Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód – (...) w G. wniósł o zasądzenie od pozwanego – K. Ż., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) kwoty 25 532,28 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi zgodnie z przepisami o terminach zapłaty w transakcjach handlowych od kwoty 25 357,54 zł od dnia 1 lipca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 174,74 zł tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności oraz o zasadzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej w okresie od marca do kwietnia 2016 r. sprzedał pozwanemu towary za łączną cenę 39 765,60 zł. Twierdził, że należność przysługująca powodowi z tytułu faktury VAT z dnia 31 marca 2016 r. na kwotę 25 120,80 zł została przez strony częściowo rozliczona w drodze kolejnych dwóch kompensat w dniu 16 sierpnia 2016 r. na kwotę 6 814,04 zł oraz w dniu 13 września 2017 r. na kwotę 7 594,02 zł. (łącznie do kwoty 14 408,06 zł), w związku z czym do zapłaty pozostało 10 712,74 zł. Ponadto powód domagał się kwoty 174,74 stanowiącej równowartości 40 EURO z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności.

W dniu 24 lipca 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał w niniejszej sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, orzekając zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany przyznał, że zawarł z powodem umowy sprzedaży z dnia 14 lipca 2016 r i 21 września 2016 r., wskazał jednak, że nie otrzymał faktury nr (...). W ocenie pozwanego wystawiona faktura nie może stanowić dowodu odbioru towaru, co przewidywała także adnotacja u dołu faktury. Ponadto pozwany zarzucił, że strony prowadziły negocjacje, co do spłaty powstałego zadłużenia, zatem wytoczenie powództwa należało uznać za przedwczesne.

W dalszych pismach procesowych strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 25 532,28 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 25 357,54 zł od dnia 01 września 2016 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4 894 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Strony w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od marca do kwietnia 2016 r. zawarły umowy sprzedaży pozwanemu towaru w postaci saletry amonowej za łączną cenę 39 765,60 zł brutto. W związku z powyższym powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr FV nr (...) na kwotę 25 120,80 zł, z terminem płatności wyznaczonym na 31 sierpnia 2016 r. oraz fakturę VAT nr (...) na kwotę 14 644,80 zł, z terminem płatności wyznaczonym na 31 sierpnia 2016 r. Pozwany towar odebrał. Powód doręczył pozwanemu obie faktury.

Następnie w dniu 14 lipca 2016 r. powód zawarł z pozwanym jako sprzedającym umowę sprzedaży pszenicy konsumpcyjnej w ilości 50 ton (+/- 5%), która miała być zrealizowana do 15 sierpnia 2016 r. Cenę uzgodniono na 630,00 zł netto. Z kolei w dniu 29 września 2016 r. powód zawarł z pozwanym jako sprzedającym umowę sprzedaży kukurydzy w ilości 50 ton (+/- 5%), której realizacja przypadała do dnia 30 października 2016 r. Cenę uzgodniono na 530,00 zł netto. Pozwany jedynie w części dostarczył powodowi płody rolne. Zgodnie z postanowieniami oby umów, każda ze stron miała prawo dokonać potrącenia swoich wierzytelności z wierzytelnościami drugiej strony z jakiegokolwiek tytułu. Dlatego powód dokonał potrącenia wzajemnych należności przysługujących pozwanemu względem powoda w łącznej kwocie 14 408,06 zł z tytułu umowy sprzedaży pszenicy z przysługującą powodowi względem pozwanego kwotą 25 120,80 zł z tytułu faktury VAT nr (...) do wysokości kwoty potrącanej. Powód za pośrednictwem firmy windykacyjnej trzykrotnie wzywał pozwanego do zapłaty pozostałej ceny wynikającej z powyższych faktur VAT.

Kurs euro na dzień 29 lipca 2016 r. zgodnie z tabelą kursów średnich Narodowego Banku Polskiego wynosił 4,3684.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły wątpliwości. Sąd oparł się również na zeznaniach świadków R. S. i J. J., uznając je za jasne, dokładne, rzetelne i zgodne. z pozostałym materiałem dowodowym.

