Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2015r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Zbigniew Merchel (spr.)

Sędziowie: SA Ewelina Jokiel

SA Mirosław Ożóg

Protokolant: stażysta Agata Karczewska

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2015r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa W. W.

przeciwko P. D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 7 marca 2014r., sygn. akt XV C 726/13

I. Zmienia zaskarżony wyrok :

1) w punkcie I. (pierwszym) w ten sposób, że obniża zasądzoną kwotę od pozwanego na rzecz powoda z kwoty 48.926,67 zł do kwoty 31.387,67 zł (trzydzieści jeden tysięcy trzysta osiemdziesiąt siedem złotych i sześćdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 12 grudnia 2008r. do dnia zapłaty, a pozostałej części powództwo oddala;

2) w punkcie IV. (czwartym) w ten sposób, że zasądza od powoda W. W. na rzecz pozwanego P. D. kwotę 1800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3) w punkcie V. (piątym) w ten sposób, że nakazuje ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 3.862,50 (trzy tysiące osiemset sześćdziesiąt dwa złote i pięćdziesiąt groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

4) w punkcie VI. (szóstym) w ten sposób, że nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 1.287,50 (jeden tysiąc dwieście osiemdziesiąt siedem złotych i pięćdziesiąt groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

II. Oddala apelację pozwanego w pozostałym zakresie;

III. Zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.234 (dwa tysiące dwieście trzydzieści cztery) złote tytułem zwrotu kosztów za postępowanie apelacyjne.

Sygn. akt 938/14

UZASADNIENIE

Powód W. W. wniósł pozew przeciwko P. D. domagając się zasądzenia kwoty 58.806,27 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazał, iż w dniu 16 marca 2007 r. P. D. nabył od powoda nieruchomość. Część ceny w kwocie 500.000 zł została zapłacona od razu. Zapłata pozostałej części ceny miała następować w następujący sposób: 250.000 zł do dnia 30 marca 2007 r., a kwota 720.000 zł w ciągu 14 dni roboczych od dnia uprawomocnienia się postanowień o wykreśleniu hipotek i wzmianek o egzekucjach z ksiąg wieczystych. Pozwany poddał się egzekucji z aktu notarialnego co do obowiązku zapłaty kwoty 720.000 zł. Dnia 27 września 2007 r. strony spisały porozumienie, w którym pozwany uznał swoje zobowiązanie w kwocie 720.000 zł, które zobowiązał się spłacić do dnia opuszczenia przez powoda nieruchomości w R. przy ul. (...) wraz z odsetkami. Powód wywodził, że od dnia 31.03.2007 r. posiada prawo żądania odsetek za opóźnienie od kwot zapłaconych po tym terminie składających się na zobowiązanie w wysokości 250.000 zł i 720.000 zł

W dniu 9 marca 2009 r. Sąd Rejonowy w Wejherowie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwany złożył sprzeciw wnosząc o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany wskazał, iż powód nie wykazał, kiedy roszczenie stało się wymagalne. Termin spełnienia świadczenia pieniężnego został przez strony ustalony w umowie zawartej w formie aktu notarialnego, w związku z czym wszelkie ewentualne zmiany lub uzupełnienie umowy wymagają zachowania tej samej formy pod rygorem nieważności. W piśmie procesowym z dnia 29 marca 2010 r. pozwany z ostrożności procesowej podniósł zarzut potrącenia wierzytelności powoda z wierzytelnością pozwanego z tytułu bezprawnego pobrania kwoty 6.150 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu egzekucyjnym przez działającego w imieniu powoda J. Ś., Komornika Sądowego działającego przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie, kwoty 6.100 z tytułu kosztów poniesionych przez pozwanego na pomoc prawna związaną z koniecznością uzyskania dokumentów umożliwiających wykreślenie obciążeń z ksiąg wieczystych.

Powód w toku procesu kilkakrotnie modyfikował żądanie pozwu ostatecznie w piśmie z dnia 23.06.2013 r. powód ostatecznie sprecyzował żądanie pozwu wnosząc o zasądzenie:

- odsetek ustawowych od kwoty 250.000 zł od dnia 31 marca 2007 r. do dnia zapłaty wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty od dnia 12 grudnia 2008 r. do dnia zapłaty, tj. kwoty 6.033,56 zł,

- odsetek ustawowych od kwoty 720.000 zł od dnia 17 marca 2007 r. do dnia zapłaty wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty od dnia 12 grudnia 2008 r. do dnia zapłaty, tj. kwoty 52.772,71 zł.

Dodatkowo powód wniósł o zasądzenie odsetek liczonych:

- od dnia 17 marca 2007 r. do dnia 29 listopada 2007 r. od kwoty 120.000 zł wpłaconej w dniu 30 listopada 2007 r., których wysokość wynosi 9.792,33 zł,

- od dnia 17 marca 2007 r. do dnia 30 listopada 2007 r. od kwoty 600.000 zł, których wysokość wynosi 49.150,68 zł.

Powód podał, iż roszczenie objęte pierwotnie wniesionym pozwem wynosi 58.806,27 zł, wartość roszczenia objętego modyfikacją wynosi 58.943,01 zł, łącznie 117.715,72 zł.

Postanowieniem z dnia 11 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Wejherowie stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Gdańsku jako właściwemu rzeczowo.

Wyrokiem z dnia 7 marca 2014 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku zasądził od pozwanego P. D. na rzecz powoda W. W. kwotę 48.926,67 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 12 grudnia 2008 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo oddala. Nadto sąd I instancji oddalił wniosek powoda o zwolnienie od kosztów sądowych oraz orzekł o kosztach procesu w ten sposób, że zasądził od powoda W. W. na rzecz pozwanego P. D. kwotę 651,06 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie, nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Okręgowy w Gdańsku kwotę 2736,61 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Okręgowy w Gdańsku kwotę 2413,16 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 marca 2007 r. W. W. zawarł z P. D. umowę sprzedaży nieruchomości położonych w R. przy ul. (...) stanowiących działki nr (...), dla których Sąd Rejonowy w Wejherowie prowadzi księgi wieczyste KW nr (...), KW nr (...) oraz KW nr (...). W. W. sprzedał P. D. prawo własności nieruchomości objętych księgami wieczystymi KW nr (...), KW nr (...) oraz KW nr (...) Sądu Rejonowego w Wejherowie za cenę 1.470.000 zł. Strony umowy oświadczyły, iż część ceny w kwocie 500.000 zł została zapłacona w dniu podpisania umowy. Resztę ceny w kwocie 970.000 zł P. D. zobowiązał się zapłacić w następujący sposób:

- 250.000 zł do dnia 30 marca 2007 r.,

- 720.000 zł w terminie 14 dni od dnia prawomocnego wykreślenia przez Sąd w księgach wieczystych KW nr (...), KW (...) i (...) wzmianek wpisanych w działach III oraz hipotek wpisanych w działach IV tych ksiąg wieczystych. Nabywca wyraził zgodę na zamieszkiwanie przez sprzedającego i jego rodzinę w budynku na przedmiotowej nieruchomości do dnia 30.09.2007 r. oraz zobowiązał się po tej dacie do dostarczenia zbywcy lokalu zastępczego do czasu nabycia przez niego nowego lokalu mieszkalnego. Tytułem ceny za nieruchomość położoną w R. przy ul. (...) pozwany w dniu 17.04.2007 r. zapłacił kwotę 80.000 zł, w dniu 8.05.2007 r. kwotę 70.000 zł, w dniu 24.08.2007 r. kwotę 30.000 zł, a w dniu 28.08.2007 r. kwotę 70.000 zł. W dniu 27.09.2007 r. W. W. i P. D. podpisali porozumienie, zgodnie z którym zobowiązania wynikające ze sprzedaży nieruchomości w R. przy ul. (...) (kwota na dzień 27.09.2007 r. 720.000 zł z lombardowymi odsetkami za nieterminowe spłaty rat należności) zostaną uregulowane do dnia opuszczenia nieruchomości przez W. W.. W dniu 14.01.2008 r. P. D. opuścił nieruchomość położoną w R. przy ul. (...) przekazując ją P. D.. Pozwany dokonał na rzecz powoda następujących wpłat tytułem ceny za sprzedaną nieruchomość: 30.11.2007 r. – 120.000 zł, 9.01.2008 r. – 9.000 zł, 10.0.2008 r. – 6.000 zł, 18.03.2008 r. – 20.000 zł, 3.04.2008 r. - 10.000 zł, 9.04.2008 r. – 10.000 zł, 21.04.2008 r. – 20.000 zł, 25.04.2008 r. – 10.000 zł, 14.05.2008 r. – 2.000 zł, 16.05.2008 r. - 10.000 zł, 24.06.2008 r. – 20.000 zł, 16.07.2008 r. - 15.000 zł, 22.07.2008 r. – 20.000 zł, 25.07.2008 r. - 10.000 zł, 28.07.2008 r. – 100.000 zł. Ustala dalej sąd I instancji, że ostatnia hipoteka została wykreślona z księgi wieczystej 8 kwietnia 2008 r. Ustala następnie, ze na wniosek powoda Sąd Rejonowy w Wejherowie postanowieniem z dnia 30.07.2008 r. nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu rep. A nr (...) z dnia 16.03.2007 r. przeciwko dłużnikowi P. D. co do obowiązku zapłaty przez dłużnika P. D. kwoty 498.0000 zł. Powód złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie wniosek egzekucyjny celem wyegzekwowania kwoty 353.000 zł należności głównej. W dniu 29.10.2008 r. Komornik wyegzekwował i przekazał powodowi kwotę 348.608,57 zł, a w dniu 31.10.2008 r. kwotę 4.391,43 zł tytułem należności głównej. W dniu 20.11.2008 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 58.806,27 tytułem odsetek ustawowych od nieterminowo uiszczonej kwoty 970.000 zł.

Na podstawie takich ustaleń s ąd I instancji zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów. Dowody ze świadków nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd dał wiarę zeznaniom stron jako logicznym i konsekwentnym, miał jednak na względzie, iż przedstawiały one swoje stanowiska w sprawie.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie. Wskazał, że powód domagał się zasądzenia odsetek od zapłaconej po terminie ceny sprzedaży nieruchomości położonej w R. przy ul. (...). Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 2 k.c.).

Odnosząc te uwagi do stanu sprawy stwierdził sąd, ze w umowie sprzedaży termin zapłaty kwoty 250.000 zł strony ustaliły na 30.03.2007 r. Pozwany bezspornie nie zapłacił ceny w terminie 30.03.2007 r., lecz w dniu 17.04.2007 r. zapłacił kwotę 80.000 zł, w dniu 8.05.2007r. kwotę 70.000 zł, w dniu 24.08.2007 r. kwotę 30.000 zł, a w dniu 28.08.2007 r. kwotę 70.000 zł. W tej sytuacji powodowi należały się odsetki ustawowe za okres od dnia 31 marca 2007 r. do dnia zapłaty poszczególnych kwot. Wobec powyższego, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.033,56 zł zgodnie z żądaniem pozwu tytułem odsetek za opóźnienie w płatności kwoty 250.000 zł.

Powód domagał się także zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty 720.000 zł. W celu ustalenia czy i za jaki okres powodowi należą się odsetki za opóźnienie należało stwierdzić kiedy przypadał termin płatności pozostałej części ceny. W umowie sprzedaży z dnia 16.03.2007 r. strony ustaliły, iż kwotę 720.000 zł pozwany zapłaci powodowi w terminie 14 dni od dnia prawomocnego wykreślenia przez Sąd w księgach wieczystych KW nr (...), KW (...) i (...) wzmianek wpisanych w działach III oraz hipotek wpisanych w działach IV tych ksiąg wieczystych. W ocenie Sądu jednak strony zawierając porozumienie z dnia 27.09.2007 r. zmieniły termin płatności kwoty 720.000 zł na dzień opuszczenia przez powoda nieruchomości w R. przy ul. (...). Zdaniem Sądu takie ustalenie, wbrew zarzutom strony pozwanej, było dopuszczalne w zwykłej formie pisemnej, strony nie były zobligowane do zachowania formy aktu notarialnego. Należy bowiem wskazać, iż zgodnie z art. 158 k. c. w związku z art. 73 § 2 k.c. forma aktu notarialnego muszą być objęte jedynie elementy przedmiotowo istotne umowy przenoszącej własność. Ważność późniejszych porozumień stron, w tym również zmiany postanowień nie dotyczących essentialia negotii umowy sprzedaży, nie jest uzależnione od zachowania formy aktu notarialnego. Wprawdzie art. 77 par 1 k. c. wiąże wymogi formalne co do zamian lub uzupełnienia umowy z formą zawarcia umowy. Jednak dotyczy to zmian i uzupełnień poprzedniej umowy w zakresie jej elementów przedmiotowo istotnych. W niniejszej sprawie strony zawierając porozumienie w dniu 27 września 2007 r. nie zmieniły essentialia negotii umowy sprzedaży, tj. przedmiotu sprzedaży czy też ceny, lecz jedynie termin jej zapłaty, który mogły skrócić lub wydłużyć. Termin zapłaty ceny strony ustaliły na dzień wyprowadzenia się powoda z nieruchomości będącej przedmiotem umowy sprzedaży. Powód bezspornie opuścił nieruchomość położoną w R. przy ul. (...) w dniu 14 stycznia 2008 r. W tej sytuacji pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą ceny od dnia 15 stycznia 2008 r. Na dzień 15 stycznia 2008 r. pozwany pozostawał w opóźnieniu co do zapłaty kwoty 585.00 zł tytułem ceny. Należy bowiem wskazać, iż w dniu 30.11.2007 r. pozwany zapłacił powodowi kwotę 120.000 zł, w dniu 9.01.2008 r. kwotę 9.000 zł, w dniu 10.01.2008 r. kwotę 6.000 zł. W tej sytuacji, uwzględniając dokonywane przez pozwanego wpłaty uznał sąd, że pozwany winien zapłacić powodowi odsetki ustawowe:

- od kwoty 585.000 zł za okres 15.01.2008r. – 17.03.2008 r., które wynoszą 11.611,85 zł,

- od kwoty 565.000 zł za okres 18.03.2008 r. – 2.04.2008 r., które wynoszą 2.949,04 zł,

- od kwoty 555.000 zł za okres 3.04.2008 r. – 8.04.2008 r., które wynoszą 1.049,18 zł,

- od kwoty 545.000 zł za okres 9.04.2008 r. – 20.04.2008 r., które wynoszą 2.060,55 zł,

- od kwoty 525.000 zł za okres 21.04.2008 r. – 24.04.2008 r., które wynoszą 661,64 zł,

- od kwoty 515.000 zł za okres 25.05.-2008 r. – 13.05.2008 r., które wynoszą 3.082,95 zł,

- od kwoty 513.000 zł za okres 14.05.2008 r. – 15.05.2008 r., które wynoszą 313,26 zł,

- od kwoty 503.000 zł za okres 16.05.2008- 23.06.2008 r., które wynoszą 6.180,70 zł,

- od kwoty 483.000 zł za okres 24.06.2008 r. – 15.07.2008 r., które wynoszą 3.347,92 zł,

- od kwoty 468.000 zł za okres 16.07.2008 r. – 21.07.2008 r., które wynoszą 884,71 zł,

- od kwoty 448.000 zł za okres 22.07.2008 r. – 24.07.2008 r., które wynoszą 423,45 zł,

- od kwoty 438.000 zł za okres 25.07.2008 r. – 27.07.2008 r., które wynoszą 414,00 zł,

- od kwoty 338.000 zł za okres 28.07.2008 r. – 28.10.2008 r., które wynoszą 9.903,86 zł. Suma powyższych kwot dała kwotę 42.893,11 zł. Suma kwoty 42.893,11 zł i kwoty 6.033,56 zł stanowiącej odsetki od zapłaconej z opóźnieniem kwoty 250.000 zł dała kwotę 48.926,67 zł, którą Sąd zasądził w punkcie I wyroku na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Odnosząc się do rozszerzonego powództwa sąd stwierdził, że podlegało oddaleniu z dwóch powodów. Po pierwsze z uwagi na zasadny zarzut przedawnienia roszczeń objętych rozszerzonym powództwem. Wskazał, że powód rozszerzył powództwo w dniu 23.06.2013 r. co do odsetek za okres 17.03.2007 r. – 29.11.2007 r. oraz od dnia 17.03.2007 r. do dnia 30.11.2007 r. Termin przedawnienia dla odsetek będących świadczeniem okresowym zgodnie z art.118 k.c. wynosi 3 lata, a zatem roszczenie powoda przedawniło się w 2010 r. Nadto zaznaczył sąd I instancji, że zgodnie z porozumieniem stron pozwany był w opóźnieniu co do zapłaty kwoty 720.0000 zł dopiero od dnia 15.01.2008 r. W tej sytuacji żądanie zasądzenia odsetek za okres 17 marca 2007 r. - 29 i 30 listopada 2007 r. jest bezzasadne, ponieważ w tym okresie pozwany nie był jeszcze zobowiązany do zapłaty części ceny w wysokości 720.000 zł.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia, uznał sąd ad quo, że nie mógł być skuteczny. Przesłanki potrącenia reguluje art. 498 k.c. zgodnie z zapisami tego artykułu gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (§ 1). Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2). Pozwany przedstawił do potrącenia dwie kwoty. Kwotę 6.150 zł z tytułu bezprawnie pobranej przez Komornika należności oraz kwotę 6.100 tytułem kosztów poniesionych na pomoc prawną w związku z koniecznością uzyskania dokumentów umożliwiających wykreślenie obciążeń z ksiąg wieczystych. Zdaniem Sądu w odniesieniu do powyższych kwot pozwany w żadnej mierze nie wykazał iż takie należności mu przysługują względem powoda ani też wymagalności tych roszczenia. Wskazać należy, iż o wymagalności roszczenia, którego termin nie jest oznaczony można mówić w przypadku uprzedniego wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Wskazał, że pozwany wezwanie do zwrotu kwoty 6.150 zł skierował do Komornika, a nie powoda. Nie sposób również uznać podniesionego zarzutu potrącenia kwoty 6.100 zł zarówno ze względu na brak wymagalności roszczenia jak i jego zasadności. Strony w żaden sposób nie ustaliły w umowie sprzedaży lub później zawartym porozumieniu, aby powód był zobowiązany do poniesienia kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu w związku z koniecznością wykreślenia wpisów w księgach wieczystych. Pozwany zawierając umowę kupna sprzedaży miał wiedze o istniejących obciążeniach, musiał więc liczyć się z tym, iż będzie musiał ponieść koszty związane z wykreśleniami wpisów. Gdyby zamiarem stron było obciążenie tymi kosztami powoda to zapis taki zapewne znalazł by się w umowie. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanego za niezasadny.

W części uwzględniającej powództwo sąd odsetki ustawowe od kwoty 48.926,67 zł zasądził od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 12 grudnia 2008 r. zgodnie z art. 482 § 1 k.c.

W punkcie III wyroku Sąd na podstawie art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 176, poz.1398 ze zm.) a contrario oddalił wniosek powoda o zwolnienie od kosztów sądowych. Sąd miał na względzie, iż powód w latach 2007-2008 otrzymał od pozwanego tytułem ceny za sprzedaną nieruchomość kwotę 1.470.000 zł. Pozew został wniesiony w dniu 12.12.2008 r., a zatem w krótkim okresie po otrzymaniu przez powoda tak znacznych kwot. Powód wnosząc pozew winien się liczyć, iż wiąże się to z koniecznością poniesienia kosztów sądowych i zaoszczędzić na ten cel część otrzymanej kwoty, co winno być tym bardziej możliwe, ponieważ wysokość opłaty od pozwu w odniesieniu do otrzymanych przez powoda kwot nie jest wysoka. W tej sytuacji powód nie może zostać uznany za osobę ubogą zasługującą na zwolnienie od kosztów sądowych. O zwrocie kosztów procesu orzekł sąd na mocy art. 100 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c., § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 poz. 461 t.j.) oraz § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 poz. 490 t.j.) zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia koszów procesu. Powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 117.715,72 zł, Sąd zasądził na jego rzecz kwotę 48.926,67 zł, zatem powód wygrał sprawę w 41%. Powód winien zwrócić pozwanemu 59% poniesionych kosztów zastępstwa procesowego, a pozwany powodowi 41 % tych kosztów. W tej sytuacji powód winien zwrócić pozwanemu kwotę 651,06 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W punktach V i VI wyroku Sąd na podstawie art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1398 ze zm .) nakazał ściągnąć od stron na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gdańsku nieuiszczone koszty sądowych, na które składa się nieuiszczona opłata od pozwu, które powód i pozwany winni ponieść w zakresie, w którym przegrali sprawę.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł pozwany zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku w zakresie zasądzającym kwotę odsetek ponad 25.354,11 zł. Zaskarżonemu orzeczeniu apelant zarzucał naruszenie prawa materialnego - art. 481 § 2 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji, w jakiej treść łączącego strony stosunku prawnego, będącego wyrazem zgodnych oświadczeń woli przewidywała umowną wysokość odsetek za opóźnienie, nie zaś ustawową.

We wnioskach apelacyjnych skarżący wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części w ten sposób, iż powództwo się oddala oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, według norm przepisanych.

Powód w odpowiedzi na apelację pozwanego wnosił o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej i o obciążenie pozwanego jej kosztami - w/g norm przepisanych, w tym odpowiednio zwrotem ich na rzecz powoda .

Sąd Apelacyjny zważył co następuje :

Apelacja pozwanego była w części zasadna.

Na wstępie należy wskazać, że sąd II instancji rozpoznawał sprawę tylko w zakresie zaskarżenia orzeczenia sądu I instancji przez pozwanego, albowiem jego apelacja na obecnym etapie postępowania została jedynie przedstawiona do rozpoznania sądowi II instancji.

Odnosząc się do zaskarżenia orzeczenia wskazać należy, że postępowanie apelacyjne jest kontynuacją postępowania merytorycznego. Przepis art. 378 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. zobowiązuje sąd drugiej instancji do rozpoznania sprawy w granicach apelacji, czyli do ponownej oceny merytorycznej sprawy w granicach wyznaczonych przez stronę zakresem zaskarżenia, stawianymi zarzutami i wnioskami, chyba że chodziło o nieważność postępowania, którą bierze pod uwagę z urzędu. W niniejszej sprawie tej ostatniej okoliczności sąd II instancji nie dopatrzył się.

Rozpoznawanie apelacji sprowadza się do tego, że sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony. Jeszcze raz bada sprawę rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Ma zatem obowiązek ocenić ustalony stan faktyczny oraz prawidłowość zastosowania właściwych przepisów prawa materialnego (nawet, gdyby to nie było przedmiotem zarzutów apelacji). Tym samym postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy (merytoryczny), a z punktu widzenia metodologicznego stanowi dalszy ciąg postępowania przeprowadzonego w pierwszej instancji. Skoro postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy, to wydane orzeczenie musi opierać się na własnych ustaleniach faktycznych i prawnych sądu II instancji (art. 382 k.p.c.). Mając na uwadze ekonomikę procesową sąd II instancji pragnie wskazać, że wydane przez siebie orzeczenie oparł na prawidłowo dokonanych ustaleniach faktycznych sądu I instancji, które to ustalenia aprobuje i przyjmuje za własne, jak również zastosowaną przez ten sąd wykładnię prawa materialnego i procesowego z pewnymi uwagami, które zostaną przedstawione w dalszej części uzasadnienia. Mając to na uwadze sąd drugiej instancji uznał za zbyteczne powtarzanie ustaleń i ocenę prawną dokonaną przez sąd I instancji., które zaaprobował (patrz wyrok SN z dnia 16 lutego 2005 r., sygn. akt IV CK 526/04).

Istota sporu w zakresie uwzględnionego roszczenia, o którym orzeczono w pkt I. zaskarżonego wyroku, sprowadzała się do ustalenia należnej powodowi kwoty odsetek za spełnienie świadczenia pieniężnego. Na zasądzoną kwotę 48.926,67 zł składały się dwie należności – kwota 6.033,56 zł z tytułu odsetek ustawowych za nieterminowe zapłatę należności w kwocie 250.000 zł (zgodnie z ustaleniami co do kwot i terminów jak na str. 6 uzasadnienia sądu I Instancji) raz odsetki ustawowe od kolejnej kwoty 720.000 zł, które sąd I instancji policzył od 15 stycznia 2008r. uwzględniając wpłaty pozwanego, co w stateczności dało sumę 42.893,11 zł.

Apelant w apelacji kwestionował fakt by pozwanemu należały się odsetki ustawowe za opóźnienie w spłacie należności od kwoty 720.000 zł (z tytułu części reszty ceny za sprzedaną nieruchomość w kwocie łącznej 970.000 zł).

Zdaniem sądu II instancji strony zawierając porozumienie z dnia 27.09.2007 r. (k. 17) zmieniły termin płatności jedynie co do części zaległego zobowiązania, tj. co do kwoty 720.000 zł i ustaliły je na dzień opuszczenia przez powoda nieruchomości w R. przy ul. (...), co jak ustalił sąd I instancji nastąpiło w dniu 14 stycznia 2008 r. W zawartym porozumieniu strony co tej części spłaty należności za sprzedaną nieruchomość zmieniły też zasadę wyliczenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia, które miało wynosić wysokość odsetek lombardowych. Wskazać też należy, że odnośnie kwoty 720.000 zł pozwany pozostawał w zwłoce nie co do jej całości, albowiem w części spełnił świadczenie w terminie (co do kwoty 135.000 zł), którą przed datą 14 stycznia powód otrzymał w trzech wpłatach (120.000 zł, 9.000 zł i 6.000 zł vide ustalenia sądu I instancji na str. 6 uzasadnienia, które sąd II instancji podziela). Tak więc na dzień 15 stycznia 2008 r. pozwany pozostawał w opóźnieniu w zakresie tej należności co do zapłaty kwoty 585.000 zł. Tę zaległość pozwany dalej spłacał kolejnymi kwotami powodując jej obniżenie (tak jak to ustalił sąd I instancji).

Ustalając zaległość odsetkową sąd I instancji dopuścił się zdaniem sądu II instancji błędu logicznego albowiem przyjął, że powodowi należały się odsetki ustawowe od opóźnienia w spłacie kwoty 585.000 zł, gdy należało wyliczyć odsetki lombardowe, jak wskazuje cytowane już porozumienie z 27 września 2007r. Mając to na uwadze sąd II instancji dokonał stosownego wyliczenia odsetek lombardowych od kwot i za okresy jak przyjął to sąd I instancji, ustalając zaległość w spłacie należności pozwanego wobec powoda co do początkowej kwoty 585.000 zł (vide str. 6 - 7 uzasadnienia sądu I instancji) i ustalił ostatecznie, że zaległość ta wynosi 25.354,11 zł.

Porozumienie nie odnosiło się do zaległości w kwocie 250.000 zł, albowiem o niej brak w nim mowy. Co do tej kwoty obowiązywał nadal termin zapłaty wynikający z umowy, czyli 30.03.2007 r. Pozwany bezspornie nie zapłacił ceny w terminie 30.03.2007 r., lecz w dniu 17.04.2007 r. zapłacił kwotę 80.000 zł, w dniu 8.05.2007r. kwotę 70.000 zł, w dniu 24.08.2007 r. kwotę 30.000 zł, a w dniu 28.08.2007 r. kwotę 70.000 zł. W tej sytuacji powodowi należały się odsetki ustawowe za okres od dnia 31 marca 2007 r. do dnia zapłaty poszczególnych kwot. Wobec powyższego powodowi od pozwanego z tego tytułu należały się odsetki za opóźnienie, a skoro nie zostały określone umownie to w grę wchodziły odsetki ustawowe (art. 481 § 2 k.c.), które sąd I instancji prawidłowo wyliczył na kwotę 6.033,56 zł.

Reasumując powodowi z tytułu opóźnienia w spełnieniu świadczenia należała się suma kwot 25.354,11 zł - stanowiącej odsetki lombardowe od zapłaconej z opóźnieniem kwoty 585.000 zł i kwoty 6.033,56 zł - stanowiącej odsetki ustawowe od zapłaconej z opóźnieniem kwoty 250.000 zł, łącznie – 31.387,67 zł, którą Sąd Apelacyjny zasądził w punkcie I swego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. art. 481 § 1 i 2 k.c. w miejsce kwoty 48.926,67 zł. W części uwzględniającej powództwo sąd II instancji zasądził zgodnie z żądaniem odsetki ustawowe od kwoty 31.387,67 zł od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 12 grudnia 2008 r. na podstawie art. 482 § 1 k.c., a pozostałej części w tym punkcie powództwo oddalił na zasadzie art. 481 § 1 i 2 k.c. stosowanym a contrario, nie znajdując podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda w pozostałym zakresie, jak też na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego w pozostałym zakresie – pkt II. (co do kwoty 6.033,56 zł).

Takie rozstrzygnięcie wpłynęło też na zmianę orzeczenia o zwrocie kosztów procesu. Sąd II instancji zachował zasadę orzeczenia, tj. stosunkowego rozdzielenia stosownie do wyników postępowania - art. 100 k.p.c., przy czym wynik ten uległ zmianie, albowiem zasądzona na rzecz powoda kwota uległa obniżeniu co spowodowało, że należało uznać, że powód obecnie wygrał proces w ¼. Stąd na podstawie art. 100, 108 § 1 k.p.c., § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 poz. 461 t.j.) oraz § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 poz. 490 t.j.) zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia koszów procesu powód winien zwrócić pozwanemu 3/4 poniesionych kosztów zastępstwa procesowego, a pozwany powodowi 1/4 tych kosztów. Po kompensacji ostatecznie powód winien zwrócić pozwanemu kwotę ½ kosztów zastępstwa procesowego (1.800 zł) o czym orzeczono w pkt I. ppkt 2 zmieniając pkt IV orzeczenia sądu I instancji. Zasadę wygrania przez powoda sprawy w ¼ i przegrania w ¾ oraz wygrania przez pozwanego sprawy w ¾ i przegrania w ¼ sąd II instancji zastosował do orzekania o kosztach sądowych w postępowaniu I instancyjnym. Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust.1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1398 ze zm .) nakazał ściągnąć od stron na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gdańsku nieuiszczone koszty sądowych, na które składa się nieuiszczona opłata od pozwu, które powód i pozwany winni ponieść w zakresie, w którym przegrali sprawę – 5150 zł - w ¾ obciążył powoda (skutkowało orzeczeniem o ściągnięciu od niego kwoty 3.862,50 zł) i w ¼ pozwanego (skutkowało ściągnięciem od niego kwoty 1.287,50 zł).

O kosztach za postępowanie II instancyjne Sąd Apelacyjny orzekł też według zasady stosunkowego rozdzielenia stosownie do wyników postępowania - art. 100 k.p.c. Na etapie postępowania II instancyjnego jedynie apelant poniósł koszty (opłatę od apelacji – 1179 zł i należne mu koszty zastępstwa procesowego – 1800 zł). Skoro jego apelacja została uwzględniona jedynie w części, tj. ¾ to w takiej części powód zobowiązany był mu zwrócić koszty tego postępowania - w kwocie 2.234 zł.