Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Kuta (spr.)

Sędziowie: SO Dorota Twardowska

SO Krzysztof Nowaczyński

Protokolant: st. sekr. sądowy Katarzyna Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2015 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w W.

przeciwko S. S.

przy udziale interwenienta ubocznego Gminy M. B.

o eksmisję

na skutek apelacji interwenienta ubocznego

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Braniewie

z dnia 26 czerwca 2014 r. sygn. akt I C 246/14

uchyla zaskarżony wyrok zaoczny w punktach II i III (drugim i trzecim) i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Braniewie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt I Ca 299/14

UZASADNIENIE

(...) w W. w pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Braniewie domagała się nakazania S. S. opuszczenia, opróżnienia i wydania lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ulicy (...) w B. , orzeczenia o uprawnieniu pozwanej do lokalu socjalnego oraz zasądzenia kosztów procesu .

S. S. nie zajęła stanowiska w sprawie .

Do sprawy wstąpiła z interwencją uboczną Gmina M. B. wnosząc o oddalenie powództwa w zakresie orzeczenia o uprawnieniu pozwanej do otrzymania lokalu socjalnego ( w rzeczywistości o orzeczenie o braku uprawnienia pozwanej do lokalu socjalnego – przyp. wł. ) oraz o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu . Interwenient uboczny podkreślał , że okoliczności sprawy nie uzasadniały zastosowania przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów i przyznania uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego.

Sąd Rejonowy w Braniewie wyrokiem zaocznym z dnia 26 czerwca 2014 roku nakazał pozwanej , aby opuściła i opróżniła lokal mieszkalny numer (...) w budynku numer (...) przy ulicy (...) w B. ( punkt I ) , orzekł że pozwanej przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy M. B. ( punkt II ) , nakazał wstrzymanie opróżnienia lokalu mieszkalnego do czasu złożenia pozwanej przez Gminę M. B. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego ( punkt III ) oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 224,38 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ( punkt IV ) .

Sąd pierwszej instancji ustalił , że lokal mieszkalny nr (...) przy ulicy (...) w B. znajduje się w dyspozycji (...) w W. . Na mocy decyzji Dyrektora Oddziału (...) (...) w O. z dnia 26 marca 2007 roku S. S. zostało przyznane prawo zamieszkiwania w powyższym lokalu . Na dzień 30 listopada 2012 roku zadłużenie S. S. wobec (...)w W. z tytułu opłat za używanie lokalu wynosiło 16.414,51 zł . Wobec nieuiszczenia przez S. S. tych opłat przez okres dłuższy niż dwa pełne okresy płatności Dyrektor (...) Oddziału (...) w O. , pismem z dnia 4 grudnia 2012 roku , wezwał ją do dobrowolnego opróżnienia lokalu i przekazania go do dyspozycji Agencji . S. S. nie zastosowała się do powyższego wezwania , nadal zamieszkuje w lokalu mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w B. . Pobiera wojskową rentę rodzinną z (...) w O. .

W ocenie Sądu pierwszej instancji powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości .Wskazano , że według art. la ustawy o ochronie praw lokatorów przepisów tej ustawy nie stosuje się do lokali będących w dyspozycji (...) . Ochrona praw osób zajmujących lokale należące do zasobu (...) regulowana jest natomiast przepisami ustawy z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej . Podkreślił Sąd pierwszej instancji , że z treści dokumentów przedstawionych przez stronę powodową wynikało , że zadłużenie pozwanej z tytułu opłat za zajmowany lokal przekraczało ich wymiar za dwa pełne okresy płatności , w związku z czym powódka wezwała pozwaną w dniu 4 grudnia 2012 roku , w oparciu o art. 29b ust 1 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej , do dobrowolnego opróżnienia tego lokalu w terminie 30 dni od doręczenia wezwania . Pismo to należało traktować jako wypowiedzenie umowy przez wynajmującego bez zachowania terminów wypowiedzenia w rozumieniu art. 672 k.c.

