Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód R. A. wniósł o zasądzenie od pozwanej Spółdzielni (...) w R. kwoty 5.458,10 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu z tytułu sprzedaży wyprodukowanego przez powoda mleka, na podstawie faktury (...) nr (...), gdzie termin zapłaty ustalona na 15 maja 2012 r. Pozwana nie tylko nie zapłaciła kwoty dochodzonej pozwem, ale naliczyła powodowi karę umowną w wysokości 9.745,77 zł. Powód kary tej nie akceptuje.

W dniu 14 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy w Tucholi wydał nakaz zapłaty zgodnie z żądaniem pozwu, pozwana zaś w sprzeciwie od nakazu zapłaty domagała się oddalenia powództwa wskazując na łączącą strony umowę kontraktacji, w której zastrzeżono karę umowną na wypadek niedotrzymania przez powoda, jako producenta, trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia. Powód w dniu 29 marca 2012 r. złożył oświadczenie o zakończeniu współpracy a mleko dostarczył ostatni raz 31 marca 2012 r., wobec czego powód zaliczył mu karę umowną i złożył oświadczenie o potrąceniu.

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.549 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i rozstrzygnął o kosztach sądowych należnych Skarbowi Państwa.

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej:

Strony łączyła umowa kontraktacji z dnia 22 listopada 2006 r. Zgodnie z jej treścią za dostarczane mleko powód miał otrzymywać zapłatę zgodnie z uzyskaną klasyfikacją oceny surowca oraz przyjętym przez Zarząd Spółdzielni systemem zapłaty. Umowę zawarto na czas nieokreślony z możliwością jej rozwiązania przez każdą ze stron z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W przypadku dostarczania mleka do innych jednostek skupujących i niedotrzymania trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia niniejsza umowa ulegała zerwaniu z winy dostawcy mleka. Zerwanie umowy następowało z dniem otrzymania informacji o w/w fakcie oraz powodowało naliczenie kary umownej w wysokości 50 % należności za mleko z trzech ostatnich miesięcy poprzedzających zerwanie umowy.

W czasie trwania umowy cena za mleko była ustalana w ten sposób, że mleko było oceniane pod względem jakościowym. Następowała klasyfikacja oceny surowca. Oceniało się ilość białka, ilość tłuszczu oraz jakość tj. ilość komórek somatycznych oraz ilość bakterii. Były dwa rozróżnienia. Mleko w klasie ekstra, które spełniało warunki, oraz mleko pozaklasowe, które nie spełniało warunków. Spółdzielnia skupowała oba rodzaje. Cena była zmienna w zależności od ilości tłuszczu i białka. Wynagrodzenie składało się ze składników stałych i zmiennych. Cenę ustalał zarząd, który kierował się aktualną ceną zbytu na danym terenie. Cena zmieniała się w zależności od trendów na rynku, najczęściej raz w miesiącu. Zdarzało się, że pomimo niekorzystnych warunków ceny nie spadały. Dostawcy o cenach byli informowani w formie papierowej. Samochody z działu skupu rozwoziły cennik, każdy dostawca dostawał go przed pierwszym dniem kolejnego okresu rozliczeniowego.

Powód w ramach łączącej strony umowy sprzedał pozwanemu mleko w miesiącach od stycznia do marca w łącznej kwocie 19.491,53 zł.

Pismem z dnia 29 marca 2012 r. powód wypowiedział opisaną wyżej umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Zaczął dostarczać mleko innemu podmiotowi. Na rozprawie w dniu 20 września pełnomocnik pozwanego złożył powodowi oświadczenie o potrąceniu naliczonej kary umownej.

Istotne dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu było ustalenie, czy strony łączyła umowa kontraktacji z dnia 22 listopada 2006 r. w tym zapis o karze umownej, a jeżeli tak, to czy wierzytelność pozwanej z tytułu kary umownej ma wysokość co najmniej równą dochodzonemu roszczeniu, i czy oświadczenie o potrąceniu zostało skutecznie złożone.

Sąd uznał, iż strony łączyła umowa kontraktacji zgodna z treścią dokumentu z dnia 22 listopada 2006 r. i za chybiony Sąd uznał zarzut jej nieważności.

Artykuł 613 § 1 k.c. stanowi, iż przez umowę kontraktacji producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju, a kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne tak przewidują.

W umowie kontraktacji powinna być ustalona cena, jaką kontraktujący powinien zapłacić producentowi za dostarczoną ilość produktów rolnych. Nie musi być ona jednak wskazana wprost kwotowo. Takie określenie mogłoby godzić zarówno w interesy kontraktującego jak i dostawcy, w szczególności w przypadku gdy umowa – jak w niniejszej sprawie – jest wieloletnia.

W niniejszej sprawie pozwana wskazała, iż cena skupu była ceną rynkową, ustalaną każdorazowo przez Zarząd Spółdzielni, tak jak zgodziły się na to strony w umowie. Powód nie kwestionował takiego sposobu współpracy, czuł się związany umową, na co wskazuje również odniesienie się do jej treści w wypowiedzeniu współpracy z marca 2012 r. Podkreślić należy, iż zasady ustalania ceny były jasne, były powodowi znane i przez lata przez niego akceptowane.

W umowie zostały wskazane dwie kumulatywne przesłanki do naliczenia kary umownej: zerwanie umowy bez wypowiedzenia i dostarczanie mleka do innych jednostek skupujących. Takie sformułowanie zapisu dawało rolnikowi możliwość zakończenia umowy z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia a jednocześnie stopniowe zmniejszanie dostarczanego mleka i przechodzenie do innych odbiorców. Jak wskazuje literalna wykładnia, naliczenie kary umownej nastąpić mogło wyłącznie w przypadku kumulatywnego spełnienia wskazanych przesłanek.

Sąd Rejonowy, wobec poczynionych ustaleń wskazał, że pozwany miał prawo naliczyć karę w wysokości 50 % należności za mleko z trzech ostatnich miesięcy poprzedzających zerwanie umowy.

Wobec skutecznego zarzutu potrącenia, skoro powód winien był pozwanemu kwotę 9.745,77 zł z tytułu kary umownej a pozwany powodowi kwotę 5.485,10 zł tytułem niezapłaconej należności za mleko, a zostało złożone skutecznie przez stronę pozwaną oświadczenie o potrąceniu, to wierzytelność powoda uległa umorzeniu a powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania.

Zgodnie z art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd obciążył pozwanego nieuiszczonymi kosztami sądowymi w postaci zwrotu kosztów stawiennictwa świadka M. L. na rozprawie.

Apelację od wyroku wniósł powód, zarzucając naruszenie art. 613 k.c. przez przyjęcie, że strony łączyła umowa kontraktacji, gdy tymczasem umowa ta nie zawierała essentialia negotii decydujących o ważności umowy, art. 498 k.c. przez przyjęcie, że pozwana posiadała wierzytelności podlegające potrąceniu z dochodzoną przez powodów wierzytelnością, art. 499 k.c. przez uznanie, że pozwana skutecznie złożył oświadczenie o potrąceniu. Nadto zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego tj. zasady bezpośredniości przez wydanie wyroku przez zmieniony skład sądu bez samodzielnego przeprowadzenia dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a także rozstrzygnięcie sprawy przez wydział cywilny a nie gospodarczy.

Wskazując na powyższe zarzuty domagał się powód zmiany wyroku i zasądzenia kwoty dochodzonej pozwem, zasadzenie zwrotu kosztów procesu za obie instancje, nadto skierowanie sprawy na rozprawę (sprawa byłą prowadzona w trybie uproszczonym).

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w sprawie, które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości akceptuje i przyjmuje za własne.

W pierwszym rzędzie zwrócić należy uwagę na treść art. 505[9] § 1 k.p.c. zawierającego katalog zarzutów apelacyjnych, które mogą zostać podniesione w postępowaniu upominawczym. Według tego przepisu apelację oprzeć można na zarzucie naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Podniesienie innego rodzaju zarzutów nie jest dopuszczalne w tym postępowaniu.

Sąd Okręgowy stwierdza, że zarzuty dotyczące naruszenia przepisów procedury cywilnej są bezzasadne.

Sąd Rejonowy procedował prawidłowo a fakt, że w toku procesu tj. 2 stycznia 2014 r. nastąpiła zmiana sędziego referenta nie jest absolutnie naruszeniem zasady bezpośredniości. Sąd pierwszej instancji orzekał bowiem na podstawie dowodów wskazanych przez strony procesu, poza tym nie słuchał strony powodowej, bo pełnomocnik powoda wprost na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2014 r. wniósł o nieprzeprowadzanie takiego dowodu.

W zakresie zarzutu, iż w sprawie właściwym był sąd gospodarczy, to i ten zarzut nie mógł być uznany za zasadny.

W tej sprawie co prawda Sąd Rejonowy w Tucholi postanowieniem z dnia 9 października 2012 r. stwierdził swą niewłaściwość w sprawie i przekazał ją do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy Wydziałowi Gospodarczemu jako rzeczowo i miejscowo właściwemu /k.41-42 akt/. Po przekazaniu akt Przewodniczący Wydziału Gospodarczego akta te, na podstawie § 55 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r. – regulamin urzędowania sądów powszechnych, przekazał do Wydziału Cywilnego.

Niewątpliwie bowiem rolnik indywidualny nie może być traktowany jak osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, wobec czego sprawy z udziałem rolników indywidualnych są wyłączone spod kompetencji sądów gospodarczych.

Przechodząc zaś do zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego, to są one także chybione.

Sąd Rejonowy dokonując analizy umowy łączącej strony trafnie wskazał, że umowa ta jest umową kontraktacji, o której mowa w art. 617 k.c. Rację ma powód, gdy wskazuje, że istotnym elementem tej umowy jest ustalenie ceny, jaką zobowiązany jest zapłacić kontraktujący producentowi za wytworzone i dostarczone produkty. Przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące kontraktacji nie regulują sposobu ustalania ceny, ale przyjmuje się, że dopuszczalne jest w umowie określenie tej ceny poprzez wskazanie podstaw do jej ustalenia, czyli w sposób, o którym mowa w art. 536 § 1 k.c.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 czerwca 2002 r., IV CKN 1165/00, wskazał, przyjmując że umowa kontraktacji to podtyp umowy sprzedaży, że nie ma przeszkód do ustalenia w umowie kontraktacji ceny w taki sam sposób, w jaki może być określona cena w umowie sprzedaży. Przeto dla ustalenia ceny, jaką kontraktujący ma zapłacić producentowi za dostarczone produkty rolne, strony umowy kontraktacji mogą posłużyć się odesłaniem do cen skupu tych produktów płaconych w określonym czasie i miejscu przez określony podmiot gospodarczy.

Przenoszą powyższe na grunt umowy łączącej strony, Sąd Rejonowy szczegółowo odniósł się do sposobu ustalenia ceny w umowie i przyjął, że taki sposób jej ustalenia był jasny i akceptowany przez powoda.

W tej sytuacji nie było żadnych podstaw do przyjęcia, że łącząca strony umowa nie miała charakteru umowy kontraktacji. A skoro tak, to dopuszczalne było naliczenie przez stronę pozwaną kary umownej wobec spełnienia dwóch przesłanek po stronie powoda. Powód bowiem nie zachował okresu wypowiedzenia i zaczął, pomimo trwającej jeszcze umowy, dostarczać mleko innemu odbiorcy.

W konsekwencji Sąd Okręgowy oddalił apelację na mocy art. 385 k.p.c. orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego na mocy art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c.