wadę, tj. pękanie konstrukcji schodów betonowych wewnątrz budynku.

Pismami z dnia 20 września 2011r. i 29 września 2011r. pozwani ustosunkowali się do stanowiska powodów podając, że uważają wykonanie instalacji elektrycznej za prawidłowe, zlikwidują zawilgocenia na ścianach i odniosą się do pękania konstrukcji schodów betonowych w późniejszym czasie.

dowód: pismo powodów z dnia 31 sierpnia 2011r. k. 26 , pisma pozwanych z dnia 20 września 2011r. k. 27 – 28 i 29 września 2011r. k. 33 – 35

W dniu 30 września 2011r. doszło do spotkania stron, z którego sporządzono notatkę, w której m. in. podano, że pozwani dostarczą powodom projekty budowlany i architektoniczny, przy czym nie będą one zawierały projektu instalacji elektrycznej, w związku z powyższym pozwani na swój koszt upoważnili powodów do powołania biegłego rzeczoznawcy celem wykonania zakresu prac podanych w piśmie powodów. Pozwani oświadczyli, że zgodnie z obowiązującymi przepisami i wydanym pozwoleniem na budowę domu nie był wymagany projekt techniczny na wykonanie instalacji elektrycznej, wodno – kanalizacyjnej, odgromowej, alarmowej w związku z powyższym powodowie zlecą wykonanie projektu powykonawczego powyższych instalacji ekspertowi na koszt pozwanych.

dowód: notatka ze spotkania z dnia 30 września 2011r. k. 36

W dniu 12 października 2011r. zostały przeprowadzone oględziny rozdzielni bezpiecznikowych zainstalowanych w budynku przy ulicy (...) w G., które w obecności powoda W. O. i pozwanych przeprowadził A. J. uprawniony w zakresie dozoru urządzeń, instalacji elektroenergetycznych oraz pomiarów ochronnych. Po przeprowadzonych oględzinach sporządzony został protokół nr (...) z dnia 13 października 2011r., w którym stwierdzono: brak zabezpieczeń nadmiarowo prądowych dla lampek (...), wyłączniki różnicowo – prądowe połączone w szereg bez selekcji, ochronniki przeciwprzepięciowe (...) c nie podpięte do sieci, przewody o przekroju 1.5 mm ² zabezpieczone wyłącznikami nadmiarowo prądowymi 16 A, przewody krosujące o przekroju 2.5 mm ², brak izolacji na długości 8 – 10 mm na przewodach odpływowych z zabezpieczeń nadmiarowo prądowych, luźną listwę N nieprzymocowaną, pomiędzy rozdzielniami prowadzone przewody DY bez osłon bezpośrednio w tynku, pomiędzy rozdzielniami przewód czterożyłowy oraz dodatkowo osobną żyłę PE, żyłę N pomiędzy rozdzielniami w kolorze szarym a żyłę L w kolorze żółto - zielonym, żyłę N w rozdzielni w kolorze czarnym, nieaktualne opisy rozdzielni, brak schematu rozdzielni.

W dniu 17 października 2011r. rzeczoznawca A. J. sporządził także kosztorys przebudowy rozdzielni bezpiecznikowych wyceniając te prace na kwotę 6.338,74 zł brutto.

dowód: protokół nr (...) z dnia 13 października 2011r. k. 43, kosztorys ofertowy k. 44 – 47

Powodowie zlecili T. K. sporządzenie kosztorysów dotyczących robót budowlanych.

Na spotkaniu w dniu 25 listopada 2011r. powodowie przekazali kosztorysy sporządzone przez T. K. i A. J. pozwanym. Kosztorysy te obejmowały:

- roboty elektryczne na kwotę 6.338,74 zł brutto

- roboty budowlane 57.932,02 zł netto i 4.980,97 zł netto –

razem 62.912,99 zł netto – brutto 67.946,03 zł

razem 74.284,77 zł

dowód: kosztorys k. 48 - 62, pismo z dnia 25 listopada 2011r. k. 63

W grudniu 2011r. powodowie zlecili rzeczoznawcy (...) opracowanie ekspertyzy dotyczącej instalacji elektrycznej, zaś rzeczoznawcy budowlanemu R. C. opinii w zakresie ustalenia stanu technicznego wykonanych robót budowlanych. (k. 153 – 161, k. 180 – 190)

W styczniu 2012r. A. J. uprawniony w zakresie dozoru urządzeń, instalacji elektroenergetycznych oraz pomiarów ochronnych sporządził także kosztorysy które obejmowały:

- wymianę przewodów instalacji elektrycznej oświetleniowej I i II piętra na przewody o przekroju 1,5 mm ² – na kwotę 10.678,10 zł brutto,

- wymianę przewodów zasilających gniazda oraz urządzenia AGD w kuchni – kosztorys na kwotę 17.621,85 zł brutto,

- wymianę (przebudowę) rozdzielni wraz z wykonaniem połączeń wyrównawczych, uziomu, wykonaniem dokumentacji instalacji elektrycznej – kosztorys na kwotę 9.418,92 zł brutto.

dowód: kosztorysy k. 179

Biegły sądowy J. K. po oględzinach budynku powodów wydał w kwietniu 2013r. pisemną opinię, w której stwierdził, że w budynku występują usterki i uszkodzenia, które podzielił na dwie grupy:

usterki wynikające z nienależytego wykonania umowy, tj.:

• niewłaściwie osadzone drzwi zewnętrzne do kotłowni,

• zacieki na elewacji z powodu wadliwie wykonanej rynny

• brak uszczelnienia na styku skrzynki roletowej z tynkiem

• brak dylatacji pionowej w ociepleniu ze styropianu z budynkiem sąsiada na ścianie zewnętrznej od strony tarasów

• nieustabilizowane w podłożu krawężniki ogrodowe ograniczające kostkę brukową

• liczne odpryski od szlifierki kątowej na szybach okien połaciowych

• rdzewiejące balustrady na balkonie

usterki powstałe z innych przyczyn:

- pęknięcia płyt gipsowo – kartonowych będące następstwem osiadania budynku i w związku z tym zarysowań wypraw wewnętrznych (naroża i fasety) nie można wiązać przyczynowo z niewłaściwym wykonawstwem

- więźba dachowa – pomiary elementów konstrukcyjnych więźby dachowej wykazały, że elementy nośne mają przekroje: krokwie 7 x 15,5 cm; krokwie koszowe 12 x 17 cm; z porównania z dokumentacją projektową wynika, iż istniejące przekroje są mniejsze; w tej sytuacji zachodziła konieczność sprawdzenia nośności pod kątem bezpieczeństwa konstrukcji; przeprowadzone przez biegłego obliczenia statyczne wykazały, że przy zastosowaniu krokwi 7 x 15 cm występuje znaczny zapas naprężeń, a stany graniczne użytkowania (ugięcia) nie zostały w tym przypadku przekroczone; to samo dotyczy krokwi koszowych – nośność przekrojów w obu elementach jest wykorzystana w 50 %; zastosowanie zatem mniejszych przekrojów krokwi nie wpłynęło niekorzystnie na wytrzymałość i bezpieczeństwo, a tym samym więźba pomimo odstępstw od projektu została wykonana zgodnie zasadami sztuki budowlanej; w budynku wystąpiła kolizja drewnianej płatwi z przewodem kominowym; zgodnie z obowiązującymi przepisami elementami drewniane nie mogą stykać się ze ścianami kominów; w takiej sytuacji montuje się drewniane lub metalowe konstrukcje w postaci wymianów pozwalające na ominięcie przewodu; w budynku powodów zastosowano element stalowy – ceownik walcowany, do którego zamontowano płatew przy pomocy czterech śrub i oparto na ścianie szczytowej – rozwiązanie to jest prawidłowe i zgodne z zasadami sztuki budowlanej

- schody wewnętrzne – dokonano zmiany konstrukcji z drewnianej na żelbetową; w trakcie oględzin biegły stwierdził oddylatowanie ścianki wsporczej na styku ze ścianką działową, a także poziome pęknięcia ścianki działowej łazienki graniczącej ze schodami bezpośrednio pod stropem; dylatowanie ścian jest zjawiskiem naturalnym i wynika z osiadań budynku we wstępnej fazie użytkowania; podobnie rzecz się ma z poziomym zarysowaniem ścianki działowej łazienki; takie uszkodzenia obserwuje się w większości nowych budynków, a mechanizm powstawania wynika z osiadań budynku

- zawilgocenia występują w rejonie drzwi balkonowych na piętrze; prace wykończeniowe na płycie balkonowej polegające na wykonaniu warstwy izolacji poziomej oraz posadzki z płytek ceramicznych na podłożu zaprawy - nie zostały zakończone; niewykonanie tych prac skutkuje penetracją wód opadowych w miejscu oparcia płyty balkonowej do wewnątrz budynku, co może objawiać się zawilgoceniami; sytuację dodatkowo pogarsza fakt, że w trakcie montażu rolet w drzwiach balkonowych wykuto w istniejącym podłożu otwory, które nie są zabezpieczone co powoduje swobodniejsza penetrację wód atmosferycznych w ściany budynku; powyższe przyczyny skutkują również przeciekami płyty balkonowej, co objawia się w postaci białych nalotów na tynku

- z przeprowadzonej na zlecenie powodów inwentaryzacji powykonawczej budynku, a także pomiarów sprawdzających wykonanych przez biegłego w trakcie oględzin wynika, że różnice w zasadniczych wymiarach budynku tylko nieznacznie różnią się od zawartych w projekcie.

Biegły przedstawił także zakres prac remontowych, których wartość brutto na poziomie cen z IV kwartału 2012r. określił na kwotę 6.682,51 zł.

Zakres rzeczowy remontu przedstawił następująco:

- wykucie muru drzwi kotłowni z ponownym osadzeniem,

- demontaż rynny, a następnie ponowny jej montaż,

- uszczelnienie silikonem styku okapu skrzynki roletowej z murem,

- wykonanie opierzenia dylatacji,

- przełożenie nawierzchni podjazdu do garażu wraz z obrzeżami,

- wymiana trzech wkładów okiennych w oknach połaciowych,

- demontaż paneli balustrady, oczyszczenie z farby, a następnie wykonanie nowych powłok antykorozyjnych oraz ponowny montaż,

- zamaskowanie szczeliny dylatacji przy schodach z boazerią.

Nadto wskazał, że odstępstwa od projektu, tj. zmniejszenie szerokości drzwi balkonowych, zmiana technologii wykonania schodów wewnętrznych, wykonanie daszku nad wejściem głównym do budynku, powiększenie powierzchni tarasu, zamontowanie pojedynczych płyt GK grubości 12,5 mm zamiast podwójnych o grubości 9 mm każda, modyfikacja izolacji pionowych murów fundamentowych miały charakter zmian nieistotnych i nie wymagały zmiany warunków pozwolenia na budowę. Zostały one wprowadzone w porozumieniu z projektantem i wykonane zgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Ich wprowadzenie nie spowodowało żadnych zagrożeń w bezpiecznym użytkowaniu budynku.

Poza zakresem objętym umową pozwani wykonali w budynku powodów dodatkowe roboty takie jak: daszek nad wejściem głównym do budynku, część chodnika wzdłuż drogi na szerokości posesji powodów, podłogę z płyt (...) na poddaszu, dodatkową instalację sanitarną do łazienki na piętrze, montaż dodatkowych urządzeń w instalacji c.o. Wartość tych prac biegły oszacował na kwotę 5.835,31 zł (bez urządzeń zamontowanych w instalacji c.o.).

dowód: opinia biegłego sądowego J. K. z kwietnia 2013r. k. 684 – 710

Biegły sądowy M. W. (2), po kilkukrotnym przeprowadzeniu oględzin budynku powodów wydał opinie, w których stwierdził, że:

- w projektowanym budynku w czasie montażu więźby dachowej doszło do kolizji płatwi z konstrukcją komina; komin jest konstrukcją wolnostojącą i nie może mieć punktów stycznych z konstrukcją dachu, zwłaszcza elementy drewniane nie mogą stykać się z przewodem kominowym; w takiej sytuacji stosuje się wymian, który pozwala ominąć komin; w budynku powodów zastosowano wymian stalowy w postaci walcowanego ceownika; zgodnie z oświadczeniem kierownika budowy rozwiązanie to zostało uzgodnione ustnie przed montażem wymianu z projektantem, co ostatecznie zostało potwierdzone w piśmie z dnia 02 czerwca 2011r.

- powodem wilgoci na ścianach mogą być niedokończone roboty w tych miejscach; na balkonie znajdują otwory wykonane przez powoda w celu sprawdzenia izolacji i ocieplenia balkonu; należy także ułożyć płytki na powierzchni balkonu; na parterze budynku (salon) także znajdują się wykute otwory w celu sprawdzenia izolacji, grubości i rodzaju styropianu oraz innych warstw posadzki; otwory powinny być zabetonowane, aby woda opadowa nie zbierała się pod ościeżnicą drzwi tarasowych, tylko spływała z powierzchni tarasu w stronę ogródka; biegły stwierdził także niewłaściwe zakotwienie dołu ościeżnicy drzwi tarasowych (brak kotwy mocującej dół ościeżnicy) co sprawia wrażenie, ze ościeżnica jest ruchoma

- rysy i pęknięcia płyt GK mogą być spowodowane nierównomiernym osiadaniem budynku, drgań dachu lub minimalnymi jego ugięciami, jednakże za wadę należy uznać niewłaściwe wykonanie rusztu, który nie jest rusztem krzyżowym zgodnie z projektem; zamontowany ruszt jest rusztem pojedynczym nie usztywnionym profilami poprzecznymi; brak sztywności powoduje większą podatność na deformacje spowodowane odkształceniami termicznymi konstrukcji dachu; poszycie z płyt GK ułożonych podwójnie ma zdecydowanie większą sztywność

- kostka brukowa nie została ułożona źle; część krawężników ma tylko poprzeczne pęknięcia i prawie wszystkie pochylone są minimalnie w stronę budynku

- zgodnie z załącznikiem nr 3 do umowy o roboty budowlane wykonawca powinien zamontować drzwi zewnętrzne antywłamaniowe typu P. lub ekwiwalentne w kolorze brązowym; zamontowano drzwi G. (...), tj. drzwi o zwiększonej odporności na włamanie; zamontowane drzwi posiadają znak (...) co jest cechą drzwi antywłamaniowych

- ścianka wsporcza pod zmianę konstrukcji schodów została wylana z żelbetu w bliskim sąsiedztwie z wymurowaną wcześniej działką działową; ściana została posadowiona bezpośrednio na chudym betonie co ze względu na jej funkcję można uznać za właściwe, jednakże dla większej pewności można było ją wzmocnić zbrojeniem (pręty lub siatka); można było przewidzieć powstająca szczelinę dylatacyjną, gdyż ścianki zostały wykonane z różnych materiałów dlatego inaczej pracują; powstałe szczeliny (pionowa i pozioma) należy zamaskować w trakcie robót poprawkowych np. listwą maskująca drewnianą w kolorze stopni schodowych

- izolacja budynku nie została dopracowana przez projektanta stąd wykonawca dokonał zmiany izolacji pionowej fundamentu, jednakże podczas wykonywania tej izolacji zamiennej popełniono szereg błędów natury technologicznej np. ściany fundamentowe nie zostały posmarowane dysterbitem, zastosowany styropian nie jest styropianem twardym, jego grubość została zmniejszona o 3 cm w stosunku do wersji projektowej; wykonany drenaż opaskowy nie spełnia powierzonej mu roli, gdyż jest wkopany za płytko oraz zbyt daleko od budynku, aby zabrać zalegającą wodę opadową w pobliżu ścian fundamentowych i ławy budynku

- rynna dachowa jest zbyt daleko odsunięta od ściany budynku

- ościeżnica drzwi tarasowych jest posadowiona na posadzce pokoju, jej podniesienie w górę zepsuje wizerunek pokoju patrząc z wewnątrz pokoju na dolny poziom drzwi tarasowych; drzwi tarasowe nie wymagają podniesienia, gdyż ich posadowienie jest właściwe; teras został wylany za wysoko w stosunku do „zera budynku” – zgodnie z projektem górna płaszczyzna tarasu powinna być obniżona w stosunku do posadzki salonu o 5 cm, faktycznie ta odległość po pomiarach wynosi 4 cm; spadek tarasu w stosunku do ogródka można zwiększyć podczas układania płytek ceramicznych na tarasie

- czapki kominowe na kominie S. dla budynku powodów nie są obowiązkowe, jednakże z dokumentacją S. komin na poddaszu powinien być otynkowany a nie jest

- rolety wymagaj a uszczelnienia silikonem na styku obudowy rolety i tynku

- ściana fundamentowa budynku pod tarasem powinna także posiadać izolację przeciwwilgociową jak pozostałe ściany fundamentowe

- dwóch pomieszczeniach na piętrze w ościeżach okiennych widoczny jest biały nalot

- zabudowane przekroje krokwi i krokwi koszowych są mniejsze od zaprojektowanych (krokiew 15.0 x 7.2 cm – projekt 16.0 x 8.0 cm , krokiew koszowa 17.2 x 11.5 cm – projekt 20.0 x 12.0 cm) ; rozstaw krokwi na ogół jest zgodny z projektem choć zdarza się rozstaw mniejszy; występuje znaczny zapas naprężeń, a stany graniczne użytkowania (ugięcia) nie zostały w tym przypadku przekroczone; występuje niezgodne z projektem połączenie krokowi koszowych w kaletnicy; dwie pary krokwi koszowych nie schodzą się w jednym punkcie jak zostały zamontowane; pary krokwi koszowych w płaszczyźnie kaletnicy są oddalone od siebie o 124 cm i połączone na wysokości kaletnicy podłużna belką w formie płatwi kalenicowej o wymiarach krokwi; powyższa zmiana nie spowodowała osłabienia konstrukcji więźby dachowej

- wykonany tynk na elewacji jest tynkiem cienkowarstwowym fakturowanym i w czasie wizji biegły nie stwierdził żadnych jego wad

- na elewacji od strony ogrodu brak jest dylatacji na ścianie elewacyjnej z sąsiadem, ponieważ budynki mają wspólną ławę nie powstało pęknięcie, zaś naprawa tej usterki jest nieracjonalna

- kilka krawężników posiada pęknięcia w poprzek

- uskok posadzki w łazience na parterze; przyczyną mogą być ruchy termiczne posadzki lub niewłaściwy styropian zabudowany do ocieplenia posadzki

- odpadający lakier na jednym z wypełnień balkonu

- w garażu zamontowano bramę segmentową zamiast bramy rolowanej przewidzianej w projekcie

- zachodzą różnice w wielkościach projektowych pomieszczeń z pomiarami z natury; różnice w pomiarach pomieszczeń są niewielkie, zaś większe w pomieszczeniach poddasza użytkowego.

Biegły stwierdził także, że wykonana izolacja pionowa zawiera błąd technologiczny, gdyż kolejność warstw powinna być inna niż jest, w szczególności na przygotowaną ścianę zewnętrzną nakłada się dysperbit co najmniej dwa razy, następnie na suchą ścianę nakleja się styropian do termoizolacji ścian fundamentowych o odpowiedniej grubości i twardości, w zależności od zastosowanego styropianu stosuje się osłonę w postaci folii tłoczonej lub folii kubełkowej przed mechanicznymi uszkodzeniami styropianu. Natomiast klej z siatką i miękki styropian sprawdzają się na ścianie budynku powyżej gruntu. Zastosowana folia do izolacji poziomej jest zbyt cienka. Brak jest również fachowego połączenia izolacji poziomej z pionową.

Roboty naprawcze biegły podzielił na dwie grupy.

Pierwsza grupa obejmuje drobne roboty poprawkowe, tj. drobne na naprawy tynku, malowanie, uszczelnianie silikonem, wymiana pękniętych krawężników. Wartość tych prac wraz z materiałem biegły wycenił szacunkowo na kwotę 1.400 zł.

Natomiast druga grupa obejmuje prace wymagające dużego wkładu robocizny lub materiału w związku z powyższym wartość tych prac została wyceniona w oparciu o kosztorysy poprawkowe:

- izolacja przeciwwodna – 23.660,89 zł

- niwelacja terenu wokół budynku ze względu na posadowienie - 8.585,00 zł.

Zbyt niskie posadowienie budynku w odniesieniu do terenu i niezgodnie z projektem spowodowało, że w wybudowanym budynku nie zachowano projektowanej wysokości posadzki od gruntu, odpowiedniej wysokości cokolika (izolacji poziomej) nad gruntem czy projektowanej odległości posadzki od cokolika. Biegły stwierdził, ze zgodnie z projektem zero budynku znajduje się 30 cm powyżej gruntu. W związku z powyższym należy zniwelować teren od strony ogrodu i od ściany szczytowej, aby zgodnie z projektem cokolik budynku znajdował się 10 cm powyżej gruntu. W wyniku tak posadowionego budynku jest brak wysokości na dwa zgodne z projektem schodki o wysokości 15 cm każdy.

Ze względu na fakt zapadania się posadzki w salonie oraz w łazience zdaniem biegłego M. W. (2) zasadnym było wykonanie badań laboratoryjnych zabudowanych przez pozwanych takich materiałów jak:

- styropian zastosowany do izolacji termicznej pionowej ściany fundamentowej oraz styropian zabudowany do ocieplenia podłogi na gruncie

- folii zastosowanej do izolacji poziomej ściany fundamentowej zgodnie z projektem 1 mm oraz folii zabudowanej pod styropianem do ocieplenia podłogi na gruncie.

Do opinii uzupełniającej z dnia 28 lutego 2015r. biegły sądowych M. W. (2) dołączył wykaz wad i usterek wraz z ich wyceną oraz kosztorysy wykonawcze na usunięcie powyższych wad i usterek. Koszt usunięcia wad wycenionych w tej opinii w wyniósł 135.723,28 zł brutto, natomiast kosztorysy naprawcze wykonane wcześniej a obejmujące wykonanie izolacji, niwelację terenu, rozgraniczenie nieruchomości, prace przygotowawcze przed wizją, roboty naprawcze wyliczone przez biegłego sądowego J. K., drobne roboty naprawcze wycenione przez biegłego M. W. (2) obejmują kwotę 43.228,72 zł brutto. Zatem łączny koszt napraw zgodnie z treścią opinii z dnia 25 stycznia 2016r. wyniósł 178.952,00 zł brutto.

dowód: opinia biegłego sądowego M. W. (2) k. 893 – 923, opinia uzupełniająca k. 1034 – 1050, opinia uzupełniająca k. 1200 – 1206, opinia uzupełniająca k. 1341 – 1378, opinia k. 1582 – 1603

W związku ze stwierdzeniem przez biegłego sądowego M. W. (2), że zasadnym jest wykonanie badań laboratoryjnych zabudowanych przez pozwanych materiałów zlecono (...) (...) sporządzenie ekspertyzy technicznej izolacji termicznych i przeciwwilgociowych w budynku powodów.

Celem ekspertyzy technicznej izolacji termicznych i przeciwwilgociowych w budynku powodów sporządzonej przez (...) (...) było:

wykonanie odwiertu przez posadzkę w kuchni na parterze aż do gruntu w celu określenia warstw, ich grubości i zgodności z projektem oraz sporządzenie podsypki pod płytą betonową stanowiąca podłoże dla podłogi,

zbadanie izolacji termicznej i przeciwwilgociowej na ścianach fundamentowych, ich stanu technicznego, zgodności z projektem i zasadami sztuki budowlanej,

ocena izolacji termicznej, akustycznej i warstw przeciwwilgociowych w stropie nad parterem (również w podłodze parteru)

wykonanie pomiarów niektórych cech, szczególnie grubości styropianu i folii w celu ich identyfikacji oraz przydatności w miejscach zastosowania,

ocena tynku cienkowarstwowego wykonanego na styropianie ocieplającym budynek.

Nie dysponując opisem technicznym budynku o podstawowych elementach konstrukcyjnych wnioskowano o nich w oparciu o dane podane na przekroju pionowym. Wynikało z niego, że ławy fundamentowe budynku są żelbetonowe, ściany fundamentowe wykonano z bloczków betonowych a ściany nośne zewnętrzne z pustaków ceramicznych grubości 240 mm. Izolacje przeciwwilgociowe na ścianach fundamentowych zaprojektowano tylko z jednej strony (po stronie zewnętrznej), z 2 warstw papy. Izolacja na tych ścianach wykonana została inaczej niż projektowano, ale również niedobrze – niezgodnie z zasadami sztuki budowlanej. Izolacja termiczna na ścianach fundamentowych ma grubość 50 mm a projektowana była warstwa grubości 80 mm. Ściany ceramiczne są ocieplone styropianem o grubości 120 mm. Podłoga na gruncie miała projektowane ocieplenie ze styropianu twardego o grubości 100 mm i podkład cementowy z betonu (nie podano klasy betonu) grubości 70 mm, zbrojony siatką Ø 4,5 mm o oczkach 200 x 200 mm. Jako izolację przeciwwilgociową projektant zapisał folię PE grubości 1,0 mm. Strop nad parterem powinien mieć izolację akustyczną ze styropianu. Projektant zaprojektował styropian twardy grubości 50 mm, jednakże taki styropian nie spełnia właściwie roli izolacji akustycznej. Na stropie nad parterem zaprojektowano izolację przeciwwilgociową z folii PE grubości 1 mm. Zastosowana folia jest 10 razy cieńsza, gdyż ma grubość 0,1 mm.

Posadzka podłogi na parterze projektowana była na wysokości 300 mm nad poziomem gruntu. Miejscem wybranym do przewiercenia była kuchnia, w której ogrzewanie podłogowe było odsunięte na odległość około 0,5 m od ściany, co umożliwiło bezpieczne wykonanie przewiertu przez podłogę i podkład betonowy do podsypki, która według projektu powinna składać się z 150 mm warstwy piasku i 150 mm warstwy żwiru pod piaskiem. Po wykonaniu przewiertu stwierdzono, iż grubość warstwy podłoża z „chudego betonu” była zmienna od 84- 85 do 104 mm – w przybliżeniu zgodnie z projektem, w którym projektowano tę warstwę o grubości 10 cm. Na podłożu z „chudego betonu” ułożona jest folia ogólnobudowlana (czarna) jako warstwa hydroizolacyjna o grubości 0,1 mm. W projekcie zapisano, że powinna to być folia PE o grubości 1,00 mm, czyli 10 razy grubsza. Folia ogólnobudowlana o grubości 0,1; 0,2 mm nie jest materiałem hydroizolacyjnym tylko pomocniczym do chwilowej ochrony przed wilgocią. Warstwa szczelna wymagałaby zgrzewania (folia PE nie skleja się, gdyż nie ma klejów do tego materiału). Zgrzewanie folii o grubości 0,1 mm jest wątpliwe. Zgrzewa się folie PE dużo grubsze np. o grubości 1.0 mm. Pomiary grubości styropianu (ułożonego w dwóch warstwach) wykazały, że każda warstwa ma grubość 48 mm, czyli łącznie 96 mm (projektowana grubość to 100 mm). Zmniejszenie grubości warstwy o 4 mm jest spowodowane obciążeniem jej warstwą podkładową i posadzką z płytek gresowych. Na styropianie znajduje się folia ogólnobudowlana (czarna) grubości 0,1 mm. Warstwa podkładowa została wykonana z zaprawy cementowej, z miksokretu, jest bardzo porowata i z tego powodu ma małą wytrzymałość (w trakcie odwiertu nie utrzymała kołka rozporowego, którym była przymocowana wiertnica). Warstwa ta ma grubość od 62 do 65 mm (projektowano 70 mm). Zgodnie z projektem warstwa ta powinna być zbrojona siatką z prętów stalowych Ø 4,5 mm. Jeżeli warstwa podkładowa miałaby być zbrojona, to siatka zbrojeniowa powinna znajdować się w połowie grubości tej warstwy. W odkrywce w kuchni oraz w odkrywce w garażu siatka zbrojeniowa znajduje się na spodzie warstwy i z tego powodu nie może być traktowana jako jej zbrojenie. Według wykonawcy służyła ona do mocowania rur ogrzewania podłogowego. Z projektu nie wynika aby takie powinno być zadanie zbrojenia.

Drugą odkrywkę warstw podłogowych wykonano w garażu. Wycięty został otwór w warstwie podkładowej, której grubość jest bardzo duża około 125 mm (projektowano 7 cm). Siatka z prętów zbrojeniowych znajduje się pod pokładem i nie zbroi podkładu. Podkład jest wykonany nie z betonu lecz zaprawy cementowej. Pod podkładem znajduje się folia ogólnobudowlana (czarna) o grubości 0,1 mm (w projekcie 0,2 mm). Warstwa ociepleniowa wykonana jest z jednej warstwy styropianu grubości 45 mm (projektowano 100 mm). Projektowana była termoizolacja o 50 % grubsza od wykonanej. Miejsce styropianu zajęła pogrubiona o 50 mm warstwa podkładowa z zaprawy cementowej (zamiast betonu). Grubość styropianu w garażu obciążona jest 12 cm warstwą podkładu. Pod styropianem znajduje się folia ogólnobudowlana 0,1 mm, a projektowano hydroizolację z folii PE o grubości 1,00 mm (10 razy grubszą). W garażu płyta betonowa nie mogła być przecinana, gdyż pod odkrywką prawdopodobnie przebiegają przewody elektryczne. Stwierdzono, że płyta jest bardzo mokra. Miernik wilgotności (...) wskazał maksymalne odczyty do końca skali, co oznacza, że beton w podłożu jest w stanie nasycenia (maksymalna możliwa zawartość wody w materiale). Pomiar wilgotności podkładu (czyli warstwy wierzchniej nad styropianem) wykazał 39 kresek, co oznacza wilgotność około 4 %. Słaba izolacja termiczna i bardzo gruba warstwa zaprawy nad rurkami ogrzewania podłogowego zmniejszyły efektywność ogrzewania.

Kolejną odkrywkę wykonano na I piętrze (właściwie na poddaszu) w taki sposób, że wycięto otwór w podkładzie o powierzchni około 200 x 200 mm, a następnie wycięto styropian. Układ warstw był następujący :

- gładź cementowa 70 mm

- siatka zbrojeniowa stalowa pod podkładem

- folia ogólnobudowlana 0,1 mm.

Styropian silnie sprasowany o grubości 44 mm. Poprawnie powinien być zastosowany styropian „akustyczny”, tłumiący dźwięki uderzeniowe w dużo lepszym stopniu niż zastosowany styropian.

W kuchni wykonano przewiercenie wszystkich warstw podłogowych aż do gruntu. W takie podłoże wciśnięto rurę plastikowa o średnicy 50 mm na głębokość 280 mm i wyjęto ją wraz z gruntem. Po rozcięciu rury oceniono wyjęty grunt, który znajdował się w rurze. Warstwa gruntu pod płytą z betonu w całości (280 mm) składała się z piasku. Projektowano piasek w warstwie górnej 150 mm i żwir w warstwie dolnej 150 mm, razem 300 mm. Gdyby była warstwa żwiru, to przerwałaby podciąganie wody do warstwy betonowej. Brak jej skutkuje silnym zawilgoceniem warstwy z „chudego betonu” pod budynkiem. Folia ogólnobudowlana, pomimo że nie jest materiałem hydroizolacyjnym, przerywa ruch wody do góry. Trwałość tej folii nie jest jednak znana, gdyż jest to materiał do chwilowych zabezpieczeń przeciwwilgociowych. Hydroizolacja o grubości 1.0 mm mogłaby być właściwą warstwą przeciwwilgociową o dobrej jakości.

Badania izolacji przeciwwilgociowej i termicznej na ścianie fundamentowej przeprowadzono dokonując odkrywki na tylnej (ogrodowej) elewacji budynku. Odkopano grunt na głębokość około 300 mm poniżej poziomu terenu. Grunt wokół budynku jest gliniasty z niewielką domieszką piasku i humusu. Z odkrytej ściany fundamentowej wycięto styropian ocieplający, którego grubość wynosi 50 mm. Na styropianie naniesiona jest warstwa kleju grubości 1,6 – 1,9 mm z wierzchu posmarowana materiałem asfaltowym (prawdopodobnie dysperbitem). Wyjęty styropian był bardzo ciężki, silnie nawilgocony. Po wysuszeniu okazało się, że jego wilgotność wagowa osiągnęła około 80 %. Deklarowana jest chłonność wody po 24 godzinach – poniżej 1 %. Bardzo duża ilość wody w styropianie na ścianie fundamentowej drastycznie obniżyła izolacyjność termiczną. Styropian przestał być termoizolacją. Suszenie styropianu w suszarce, w temperaturze 50 ^{( 0)}C, przez tydzień nie doprowadziło do całkowitego jego wysuszenia pomimo, że zmiany wagi były już bardzo małe podczas wycinania próbek kostkowych do badań wytrzymałościowych wewnątrz styropian był mokry, co potwierdzono miernikiem wilgotności GannB. Również sama ściana fundamentowa była bardzo mokra (maksymalne wskazanie miernika świadczy o pełnym nasyceniu betonu wodą). Ściany fundamentowe nie mają żadnej ochrony przed zawilgoceniem. Beton w bloczkach betonowych, z których wykonano te ściany jest nasycony wodą. Styropian „ocieplający” ze względu na bardzo duże zawilgocenie również nie spełnia ochrony cieplnej. Nawet grubość tej warstwy została zmniejszona z projektowanych 80 mm do 50 mm. Izolację przeciwwilgociową projektowana z dwóch warstw papy na ścianie zmieniono na około 0,2 mm bitumu na styropianie. Zarówno projekt jak i wykonawstwo w zakresie izolowania przeciwwilgociowego ścian fundamentowych jest niedostateczne.

Przeprowadzono także badania tynku cienkowarstwowego na styropianie. Ściany ceramiczne budynku są ocieplone wg metody (...) styropianem grubości 120 mm. Na warstwie klejowej położono tynk cienkowarstwowy barwiony na masie. Do badań laboratoryjnych pobrano próbkę ocieplenia 15 x 15 cm wycięta ze ściany. Warstwa tynku grubości 1 mm jest barwiona w masie. Jest to tynk cienkowarstwowy. Z obserwacji makroskopowych wynika, iż jest to tynk akrylowy. Badania laboratoryjne również wskazały na tworzywo akrylowe.

W dalszej kolejności przeprowadzono badanie styropianu. Parametrem, który pozwala określić do jakiej grupy należy styropian, jest wytrzymałość na ściskanie przy 10 % odkształceniu względnym albo gęstość pozorna styropianu. Badania wykonywać należy na elementach wyprodukowanych (nowych). Badany styropian jest obciążony, przez co został odkształcony (mniejsza grubość, zmniejszona objętość). Z przeprowadzonych badań wynika, że styropian pod posadzką na piętrze i w garażu należy do (...) lub (...). Styropian na ścianach jest typu (...), a więc należy do najniższej klasy wytrzymałościowej. Do ociepleń powinien być stosowany styropian (...) albo nawet twardszy do (...). Dopiero styropian (...) i wyżej do 200 zalecany jest pod posadzki, a na bardzo duże obciążenia stosuje się styropian (...) do 350, a nawet do 500. Norma PN-EN 13163 w załączniku C – „klasyfikacja (...) wymienia 14 typów styropianu, od (...) do (...). Pojęcia styropian miękki, twardy nie są pojęciami oficjalnymi. Reasumując, zastosowane w budynku typy styropianów nie odpowiadają zalecanym. Projektant wpisując pod posadzki styropian twardy chyba miał na myśli styropian co najmniej (...). Na ścianach w ogóle nie uściślił jaki styropian stosować podobnie jak i na ściany fundamentowe nie zaznaczył, że należy stosować styropian ekstradowany. Zapomniał również o styropianie akustycznym w stropie nad parterem służącym do tłumienia dźwięków uderzeniowych.

Po przeprowadzeniu powyższych badań stwierdzono, że:

Dokonany przewiert przez posadzkę w kuchni potwierdził, że podkład pod posadzką jest słaby, bardzo porowaty, ma grubość zbliżoną do projektowanej czyli 70 mm (pomierzona grubość jest w granicach od 62 do 65 mm). Podkład jest z zaprawy a nie z betonu jak zapisano w projekcie, według projektanta miał być zbrojony a nie jest, gdyż zbrojenie jest pod podkładem zamiast w połowie jego grubości.

Pod podkładem znajduje się folia PE 0,1 (według pomiaru), prawdopodobnie była 0,2 w chwili wbudowania.

Styropian znajdujący się pod podkładem jest taki sam jak w garażu i na piętrze. Według projektu powinien być twardy, styropian (...) lub (...) nie są uznawane za twarde. Za twardy można uznać styropian co najmniej (...), gdyż pod posadzki ten styropian jest już zalecany. Grubość styropianu pod obciążeniem podkładem i posadzką zmniejszyła się około 4 mm (zamiast 100 mm jest 96 mm, łącznie w dwóch warstwach.

Pod styropianem projektowano folię o grubości 1,0 mm a zastosowano folię ogólnobudowlaną wielokrotnie cieńsza (0,1 – 0,2 mm).

Podłoże betonowe projektowano o grubości 100 mm. Wykonana warstwa ma grubość od 84 do 104 mm. Można uznać, ze odpowiada to założeniom projektanta.

Pod płytą betonową projektowano wymianę podłoża rodzimego na piasek i żwir, od góry grubość warstwy piasku zagęszczonego 150 mm a pod nim warstwa żwiru grubości 150 mm, która miała przerwać podciąganie kapilarne wody. Wykonano warstwę około 300 mm (w miejscu pomiaru 280 mm) z samego piasku. Podciąga on kapilarnie wodę do płyty betonowej, która w garażu była w stanie nasycenia wodą (w kuchni nie można było wykonać pomiaru, gdyż przewiert wykonano na mokro).

Odkrywka w podłodze garażu wykazała następujące niezgodności z projektem. Wierzchnia warstwa zaprawy cementowej nie z betonu, bez zbrojenia, które znajduje się pod podkładem, ma grubość 113 do 125 mm (według projektu 70 mm). Folia ogólnobudowlana znajduje się na i pod styropianem. Nie ma prawdziwej folii hydroizolacyjnej grubości 1,00 mm. Styropian w jednej warstwie grubości 45 mm (prawdopodobnie początkowa grubość wynosiła 50 mm) zamiast projektowanych 100 mm. Podłoże z betonu nasycone wodą wilgotność około 8 %.

Odkrywka w pokładzie na piętrze wykazała inne niezgodności z projektem. Styropian o grubości 45 mm zgnieciony (styropian nie jest z grupy twardych). Podkład pod posadzkę wykonano z zaprawy cementowej nie betonu taki jak w kuchni. Nie jest zbrojony, gdyż zbrojenie jest pod podkładem. Folia przeciwwilgociowa projektowana była o grubości 1,0 mm, zastosowana o grubości 0, - 02, mm.

Styropian na ścianie fundamentowej ma grubość 50 mm, niezgodnie z projektem, gdyż przewidywany był o grubości 80 mm. Ponadto styropian jest bardzo mocno zawilgocony wodą, wilgotność ponad 80 %. Deklarowana przez producentów nasiąkliwość styropianów jest poniżej 1 % po 24 godzinach moczenia. Zastosowano niewłaściwy styropian. Grubość styropianu mniejsza od projektowanej o 30 mm. Brak izolacji przeciwwilgociowej na ścianie fundamentowej (projektowano 2 warstwy papy). Wykonano izolację z desperbitu na styropianie (niezgodnie z zasadami). Skuteczność zastosowanego rozwiązania jest zła. Zastosowana izolacja przeciwwilgociowa nie ochroniła ani styropianu ani ściany fundamentowej przed nasyceniem wodą (wszystko pod tą warstwą izolacji przeciwwilgociowej jest mokre).

Styropian na ścianach należy do grupy o najniższej gęstości (poniżej 15 kg/m ^{( 3)}), jest to najsłabszy styropian (...), przeznaczony do stosowania w miejscach, gdzie nie jest obciążony, np. w ścianie trójwarstwowej. Styropian w podłogach jest twardszy ale (gęstość 16 – 18 kg/m ^{( 3)}) według obowiązującej klasyfikacji jest to w najlepszym przypadku styropian (...). Taki jest już zalecany na ocieplenie w metodzie (...). W podłodze ze względu na odkształcenia zalecany jest co najmniej (...). W stropie nad parterem powinien znaleźć się przede wszystkim styropian akustyczny (elastyczny) o małej grubości 1 – 2 cm aby odkształcenia w pionie były nieznaczne a taki styropian tłumi dźwięki 1 -2 cm aby odkształcenia w pionie były nieznaczne a taki styropian tłumi dźwięki uderzeniowe (od chodzenia po stropie). Jednak tego nie przewidział projektant.

Na styropianie ocieplenia budynku został wykonany tynk akrylowy. Projektant na przekrojach budynku nie wskazał rodzaju tynku pisząc „tynk cienkowarstwowy na siatce (systemowy)”. Rodzaj tynku na ogół nie jest przypisywany do systemu. Rodzaj tynku dobiera projektant na podstawie analizy dyfuzji pary wodnej przez ściany (projekt opracowany jest wyjątkowo słabo).

Grubości styropianu zastosowane na budynku są zgodne z projektem na ścianach zewnętrznych 120 mm i w podłogach na parterze 100 mm (warstwa styropianu pod obciążeniem zmniejszyła się o około 4 mm). Nie są zgodne na ścianach fundamentowych 50 mm zamiast 80 mm oraz w garażu jest 50 mm zamiast 100 mm. Zastosowano styropiany o małej wytrzymałości (...) na ściany zamiast (...) lub więcej, a także zbyt słaby styropian w podłogach (...) mm zamiast co najmniej 100 mm lub więcej. Na poddaszu nie zastosowano w podłodze pływającej styropianu elastycznego, który wytłumiłby dźwięki uderzeniowe. W budynku nie stwierdzono stosowania folii hydroizolacyjnej 1,00 mm, z której wykonuje się zabezpieczenia przed wodą. Stosowano folię polietylenową (...) o najniższej gęstości do chwilowej a nie trwałej ochrony przed wilgocią. Prawdopodobnie była to folia o grubości 0,2 mm. Pod wpływem obciążenia zmniejszyła swoją grubość. Obecna jej grubość wynosi 0,1 mm.

dowód: ekspertyza techniczna izolacji termicznych i przeciwwilgociowych w budynku powodów sporządzona przez dr hab. inż. B. S. z (...) (...) w kwietniu 2016r. k. 1650 – 1680

Biegły sądowy C. M. sporządził w październiku 2016r. opinię w zakresie ewentualnego zagrzybienia budynku powodów, która to opinia zawiera także wyniki badań laboratoryjnych sporządzone przez dr hab. inż. M. P.. Podczas oględzin budynku biegły nie stwierdził występowania grzybów domowych. Natomiast na podstawie wykonanych badań laboratoryjnych określono występowanie na powierzchniach ścian parteru grzybów pleśniowych. Skutkiem zasiedlenia powierzchni przegród budowlanych przez te grzyby jest możliwość emisji do powietrza zarodników i fragmentów grzybni. Występowanie grzybów pleśniowych na licach wewnętrznych ścian spowodowane jest przede wszystkim ich zawilgoceniem oraz niedostateczną wentylacja pomieszczeń. Próbki do badań zostały pobrane przy zamkniętych oknach parteru oraz oknach uchylonych. Wyniki nadań laboratoryjnych przedstawiono w załączniku nr 2 do opinii. Wynika z nich, iż stwierdzona na powierzchniach badanych przegród obecność grzybów pleśniowych w licznie podanej w tabeli 4 nie wskazuje na aktywny stan zagrzybienia. Liczba grzybów w powietrzu pomieszczeń użytkowych nie powinna być wyższa niż 300 jtk/m ³. Uzyskane wyniki nie przekraczają tego poziomu. Spośród zarodników wyizolowanych z powietrza wewnętrznego stwierdza się obecność niewielkiej liczebności gatunku A. (...) będącego patogenem dla ludzi i zwierząt.

Przeprowadzono pomiary zawilgocenia ścian. Przeliczenie wskazań miernika na wilgotności masowe ścian przedstawiono w tabeli nr 3.

W literaturze fachowej podano, że :

- jeżeli wilgotność murów nie przekracza 3 % to oznacza, że są one suche

- jeżeli poziom zawilgocenia osiąga 5 % nie trzeba ich osuszać, ale poziom ich zwilgocenia należy okresowo skontrolować

- jeżeli poziom wilgotności wynosi 8 – 10 % mury należy uznać za mocno zawilgocone,

- jeżeli poziom wilgotności wynosi 12 % mury uważa się już za mokre

Z załączonej tabeli wilgotności można wnioskować, iż wszystkie pomiary wykonywane wewnątrz pomieszczeń parteru przy podłodze kwalifikują przegrody jako mocno zawilgocone lub mokre. Pomiary na wysokości 1,5 m od podłogi wskazują, że dopiero na tej wysokości mury można uznać za lekko zawilgocone lub suche. Wszystkie pomiary wilgotności ścian fundamentowych dokonane po ich odkopaniu to ściany mokre.

Ocieplenie ścian znajdujących się w gruncie styropianem o grubości 48 mm (początkowo 50 mm) jest grubością mniejszą od zaprojektowanej wynoszącej 80 mm. Obecne zawilgocenie ścian fundamentowych i ścian przyziemia to wynik braku jakiejkolwiek izolacji pionowej tych ścian oraz niewystarczających hydroizolacji poziomych podłóg w budynku. Folia budowlana grubości 0,1 mm może być warstwą osłonową, natomiast nie spełnia w żadnym wypadku roli hydroizolacji podłogi. Na stan zawilgocenia ścian przyziemia (ściana wschodnia) wpływ ma również nieuszczelnienie przejścia instalacyjnego rury kanalizacyjnej. Pod podłogą w garażu nie stwierdzono warstwy projektowanego żwiru, który w sposób naturalny byłby przeszkodą w podsiąkaniu kapilarnym dla zawilgoconej warstwy piasku. Styropian mający być ociepleniem podłogi w garażu ma grubość 47 mm i jest przesiąknięty wodą. Nie jest to styropian posadzkowy. W obecnym stanie nie spełnia roli planowanej warstwy termoizolacyjnej. W projekcie wykonawczym przyjęto warstwę dwa razy grubszą. Przeprowadzono odwiert poziomy przechodzący do gruntu przez ścianę fundamentową garażu. Po wyciągnięciu zwiercin okazało się, iż glina zalegająca pod garażem jest w stanie plastycznym i nie jest nośnym gruntem budowlanym. Prawdopodobnie z tego też powodu na skutek miejscowego osiadania fundamentu powstała we wschodniej ścianie fundamentowej wskrośna rysa pionowa, która ma wysokość 80 cm i przechodzi na ścianę elewacyjną. Rozwartość rysy mierzona na różnych jej wysokościach to 5 – 6 mm, natomiast jej głębokość to grubość ściany fundamentowej. Na zdjęcia nr 37 i 38 przedstawiono fakt nie osiowego usytuowania ściany fundamentowej wschodniej na ławach fundamentowych. Z lewej części ściany (patrząc na elewację) odsadzka ławy ma ok. 3 cm, na jej prawej części odsadzka to 26 cm. Takie mimośrodowe posadowienie ścian na ławach może skutkować spękaniami elewacji podczas użytkowania budynku.

Podsumowując, biegły stwierdził, iż istniejący poziom zagrzybienia kondygnacji parteru spowodowany jest przede wszystkim podwyższonym zawilgoceniem ścian. Zawilgocenie to jest efektem braku izolacji pionowych ścian fundamentowych oraz niedostatecznym poziomym zabezpieczeniem hydroizolacyjnym podłóg parteru. Na obecny stan degradacji wpływ ma również niedostateczna (mniejsza od przedstawionej w projekcie) warstwa termoizolacji ścian fundamentowych i podłóg. Zagrzybienie oraz zawilgocenie ścian parteru z różnym nasileniem będzie występowało tak długo dopóki nie zostaną usunięte opisane usterki i wady budowlane powstałe na etapie wznoszenia budynku. Przy występowaniu długotrwałego zawilgocenia bardzo prawdopodobnym jest wystąpienie na powierzchni ścian większej kolonizacji zarodników grzybów pleśniowych niż ma to miejsce obecnie.

Celem badań dr hab. inż. M. P. (k. 1780 – 1785) było określenie zanieczyszczenia grzybami pleśniowymi w powietrzu i na powierzchniach ścian w segmencie domu szeregowego przy (...) w G., ponadto identyfikacja wyizolowanych organizmów.

Wyniki analizy mykologicznej z dnia 03 października 2016r. dr hab. inż. M. P. przedstawiają się następująco:

Analiza stopnia zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni

Ocenę zanieczyszczenia powierzchni przeprowadzono metoda wymazów. Pobraną próbkę z powierzchni zawieszono w roztworze fizjologicznym soli. Uzyskaną zawiesinę posiewano na pożywkę (...) (M.) z chloramfenikolem w celu oznaczenia ogólnej liczby grzybów. Próby inkubowano w temperaturze 28 ⁰ C przez 5 dni. Wyniki podano jako liczbę jednostek tworzących kolonie na 100 cm ² powierzchni (jtk/100cm ²)

Analiza stopnia zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza

Ocenę zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza przeprowadzono metodą zderzeniowa z zastosowaniem próbnika powietrza (...) (...) (M.). Badania przeprowadzono dwukrotnie: o godz. 11.10 przy oknach zamkniętych od godzin porannych (ok. 3 godziny przed pobraniem próbek) oraz po otwarciu okien – o godz. 11.55. W tych samych okresach czasowych pobrano próbki na zewnątrz budynku (tło zewnętrzne).

Ogólną liczbę grzybów oznaczono na pożywce (...) ((...)) z chloramfenikolem. Próbki inkubowano w temperaturze 28 ⁰ C przez 5 dni. Wyniki podano jako liczbę jednostek tworzących kolonie na 1 cm ³ powierzchni (jtk/100cm ³)

Identyfikacja pleśni

Identyfikację mikroorganizmów przeprowadzono na podstawie oceny makroskopowej kolonii oraz obserwacji mikroskopowych charakterystycznych elementów morfologicznych i strukturalnych w oparciu o klucze diagnostyczne (...). Identyfikacji poddano 5 dniowe hodowle wyizolowanych czystych kultur pleśni na pożywce (...).

Skład gatunkowy przedstawiono jako udział % poszczególnych gatunków w ogólnej puli wyizolowanych organizmów.

Analiza mykologiczna powierzchni:

Stwierdzono obecność grzybów pleśniowych w zakresie od 1,5 x 10 ^{( 2)} do 2,1 x 10 ^{( 3)} jtk/100 cm ^{( 2)}. Wskazany poziom jest niski, nie wskazuje na istniejące zagrzybienie w momencie dokonywania badania. Jest to stan naturalny dla tego typu powierzchni przegród budowlanych. Zarodniki pleśni osiadły jedynie na powierzchniach, a ich rozwój zaobserwowano dopiero na pożywkach mikrobiologicznych. O aktywnym zagrzybieniu można wnioskować gdy liczba zarodników na 100 cm ^{( 2)} powierzchni przekroczy poziom 10 ^{( 6)} jtk, a więc prawie tysiąckrotnie więcej niż w badaniu lokalu. Nie można jednak wykluczyć aktywizacji zarodników i kolonizowania powierzchni przegród budowlanych, jeśli będą one długotrwale zawilgocone. Identyfikacja mikroorganizmów wykazała obecność zróżnicowanej mikroflory, tj. A. (...), A. (...), których udział w ogólnej licznie przekroczył 80 %. W próbach nie obserwowano znacznej przewagi jednego z gatunków pleśni. Ogółem z powierzchni wyizolowano 9 gatunków.

Analiza mykologiczna powietrza:

Analiza mykologiczna powietrza została przeprowadzona dwukrotnie w odstępie 45 min., po raz pierwszy przy zamkniętych oknach oraz kolejny po otwarciu okien. Liczba grzybów pleśniowych w analizowanych miejscach w dwóch okresach pomiarowych była w zakresie od 200 do 300 jtk/m ³, średni 260 jtk/m ³, a w kuchni 220 jtk/m ³. Po otwarciu okien liczba grzybów w powietrzu nieznacznie wzrosła, był to jednak ten sam poziom mieszczący się w zakresie błędu metody zderzeniowej. Zanieczyszczenie powietrza na zewnątrz budynku było znacznie wyższe niż wewnątrz i wynosiło 550 jtk/m ³. Niższe zanieczyszczenie powietrza wewnętrznego w stosunku do tła dowodzi, ze w pomieszczeniu brak jest wewnętrznych źródeł zagrzybienia, co zostało też potwierdzone w ocenie wizualnej.

Podsumowanie

Na powierzchni przegród budowlanych stwierdzono obecność grzybów pleśniowych w licznie, która według zaproponowanych kryteriów, nie wskazuje na aktywny stan zagrzybienia i jest naturalna dla powierzchni o właściwym stanie higieniczno – sanitarnym.

W Polsce brak jest norm określających dopuszczalne zanieczyszczenie powietrza pomieszczeń użytkowych. Biorąc pod uwagę wyniki analizy ilościowej stosuje się zalecenia zaproponowane przez K. według, których liczna grzybów w pomieszczeniach użytkowych nie powinna być wyższa niż 300 jtk/m ³. Uzyskane w toku analizy wyniki nie przekraczają tego poziomu, ponadto są niższe niż na zewnątrz budynku.

Innym kryterium jakości mikrobiologicznej powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych i użyteczności publicznej jest zaproponowany przez (...) - poziom 5000 jtk/m ^{( 3 )}jako dopuszczalnego stężenia grzybów ((...)). Wyniki w badanych pomieszczeniach są znacznie poniżej tej wartości.

Na powierzchniach przegród budowlanych i w powietrzu wykazano łącznie 14 gatunków grzybów. Wyizolowane mikroorganizmy należą do saprofitów co oznacza, że bytują na martwej materii organicznej, nie są pasożytami. Izolowane są zwykle z gleby, powietrza, powierzchni roślin i materiału roślinnego, zawilgoconych materiałów technicznych, produktów żywnościowych.

Spośród mikroorganizmów wyizolowanych z powietrza wewnątrz pomieszczenia niepokój może budzić obecność A. (...) gatunku termotolerancyjnego, należącego do patogenów ludzi i zwierząt, który może być przyczyną aspergiloz u osób z immunosupresją. Naturalnym środowiskiem bytowania tego organizmu jest gleba, resztki roślinne, materiały zawierające celulozę. Liczebność tego gatunku nie jest wysoka i kształtuje się na poziomie 180 jtk/m ³. (godz. 11.10) i spada po otwarciu okien do zakresu 21 – 60 jtk/m ³. Dominujące w powietrzu zewnętrznym i wewnętrznym grzyby z rodzaju A. i C. są typowymi organizmami tego środowiska. Należą do alergenów inhalacyjnych i mogą być przyczyną zaistnienia objawów alergii u użytkowników lokalu, szczególnie u osób wrażliwych.

dowód: opinia C. M. wraz z badaniami laboratoryjnymi dr hab. inż. M. P. wraz z dokumentacją zdjęciową k. 1780 – 1818

Po przeprowadzeniu powyższych badań biegły sądowy M. W. (2) wydał w dniu 12 października 2016r. kolejną opinię, której po raz kolejny stwierdził, że wykonawca dokonał zmiany technologii izolacji przeciwwodnej w budynku powodów bez uzgodnienia z projektantem. Izolacja wykonana została nieprawidłowo, tj. niezgodnie z projektem i zasadami sztuki budowlanej. Podobnie wygląda sytuacja z ociepleniem ścian fundamentowych, gdyż wykonawca bez uzgodnienia z projektantem zmieniał grubość styropianu z 80 mm na styropian 50 mm. Zamienna izolacja ścian fundamentowych została oceniona negatywnie przez rzeczoznawcę z (...) (...). Nadto nie zastosowano zgodnie z projektem jako izolacji poziomej z folii hydroizolacyjnej grubości 1,0 mm. Zastosowano folię polietylenową (...) o najniższej gęstości, która służy tylko do chwilowej ochrony przed wilgocią. Do ocieplenia ścian zastosowano styropian o zbyt małej wytrzymałości (...) zamiast co najmniej (...). Do ocieplenia podłogi także zastosowano styropian o zbyt małej wytrzymałości (...) zamiast (...). Do ocieplenia posadzki w garażu zastosowano styropian o grubości 50 mm zamiast dwóch warstw zgodnie z projektem o łącznej grubości 100 mm.

Odwierty wykazały dalsze niezgodności z projektem:

1) podłoga parteru:

- zamiast płyty betonowej zbrojonej siatką jest płyta wykonana z zaprawy cementowej o małej wytrzymałości oraz bez zbrojenia

- zamiast ocieplenia ze styropianu twardego (...) jest styropian miękki (...) o najniższej grubości zmniejszony w wyniku obciążenia

- zamiast izolacji poziomej z folii grubości 1 mm mamy folię grubości 0,1 mm

- pod warstwą chudego betonu powinien znajdować się piasek zagęszczony o grubości warstwy 28 cm, zbadany piasek nie wykazuje dobrego zagęszczenia

- zgodnie z projektem poniżej warstwy piasku powinna znajdować się warstwa żwiru grubości 15 cm, której brak

2) układ warstw podłogi nad parterem

- zamiast wylewki betonowej zbrojonej wykonano wylewkę z zaprawy cementowej bez zbrojenia

- styropian do ocieplenia podłogi zaprojektowany jako styropian twardy, który nie spełnia roli izolacji akustycznej

- ocieplenie ze styropianu (...), który zalicza się do styropianów miękkich a zgodnie z projektem powinien to być styropian twardy czyli co najmniej (...)

- zamiast folii grubości 1,0mm zabudowano folię grubości 0,1 mm

3) garaż

- wierzchnia warstwa posadzki wykonana nie z betonu tylko z zaprawy cementowej także bez zbrojenia jak na parterze i piętrze

- brak folii hydroizolacyjnej grubości 1mm pod styropianem

- pod i nad styropianem znajduje się tylko folia ogólnobudowlana czarna grubości 0,1 mm

- styropian w jednej warstwie grubości 45 mm zamiast projektowanych dwóch warstw o łącznej grubości 100 mm.

Do ocieplenia ścian fundamentowych budynku zastosowano styropian o grubości 50 mm zamiast 80 mm. Do badania pobrano ten styropian, który był silnie nawilgocony. Po jego osuszeniu okazało się, ze jego wilgotność wagowa osiągnęła 80 %. Badania laboratoryjne przeprowadzone w (...) (...) wykazało, że suszenie styropianu przez tydzień w suszarce o temperaturze 50 C nie doprowadziło do jego całkowitego wysuszenia, wewnątrz styropian był dalej mokry.

Dokonano także pomiaru wilgotności ściany fundamentowej, która okazała się bardzo mokra, maksymalne wskazanie miernika wilgotności, świadczy o pełnym nasyceniu bloczków betonowych ściany fundamentowej wodą.

Stwierdzono wadliwą izolację ścian fundamentowych (potwierdza to także ekspertyza (...) (...)).

Badania laboratoryjne potwierdziły, że położony tynk cienkościenny na elewacji, nie jest tynkiem silikatowym zgodnie z projektem. Położony tynk jest tynkiem akrylowym barwionym na masie znacznie tańszym, od tynku silikatowego.

Powyższe niezgodności odnośnie zabudowanego docieplenia ścian fundamentowych i wykonanej izolacji przeciwwilgociowej zostały udokumentowane w Ekspertyzie technicznej dr hab. inż. B. S. z (...) (...).

Biegły sądowy przedstawił także kosztorysy na:

- wykonanie termomodernizacji budynku powodów przy zastosowaniu tynku silikatowego – 53.989,20 zł brutto. (k. 1835 – 1842 - ceny na poziomie II kwartału 2016r. według (...) (docieplenie ścian zewnętrznych budynku)

- wykonanie posadzki zgodnie z projektem – 18.017,20 zł brutto. (k. 1843 – 1849 poziom cen I kwartału 2016r. według S.)

W dniu 15 września 2016r. podczas kolejnych oględzin budynku powodów dokonano odwiertu pionowego w garażu budynku, tym razem przez wszystkie warstwy w celu sprawdzenia i pomierzenia grubości warstwy tej posadzki. Wykonany odwiert na głębokości ok. 45 cm potwierdził:

- brak drugiej warstwy styropianu grubości 5 cm

- brak folii grubości 1 mm pod styropianem

- brak dwóch warstw podbudowy pod posadzkę, tj. warstwy piasku 15 cm i żwiru 15 cm (brak tych warstw nie tylko pod posadzką garażu ma istotne znaczenie dla całego budynku).

Dalszych odwiertów dokonano na głębokości 60 cm i 120 cm stwierdzając, że grunt nie jest jednorodny, zatem nie zasadne było stosowanie izolacji przeciwwilgociowej typu lekkiego. Dokonano także pomiaru izolacji poziomej ścian fundamentowych nad gruntem stwierdzając, że izolacja pozioma znajduje się poniżej gruntu. Wykonanie izolacji poziomej w powyższy sposób powoduje, że sporny budynek jest narażony na ciągłe zawilgocenie ścian zewnętrznych i wewnętrznych ze względu na kapilarne podciąganie wody przez ściany nośne i działowe budynku. Zgodnie z projektem izolacja powinna znajdować się 10 cm powyżej gruntu, gdyż tylko wtedy spełnia swoją rolę. W wykonanym wykopie zauważono także brak pełnej szerokości ławy fundamentowej w stosunku do ściany fundamentowej z lewej strony drzwi wejściowych. W związku z powyższym faktem dokonano pomiarów odsadzki ławy fundamentowej w stosunku do ściany. Biegły M. W. (2) przeprowadził także pomiary ław fundamentowych, które wykazały, iż żadna z ław fundamentowych od strony frontowej nie została wylana zgodnie z projektem czyli w swoich osiach projektowych. Przesunięcie osi ścian fundamentowych w stosunku do osi ław fundamentowych względem siebie powoduje, ze źle wylane ławy tego budynku pracują mimośrodowo. Jest to bardzo poważny i istotny błąd konstrukcyjny w przypadku tego budynku. Zgodnie z projektem osadzenie ławy fundamentowej w stosunku ściany fundamentowej powinno wynosić 17,5 cm na każdą stronę. Odsadzka ławy fundamentowej z prawej strony drzwi wejściowych wynosi 26 cm (powinna 17,5 cm), a więc przesunięcie osi ławy (na zewnątrz budynku) w stosunku do projektu wynosi 8,5 cm. Natomiast ława fundamentowa z lewej budynku (drzwi wejściowe) jest przesunięta do wewnątrz budynku co wykazały pomiary w czasie wizji na odległość – 15,5 cm. W związku z powyższą sytuacją ławę fundamentową z lewej strony budynku należy poszerzyć przez zakotwienie prętami zbrojeniowymi poziomymi nowej ławy do już istniejące, ale źle wykonanej. Biegły przedstawił kosztorys na wzmocnienie istniejącej ławy fundamentowej wylanej niezgodnie z projektem budowalnym – 974,61 zł brutto (k. 1853 – 1858 poziom cen I kwartału 2016r. według S.).

W wyniku oględzin budynku przeprowadzonych w dniu 19 września 2016r. stwierdzono pęknięcia ściany fundamentowej, które w ocenie biegłego M. W. (2) winny zostać naprawione przed wykonaniem izolacji pionowej oraz ociepleniem ścian fundamentowych. Został sporządzony kosztorys napraw tych pęknięć uwzględniający wzmocnienie pękniętych ścian fundamentowych oraz ewentualne powstrzymanie dalszych pęknięć tych ścian. Wyliczona wartość kosztorysowa tych napraw to kwota – 1.083,26 zł brutto (k. 1850 – 1852 ceny I kwartał poziom cen I kwartału 2016r. według S.).

Całkowity koszt napraw (w zakresie wad budowlanych) z przywróceniem do stanu zgodnego z projektem wynosi 253.616,27 zł, a obejmuje:

- koszty napraw zgodnie z wykazem wad i usterek na dzień 28 lutego 2015r. – 178.952,00 zł brutto,

- wykonanie termomodernizacji budynku tynkiem silikatowym zgodnie z projektem 53.989,20 zł brutto,

- wykonanie posadzki w garażu zgodnie z projektem – 18.017,20 zł brutto, (poziom cen I kwartał 2016)

- wzmocnienie istniejącej ławy fundamentowej – 974,61 zł brutto, poziom cen I kwartał 2016r. k. 1853

- wzmocnienie pękniętych ścian fundamentowych – 1.083,26 zł brutto, (poziom cen I kwartał 2016r. k. 1850

- wykonanie odwiertów w posadzce w garażu w czasie wizji 15 września 2016r. – 600,00 zł brutto.

dowód: opinia biegłego sądowego M. W. (2) k. 1819 – 1859

W sprawie została wydana także opinia przez biegłego sądowego A. C. – biegłego w zakresie instalacji i urządzeń elektrycznych badań, pomiarów i oceny stanu technicznego instalacji i urządzeń elektrycznych. Opinia dotyczyła poprawności wykonania instalacji elektrycznej w budynku powodów. Biegły ten stwierdził, że w załączniku nr 2 poz. 12 (k. 19) opisano ogólnie prace elektryczne jako instalacje rozdzielcze, instalacje oświetleniowe instalacje gniazd wtykowych według projektu – załącznik nr 1 i załącznik nr 3. W załączniku nr 3 projektu (k.21) w dziale instalacje wewnętrzne odnośnie instalacji elektrycznych zapisano: gniazda elektryczne w kolorze białym, kable doprowadzające zasilanie do planowanych źródeł światła zakończone wyłącznikami i gniazdkami standardowo. Doprowadzenie zasilania trójfazowego do miejsca montażu kuchni elektrycznej oraz garażu zakończone puszką przyłączeniową. Z akt sprawy wynika, że nie było projektu wewnętrznej instalacji elektrycznej budynku, a jedynie opis zawarty w załącznikach do umowy z dnia 15.10.2007r. Istnieje natomiast projekt instalacji zasilania elektroenergetycznego dla osiedla domków jednorodzinnych na terenie, którego znajduje się budynek powodów (k. 323) W trakcie budowy powodowie nie zgłaszali usterek do instalacji elektrycznej. Pierwsze zgłoszenie nastąpiło w dniu 20 maja 2011r. i dotyczyło zastosowania przewodów o niewłaściwym przekroju. Nadto powodowie zarzucają: brak dokumentacji elektrycznej wykonawczej i powykonawczej, wadliwe wykonanie instalacji.

Biegły A. C. w dniach 17 lipca 2017r. i 19 lipca 2017r. przeprowadził wizję i następnie wydał opinię, w której stwierdził, że tablica rozdzielcza znajduje się w garażu i składa się z dwóch części umownie nazwanych przez biegłego T1 i T2.

W tablicy rozdzielczej biegły stwierdził:

- wykorzystanie niektórych przewodów o barwie izolacji żółto – zielonej jako przewody fazowe,

- przewód neutralny N w rozdzielni w kolorze czarnym,

- jedna z listew neutralnych N zamontowana luźno,

- niestaranne odizolowanie, podłączenie i ułożenie przewodów,

- zamontowane, ale nie podłączone ochronniki przepięciowe (...),

- nie odpowiadające rzeczywistości opisy obwodów,

- przekrój przewodów obwodów odbiorczych podłączonych pod zabezpieczenia nadprądowe (bezpieczniki) w większości przypadków wynosi 1,5 mm ²; tylko obwody nr 34 do 41 w tablicy T1 oraz obwody 39 do 41 w tablicy T2 mają przekrój 2,5 mm ²;

- obwody są zabezpieczone wyłącznikami nadprądowymi o charakterystyce B i wartości zabezpieczenia 16A;

- zamontowano wyłącznik główny różnicowoprądowy dla całej instalacji oraz dodatkowo po jednym wyłączniku różnicowoprądowym dla poszczególnych obwodów w tablicy T1 i T2; pomiędzy tymi wyłącznikami i wyłącznikiem głównym nie ma zachowanej selektywności, co może powodować w przypadku usterki w jednym z obwodów wyłączenie zasilania w całym domu;

- pomiędzy rozdzielniami bezpośrednio w tynku ułożone są przewody typu DY (w pojedynczej izolacji); tego typu przewody należy układać w rurach instalacyjnych.

W celu ustalenia przekroju przewodów, którymi jest wykonana instalacja wewnątrz budynku biegły dokonał demontażu dwóch gniazd i dwóch wyłączników w pomieszczeniu salonu oraz dwóch wyłączników w garażu. Przewody w gniazdach wtyczkowych miały przekrój 1,5 mm ², natomiast przewody w wyłącznikach miały przekrój 1,0 mm ². Zatem instalacja gniazd wtyczkowych jest wykonana przewodem o przekroju 1,5 mm ². Przewody o takim przekroju znajdują się w rozdzielni głównej. Natomiast instalacja oświetlenia w części jest wykonana przewodem o przekroju 1,00 mm ². Ze względu na to, że w rozdzielni nie ma podłączonych przewodów o przekroju 1,00 mm ² wynika, że do pewnego miejsca instalacja wykonana jest przewodem 1,5 mm ², a później 1,00 mm ². Konieczne byłoby wykonanie inwentaryzacji instalacji, jednakże biegły stwierdził, iż nie jest jej w stanie przeprowadzić jednoosobowo. Ponadto biegły stwierdził, że instalacja elektryczna w budynku powodów została wykonana niezgodnie z przepisami. Do wad instalacji należą:

- brak projektu wykonawczego i powykonawczego,

- brak protokołów pomiarowych, które potwierdzałyby, że instalacja elektryczna w całości nadaje się do eksploatacji,

- wykonanie instalacji oświetleniowej przewodem o przekroju 1,00 mm ²,

- niesprawna instalacja oświetlenia schodów,

- wykonanie instalacji gniazd wtyczkowych przewodem o przekroju 1,5 mm ²,

- brak głównej szyny wyrównawczej,

- brak selektywności w doborze wyłączników różnicowoprądowych,

- brak wydzielenia obwodów oświetleniowych i gniazd wtyczkowych,

-doprowadzenie oddzielnie przewodu ochronnego PE do gniazda siłowego w garażu, powinien się on znajdować łącznie z pozostałymi żyłami oraz ułożenie przewodów DY między rozdzielniami bez rury instalacyjnej,

- niezgodne ze sztuką budowlaną wykonanie tablicy elektrycznej głównej,

- brak ochrony przepięciowej.

Do wad można by zaliczyć także zasilanie kuchni indukcyjnej, jeżeli okazałoby się, że przewód ją zasilający jest 3 – żyłowy. Obecne jej zasilanie nie pozwala na pełne użytkowanie. Również grubość tynku na przewodach budzi zastrzeżenia. Przewody instalacji oświetleniowej, które mają przekrój 1,00 mm ² powinny zostać wymienione. Wymienione powinny zostać przewody instalacji gniazd wtykowych, zwłaszcza dotyczące obwodów kuchni. W całości powinna być też wymieniona rozdzielnia elektryczna w garażu. Jest ona zbyt mała w stosunku do zamontowanej aparatury. Istnieje też możliwość rozbudowy rozdzielni jeżeli inwentaryzacja wykazałaby brak wydzielania obwodów oświetlenia i gniazd wtyczkowych. Nadto ustalić należy czy złącze elektryczne przeznaczone do budynku jest uziemione, czego nie można było sprawdzić podczas wizji przeprowadzanej przez biegłego, gdyż było ono zamknięte, a w aktach sprawy brak było protokołów rezystancji uziemienia. Aby można było dokonać całościowej wyceny usunięcia wad instalacji elektrycznej potrzebna jest dokumentacja wykonawcza instalacji elektrycznej, a nie została ona sporządzona. Również dokumentacja budowlana (architektoniczna), która została udostępniona biegłemu nie odzwierciedla do końca stanu faktycznego. Taka dokumentacja pozwoliłaby dokonać obmiaru instalacji, która nadaje się do wymiany. Chodzi głównie o wycenę wymiany przewodów elektrycznych o nieprawidłowym przekroju. Konieczna jest też inwentaryzacja obwodów co trudno jest wykonać jednoosobowo. Zdaniem biegłego wykonanie 4 gniazd w kuchni, wykonanie instalacji dla lampek wzdłuż schodów, montaż dodatkowej aparatury w rozdzielni nie miało wpływu na wymienione w opinii wady instalacji elektrycznej, gdyż czynności te stanowią ułamek procenta w całej wykonanej instalacji elektrycznej. Biegły przeanalizował także kosztorysy sporządzone w styczniu 2012r. przez A. J., które obejmowały:

- wymianę przewodów instalacji elektrycznej oświetleniowej I i II piętra na przewody o przekroju 1,5 mm ² – na kwotę 10.678,10 zł brutto,

- wymianę przewodów zasilających gniazda oraz urządzenia AGD w kuchni – kosztorys na kwotę 17.621,85 zł brutto,

- wymianę (przebudowę) rozdzielni wraz z wykonaniem połączeń wyrównawczych, uziomu, wykonaniem dokumentacji instalacji elektrycznej – kosztorys na kwotę 9.418,92 zł brutto.

Przyjęte w nich procentowe wskaźniki narzutów takich jak: koszty ogólne, zysk, koszty zakupów materiałów, stawka roboczogodziny nie odbiegają w znaczący sposób od średnich wartości krajowych notowanych obecnie. Koszt instalacji elektrycznej bez instalacji odgromowej wynosi łącznie 37.718,87 zł brutto.

dowód: opinie biegłego sądowego A. C. k. 2024 – 2048, 2085 – 2090, 2123 – 2127, 2208

Powyższe okoliczności faktyczne Sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dowody, w szczególności dokumenty urzędowe, sporządzone przez uprawnione organy w granicach ich kompetencji, które w ocenie Sądu były w pełni wiarygodne oraz dokumentny prywatne, których prawdziwość nie budziła wątpliwości. Zeznania świadków M. K., J. P., A. K. oraz przesłuchanie stron zasadniczo jedynie uzupełniły ustalony stan faktyczny, nie były swą treścią istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż dla oceny zasadności roszczeń powodów konieczne było przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych. Pierwszą opinię w sprawie wydał biegły sądowy z zakresu budownictwa J. K., jednak jego opinia okazała się być niewystarczająca dla rozstrzygnięcia sprawy, zwłaszcza gdy chodzi o izolację ścian fundamentowych, która jak wykazało późniejsze postępowanie dowodowe jest jedną z najistotniejszych wad wzniesionego budynku. Niekompletność powyższej opinii wynikała także z faktu, iż w późniejszym czasie w budynku dokonano odwiertów, które pozwoliły dopiero na wydanie opinii. Zauważyć jednak należy, że opinia biegłego J. K. w zakresie kosztów robót przez niego wycenionych (k. 691) została także potwierdzona przez biegłego sądowego M. W. (2), który uznał zakres prac wycenionych przez biegłego J. K. za konieczny do przeprowadzenia. Wycena tych prac nastąpiła na podstawie cen z IV kwartału 2012r., jednakże strony nie wnosiły o ich ponowne oszacowanie według aktualnych cen w związku z powyższym Sąd nie dokonywał już ich ponownego oszacowania i w tym zakresie przyjął opinię biegłego J. K. za podstawę rozstrzygnięcia. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., I CKN 1170/98 (OSNC 2001, Nr 4, poz. 64) opinia biegłego podlega ocenie - zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. - na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Oceniając dowód z opinii biegłego sądowego M. W. (2) stwierdzić należy, że jego opinia zawiera w części merytorycznej analizę całości załączonej do akt sprawy dokumentacji (projektu architektoniczno – budowlanego, pozwolenia na budowę objętych Decyzją Administracyjną nr (...), umowy o roboty budowlane i sprzedaż nieruchomości z dnia 15 października 2007r.) oraz okoliczności faktycznych sprawy, w tym wynikających z oględzin budynku, jest więc prawidłowa pod względem formalnym. Opinia, w ocenie Sądu w sposób kompleksowy i jasny odpowiada na przedstawione pytania, a biegły przekonywująco i wyczerpująco ustosunkował się w kolejnych uzupełniających opiniach do zarzutów stron. Dodać należy, że ostatnia ze sporządzonych przez biegłego M. W. (2) opinii została wydana po ekspertyzie technicznej izolacji termicznych i przeciwwilgociowych w budynku powodów sporządzonej przez dr hab. inż. B. S. z (...) (...) i opinii technicznej wydanej przez biegłego sądowego C. M.. Z tych względów w ocenie Sądu opinia biegłego M. W. (2) nie budzi zastrzeżeń, albowiem wywód opinii i odpowiedzi na zarzuty są logiczne, nie zawierają sprzeczności ani niedomówień. Biegły dysponuje wiedzą specjalistyczną w tym przedmiocie, co w sposób naturalny powoduje ograniczenia w ocenie tego dowodu. Niepoparte fachową wiedzą wychodzenie poza te ograniczenia skutkować może wyłącznie przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów bądź polemicznym charakterem stawianych zarzutów. Ekspertyza techniczna izolacji termicznych i przeciwwilgociowych w budynku sporządzona przez dr hab. inż. B. S. z (...) (...) oraz opinia C. M. wraz z badaniami laboratoryjnymi dr hab. inż. M. P. zostały przyjęte przez Sąd bez zastrzeżeń, gdyż zostały sporządzone zgodnie ze zleceniem Sądu, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności istotnych dla poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych. Opinie są spójne, zupełne i weryfikowalne z uwagi na jasność zawartych w nich treści. Nie istniały też wątpliwości co do wiedzy, fachowości lub bezstronności biegłych. Wiedza i doświadczenie zawodowe opiniujących oraz stanowczy charakter opinii przekonują, że zasadnym było poczynienie ustaleń na podstawie tych opinii. Powyższe opinie uzupełniają się i wskazują na występujące w budynku powodów wady, w szczególności w zakresie wadliwie wykonanych fundamentów, izolacji pionowej i poziomej oraz warstw podposadzkowych, występowanie bardzo dużej wilgotności na ścianach fundamentów i przegrodach budynku. Ponadto podstawą ustaleń faktycznych w sprawie była opinia biegłego sądowego A. C.. W ocenie Sądu przedstawione przez biegłego pisemne opinie uzupełnione złożonymi następnie do nich ustnymi wyjaśnieniami biegłego odpowiadają przejrzyście na wszystkie pytania zakreślone zbudowaną w toku sprawy tezą dowodową. Zdaniem Sądu, wydana przez biegłego sądowego A. C. opinia była logiczna, płynące z niej wnioski są wewnętrznie spójne i uzupełniają się. Biegły szczegółowo i precyzyjnie dokonał specyfikacji robót w zakresie instalacji elektrycznych wykonanych wadliwe. Wskazał, że sam nie jest w stanie ustalić kosztów napraw, gdyż konieczne byłoby wykonanie inwentaryzacji instalacji elektrycznej, czego nie mógł wykonać sam i w związku z powyższym dokonał jedynie weryfikacji kosztorysów sporządzonych przez A. J.. Sąd nie znalazł najmniejszych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej sporządzonej opinii. Z tych powodów Sąd przyjął za miarodajne wnioski biegłego A. C. uznając je za pełnowartościową podstawę czynionych ustaleń z zakresie przedstawionej biegłemu tezy dowodowej.

Sąd zważył co następuje:

Bezspornym w sprawie było, że w dniu 18 grudnia 2009r. przed notariuszem K. D. w jego Kancelarii Notarialnej w G. pomiędzy powodami W. O. i J. O. a pozwanymi M. W. (1) i M. B. została zawarta umowa sprzedaży wraz z oświadczeniem o ustanowieniu służebności, na podstawie której tej powodowie nabyli ze środków pochodzących z ich majątku wspólnego zabudowaną jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym w zabudowie szeregowej o powierzchni 152,10 m ² nieruchomość, o powierzchni 0.04.35 ha, objętą księgą wieczystą nr (...) oraz udział wynoszący 1/20 części nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) stanowiącą drogę. Zawarcie tej umowy poprzedzało zawarcie w dniu 15 października 2007r. umowy o roboty budowlane.

Umowa o roboty budowlane charakteryzuje się zobowiązaniem osiągnięcia materialnego rezultatu w postaci końcowego efektu przewidzianego w umowie. Zgodnie z jej treścią wykonawca zobowiązany jest do wykonania określonych umową robót, zaś inwestor do ich odbioru i zapłaty umówionego wynagrodzenia (art. 647 k.c.). Wynikające z tej umowy roszczenie wykonawcy o zapłatę wynagrodzenia powstaje z chwilą zrealizowania przedmiotu umowy, oddania go, a zatem wykonania obciążającego go zobowiązania niepieniężnego, rodzącego po stronie inwestora obowiązek odebrania wykonanych robót. Zasada powiązania przy tego typu umowie warunku powstania obowiązku zapłaty wynagrodzenia z przyjmowaniem wykonanych robót wynika z art. 647 i 654 k.c.

W razie wadliwego wykonania robót budowlanych inwestorowi przysługuje wybór co do sposobu uzyskania rekompensaty od wykonawcy. Może on realizować uprawnienie wynikające z rękojmi za wady fizyczne budynku (art. 636 lub 637 k.c. w zw. z art. 656 k.c.) lub dochodzić roszczenia odszkodowawczego w oparciu o przepisy regulujące odpowiedzialność kontraktową (art. 471 k.c.). Dokonanie wyboru przez wierzyciela pociąga za sobą określone skutki. Wybierając reżim odpowiedzialności z rękojmi za wady wierzyciel musi wykazać istnienie wad. Natomiast, jeśli wybrał reżim odpowiedzialności kontraktowej musi udowodnić istnienie przesłanek tej odpowiedzialności, tj. fakt nienależytego wykonania umowy przez wykonawcę, rodzaj i wysokość doznanej szkody oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy nienależytym wykonaniem umowy a szkodą.

Powodowie w piśmie procesowym z dnia 24 lipca 2014r. (k. 360) podali, że roszczeń dochodzą na podstawie art. 471 k.c.

Wadliwe wykonanie robót budowlanych może stanowić nienależyte wykonanie zobowiązania. Jeżeli zatem wierzyciel poniósł na skutek takiego nienależytego wykonania zobowiązania szkodę, dłużnik obciążony jest obowiązkiem jej naprawienia. Powodowie dochodzili w niniejszej sprawie odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach ogólnych. W związku z takim wyborem winni byli wykazać istnienie przesłanek tej odpowiedzialności, czyli powstanie szkody i jej rozmiar, fakt nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwanych oraz normalny związek przyczynowy pomiędzy tymi zdarzeniami. Pozwani mogliby zaś w takiej sytuacji bronić się, wykazując, że nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które nie ponoszą odpowiedzialności.

Biegły sądowy A. C. stwierdził, że instalacja elektryczna w budynku powodów została wykonana niezgodnie z przepisami.

Do wad instalacji należą:

- brak projektu wykonawczego i powykonawczego,

- brak protokołów pomiarowych, które potwierdzałyby, że instalacja elektryczna w całości nadaje się do eksploatacji,

- wykonanie instalacji oświetleniowej przewodem o przekroju 1,00 mm ²,

- niesprawna instalacja oświetlenia schodów,

- wykonanie instalacji gniazd wtyczkowych przewodem o przekroju 1,5 mm ²,

- brak głównej szyny wyrównawczej,

- brak selektywności w doborze wyłączników różnicowoprądowych,

- brak wydzielenia obwodów oświetleniowych i gniazd wtyczkowych,

-doprowadzenie oddzielnie przewodu ochronnego PE do gniazda siłowego w garażu, powinien się on znajdować łącznie z pozostałymi żyłami oraz ułożenie przewodów DY między rozdzielniami bez rury instalacyjnej,

- niezgodne ze sztuką budowlana wykonanie tablicy elektrycznej głównej,

- brak ochrony przepięciowej.

Do wad można by zaliczyć także zasilanie kuchni indukcyjnej, jeżeli okazałoby się, że przewód ją zasilający jest 3 – żyłowy. Również grubość tynku na przewodach budzi zastrzeżenia. Przewody instalacji oświetleniowej, które mają przekrój 1,00 mm ² powinny zostać wymienione. Wymienione powinny zostać przewody instalacji gniazd wtykowych, zwłaszcza dotyczące obwodów kuchni. W całości powinna być też wymieniona rozdzielnia elektryczna w garażu. Jest ona zbyt mała w stosunku do zamontowanej aparatury. Istnieje też możliwość rozbudowy rozdzielni jeżeli inwentaryzacja wykazałby brak wydzielania obwodów oświetlenia i gniazd wtyczkowych. Nadto ustalić należałoby czy złącze elektryczne przeznaczone do budynku jest uziemione, czego nie można była sprawdzić podczas wizji przeprowadzanej przez biegłego, gdyż było ono zamknięte, a w aktach sprawy brak było protokołów rezystancji uziemienia.

Wobec stanowiska pozwanych co do braku konieczności i podstaw prawnych do opracowania projektu instalacji elektrycznej i dokumentacji powykonawczej stwierdzić należy, że przepis art. 29 ustawy z dnia 07 lipca 1994 r. (Dz.U. 2018.1202 t.j. z późniejszymi zmianami) Prawo budowlane zawiera zamknięty katalog obiektów i robót budowlanych, zwolnionych z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, a więc takich, do których nie będzie miała zastosowania ogólna zasada wyrażona w art. 28 ustęp 1 Prawa budowlanego. Powyższy przepis w ustępie 1 punkcie 27 do dnia 27 czerwca 2015r. przewidywał, że pozwolenia na budowę nie wymaga budowa instalacji telekomunikacyjnych w obrębie budynków będących w użytkowaniu. Art. 29 ust. 1 pkt 27 zmieniony został przez art. 1 pkt 7 lit. a tiret dziesiąte ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U.2015.443) zmieniającej nin. ustawę z dniem 28 czerwca 2015 r. Od tego momentu pozwolenia na budowę nie wymaga budowa instalacji elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych i telekomunikacyjnych wewnątrz budynku. W pojęciu "sieć elektroenergetyczna" mieści się pojęcie "instalacja elektryczna". Dodać należy, że ustawa Prawo budowlane odrębnie traktuje budowę przyłączy (art. 29 ust. 1 pkt 20) oraz budowę instalacji (art. 29 ust. 1 pkt 27), przy czym przyłącze jest taki odcinek lub element sieci, który służy tylko połączeniu urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu będącego osobą fizyczną lub prawną z sieci przedsiębiorstwa energetycznego świadczącego na rzecz podmiotu przyłączanego usługę przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej. Przyłącze to tylko złącze wraz z zabezpieczeniami i wyłącznikiem głównym, albo również także większa część (odcinek) instalacji tworzącej sieć przedsiębiorstwa, służącej doprowadzeniu odpowiedniego zasilania, zakończonej złączem wraz z zabezpieczeniami i wyłącznikiem głównym. Przyłącze nie obejmuję natomiast urządzeń, instalacji lub sieci tego podmiotu, na rzecz którego usługa jest świadczona. Dotyczy to w szczególności instalacji elektrycznej wewnętrznej obiektów budowlanych znajdujących się na działce budowlanej oraz zestawów pomiarowych służących rozliczeniom za dostawę energii elektrycznej, jak również instalacji elektrycznej wewnętrznej, stanowiącej uzbrojenie działki. (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 14 grudnia 2010 r. II SA/Kr 722/10 LEX nr 7536050 ) Biorąc więc pod uwagę, że datę zawarcia umowy o roboty budowlane i okres realizacji inwestycji stwierdzić należy, iż wykonanie instalacji elektrycznej wymagało pozwolenia na budowę, albowiem nie zostało ono objęte zwolnieniem z obowiązku jej uzyskania w świetle art. 29 ust. pkt 27 w brzmieniu obowiązującym do dnia 27 czerwca 2015r.

Biegły sądowy A. C. podał także, że dokumentacja w postaci filmu video nie stanowi pełnego obrazu wykonanej instalacji. Dokumentacja powykonawcza powinna zawierać rozmieszczenie wszystkich punków odbiorczych (gniazda 230 V, wypusty oświetleniowe, siłowej), część opisową instalacji, schemat rozdzielni elektrycznej, rodzaje zamontowanej aparatury elektrycznej z danymi technicznymi, przekroje przewodów. To, że dokumentacja została odebrana i nastąpiło podłączenie budynku do zasilania, bez wszystkich dokumentów nie jest argumentem, że pozwani wykonali i udokumentowali instalacje elektryczne zgodnie z normami, przepisami i sztuką budowlaną.

Jeśli chodzi o koszty usunięcia wad to w pierwszej ze sporządzonych opinii biegły A. C. podał, że będzie można je określić dopiero po przeprowadzeniu pełnej inwentaryzacji instalacji elektrycznej czego jednak nie jest w stanie sam przeprowadzić. Biegły zweryfikował kosztorysy sporządzone w styczniu 2012r. przez A. J., które obejmowały:

- wymianę przewodów instalacji elektrycznej oświetleniowej I i II piętra na przewody o przekroju 1,5 mm ² – na kwotę 10.678,10 zł brutto,

- wymianę przewodów zasilających gniazda oraz urządzenia AGD w kuchni – kosztorys na kwotę 17.621,85 zł brutto,

- wymianę (przebudowę) rozdzielni wraz z wykonaniem połączeń wyrównawczych, uziomu, wykonaniem dokumentacji instalacji elektrycznej – kosztorys na kwotę 9.418,92 zł brutto.

Nadto podał, że przyjęte w nich procentowe wskaźniki narzutów takich jak: koszty ogólne, zysk, koszty zakupów materiałów, stawka roboczogodziny nie odbiegają w znaczący sposób od średnich wartości krajowych notowanych obecnie. Koszt naprawy instalacji elektrycznej bez instalacji odgromowej wynosi łącznie 37.718,87 zł brutto.

Powodowie, mając na uwadze okres toczącego się postępowania, konieczność pilnego wykonania naprawy instalacji elektrycznej oraz czas niezbędny na wykonanie kosztorysów uzupełniających odstąpili od roszczeń związanych z naprawą pozostałych elementów instalacji elektrycznej, nadto podając, iż roszczenie w zakresie instalacji piorunochronowej będzie objęte oddzielnym postępowaniem z powództwa właścicieli budynków prawej strony szeregowej, w której znajduje się m.in. budynek powodów.

Biegły sądowy J. K. w sporządzonej opinii przedstawił zakres prac remontowych, których wartość brutto na poziomie cen z IV kwartału 2012r. określił na kwotę 6.682,51 zł.

Zakres rzeczowy remontu przedstawił następująco:

- wykucie muru drzwi kotłowni z ponownym osadzeniem,

- demontaż rynny, a następnie ponowny jej montaż,

- uszczelnienie silikonem styku okapu skrzynki roletowej z murem,

- wykonanie opierzenia dylatacji,

- przełożenie nawierzchni podjazdu do garażu wraz z obrzeżami,

- wymiana trzech wkładów okiennych w oknach połaciowych,

- demontaż paneli balustrady, oczyszczenie z farby, a następnie wykonanie nowych powłok antykorozyjnych oraz ponowny montaż,

- zamaskowanie szczeliny dylatacji przy schodach z boazerią.

Zakres tych prac i ich wycenę potwierdził w sporządzonych opiniach, w szczególności opinii z dnia 25 stycznia 2016r., biegły sądowy M. W. (2), który w opinii z dnia 29 października 2013r. wskazał jeszcze na dodatkowe koszty drobnych robót poprawkowych takich jak: naprawy tynku, malowanie, uszczelnianie silikonem czy wymianę pękniętych krawężników, a które to prace wycenił szacunkowo na kwotę 1.400 zł.

Wadliwie została zaprojektowana, a także wykonana izolacja przeciwwodna budynku powodów. Projekt nie zawierał żadnej wzmianki na temat izolacji poziomej fundamentów. W trakcie badań przeprowadzonych przez dr hab. inż. B. S. z (...) (...) dokonano również badania izolacji przeciwwilgociowej i termicznej na ścianie fundamentowej. Odkrywkę wykonano na tylnej (ogrodowej) elewacji budynku. Odkopano grunt na głębokość około 300 mm poniżej poziomu terenu. Grunt wokół budynku był gliniasty z niewielką domieszką piasku i humusu. Z odkrytej ściany fundamentowej wycięto styropian ocieplający, którego grubość wynosiła 50 mm (grubość według projektu miała wynosić 80 mm). Na styropianie naniesiona była warstwa kleju grubości 1,6 – 1,9 mm z wierzchu posmarowana materiałem asfaltowym (prawdopodobnie dysperbitem). Wyjęty styropian był bardzo ciężki, silnie nawilgocony. Po wysuszeniu okazało się, ze jego wilgotność wagowa osiągnęła około 80 %. Deklarowana jest chłonność wody po 24 godzinach – poniżej 1 %. Bardzo duża ilość wody w styropianie na ścianie fundamentowej drastycznie obniżyła izolacyjność termiczną. Styropian przestał być termoizolacją. Suszenie styropianu w suszarce, w temperaturze 50 ^{( 0)}C, przez tydzień nie doprowadziło do całkowitego jego wysuszenia pomimo, że zmiany wagi były już bardzo małe podczas wycinania próbek kostkowych do badań wytrzymałościowych wewnątrz styropian był mokry, co potwierdzono miernikiem wilgotności GannB. Również sama ściana fundamentowa była bardzo mokra (maksymalne wskazanie miernika świadczy o pełnym nasyceniu betonu wodą). Ściany fundamentowe nie mają żadnej ochrony przed zawilgoceniem. Beton w bloczkach betonowych, z których wykonano te ściany jest nasycony wodą. Styropian „ocieplający” ze względu na bardzo duże zawilgocenie również nie spełnia ochrony cieplnej. Nawet grubość tej warstwy została zmniejszona z projektowanych 80 mm do 50 mm. Izolację przeciwwilgociową projektowana z dwóch warstw papy na ścianie zmieniono na około 0,2 mm bitumu na styropianie. Zarówno projekt jak i wykonawstwo w zakresie izolowania przeciwwilgociowego ścian fundamentowych okazały się niedostateczne. Wyniki badań przeprowadzonych przez (...) (...) potwierdzają wnioski wynikające z opinii zasadniczej i uzupełniających biegłego sądowego M. W. (2). Koszt usunięcia tej wady biegły sądowy M. W. (2) wycenił na kwotę 23.660,69 zł brutto (k. 1043).

Biegły sądowy M. W. (2) wskazał w opinii z dnia 29 października 2013r., że konieczne jest wykonanie niwelacji terenu, gdyż zgodnie z projektem „zero budynku” znajduje się 30 cm powyżej gruntu (poziom posadzki w pomieszczeniach parteru, stąd projektowane dwa stopnie schodków, których budynek powodów nie posiada). Od strony wejścia głównego został zachowany tylko niewielki spadek od budynku w stronę wspólnej drogi. Od strony ogrodu zaniżone posadowienie budynku jest wizualnie bardziej widoczne. Cokolik budynku znajduje się poniżej rzędnej gruntu, stąd wrażenie złego osadzenia drzwi tarasowych, które faktycznie nie występuje. W związku z powyższym należy tak zniwelować teren od strony ogródka i od ściany szczytowej, a by zgodnie z projektem cokolik budynku znajdował się 10 cm powyżej gruntu. Niwelację należy wykonać z lekkim spadkiem gruntu od budynku. Wartość tych robót biegły oszacował na kwotę 8.585,00 zł brutto.

Po wykonaniu odwiertów i przeprowadzeniu badań laboratoryjnych okazało się, iż ściany ceramiczne budynku są ocieplone wg metody (...) styropianem grubości 120 mm. Na warstwie klejowej położono tynk cienkowarstwowy barwiony na masie. Do badań laboratoryjnych pobrano próbkę ocieplenia 15 x 15 cm wyciętą ze ściany. Warstwa tynku grubości 1 mm jest barwiona w masie. Jest to tynk cienkowarstwowy. Z obserwacji makroskopowych wynika, iż jest to tynk akrylowy. Badania laboratoryjne również wskazały na tworzywo akrylowe. Położony tynk jest znacznie tańszy od tynku silikatowego. Ponadto zastosowano styropian nienadający się do ociepleń budynku z uwagi na jego wytrzymałość E. (zastosowano (...), a powinien być zastosowany co najmniej (...)). Kosztorys na wykonanie termomodernizacji budynku powodów przy zastosowaniu tynku silikatowego – biegły sądowy M. W. (2) wycenił na poziomie ceny na poziomie II kwartału 2016r. na kwotę 53.989,20 zł brutto (k. 1833). Powodowie ograniczyli żądanie w tym zakresie do kwoty 16.197 zł (k. 2310) podając, że decydują się na pozostawienie elewacji w obecnym stanie z uwagi na jednolity koloryt i fakturę na całym Osiedlu.

Wykonane odwierty warstw podłogowych w garażu wykazały także, ze wykonana posadzka została wykonana niezgodnie z projektem. W związku z powyższym biegły M. W. (2) sporządził dodatkowy kosztorys na wykonanie posadzki zgodnie z projektem na kwotę 18.017,20 zł brutto.

Zostały także przeprowadzone pomiary ław fundamentowych od strony frontowej budynku, z których wynika, iż żadna z nich nie została wylana zgodnie z projektem. Przesunięcie osi ścian fundamentowych w stosunku do osi ław fundamentowych względem siebie powoduje, że źle wylane ławy tego budynku pracują mimośrodowo, co jest poważnym błędem konstrukcyjnym budynku. Z opinii biegłego sądowego M. W. (2) wynika, że należy przynajmniej ławę fundamentową z lewej strony budynku poszerzyć przez zakotwienie prętami zbrojeniowymi poziomymi nowej ławy do już istniejącej, ale źle rozmierzonej i wylanej ławy. Koszt tych prac biegły oszacował na kwotę 974,61 zł brutto.

Po oględzinach w dniach 19 września 2016r. i 20 września 2016r. biegły M. W. (2) stwierdził pęknięcia ściany fundamentowej na załamaniu przy drzwiach wejściowych. Naprawa tych pęknięć powinna była zostać wykonana przed wykonaniem izolacji pionowej oraz ociepleniem ścian fundamentowych, zaś koszt tej naprawy biegły wycenił na kwotę 1.083,26 zł brutto.

Koszt wykonania odwiertów w posadzce w garażu w czasie wizji w dniu 15 września 2016r. wyniósł 600 zł brutto (faktura VAT nr (...).2016 z dnia 06 października 2016r.).

Wartość powyższych prac wynosi 114.919,40 zł w zaokrągleniu 114.920,00 zł.

Do opinii z dnia 28 lutego 2015r. biegły sądowy M. W. (2) dołączył wykaz wad i usterek stwierdzonych w budynku powodów a łączny ich koszt usunięcia oszacował na kwotę 135.723,28 zł brutto. Powyższa wycena obejmuje:

Postępującą wilgoć na ścianach budynku przy drzwiach balkonowych na I piętrze, w pomieszczeniach na I piętrze w narożniku salonu, przy drzwiach wejściowych do budynku oraz w przegrodzie pomiędzy garażem a kotłownią – koszt naprawy 1.481,51 zł brutto.

Pęknięcia w suficie z płyt GK; zamontowano zamiast dwóch płyt płytę pojedynczą nie na stelażu systemowym – koszt usunięcia tej wady biegły wycenił na kwotę 9.873,50 zł brutto, natomiast powodowie ograniczyli żądanie w tym zakresie do kwoty 4.936,74 zł brutto (k. 2308).

Wartość niezamontowanych drzwi przeciwpożarowych – 1.888,34 zł brutto.

Pęknięcie elewacji zewnętrznej obok płyty tarasowej, wystąpienie zacieków na tynku pod balkonem- 2.234,35 zł brutto.

Wykonanie prac przygotowawczych przez powodów do kolejnych wizji oraz naprawa po wizjach – 500 zł brutto.

Rozgraniczenie nieruchomości powodów – 2.400,00 zł brutto.

Zapadające się posadzki w salonie i łazience na parterze budynku – 38.827,96 zł brutto.

Niezgodnie z projektem zamontowanie drzwi tarasowych – 4.751,90 zł brutto (miało zostać zamontowane okno o szerokości 2,5 m natomiast zabudowano okno o szerokości 2,0 m); powodowie godząc się na pozostawienie zamontowanego okna ograniczyli żądanie w tym zakresie do kwoty 950,38 zł brutto.

Wywóz gruzu i resztek budowlanych – 4.536,00 zł brutto – powodowie ograniczyli żądanie w tym zakresie do kwoty 1.043,28 zł brutto.

Wartość powyższych prac wynosi 54.262,56 zł w zaokrągleniu 54.263,00 zł

Razem 54.263,00 zł +114.920,00 zł = 169.183,00 zł.

W wyniku powyższych ustaleń Sąd uznał, że przesłanki odpowiedzialności pozwanych określone w art. 471 k.c. zostały spełnione, a pozwani nie wykazali, że istnieją jakiekolwiek okoliczności wyłączające ich odpowiedzialność. Okolicznością taką nie jest podpisanie przez powodów jakichkolwiek protokołów odbioru, czy też zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości, gdyż powodowie nie posiadają wiedzy specjalistycznej z zakresu budownictwa, która pozwoliłaby im na rzetelną ocenę jakości wykonanych prac. Sąd miał przy tym na względzie, że zgodnie z art. 472 k.c. pozwani obowiązani byli do zachowania należytej staranności przy wykonywaniu umowy, ocenianej przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej działalności, a zatem według zaostrzonych kryteriów (art. 355 § 2 k.c.). Nienależyte wykonanie przez pozwanych zobowiązania wynikającego z umowy o roboty budowlane doprowadziło do powstania szkody w majątku powodów w wysokości 169.183,00 zł, która to kwota odpowiada kosztowi prac koniecznych do tego, by doprowadzić budynek do stanu zgodnego z projektem, zasadami sztuki budowlanej i przepisami prawa.

Pomiary elementów konstrukcyjnych więźby dachowej wykazały, że elementy nośne mają przekroje: krokwie 7 x 15,5 cm; krokwie koszowe 12 x 17 cm. Po porównaniu z dokumentacją projektową ustalono, iż istniejące przekroje są mniejsze. W tej sytuacji zachodziła konieczność sprawdzenia nośności pod kątek bezpieczeństwa konstrukcji. Przeprowadzone obliczenia statyczne wykazały, że przy zastosowaniu krokwi 7 x 15 cm występuje znaczny zapas naprężeń, a stany graniczne użytkowania (ugięcia) nie zostały w tym przypadku przekroczone. To samo dotyczy krokwi koszowych – nośność przekrojów w obu elementach jest wykorzystana w 50 %. Zastosowanie zatem mniejszych przekrojów krokwi nie wpłynęło niekorzystnie na wytrzymałość i bezpieczeństwo, a tym samym więźba pomimo odstępstw od projektu została wykonana zgodnie zasadami sztuki budowlanej. Nadto w budynku powodów wystąpiła kolizja drewnianej płatwi z przewodem kominowym. Zgodnie z obowiązującymi przepisami elementami drewniane nie mogą stykać się ze ścianami kominów. W takiej sytuacji montuje się drewniane lub metalowe konstrukcje w postaci wymianów pozwalające na ominięcie przewodu. W budynku powodów zastosowano element stalowy – ceownik walcowany, do którego zamontowano płatew przy pomocy czterech śrub i oparto na ścianie szczytowej – rozwiązanie to biegli uznali za prawidłowe i zgodne z zasadami sztuki budowlanej. Zgodnie z oświadczeniem kierownika budowy rozwiązanie to zostało uzgodnione ustnie przed montażem wymianu z projektantem, co ostatecznie zostało potwierdzone w piśmie z dnia 02 czerwca 2011r. Biegły M. W. (2) przywrócenie konstrukcji dachu do stanu wynikającego z projektu oszacował na kwotę 48.153,15 zł netto. Powodowie ograniczyli żądanie w tym zakresie do kwoty 9.951,00 zł podając, że rozbiórka dachu i jego budowa zgodnie z projektem doprowadziłaby do konieczności wykwaterowania, zakłócenia życia rodziny powodów na kilka tygodni, stąd ograniczają żądanie do kosztów rozbiórki docieplenia, wzmocnienia elementów konstrukcyjnych więźby dachowej, przy tzw. wymianie, obok komina, założenia ponownie docieplenia i folii paro – przepuszczalnej. Sąd nie uwzględnił powyższego żądania, gdyż z opinii biegłych sądowych J. K. i M. W. (2) wynika, że więźba dachowa została wykonana niezgodnie z projektem, jednakże zastosowanie zatem mniejszych przekrojów krokwi nie wpłynęło niekorzystnie na wytrzymałość i bezpieczeństwo, a tym samym więźba pomimo odstępstw od projektu została wykonana zgodnie zasadami sztuki budowlanej. Również zastosowanie wymianu biegli uznali za prawidłowe i zgodne z zasadami sztuki budowlanej. Zatem z opinii biegłych z zakresu budownictwa nie wynika, aby zachodziła konieczność przeprowadzenia prac wskazanych w piśmie procesowym pozwanych z dnia 23 sierpnia 2018r., a nadto jaka jest wartość wskazanych prac.

Zgodnie z załącznikiem nr 3 do umowy o roboty budowlane wykonawca powinien zamontować drzwi zewnętrzne antywłamaniowe typu P. lub ekwiwalentne w kolorze brązowym. Zamontowano drzwi G. (...), tj. drzwi o zwiększonej odporności na włamanie. Zamontowane drzwi posiadają znak (...) co jest cechą drzwi antywłamaniowych. W taki sposób zostały ocenione drzwi zamontowane w budynku powodów zarówno przez biegłego J. K. (k. 689), jak i biegłego M. W. (2) (k. 898). Zatem nie uwzględniono w kwocie zasądzonej na rzecz powodów kwoty 2.257 zł (k. 2308).

Zgodnie z projektem w wybudowanym domu wjazd do garażu powinien mieć zamontowana bramę rolowaną. Pozwani zamontowali bramę segmentowa, która z punktu użytkowego zgodnie z opiniami biegłych J. K. i M. W. (2) spełnia swoją rolę. Koszt tej bramy wraz z montażem wyniósł 3.900 zł. Kwoty bram rolowanych wskazane przez biegłego M. W. (2) w opinii (k. 903) dotyczą bram rolowanych przemysłowych, biegły zaś w wyjaśnił czy rolowana brama przemysłowa może zostać zamontowana w budynku mieszkalnym. Z opinii biegłego J. K. (k. 689) wynika, że bramy segmentowe są w mniejszym stopniu narażone na uszkodzenia związane z ich użytkowanie. Z tych też względów nie uwzględniono w kwocie zasądzonej na rzecz powodów kwoty 4.404,20 zł (k. 2309).

Poza zakresem objętym umowa pozwani wykonali w budynku powodów dodatkowe roboty takie jak: daszek nad wejściem głównym do budynku, część chodnika wzdłuż drogi na szerokości posesji powodów, podłogę z płyt (...) na poddaszu, dodatkową instalację sanitarną do łazienki na piętrze, montaż dodatkowych urządzeń w instalacji c.o. Wartość tych prac biegły J. K. oszacował na kwotę 5.835,31 zł. (k. 692). Opis i wycenę prac dodatkowych zawiera także opinia biegłego M. W. (2) (k. 908). Strona pozwana nie wykazała jednak, aby co do tych należności złożyła oświadczenie o ich potrąceniu stąd nie podlegały one rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie na podstawie art. 471 k.c. orzeczono jak w pkt 1 wyroku.

Wartość przedmiotu sporu wynosiła 189.324,62 zł, zaś powództwo zostało uwzględnione do kwoty 169.183,00 zł, tj. w 89,50 %.

Koszty wydanych w sprawie opinii wyniosły 29.455,35 zł.

Powodowie uiścili zaliczki na opinie biegłych w kwocie 22.892,49 zł, zaś pozwani w kwocie 800,00 zł.

Pełnomocnik powodów przedstawił spis kosztów na kwotę 40.186,00 zł i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według 6 – krotnej stawki . Taki też wniosek zgłosił pełnomocnik pozwanych. Sąd uwzględnił powyższe wnioski pełnomocników stron zgodnie z § 2 ust. 1 i § 3 ust. 1, § 4 ust.2, § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461 oraz z 2015 r. poz. 616 i 1079) oraz na podstawie § 2 ust. 1 i § 3 ust. 1, § 4 ust.2, § 6 pkt 6 Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 oraz z 2015 r. poz. 617 i 1078). Postępowanie w rozpoznawanej sprawie toczyło się dłuższy czas, sprawa była zawiła, nakład pracy obu pełnomocników był znaczny, zatem ich wnioski zasługują na uwzględnienie.

Powodowie poza opłatami sądowymi od pozwu w wysokości 6.221,00 zł i 3.250,00 zł ponieśli także opłaty od zażaleń, wyżej wskazane zaliczki na opinie biegłych, a także pozostałe koszty wskazane w spisie (k. 2248 – 2250). W przedstawionym spisie znajdują się także koszty ekspertyz zleconych rzeczoznawcom przez powodów. Artykuł 98 § 2 i 3 k.p.c. określa ogólnie, co wchodzi w skład kosztów procesu należnych stronie wygrywającej proces. Nie precyzuje jednak pojęcia kosztów sądowych. Ich określenie zawarte zostało w art. 2 ust. 1 oraz art. 5 u.k.s.c., Wygrywającemu sprawę należy się także zwrot kosztów postępowania incydentalnego, chociażby w tym postępowaniu uległ on przeciwnikowi. O zwrocie kosztów procesu decyduje bowiem ostateczny wynik sprawy, i to nie ten, który został osiągnięty w poszczególnych instancjach, ale ten, który został osiągnięty na skutek wyroku sądu II instancji i ewentualnie Sądu Najwyższego (postanowienia SN: z dnia 7 listopada 1966 r., I PZ 66/66, NP 1968, nr 10, poz. 1550; z dnia 16 lutego 2011 r., II CZ 203/10, LEX nr 738399; z dnia 12 stycznia 2010 r., III CZ 65/09, LEX nr 738399; z dnia 16 listopada 2009 r., II UZ 39/09, LEX nr 560848; z dnia 30 września 2009 r., V CZ 46/09, LEX nr 627264; z dnia 10 października 2007 r., II PZ 36/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 319; z dnia 12 stycznia 2012 r., I UZ 47/11, LEX nr 1215612). Wyjątkowo za niezbędne mogą być uznane koszty wyłożone przed wytoczeniem procesu, a nawet po jego zakończeniu, przykładowo koszty bezskutecznego postępowania pojednawczego (art. 186) albo mediacji (art. 98 ¹), czynności zmierzających do zabezpieczenia dowodów, upomnienia dłużnika, opinii biegłego wykorzystanej przez sąd w czasie postępowania, zbierania przez pełnomocnika informacji czy materiałów niezbędnych do prawidłowej realizacji praw mocodawcy w procesie itp. (por. Jacek Gudowski Kodeks postępowania cywilnego – Komentarz WK 2016 Tom I). Sąd uznał, że zlecone przez powodów ekspertyzy były przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy zwłaszcza, jeśli chodzi o ekspertyzy sporządzone przez A. J., które wraz z opinią biegłego sądowego A. C. pozwoliły na ustalenie wartości napraw w zakresie instalacji elektrycznej. Ponadto zauważyć należy, że w dniu 30 września 2011r. doszło do spotkania stron, z którego sporządzono notatkę, w której m. in. podano, że pozwani dostarczą powodom projekt budowlany i architektoniczny, przy czym nie będą one zawierały projektu instalacji elektrycznej, w związku z powyższym pozwani na swój koszt upoważnili powodów do powołania biegłego rzeczoznawcy celem wykonania zakresu prac podanych w piśmie powodów. Dodać również należy, że powodowie po stwierdzeniu wadliwości robót, nie posiadając fachowej wiedzy z dziedziny budownictwa, energetyki nie byli w stanie samodzielnie ustalić przyczyn powstałych wad, w szczególności czy powstały one w wyniku błędów w sztuce budowlanej, jak również oszacować kosztów ewentualnej naprawy. Te wydatki pozostają zatem w związku przyczynowym z nienależytym wykonaniem zobowiązania i mogły być dochodzone również na podstawie art. 471 k.c. W judykaturze akcentuje się, że konkretne okoliczności sprawy winny decydować w każdym przypadku, czy poniesienie kosztów ekspertyzy prywatnej na etapie przedprocesowym było obiektywnie uzasadnione i konieczne, stanowiąc element dochodzonej sądownie szkody (por. uchwała z dnia 18 maja 2004 r. III CZP 24/04 OSNC 2005/7-8/117). Sąd nie uwzględnił jedynie wydatku z punktu 11 wypłaty wynagrodzenia rzeczoznawcy L. G. za doradztwo i udział w wizjach biegłych sądowych i posiedzeniach, gdyż zdaniem Sądu wydatek ten nie był konieczny. Zatem koszty procesu powodów wyniosły: 38.784,00 zł tytułem kosztów sądowych oraz 21.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego – razem 60.384,00 zł. Powodowie wygrali sprawę w 89,50 % zatem z kwoty 60.384,00 zł należy im się zwrot kwoty 54.043,68 zł.

Pozwani ponieśli wydatek na opinię biegłych sądowych w kwocie 800 zł oraz koszty zastępstwa procesowego wraz z opłatami skarbowymi od pełnomocnictw w wysokości 21.634 zł – łącznie 22.434,00 zł. Skoro pozwani wygrali proces w 10,50 % to z kwoty 22.434,00 zł należy im się zwrot kwoty 2.355,57 zł.

Różnica pomiędzy w/w kwotami, tj. kwota 51.688,11 zł stanowi koszty procesu należne powodom.

O kosztach procesu orzeczono więc w oparciu o art. 100 zdanie 1 k.p.c., mając na względzie wynik postępowania, stosunkowo je rozdzielając.

Do rozliczenia pozostawały koszty sądowe obejmujące wydatki na opinie biegłych sądowych pokryte ze środków Skarbu Państwa w kwocie 5.762,85 zł.

Na podstawie art. 83 ust. 2 w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach:

- od powodów solidarnie z zasądzonego roszczenia kwotę 605,10 zł

- od pozwanych solidarnie 5.157,75 zł.

Gliwice, 05 listopada 2018r. SSO Katarzyna Banko