I C 708/19 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Słupsku z 2021-09-01
Sygn. I C 708/19
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 września 2021 r.
Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: |
sędzia Hanna Kaflak-Januszko |
Protokolant: |
starszy sekretarz sądowy Małgorzata Bugiel |
po rozpoznaniu w dniu 1 września 2021 r. w Słupsku
na rozprawie
sprawy z powództwa M. S.
przeciwko Skarbowi Państwa – A. Ś. w S.
i (...)
o zapłatę
I. oddala powództwo;
II. nie obciąża powoda kosztami procesu.
I C 708/19
UZASADNIENIE
Powód M. S. pozwał Skarb Państwa – (...), A. Ś. w S.(k. 204) o 110 000 zł zadośćuczynienia1, gdyż nie udzielono mu zgody na naukę na poziomie studiów podyplomowych poza miejscem osadzenia, czym bezprawnie Państwo poprzez służbę więzienną - naruszyło jego „dobra osobiste, godność”.
P o z w a n y wniósł o oddalenie powództwa, wskazując, że nie zostały spełnione przesłanki do udzielenia zgody, jak i nie zostały wykazane przez powoda wraz z innymi elementami dochodzonego żądania. Wnosił także o zwolnienie ze sprawy (...), gdyż wykonywanie kary pozbawienia wolności należy do zakresu działania dyrektora zakładu karnego, dyrektor okręgowy (...)koordynuje i nadzoruje jej wykonywanie, a C. Z. bezpośrednio tym się nie zajmuje.
Sąd ustali, co następuje:
W czasie odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda w jednostce pozwanego-Oddziale Z.w U. - Dyrektora (...)w (...) odmówił udzielenia zgody na kształcenie się przez powoda poza zakładem karnym na studiach podyplomowych (na Akademii (...) w S.).
bezsporne
20.12.2017 r. odmownie został załatwiony wniosek powoda z datą 11.12.2017 r., jak i wcześniejszy z 30.11.2016 r.
dowód: ww. pisma w teczce osobowej
Decyzja z 2017 r. była przedmiotem badania sądu penitencjarnego, który nie uznał jej za zasadną.
fakt przyznany (zob. wyjaśnienia Dyrektora k. 86)
Powód miał negatywne prognozy psychologiczno- kryminologiczne, gdyż mimo zauważanego dobrego sprawowania w czasie osadzenia, wciąż na uwadze pozostawało, że został skazany za czyny przeciw wolności seksualnej osoby małoletniej i choć opinia nie wskazała cech zagrożenia pedofilią, to bazowano na opinii biegłych z postępowania karnego, że nie można wykluczyć podejmowania takich zachowań. Zauważano też bezkrytyczną postawę powoda do prawomocnego wyroku skazującego i objętych nim czynów, potęgowaną jego cechami osobistymi. Dlatego też sąd penitencjarny odmówił powodowi przerwy w odbywaniu kary, jak i warunkowego przedterminowego zwolnienia.
dowód : ww. opinie, prognozy, wniosek o zastosowanie środków zabezpieczających - k. 67-82, zeznania K. U. – k. 195-195v, dokumentacja w teczce osobowej osadzonego
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo nie podlegało uwzględnieniu.
Jak wskazał sam powód w uzasadnieniu pozwu, jego roszczenie dotyczyło sytuacji, podlegającej regulacji przewidzianej dla osoby osadzonej. Wobec tego na uwadze należało mieć przewidziane w niej tryby3, by ocenić zasadność roszczenia. A skoro powód dochodził rekompensaty finansowej za uniemożliwienie mu kształcenia się, należało zweryfikować, czy doszło do bezprawnego działania pozwanego, naruszającego godność4 powoda wskutek decyzji/braku decyzji dyrektora zakładu karnego. Zgodnie bowiem z art. 131 § 1 kkw - skazani mogą za zgodą dyrektora zakładu karnego uczyć się w szkołach poza obrębem zakładu karnego, jeżeli spełniają ogólnie obowiązujące wymagania w oświacie publicznej, zachowują się poprawnie oraz nie zagrażają porządkowi prawnemu. Przed podjęciem decyzji sporządza się prognozę kryminologiczno – społeczną, polegającą na przypuszczeniu, czy skazany w czasie pobytu poza zakładem będzie przestrzegał porządku prawnego (§ 25 ust. 1 i ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych).