W oparciu o ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, roszczenie powoda za zasadne. Sąd Rejonowy zważył, że było bezspornym w sprawie, zamówienie przez powoda u pozwanego płodów rolnych, oraz zamówienie przez pozwanego u powoda saletry amonowej. Powód dokonał potrącenia wzajemnych należności przysługujących pozwanemu względem powoda w łącznej kwocie 14 408,06 zł z tytułu umowy sprzedaży pszenicy z przysługującą powodowi względem pozwanego kwotą 25 120,80 zł z tytułu faktury VAT nr (...) do wysokości kwoty potrącanej. Sąd Rejonowy jako podstawę prawną roszczenia powoda wskazał art. 535 k.c., zgodnie z którym przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić cenę. Natomiast podstawowym obowiązkiem kupującego jest zapłata świadczenia pieniężnego – ceny, a spełnienie tego obowiązku powoduje wygaśnięcie zobowiązania dopiero wówczas, gdy sprzedawca otrzymał gotówkę, lub też uznany został jego rachunek bankowy albo obciążony został rachunek kupującego. Sąd Rejonowy ocenił, że strona powodowa wykazała, łączący ją z pozwanym stosunek obligacyjny, na podstawie którego powód sprzedał pozwanemu zamówiony przez niego towar w postaci saletry amonowej. Powód przedłożył faktury VAT, dokumenty WZ, oraz zeznania świadków. Z dowodów tych wynikało, że powód wydał pozwanemu rzecz zamówioną przez pozwanego w ramach zawartej przez strony umowy sprzedaży. Nadto pozwany nie kwestionował, że faktycznie do wydania rzeczy doszło, jak również nie kwestionował ceny przyjętej na fakturze VAT, wskazywał jedynie, że faktura nie jest dowodem, który to potwierdza. Jednakże, w niniejszej sprawie powód przedstawił szereg dowodów potwierdzających, że pozwany towar odebrał. Fakt dokonania odbioru towaru potwierdzają dokumenty WZ podpisane przez pozwanego oraz zeznania przesłuchanych w tej sprawie świadków. W świetle zebranego w tej sprawie materiału dowodowego nie mogło również budzić wątpliwości fakt doręczenia pozwanemu faktury nr (...). Powód przedstawił dowód w postaci wydruku z książki nadawczej. Nadto przesłuchani w tej sprawie świadkowie potwierdzili, iż faktura została pozwanemu doręczona.

Sąd Rejonowy zważył także, że pozwany nie przedstawił żadnych dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na zniweczenie argumentacji powoda w zakresie sprzedaży towaru. W ocenie Sądu zarzuty pozwanego były gołosłowne, podniesione przez pozwanego na użytek procesu.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd uznał podnoszony przez pozwanego zarzut, iż strony prowadziły negocjacje dotyczące przedłużenia terminu płatności. Skoro bowiem do ostatecznych uzgodnień w tym względzie nie doszło, to pozwanego obowiązywały terminy zapłaty oznaczone w treści faktur.

W konsekwencji Sąd Rejonowy oceniając, iż pozwany nie zapłacił powodowi ceny tytułu sprzedaży rzeczy i popadł w zwłokę ze spełnieniem tego świadczenia (art. 476 k.c.), zasądził na rzecz powoda kwotę 25 357,54 zł tytułem reszty ceny za sprzedane towary.

O odsetkach Sąd orzekł w oparciu o treść art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przy czym oddalił żądanie powoda w zakresie zasądzenia odsetek od dnia 01.07.2016 r. do 31.08.2017 r., gdyż z treści faktury wystawionych przez powoda wynikało, że termin zapłaty przypadał na 31.08.2016 r.

Sąd Rejonowy uwzględnił ponadto powództwo o zapłatę kwoty 174,74 zł tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, kierując się brzmieniem art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013.403), zgodnie z którym wierzycielowi od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 w/w ustawy, przysługuje od dłużnika bez wezwania równowartość kwoty 40 Euro przeliczonej na złote według średniego kursu ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie stało się wymagalne.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na postawie art. 100 k.p.c. uznając, że powód uległ w nieznacznej części żądania i obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powoda opłaty stosunkowej od pozwu w kwocie 1 277,00 wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w kwocie 3.600 złotych (wynagrodzenie przyznano według norm przepisanych zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając orzeczenie w całości. Domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym postępowania apelacyjnego. Z ostrożności procesowej domagał się nieobciążania go kosztami procesu w oparciu o przepis art.. 102 k.p.c. oraz rozłożenie zasądzonej kwoty na raty zgodnie z art. 320 k.p.c.

W apelacji pozwany zarzucał:

- naruszenie przepisów prawa postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak oceny wiarygodności i mocy dowodów a także przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i ich ocenę w sposób dowolny i jednostronny oraz art. 232 k.p.c. poprzez nierówne rozłożenie ciężaru dowodu na stronach postępowania. Pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko dotyczące braku otrzymania faktury nr (...), czego dowodem jest brak podpisu pozwanego pod tą fakturą, a ponadto argumentował, że to powód powinien udowodnić okoliczności dotyczące doręczenia tej faktury.

Powód wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej oraz zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego. Wskazał, że od ponad trzech lat pozwany nie wykazuje woli spłaty długu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne i ich ocena prawna są prawidłowe, Sąd Okręgowy je w pełni podziela i przyjmuje za własne (art. 328 k.p.c. w zw. z art. 381 k.p.c.).

Odnosząc się do zarzutu apelacji dotyczącego przekroczenia przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem, skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął Sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98, niepubl. wyroku z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00, OSNC 2000, nr 10, poz. 189, wyroku z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000, nr 19, poz. 732.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy nie przekroczył zasady swobodnej oceny dowodów uznając za wiarygodne na podstawie zeznań świadków i wydruków z książki nadawczej powoda, że faktura nr (...) została jednak pozwanemu doręczona. Nie można uznać rozumowania Sądu I instancji za nielogiczne jeśli się zważy, że faktura była doręczana na adres prowadzonego przez pozwanego gospodarstwa rolnego i jednocześnie adres zamieszkania pozwanego, a pozwany nie twierdził, a tym bardziej nie wykazał, by istniały jakiekolwiek przeszkody w doręczaniu korespondencji na ten adres w maju 2016 r. Brak podpisu na fakturze nie mógł przesądzać o jej niedoręczeniu, skoro pozwany nie odbierał jej osobiście u powoda, a została wysłana pocztą. Pozwany zarzucając Sądowi Rejonowemu nieprawidłowe ustalenia faktyczne w zakresie doręczenia faktury nie wskazał jednocześnie co poza jego subiektywnym przekonaniem świadczy, że rozumowanie Sądu w obliczu dowodów zaprezentowanych przez powoda było nieprawidłowe. Pozwany nie wyjaśnił również dlaczego Sąd Rejonowy jego zdaniem popełnił błąd logiczny ustalając, że towar objęty tą fakturą został mu dostarczony. Przecież do akt sprawy powód złożył dokumenty wprost na to wskazujące – dowody wydania zewnętrznego podpisane przez pozwanego, których autentyczność nie była kwestionowana. Zarzuty podniesione przez pozwanego w apelacji stanowiły w ocenie Sądu Okręgowego w zasadzie powtórzenie złożonego wcześniej sprzeciwu od nakazu zapłaty, bez ich poparcia szerszym wywodem odnoszącym się do motywów z uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Mając powyższe na uwadze nie one zasługiwały w ocenie Sądu Okręgowego na uwzględnienie.

Przede wszystkim jednak należało zwrócić uwagę, że towar objęty sporną fakturą został pozwanemu wydany na co wprost wskazywały niekwestionowane przez pozwanego dowody z dokumentów WZ. Powód wykonał zatem swoje zobowiązanie z umowy sprzedaży, której zawarcia pozwany także nie kwestionował. Źródłem obowiązku pozwanego do zapłaty ceny jest umowa sprzedaży zawarta między stronami. Pozwany nie mógł też powstrzymać się z jego spełnieniem skoro druga strona spełniła swoje świadczenie wzajemne (art. 488 k.c.). Faktura jakkolwiek stanowi dowód na potwierdzenie zawarcia umowy stron, to nie jest źródłem zobowiązania, nie kreuje go, a pełni funkcję rozliczeniową między stronami i podatkową. Nawet zatem brak jej doręczenia nie wyłącza obowiązku pozwanego jako do zaplaty za kupione przez niego i dostarczone mu towary.

Mając powyższe na uwadze już jedynie na marginesie zaznaczenia wymagało, że wniosek pozwanego wywiedziony w apelacji o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości nie zasługiwał na uwzględnienie, ponieważ powód w pozwie domagał się zapłaty za towary objęte również fakturą nr (...), po dokonaniu potrącenia wzajemnych wierzytelności stron, a fakt otrzymania tego dokumentu przez pozwanego był niewątpliwy i niekwestionowanym, bowiem pozwany złożył na niej swój podpis. Poza tym żądanie powoda dotyczyło tez zapłaty równowartości 40 EURO tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, przeciwko czemu pozwany nie sformułował żadnych zarzutów, zaś niewątpliwie był w opóźnieniu z zaplata na rzecz powoda.

Ponadto pozwany zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 232 k.p.c. poprzez nieprawidłowe rozłożenie ciężaru dowodu. Odnosząc się do tego zarzutu Sąd Okręgowy zważył, że ze wskazanego przepisu w powiązaniu z art. 6 k.c. wynika ogólna reguła dowodowa w procesie cywilnym, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na tym, kto z danego faktu wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne. Nie jest zatem tak, że to wyłącznie powód powinien przedstawiać Sądowi dowody, a pozwany może poprzestać na zaprzeczaniu twierdzeniom powoda nie podejmując żadnej inicjatywy dowodowej. Ze wskazanej powyżej zasady wynika bowiem, że ten kto w procesie powołuje się na przysługujące mu prawo – czegoś żąda od innej osoby - musi wykazać poprzez dowody fakty, na których opiera to żądanie. Jeśli temu obowiązkowi nie podoła przegrywa proces. Natomiast w razie wykazania okoliczności faktycznych uzasadniających powództwo, druga strona, która odmawia zadośćuczynienia żądaniu pozwu zobowiązana jest wykazać że uprawnionemu dane prawo nie przysługuje, a więc fakty niweczące żądanie pozwu, także pod rygorem przegrania procesu. Sąd I instancji prawidłowo ocenił, że mimo wykazania przez powoda faktu zawarcia umowy sprzedaży wydania towaru i doręczenia faktury pozwany nie sformułował żadnych wniosków dowodowych w celu wykazania bezzasadności powództwa i prawidłowo wyciągnął z tego faktu skutek procesowy w postaci zasądzenia kwoty objętej żądaniem pozwu.

Podzielając zatem trafność rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy apelację pozwanego, jako nieuzasadnioną, oddalił.

Sąd Okręgowy ocenił ponadto jako bezzasadny wniosek pozwanego o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia. Na podstawie art. 320 k.p.c. w szczególnie uzasadnionych przypadkach Sąd może bowiem w wyroku rozłożyć zasądzone świadczenie na raty. Szczególnie uzasadnione przypadki w rozumieniu tego przepisu dotyczą zazwyczaj sytuacji finansowej, majątkowej, rodzinnej pozwanego, które czynią nierealnym dobrowolne spełnienie przez niego zsądzonego świadczenia jednorazowo. Pozwany swojego wniosku o rozłożenie na raty w żaden sposób nie umotywował, a Sąd na te okoliczności nie miał obowiązku prowadzić postępowania z urzędu. Dodatkowo dotychczasowa postawa pozwanego, który pomimo podejmowanych przez powoda działań ponaglających pozwanego do zapłaty, od 2016 r. nie podjął próby spłaty swego zadłużenia nawet w części, nie przemawiała za tezą, że po rozłożeniu długu na raty pozwany podejmie się wykonania tego obowiązku, a nie jedynie w ten sposób odsunie na kolejny okres konieczność zapłaty powodowi. Stosując bowiem przepis art. 320 k.p.c. Sąd nie może tracić z pola widzenia interesów powoda, który ma przecież prawo domagać się jednorazowego spełnienia świadczenia. Poprzez zastosowanie tej instytucji Sąd nie powinien doprowadzać do nieuzasadnionego odwlekania w czasie spełnienia świadczenia przez pozwanego poprzez odroczenie terminu spełnienia zasądzonego świadczenia poza termin uprawomocnienia się wyroku, zwłaszcza jeśli jest wątpliwe czy pozwany podoła tak ukształtowanemu obowiązkowi. Ograniczałoby to bowiem możliwość zaspokojenia wierzytelności.

Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. i z art. 98 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (…) (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.) Sąd II instancji zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1 800 złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Wniosek pozwanego o nieobciążanie go kosztami pocesu Sąd Okręgowy ocenił jako bezzasadny. Zgodnie z art. 102 k.p.c., przypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów procesu lub nie obciążać jej w ogóle kosztami. Wskazana reguła stanowi odstępstwo od ogólnej zasady odpowiedzialności za wynik procesu z uwagi na przemawiające za tym względy słuszności. Jako przykład szczególnych okoliczności, jakie uprawniałyby Sąd do zastosowania wspomnianej instytucji wskazać można wyjątkowe położenie strony przegrywającej sprawę. W doktrynie i orzecznictwie sformułowano jednak pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. Na takie okoliczności pozwany natomiast nie wskazał.

SSO Marek Tauer SSO Artur Fornal SSR del. Marta Owsianny