Sąd pierwszej instancji podkreślił , że zgodnie z art. 43 ust 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej , wykwaterowania dokonuje dyrektor regionalny Agencji w drodze egzekucji administracyjnej , zaś w przypadku gdy osobą wykwaterowywaną jest rencista , nie wydaje się decyzji o opróżnieniu lokalu mieszkalnego , a dyrektor oddziału regionalnego kieruje do sądu powszechnego pozew o opróżnienie lokalu mieszkalnego , orzeczenie o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego , o wezwanie do udziału w postępowaniu gminy oraz zasądzenie odszkodowania .

Okoliczność zaprzestania przez pozwaną uiszczania opłat za zajmowany lokal uzasadniała żądanie eksmisji pozwanej , a art. 45 ust. 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych obligował do przyznania pozwanej uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy M. B. . Sądowi nie pozostawiono możliwości oceny w tym zakresie - uzależnianej od uzyskiwania przez pozwaną świadczeń z pomocy społecznej czy też dysponowania środkami finansowymi na uzyskanie tytułu prawnego do innego lokalu . O wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez Gminę M. B. oferty zawarcia umowy najmu socjalnego orzeczono na podstawie art. 320 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł interwenient uboczny Gmina M. B. , zaskarżając go w części , tj. odnośnie rozstrzygnięć zawartych w punktach II ( drugim ) i III ( trzecim ) .

Zarzucił skarżący obrazę prawa materialnego , tj. art. 45 ust 3 pkt 5 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych na skutek błędnego uznania , iż pozwanej przysługiwało uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego od Gminy M. B. .

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegać miało na dokonaniu przez Sąd pierwszej instancji dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego , skutkującej uznaniem , iż posiadane przez pozwaną środki finansowe oraz dochody nie były wystarczające dla pozyskania innego mieszkania .

Interwenient uboczny domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uchylenie rozstrzygnięć zawartych w punktach II ( drugim ) i III ( trzecim ) i oddaleniem powództwa w tej części ( zatem zmiany wyroku – przyp. wł. ) oraz zasądzenia od pozwanej na rzecz skarżącego kosztów procesu według norm prawem przepisanych . Ewentualnie wnosił o uchylenie rozstrzygnięć zawartych w punktach II ( drugim ) i III ( trzecim ) zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania , z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego .

W uzasadnieniu apelacji wywodzono , że w sprawie nie znajdowały zastosowania przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów skoro z treści art. 1a wynika wprost zakaz stosowania jej postanowień do lokali pozostających w dyspozycji (...), a tym samym do pozwanej nie znajdzie zastosowania art. 14 ust. 4 , to jest nakaz orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego . Warunkiem przyznania takiego lokalu nie jest tylko status emeryta bądź rencisty . W takim przypadku obowiązkiem jest tylko wytoczenie stosownego powództwa . W ocenie interwenienta ustawa o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych (…) nie określa przesłanek jakie dana osoba musiała spełniać , aby uzyskać uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego . Odmowa przyznania takiego lokalu powinna zaś wynikać z możliwości zamieszkania u innej osoby , w ramach ciążącego na niej obowiązku alimentacyjnego , albo sytuacji majątkowej pozwalającej na uzyskanie innego mieszkania . Sytuacja majątkowa pozwanej wyłącza przyznanie jej lokalu socjalnego . Przysługiwała jej bowiem odprawa mieszkaniowa .

Sąd Okręgowy w Elblągu zważył , co następuje :

Apelacja Gminy M. B. okazała się usprawiedliwiona , a wobec nierozpoznania przez Sąd Rejonowy istoty sprawy w zakresie mieszczącym się w granicach apelacji , doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku w punktach drugim i trzecim oraz przekazania sprawy , w części obejmującej rozstrzygnięcia o lokalu socjalnym , do ponownego rozpoznania .