Przystępując do oceny prawidłowości nieudzielenia zgody - sąd po zapoznaniu się z dowodami, stwierdził, że wpierw należy ustalić pełny kontekst sytuacji, w której miała zapaść decyzja5. Wówczas byłoby możliwe przejście do podwyższonego progu kontroli bezprawności6, gdyż zgodnie z utrwaloną wykładnią - niezgodność z prawem powodująca powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty (wynikać z oczywistych błędów). Nadto podzielić też należy stanowisko Sądu Najwyższego, nawiązujące do kwestii zauważonej na wstępie, że sprawy osadzonego powinny być wyjaśniane w przewidzianych do tego trybach, gdyż sąd cywilny nie jest odrębną instancją w sporach dotyczących warunków osadzenia7.
Z materiału dowodowego sprawy wynikało, że pozwany stwierdził bezpodstawność wniosku powoda, mając na uwadze, że zmierzał do zmniejszenia opresywności pozbawienia wolności poprzez umożliwienie wykonywania resocjalizacji w warunkach wolnościowych, czemu sprzeciwiały się okoliczności skazania i zachowania powoda, jak i brak dostatecznego uzasadnienia dalszej potrzeby kształcenia osoby po studiach wyższych z doświadczeniem zawodowym. Dlatego sąd wskazał stronom dostrzeżone sedno sporu i zobowiązał do zajęcia stanowiska. Przy tym wobec art. 6 kc to na powodzie ciążyły przede wszystkim ciężar procesowy wykazania okoliczności umożliwiających sądowi przejście do kolejnego etapu badania sprawy. Powód jednak w sprawie poprzestał na pisemnej prezentacji własnego stanowiska, nie wykazując go choćby poprzez dowód ze swoich zeznań8 (a częściowo także nie przedstawiając sądowi niezbędnych okoliczności mimo bezpośredniego wezwania – k. 205, więc sąd poprzestał na zawiadomieniu powoda o rozprawie, pozostawiając jego decyzji ryzyko procesowe, jakie chce podjąć nie podejmując dalszej aktywności)9. W rezultacie powód nie przeważył argumentacji pozwanego, którą kierowano się odmawiając powodowi kształcenia dalszego stopnia w systemie wolnościowym, jak i także nie umożliwił zbadania zarzutu nierównego traktowania (czy chodziło w nim tylko o bezprawne uprzywilejowanie niektórych osadzonych, co można wnioskować ze stanowiska powoda, gdyż to samoistnie nie oznacza bezprawności w przypadku decyzji dotyczących powoda).
Jak już wskazał sąd w wystąpieniu do (...) w niniejszej sprawie (k. 145) należało rozstrzygnąć w sprawie kwestię natury systemowej o skali opresyjności kary pozbawienia wolności w przypadku czynów znacznie piętnowanych społecznie. Z założenia bowiem resocjalizacja poprzez kształcenie może wydawać się słusznym założeniem, a jednocześnie może budzić sprzeciw, czy nie zatraca się funkcji dolegliwości kary10. W powiązaniu z tą analizą należało ocenić, czy w konkretnym przypadku powoda zasadne było umożliwienie mu takiej drogi resocjalizacji (a jeszcze potem – czy doszło do nieprawidłowości proceduralnej w rozpatrywaniu wniosków powoda).
Podsumowując sprawę na moment zamknięcia rozprawy sąd stwierdził, że nie ma podstaw do dalszego badania sprawy, co wymagałoby także udziału biegłych z zakresu resocjalizacji i seksuologii (gdyż późniejsza opinia niż ze sprawy karnej, na którą powoływał się powód, że jest dostępna w aktach osobowych, nie mogła zastąpić dowodu z opinii biegłego powołanego w sprawie wobec zakresu sporu), psychologii, psychiatrii, by zweryfikować, czy należało inaczej ocenić wniosek powoda o opuszczanie zakładu karnego, by uczęszczać na studia podyplomowe. Nieuzupełniona - mimo wezwania sądu - argumentacja powoda, który głównie do tego sprowadził swoje czynności w sprawie, nie dawała do tego asumptu wobec dowodów, na jakie powołał się pozwany11, wykazując swoje stanowisko – że odmowne załatwienie wniosku powoda było oparte na ocenie jego sytuacji zgodnie z prawem.
