Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Bożena Grubba
Sędziowie:	SA Alicja Podlewska (spr.) SA Maciej Piankowski
Protokolant:	sekr. sądowy Anna Kowalewska

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2017 r. w Gdańsku

sprawy S. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o należności z tytułu składek

na skutek apelacji S. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 listopada 2016 r., sygn. akt IV U 2269/16

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje radcy prawnemu A. K. Radcy Prawnego ul. (...) w T. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Toruniu kwotę 135,00 (sto trzydzieści pięć 00/100) złotych, powiększoną o należny podatek VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu za II instancję.

SSA Alicja Podlewska SSA Bożena Grubba SSA Maciej Piankowski

Sygn. akt III AUa 8/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 83 ust. 1, art. 48 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, określił wysokość zadłużenia ubezpieczonego S. W. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2005 r. do kwietnia 2007 r. na kwotę 1.871,49 zł wraz z odsetkami na kwotę 2.075,00 zł.

W odwołaniu ubezpieczony podniósł, że organ rentowy określił wysokość należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2005 r. do kwietnia 2007 r. dopiero w 2016 r., co skutkowało przedawnieniem składek za 2005 r. Ubezpieczony zaznaczył także, że kiedy rozpoczynał działalność gospodarczą w 1992 r. nie było obowiązku zapłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne z tego tytułu. Składka ta była odprowadzana z tytułu wypłacanej mu przez Wojskowe Biuro Emerytalne w B. emerytury. ZUS po rozpoczęciu działalności nigdy nie informował ubezpieczonego o obowiązku zapłaty składki także z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Wskazał również, że nie miał obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne, albowiem jego dochody z tytułu prowadzonej działalności nie przekraczały 50% kwoty najniższej emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dokonano na podstawie prawomocnej decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia z 12 grudnia 2012 r., w której ustalono, że ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresach: od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2005 r., od dnia 1 marca 2006 r. do dnia 31 marca 2006 r., od dnia 1 maja do dnia 31 maja 2006 r., od dnia 1 września do dnia 30 listopada 2006 r. i od dnia 1 marca 2007 r. do dnia 30 kwietnia 2007 r. Pozwany oświadczył też, że do przedawnienia składek nie doszło, gdyż bieg przedawnienia uległ zawieszeniu z uwagi na postępowanie toczące się przed NFZ.

Wyrokiem z dnia 8 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego (pkt I), przyznając ze Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika ubezpieczonego kwotę 600 zł wraz z podatkiem od towarów i usług w kwocie 138 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (pkt II).

Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.

S. W. urodził się w dniu (...)

Od 1992 r. ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą, której przedmiot obejmował transport bagażowy i handel obwoźny. S. W. nie złożył zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W dniu 14 września 2010 r. złożył zawiadomienie o wykreśleniu działalności z ewidencji Dochody uzyskiwane przez ubezpieczonego w latach 2005-2007 nie były znaczne, gdyż nie przekraczały około 300,00 zł. działalności gospodarczej ze skutkiem od dnia 13 maja 2008 r.. Na mocy decyzji Prezydenta Miasta T. z dnia 22 września 2010 r. został wykreślony z ewidencji.

Ubezpieczony jednocześnie pobierał emeryturę z Wojskowego Biura Emerytalnego w B., a jej wysokość w latach 2006-2007 była wyższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wskazane przez Wojskowe Biuro Emerytalne w B. podstawy składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2005 r. do czerwca 2006 r. wynosiły 1.397,30 zł, a za okres od marca 2006 r. do kwietnia 2007 r. – 1.483,93 zł. Kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w tym czasie wynosiły: w 2005 r. – 849,00 zł, w 2006 r. 899,10 zł i w 2007 r. – 936,00 zł.

Pismem z dnia 19 listopada 2010 r. NFZ (...) w B. poinformował ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie podlegania przez niego ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 13 maja 2008 r.

Pierwsze wyjaśnienia w sprawie ubezpieczony przedstawił w piśmie z dnia 1 grudnia 2010 r., które zostało złożone w tym samym dniu.

Decyzją z dnia 12 maja 2011 r. NFZ (...) w B. stwierdził, że ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 13 maja 2008 r.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji. Po jego rozpatrzeniu Prezes NFZ, decyzją z dnia 11 lipca 2011 r., uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Dyrektora (...).

Decyzją z dnia 12 grudnia 2012 r. NFZ (...) ustalił, że ubezpieczony w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 13 maja 2008 r. podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu w następujących okresach: od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2005 r., od dnia 1 marca 2006 r. do dnia 31 marca 2006 r., od dnia 1 maja do dnia 31 maja 2006 r., od dnia 1 września do dnia 30 listopada 2006 r. i od dnia 1 marca 2007 r. do dnia 30 kwietnia 2007 r. Co do pozostałych okresów ustalono, że ubezpieczony nie podlegał wówczas ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji. Zostało ono oddalone decyzją Prezesa NFZ z dnia 11 lutego 2013 r.

Organ rentowy pismem z dnia 24 lutego 2016 r. zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2005 r. do kwietnia 2007 r. Ponadto pismem z 2 marca 2016 r. organ rentowy wszczął analogiczne postępowanie co do składek za okres od lutego do sierpnia 2004 r.

Ubezpieczony nie zajął stanowiska w sprawie.

Decyzjami z dnia 18 kwietnia 2016 r. organ rentowy określił wysokość zadłużenia ubezpieczonego z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2005 r. do kwietnia 2007 r. na kwotę 1.871,49 zł (zakres nr 01-39) wraz z odsetkami na kwotę 2.075,00 zł oraz odrębną decyzją określił wysokość zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego do sierpnia 2004 r. na kwotę 1.046,75 zł (zakres nr 01-39) wraz z odsetkami na kwotę 1.454,00 zł.

Ubezpieczony złożył odwołanie od decyzji dotyczącej składek za okres od września 2005 r. do kwietnia 2007 r. (z przerwami).

Sąd Okręgowy wskazał, iż stan faktyczny w sprawie pozostawał bezsporny. Ubezpieczony miał w spornym okresie, tj. od września 2005 r. do kwietnia 2007 r. zarejestrowaną działalność gospodarczą i jednocześnie pobierał emeryturę z Wojskowego Biura Emerytalnego, której wysokość była wyższa niż minimalne wynagrodzenie. Ubezpieczony nie kwestionował także, że z tytułu prowadzonej działalności nie odprowadzał składek na ubezpieczenie zdrowotne, nie kwestionował wysokości zadłużenia składkowego oraz przyznał, że nie opłacał podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Twierdził jedynie, że uzyskiwane przez niego dochody z tytułu działalności gospodarczej nie przekraczały miesięcznie 50 % kwoty najniższej emerytury, co jednak było okolicznością nieistotną dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Sąd I instancji uznał także za wiarygodne dokumenty zgromadzone w aktach niniejszej sprawy, przyjmując, iż ich prawdziwość nie budziła wątpliwości.

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wynika z przepisu art. 32 ustawy systemowej w związku z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c oraz pkt 16 ustawy 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W myśl tych przepisów obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c) oraz osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze (art. 66 ust. 1 pkt 16).

Okoliczność podlegania przez ubezpieczonego ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 31 grudnia 2005 r., od dnia 1 marca 2006 r. do dnia 31 marca 2006 r., od dnia 1 maja do dnia 31 maja 2006 r., od dnia 1 września do dnia 30 listopada 2006 r. i od dnia 1 marca 2007 r. do dnia 30 kwietnia 2007 r. została w sposób wiążący ustalona decyzją NFZ (...) w B. z dnia 12 grudnia 2012 r., która ma charakter ostateczny. Wniesione przez ubezpieczonego odwołanie od tej decyzji zostało oddalone decyzją Prezesa NFZ z dnia 11 lutego 2013 r. Nie podlegała ona zatem ponownemu badaniu w niniejszej sprawie (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., I UK 173/07, OSNP 2009/5-6/78, z dnia 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07, OSNP 2009/21-22/295 i z dnia 4 listopada 2015 r., I UK 507/14, LEX nr 1943210).

W myśl art. 82 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 tej ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.

Na podstawie art. 82 o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ustawy można sformułować zasadę, zgodnie z którą, jeżeli ubezpieczony posiada więcej niż jeden tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, podlega temu ubezpieczeniu z każdego z tych tytułów. W przypadku gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego wymienionych w art. 66 ust. 1 tej ustawy ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie. Jest to pogląd utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2007 r., I UK 284/06, z dnia 22 lutego 2006 r., I UK 227/05, z dnia 12 czerwca 2006 r., I UK 361/05, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 lipca 2009 r., III AUa 281/09). Sąd Okręgowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie nie budziło wątpliwości, iż ubezpieczony w spornym okresie zobowiązany był do zapłaty składek na ubezpieczanie zdrowotne z obu tytułów, tj. z tytułu pobierania emerytury z Wojskowego Biura Emerytalnego w B. oraz z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

Zgodnie z przepisem art. 82 ust. 8 cyt. ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę, której świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, w przypadku gdy osoba ta:

1) uzyskuje dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub

2) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Stosownie zaś do ust. 9 art. 82 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, w przypadku gdy osoba ta:

1)uzyskuje przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub

2)opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

W ocenie Sądu I instancji wskazane przepisy nie miały zastosowania wobec ubezpieczonego. Skorzystanie z pierwszego z wymienionych wyjątków przekreślał fakt, iż ubezpieczony uzyskiwał emeryturę w kwocie wyższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Okoliczność ta skutkowała bezprzedmiotowością twierdzeń ubezpieczonego, iż jego dochody z działalności gospodarczej były bardzo niskie, gdyż wstępnym warunkiem zwolnienia z obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne jest uzyskiwanie emerytury w kwocie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Gdy chodzi zaś o drugie wyłączenie, a więc ujęte w art. 82 ust. 9 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, to również ono nie wchodziło w grę w niniejszej sprawie, a to z tego względu, iż ubezpieczony nie legitymował się orzeczeniem o zaliczeniu go do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności. Ubezpieczony przedłożył jedynie orzeczenie o zaliczeniu go do lekkiego stopnia niepełnosprawności i to wyłącznie za okres od 2014 r.

Dalej Sąd Okręgowy uznał, że nie było też wątpliwości co do tego, iż wskazane w zaskarżonej decyzji należności składkowe w żadnym zakresie nie uległy przedawnieniu. Zgodnie z aktualną treścią art. 24 ust. 4 tej ustawy systemowej, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Pięcioletni termin przedawnienia został wprowadzony ustawą z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 232, poz. 1378) z skutkiem od dnia 1 stycznia 2012 r.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 i 2 tej ustawy, do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Z przepisów tych wynika, że do należności składkowych nieprzedawnionych do dnia 1 stycznia 2012 r. (wedle starych zasad z zastosowaniem 10-letniego okresu przedawnienia) ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, chyba że przedawnienie liczone zgodnie z poprzednimi zasadami nastąpiłoby wcześniej. Zastrzec przy tym trzeba, że termin 5 lat liczy się nie od daty wymagalności składek, tak jak o tym stanowi art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, ale od dnia 1 stycznia 2012 r. Nie może on zatem upłynąć wcześniej niż z dniem 1 stycznia 2017 r.

Najwcześniejsza składka objęta decyzją dotyczy września 2005 r. Stała się ona wymagalna w październiku 2005 r. Zgodnie z zasadami obowiązującymi do dnia 31 stycznia 2011 r. uległaby ona więc przedawnieniu w październiku 2015 r. Bieg przedawnienia został jednak wstrzymany na okres 2 lat.

Zgodnie z art. 24 ust. 5e ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata. Zagadnieniem wstępnym wobec decyzji wymiarowej, a takowa jest właśnie przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, była kwestia podlegania przez ubezpieczonego ubezpieczeniu zdrowotnemu. Postępowanie w tym przedmiocie zostało zakończone decyzją Prezesa NFZ z dnia 11 lutego 2013 r., a postępowanie, które ostatecznie doprowadziło do wydania tej decyzji niewątpliwie trwało dłużej niż 2 lata. Pierwsze wyjaśnienia w tej sprawie ubezpieczony złożył już 1 grudnia 2010 r. W ocenie Sądu Okręgowego, nie ma zatem powodu, aby wikłać się w drobiazgowe rozważania kiedy doszło do wszczęcia postępowania w sprawie podlegania przez ubezpieczonego ubezpieczeniu zdrowotnemu, skoro jest pewne, że trwało ono dłużej niż 2 lata, a zawieszenie biegu przedawnienia z uwagi na prejudycjalność nie może przekraczać tego okresu. W tym stanie rzeczy przedawnienie składek za wrzesień 2005 r. mogło nastąpić najwcześniej w 2017 r., a zatem zaskarżoną decyzją nie były objęte składki przedawnione.

W konsekwencji Sąd I instancji, uznając odwołanie ubezpieczonego za nieuzasadnione, oddalił je (pkt I), o czym orzeczono w wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu orzeczono na podstawie § 4 ust. 1 i 3 oraz § 8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. poz. 1805) w związku z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) w związku z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1668).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając go w części tj. w zakresie punkcie I i zarzucając sprzeczność ustaleń z materiałem zgromadzonym w sprawie polegającą na:

a. błędnym uznaniu, iż działanie organu polegające na zaniechaniu poinformowania ubezpieczonego o konieczności opłacania składki zdrowotnej jest działaniem zasługującym na ochronę prawną, podczas gdy do zakresu działania organu należy między innymi wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, czego organ zaniechał przez okres od stycznia 1999 r. do wydania decyzji z dnia 18 kwietnia 2016 r.;

b. błędnym uznaniu, iż prawidłowym jest działanie organu polegające na niedokonaniu wymiaru składek i niepoinformowaniu ubezpieczonego o wysokości składek i konieczności ich opłacania od dnia 1 stycznia 1999 r., mimo że na podstawie art. 48 ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych organ winien dokonać takiego wymiaru już w lutym 1999 r. i poinformować o tym Ubezpieczonego;

c. błędnym uznaniu, iż prawidłowym jest działanie organu polegające na wymierzeniu przez organ składki zdrowotnej w wysokości 187 zł w październiku 2005 r., 182 zł w październiku 2006 r., 196 zł w marcu 2007 r. oraz 194 zł w kwietniu 2007 r., podczas gdy ubezpieczony osiągnął w tych miesiącach dochód w wysokości odpowiednio: 45 zł, 44 zł, 120 zł oraz 127 zł, a zatem uzyskiwana przez niego kwota z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej była znacznie niższa niż wysokość naliczonej składki i nie przekraczała miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury;

d. błędnym uznaniu, iż podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu jest równoznaczne z obowiązkiem opłacania przez ubezpieczonego składki zdrowotnej, co jego zdaniem nie znajduje uzasadnienia w niniejszej sprawie.

Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I poprzez uwzględnienie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie na rzecz pełnomocnika wyznaczonego z urzędu kosztów pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych, oświadczając, iż koszty te nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczony w pierwszej kolejności zaznaczył, że czym innym jest obowiązek podlegania ubezpieczeniu zdrowotnego, a czym innym obowiązek płacenia składki. W jego zaś wypadku obowiązek ten nigdy nie powstał w odniesieniu do składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Ubezpieczony był objęty ubezpieczeniem zdrowotnym mimo nieopłacania składki z tytułu prowadzonej działalności ze względu na fakt, iż był on już w tym okresie emerytem, a składka na ubezpieczenie zdrowotne była odprowadzana z emerytury wypłacanej mu przez Wojskowe Biuro Emerytalne w B..

Ubezpieczony, w trakcie prowadzenia przez niego działalności gospodarczej, nigdy nie został zawiadomiony o obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dopiero po wyrejestrowaniu z ewidencji działalności gospodarczej organ podjął jakiekolwiek czynności kontrolne. W 2012 r. ubezpieczony dowiedział się, że zdaniem Narodowego Funduszu Zdrowia podlegał on ubezpieczeniu zdrowotnemu od dnia 1 stycznia 1999 r. i do dnia 10 lutego 1999 r. winien od złożyć deklarację rozliczeniową.

Zgodnie zaś z art. 48 ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w sytuacji, w której nie złożył on deklaracji rozliczeniowej w lutym 1999 r., organ winien dokonać takiego wymiaru już w lutym 1999 r. i poinformować go o tym. Jeżeli bowiem obowiązkiem płatnika jest comiesięczne opłacanie składki oraz składanie deklaracji rozliczeniowej, to termin ten winien być również wiążący dla organu. Ponadto w przypadku dokonania wymiaru składek z urzędu, zdaniem ubezpieczonego, wymiar taki powinien obejmować składkę za 1 miesiąc, nie zaś za cały okres wskazany w zaskarżonej decyzji.

Zdaniem ubezpieczonego nieudzielenie mu takiej informacji przez ZUS nie tylko uniemożliwia stwierdzenie, iż uchylał się od opłacania składek, „lecz przede wszystkim stanowi o zaniechaniu organu, które nie może przesądzić o nałożeniu na ubezpieczonego „kary"” Do zakresu działania organu należy między innymi wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, czego organ nie wykonał przez okres od lutego 1999 r. aż do wydania decyzji z dnia 18 kwietnia 2016 r.”

Ponadto ubezpieczony zarzucił, iż jego dochody z prowadzonej działalności gospodarczej były znacznie niższe niż wysokość naliczonej składki i nie przekraczały miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury. Tym samym nie ma uzasadnienia dla uznania, że prawidłowym jest działanie organu polegające na wymierzeniu przez organ składki zdrowotnej w wysokości 187 zł w październiku 2005 r., 182 zł w październiku 2006 r., 196 zł w marcu 2007 r. oraz 194 zł w kwietniu 2007 r., podczas gdy ubezpieczony osiągnął w tych miesiącach dochód w wysokości odpowiednio: 45 zł, 44 zł, 120 zł oraz 127 zł. Uiszczenie więc składki na ubezpieczenie zdrowotne musiałoby być dokonane z emerytury ubezpieczonego, z której taka składka była już pobrana.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zawiera zarzutów skutkujących koniecznością zmiany lub uchylenia zaskarżonego wyroku.

Sąd odwoławczy akceptuje jako prawidłowe i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji, co czyni zbędnym ich ponowne powoływanie.

Przedmiotem sporu było, czy ubezpieczony jest zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2005r. do kwietnia 2007r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak prawidłowo wyjaśnił Sąd I instancji, w sprawie, w której strona odwołuje się od decyzji organu rentowego dotyczącej wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, sąd jest związany wydaną uprzednio ostateczną decyzją administracyjną regulującą samo podleganie strony temu ubezpieczeniu. Podleganie danej osoby ubezpieczeniu zdrowotnemu z określonego tytułu stanowi zagadnienie prejudycjalne w stosunku do rozstrzygnięcia w przedmiocie podstawy wymiaru składek z tego samego tytułu (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., I UK 173/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 78 i z dnia 10 czerwca 72008 r., I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 295, I UK 507/14). W konsekwencji Sąd Okręgowy był w niniejszej sprawie zobowiązany uznać, że w okresach wymienionych w decyzji NFZ (...) z dnia 12 grudnia 2012r. oraz w decyzji Prezesa NFZ z dnia 11 lutego 2013r., skarżący podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej.

Stosownie zaś do art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz.1793 ze zm., dalej jako „ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej”), która weszła w życie z dniem 01 października 2004 r. , sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne należą do właściwości organów ubezpieczeń społecznych.

Przepis art 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, zawiera katalog podmiotów podlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. W przepisie tym wymieniono:

- osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze (pkt 16); przy czym stosownie do art. 72 ust 1, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób pobierających emeryturę lub rentę powstaje od dnia, od którego przysługuje wypłata emerytury lub renty, i wygasa z dniem zaprzestania pobierania świadczenia.

- osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (pkt 1c ); przy czym, zgodnie z art. 69 ust 1, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego tych osób, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

W świetle powyższego zasadnym było ustalenie, iż w okresach wymienionych w przedmiotowej decyzji ZUS, ubezpieczony miał dwa tytuły do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (1. pobierał emeryturę, 2. prowadził działalność gospodarczą). Niesporne było także, że osiągał wówczas z obu tytułów przychody.

Stosownie do art. 82 ust 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. Podkreślić należy, iż w świetle powołanego przepisu, obowiązek składkowy powstaje w konsekwencji osiągania przychodu, nie zaś dochodu z działalności gospodarczej, nadto że dla powstania tego obowiązku nie ma znaczenia wysokość osiąganego przez płatnika przychodu (z wyjątkiem sytuacji przewidzianej przepisem art. 82 ust 9 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, która jak słusznie wskazał Sąd I instancji nie ma w sytuacji ubezpieczonego zastosowania). W konsekwencji, nietrafne jest stanowisko apelującego o braku obowiązku składkowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w październiku 2005 r., październiku 2006 r., marcu 2007 r. kwietniu 2007 r. z uwagi na osiągnięcie w tych miesiącach niskiego dochodu, skoro poza sporem jest że skarżący osiągał wówczas przychód.

Stosownie do art. 67 ust 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego osoby podlegającej temu obowiązkowi zgodnie z przepisami art. 74-76 oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie. W myśl art. 76 powołanej ustawy, osoby niewymienione w art. 74 i 75 do ubezpieczenia zdrowotnego zgłaszają się same . W przepisach art. 74 i 75 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, nie wymieniono osoby wskazanej w art. 66 ust 1 pkt 1c, z czego wynika, iż zgodnie z art. 76, osoba prowadząca działalność gospodarczą spełniająca warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi ma obowiązek zgłosić się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego sama.

Podkreślić należy, iż obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego przedsiębiorcy powstaje z mocy prawa (art. 66 ust 1 pkt 1c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej), a przepis art. 76 nakłada na tego przedsiębiorcę obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W konsekwencji nieskuteczna jest argumentacja skarżącego, iż pozwany organ winien zawiadomić go o powstaniu obowiązku składkowego, a skoro tego nie zrobił, to obowiązek ten nie powstał.

Wskazać też trzeba, iż analogiczne unormowanie zawarte było w ustawie z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz. 153 ze zm.), która obowiązywała w okresie od 01 stycznia 1999 r. do 31 marca 2003 r. Osoba objęta ubezpieczeniem społecznym prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, miała obowiązek sama zgłosić się z tego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego i opłacić składkę, stosownie do art. 16 ust 10 i art. 23 w związku z art. 8 pkt 1 c tej ustawy. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważało się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi w Kasie Chorych, zgodnie z przepisem art. 16 i opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych ustawą – art. 8a ust 1. Przy tym, w myśl art. 11 ust 1, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 8 pkt 1, powstawał i wygasał w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym lub ubezpieczeniu społecznym rolników, z zastrzeżeniem ust. 2.

Wskazać przy tym trzeba, iż przepis art. 16 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym normujący zasady, tryb i termin zgłaszania do ubezpieczenia, jednoznacznie i enumeratywnie określał podmioty, na których spoczywał obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego z konkretnego tytułu. W katalogu tym ujęty był także ZUS, (ust 3 i 7b), który był z mocy tego przepisu obowiązany do zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego osób pobierających emeryturę lub rentę, jak również osoby korzystające z urlopu wychowawczego, którym wypłaca zasiłek wychowawczy. Z powyższego unormowania wynika, iż pozwany organ nie miał obowiązku zgłoszenia skarżącego do ubezpieczeń zdrowotnych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, jak zarzuca skarżący, bo gdyby taki obowiązek ustawodawca chciał na ZUS nałożyć dałby temu jednoznaczny wyraz w powołanej ustawie. Żaden z przepisów ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym nie nakładał na pozwany organ obowiązku informacyjnego w stosunku do osoby prowadzącej działalność gospodarczą.

Nietrafnie skarżący powołuje się na przepisy ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U z. 2016r. poz. 963 – dalej „usus”), argumentując, iż to na ZUS spoczywał obowiązek poinformowania go o obowiązku składkowym i wymierzenia należnej składki. zasadność takiego zarzutu można by rozważać jedynie w sytuacji, gdyby skarżący wypełnił swój obowiązek i zgłosił się do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Tylko w takiej sytuacji na pozwanym spoczywałby, stosownie do art. 48 ust 1 w związku z art 32 ust 1 usus, obowiązek wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne z urzędu. Ubezpieczony jednak takiego zgłoszenia nie dokonał.

Podkreślić też należy, że również w świetle przepisów art. 46 ust 1 i 3 w związku z art. 6ust 1 pkt 5 usus, przedsiębiorca był zobowiązany, według zasad wynikających z przepisów tej ustawy, obliczać, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przekazywać deklarację rozliczeniową, w terminie określonym w art. 47 ust 1 pkt 1 usus.

Sąd Apelacyjny podziela też ustalenie Sądu I instancji o nieskuteczności zgłoszonego zarzutu przedawnienia, wskazując przy tym dodatkowo, iż regulacja zawarta w ustawie systemowej powołana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ma zastosowanie do należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne z mocy przepisu art. 93 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej.

Wskazać też trzeba, iż składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz należności z tytułu odsetek za zwłokę nieopłacone w terminie podlegają ściągnięciu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych na podstawie art. 93 tej ustawy. Termin ten dla przedsiębiorcy określa przepis art. 47 ust 1 pkt 1 usus – „do 10 dnia następnego miesiąca, dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie”. Poza sporem jest, iż ubezpieczony nie odprowadził w ww. terminie, w spornych okresach, należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne, stąd zasadne było również obciążenie go obowiązkiem zapłaty odsetek. Zgodnie bowiem z przepisem art 23 ust 1 usus, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.).

Z uwzględnieniem powyższych zastrzeżeń i uzupełnień Sąd Apelacyjny akceptuje wykładnię i zastosowanie prawa materialnego przez Sąd I instancji, jako prawidłową. Zaskarżony wyrok odpowiada prawu. |

Wobec powyższego, na mocy art. 385 kpc, apelację ubezpieczonego należało oddalić.

Sąd Apelacyjny sprawdził z urzędu wartość przedmiotu zaskarżenia podaną przez apelującego na kwotę 3.947 zł tj. sumę składek i odsetek od tych składek ustalonych w przedmiotowej decyzji. Wartość przedmiotu zaskarżenia stanowić bowiem winna kwota składek za sporne okresy, z uwagi na treść przepisu art. 20 kpc. Podkreślić bowiem należy, że zgodnie z utrwaloną wykładnią tego przepisu, mającą odpowiednie zastosowanie z mocy art. 13 § 2 kpc także w niniejszej sprawie, jeżeli obok świadczenia głównego dochodzone są odsetki (obojętnie czy określone procentowo, czy wyliczone jako kwota), to zachodzi sytuacja objęta unormowaniem art. 20 kpc, bowiem powód dochodzi świadczenia głównego i obok niego świadczenia ubocznego w postaci odsetek (tak postanowienie SN z dnia 29 września 2000r. V CKN 71/00, Lex nr 52582).

Dlatego wysokość kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ubezpieczonemu, a przyznanej od Skarbu Państwa, została ustalona przez Sąd II instancji stosownie do przepisów § 8 pkt 2 , § 10 ust 1 pkt 2, § 4 ust 1 i 3 rozporządzenia z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2016r. poz. 1715) w wysokości stawki minimalnej 135 zł (180 zł x 75%) powiększonej o należny podatek VAT.

SSA A.Podlewska SSA B.Grubba SSA M.Piankowski