Apelacja pochodziła od interwenienta ubocznego , który przystąpił do sprawy po stronie powoda . Wojskowa Agencja Mieszkaniowa już w pozwie złożyła zresztą wniosek o wezwanie Gminy do udziału w procesie , powtarzając w tym zakresie treść art. 29b ust. 2 , czy 45 ust. 3 in fine ustawy z dnia 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej ( obecnie tekst jednolity z 2015 roku Dziennik Ustaw pozycja 746 – w zakresie i czasie intersującym ze względu na przedmiot postępowania obowiązujących bez zmian ) . Ustawa nie reguluje pozycji prawnej w jakiej występuje Gmina w procesie z powództwa Agencji . W rozstrzyganej sprawie i spawach podobnych ( np. sprawie , w której Sąd Najwyższy wydał uchwałę z dnia 27 maja 2010 roku III CZP 30/10 ) gminy zgłaszają interwencję uboczną . Ustawa o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych nie zawiera swoistego rozwiązania problemu takiej interwencji ubocznej , w szczególności odmiennego od przyjętego w art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów , mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego ( tekst jednolity z 2014 roku Dziennik Ustaw pozycja 150 - w zakresie i czasie intersującym ze względu na przedmiot postępowania obowiązującym bez zmian , także w przypadku przepisów tej ustawy powoływanych dalej ) . Do udziału gminy w sprawie o opróżnienie lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej , z wyjątkiem art. 78 , art. 79 zdanie drugie i art. 83 Kodeksu postępowania cywilnego . Gmina nie musi wykazywać interesu prawnego , a jej przystąpienie następuje po stronie powoda . Oznacza to w szczególności , że nie stosuje się normy wyłączającej możliwość podejmowania przez interwenienta czynności pozostających w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami powoda . Dlatego możliwe jest żądanie Gminy aby sąd , wbrew wnioskom Agencji , orzekł o braku uprawnienia pozwanej do lokalu socjalnego i wniesienie apelacji od wyroku zaocznego , którym uprawnienie takie przyznano ( patrz także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2009 roku III CZP 567/09 ) .

Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas gdy sąd pierwszej instancji zaniechał jej merytorycznego rozpoznania , a w tym gdy pominął zarzuty stron . W rozstrzyganej sprawie poniechanie merytorycznego odniesienia dotyczy zarzutów interwenienta ubocznego , który żądając orzeczenia o braku uprawnienia S. S. do lokalu socjalnego ( w pismach Gminy - „ oddalenia powództwa w tym zakresie ” ) oczekiwał oceny czy sytuacja pozwanej uprawnia ją do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej lub umożliwia jej zamieszkanie w innym lokalu . Stało się tak z powodu dokonanej przez Sąd Rejonowy wykładni art. 45 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych , w której wyniku za bezprzedmiotowe uznano czynienie ustaleń w przedmiocie spełnienia przez pozwaną kryteriów do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej , czy dysponowania środkami na uzyskanie tytułu prawnego do innego lokalu . Przyjęto bowiem , że ustęp 3 powołanego artykułu zobowiązuje Sąd do orzeczenia o przyznaniu lokalu socjalnego w każdym przypadku pozwu o eksmisję pochodzącego do Wojskowej Agencji Mieszkaniowej i skierowanego przeciwko osobom wymienionym w tym przepisie .

Sąd odwoławczy stoi na stanowisku , że norma art. 45 ust. 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych spowodowała wyłączenie stosowania odrębnych reguł rządzących opróżnianiem lokali mieszkalnych pozostających w dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej . W stosunku do osób wymienionych w punktach 1 – 5 tego przepisu ( oraz osób wspólnie z nimi zamieszkujących ) nie można wydać decyzji o opróżnieniu lokalu mieszkalnego , wykonalnej przez organ egzekucyjny i według przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( przymusowe wykwaterowanie – patrz art. 38 i 41 ust. 6 ustawy ) . Do pozwanej tego trybu nie można było stosować po pierwsze z tej przyczyny , że pozwana nie była żołnierzem zawodowym , a więc jej sytuację prawną , wywołaną nieuiszczaniem opłat za lokal , kształtował po pierwsze art. 29b ustawy . Pozew zaś o opróżnienie lokalu mieszkalnego obejmować musiał także żądanie wezwania Gminy do udziału w postępowaniu bowiem dodatkowo pozostawała pozwana w sytuacji określonej w art. 45 ust. 3 pkt 5 ustawy . Do art. 45 ust. 3 odsyła bowiem art. 29b w przypadku osób innych niż żołnierz zawodowy , które zamieszkują kwatery albo inne lokale mieszkalne należące do Agencji . Jak widać znaczenie omawianych norm polega na wskazaniu wprost , w jakich przypadkach dopuszczalna jest droga sądowa o eksmisję z lokalu Agencji . Sytuacji pozwanej dotyczy więc w pierwszej kolejności art. 29b ustawy , a w zakresie wezwania do udziału w sprawie Gminy – art. 45 ust. 3 ustawy w związku z art. 29b ust. 2 ustawy . Dodatkowo wiadomo więc , że pozew zawierać powinien żądanie orzeczenia o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego . Nie regulując jednak materialnych podstaw takiego uprawnienia nie może to oznaczać , że rola jurysdykcyjna sądu polegać będzie jedynie na uwzględnieniu takiego żądania . Użyte w art. 45 ust. 3 in fine sformułowanie „ kieruje pozew o orzeczenie o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego ” rozumieć należy jako zabieg redakcyjny podobny do występującego w art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów . I w tym przypadku wskazano , że sąd „ orzeka o uprawnieniu ” ( do lokalu socjalnego ) to znaczy o jego istnieniu lub braku ( inaczej – „ orzeka w przedmiocie uprawnienia do lokalu socjalnego ” ) .

Gdyby już w art. 45 ust. 3 przyznawano uprawnienie do lokalu socjalnego ustawodawca posłużyłby się nomenklaturą jak w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów – „ sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec … ” lub równoznaczną . Poprzestał zaś na określeniu kręgu podmiotów , których pozwanie łączy się z koniecznością rozstrzygnięcia czy służy im uprawnienie do lokalu socjalnego . W konsekwencji poszukiwać należy normy kształtującej prawo do otrzymania lokalu socjalnego . Wynika ona z ustawy o ochronie praw lokatorów . Oczywiste jest , że nie stosuje się jej przepisów do lokali będących w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego ( art. 1a ustawy ) , ale przecież lokale socjalne do zasobów tej Agencji nie należą . Przeciwnie – w powołanych już przepisach ustawy o ochronie praw lokatorów i ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych wyraźnie wiąże się udział gminy z jej powinnością zapewnienia lokalu socjalnego osobom uprawnionym . Pamiętać trzeba nadto o treści art. 4 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów , według którego to gmina zapewnia lokale socjalne ale na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie , co wzmaga argumenty za przedstawioną wyżej wykładnią . Ustawą , do której odsyła ten artykuł jest także ustawa o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych choć przewiduje tylko w jakich wypadkach orzeka się o obowiązku gminy przyznania lokalu socjalnego . O zasadach przyznawania milczy .

W konsekwencji sytuację prawną S. S. , jak chodzi o jej uprawnienie do lokalu socjalnego kształtuje jednak również art. 14 ust. 4 in fine ustawy o ochronie praw lokatorów i przewidziane tam wyłączenie dotyczące możliwości zamieszkania w innym lokalu niż dotychczas używany .

Pozostaje wreszcie rozważenie jaki wpływ na orzeczenie o uprawnieniu do lokalu socjalnego mają różnice w określeniu kręgu osób uprawnionych występujące w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów i art. 45 ust. 3 ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych . Uprawnienie do lokalu socjalnego służy zatem osobom wymienionym w art. 45 ust. 3 , a w tym emerytom i rencistom . Metoda regulacji zmierza przy tym do określenia oczywistych , łatwych do weryfikacji kryteriów ustalenia przypadków , gdy wniesienie powództwa jest konieczne . Stąd na przykład wskazano obłożnie chorych , którzy nadto legitymują się stosownym dokumentem potwierdzającym ten stan , a w świetle art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów taka dodatkowa przesłanka nie występuje . W przypadku emerytów i rencistów dalsze wymagania określa art. 14 ust. 4 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów wskazując na spełnienie kryteriów do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej .

Do Sądu Rejonowego , przy ponownym rozpoznaniu sprawy , należeć będzie ustalenie czy S. S. należy do kręgu uprawnionych do lokalu socjalnego i wydanie odpowiedniego orzeczenia przy zastosowaniu art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 386 § 4 k.p.c. , orzeczono jak w sentencji .

Sądowi Rejonowemu w Braniewie pozostawiono orzeczenie o kosztach instancji odwoławczej , biorąc za podstawę tego rozstrzygnięcia art. 108 § 2 k.p.c.