Mimo oddalenia powództwa - na podstawie art. 102 kpc sąd nie obciążył powoda kosztami procesu. Pozwany szczegółowo objaśnił sporne okoliczności, uzasadniające prawidłowość swoich działań, ale jednocześnie sąd zauważył, że poprzestanie na powielaniu wniosków z opinii z postępowania karnego, która nie potwierdziła cech pedofilskich i nieordynowanie terapii, by zweryfikować czy wyjście powoda z zakładu stanowi zagrożenie - mogło prowadzić powoda do przekonania o niedostatecznym wyjaśnieniu jego sprawy (niezasadnym zbywaniu go, co skutkowało poczuciem naruszenia godności).
1 z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wydania wyroku
2 k. 54 w odpowiedzi na pozew dokładnie podano czas i miejsce osadzenia, które wobec nierozstrzygniętej zasady – nie zostały objęty badaniem
3 kodeks karny wykonawczy i powiązane z nim akty prawne, które zostaną przytoczone w niezbędnym zakresie ze względu na niepełny stan faktyczny
4 art. 415/416 i 417 § 2 i 3 w zw. z 448 w zw. z art. 23 i 24 kc, w tym wobec art. 4 kkw
5 treść przepis regulująca decyzję opartą na mechanizmie uznania jest jasna i zbędny jest wywód o zasadach dotyczących jej podejmowania, gdyż dla potrzeb niniejszego uzasadnienia istotna jest analiza wspomnianego kontekstu podejmowania decyzji, a jak zauważano dalej – braki w stanie faktycznym – uniemożliwiły przejście do końcowej analizy prawidłowości spornej decyzji czy jej braku, a następnie jej bezprawności
6 jak i możliwa byłaby poszerzona analiza w odniesieniu do aktów wyższego rzędu, na które powód powoływał się z zakresu konstytucji i umów międzynarodowych
7 wyrok SN (...) : Sąd cywilny w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego nie może oceniać, czy dyrektor zakładu karnego (aresztu śledczego), odmawiając przyznania skazanemu określonego w przepisach kodeksu karnego wykonawczego uprawnienia, działał zgodnie z prawem. (…) Dopuszczenie badania tych kwestii przez sąd w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego oznaczałoby nie tylko dopuszczenie dwutorowości postępowania sądowego w zakresie nadzoru nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, lecz także prowadziłoby do pozbawienia znaczenia przyjętego przez ustawodawcę trybu postępowania i oddziaływania sędziego i sądu penitencjarnego na skazanego osadzonego w zakładzie karnym”.
Sąd Najwyższy uznał więc w powołanym wyroku, że nieodwołanie się od decyzji organu wykonawczego w trybie przepisów Kodeksu karnego wykonawczego w przedmiocie uprawnienia przewidzianego w tych przepisach oznacza w sprawie o naruszenie dóbr osobistych brak bezprawności działania aresztu śledczego, chyba że niewniesienie odwołania przez osadzonego wynikało z uzasadnionej obawy przed represjami.
8 a jedną z ważnych kwestii było wykazania posiadania środków na podjęcie studiów podyplomowych
9 nie zareagował także na wskazanie, że w teczce osobowej, którą sąd dołączył do sprawy z urzędu, by zweryfikować zeznania świadka, który odwołał się do zgromadzonych tam informacji, brak jest dokumentacji co do starań o kontynuację studiów doktoranckich (jak i występują rozbieżności w datach wniosków i decyzji w porównaniu z podanymi w pozwie); fakt ten tracił jednak na znaczeniu, gdyż mógłby je mieć dla zakresu naruszeń w przypadku, gdyby doszło do ich stwierdzenia
10 (...) -
lektura powyższego opracowania sygnalizuję problem
11 były one wiarygodne jako podstawa działania pozwanego (abstrahując od sporu co do oceny prawidłowości wniosków pozwanego dokonanych na ich podstawie, co kwestionował powód)
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Słupsku
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Hanna Kaflak-Januszko
Data wytworzenia informacji: