Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 21 marca 2014 roku J. L. (1)wystąpiła o uregulowanie w trybie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. nr 27, poz. 250 z późn. zm.) prawa własności nieruchomości gruntowej, składającej się z działek o numerach: (...)o pow. (...)ha, (...)o pow. (...)ha, (...)o pow. (...)ha,(...)o pow. (...)ha, (...)o pow. (...)ha w obrębie (...) P., jednostka rejestrowa (...), powiat (...). Samoistnymi posiadaczami wskazanych działek byli E. L., zmarły dnia (...)r. oraz J. L. (1).

Uczestnicy postępowania przychylili się do wniosku, za wyjątkiem K. L., M. L. i J. L. (2). Dwaj pierwsi nie zajęli stanowiska w sprawie. Ten ostatni zaś poparł wniosek co do zasady, z wyłączeniem działki o numerze (...), którą to posiadał jak samoistny posiadacz w dniu 04 listopada 1971 r. i użytkuje ją do dnia dzisiejszego (k. 75).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

W dniu 03 października 1960 r. A. Ś. sprzedał E. L. sprzedał z nieruchomości we wsi P. (...), powiat S. działkę ziemi ornej o powierzchni (...) ha, wyznaczoną granicami działek z sąsiadującymi sąsiadami. Umowa została zawarta w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) (k. 50-51). Dokument ten stanowił podstawę wpisu do rejestru ewidencji gruntów. Według stanu na dzień 04 listopada 1971 r. działki o numerze (...) stanowiły współwłasność E. L. z udziałem (...) i J. L. (2) z udziałem (...).

W związku z przeprowadzonym w roku 1990 r. scaleniem i wymianą gruntów wsi P. E. L. w zamian za działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...) powierzchni (...)ha oraz udział (...) w działkach ówczesnych numerach (...) o powierzchni łącznej (...)ha otrzymał nieruchomości oznaczone numerami geodezyjnymi (...). W wyniku tego scalenia J. L. (2) w zamian za udział (...) w działkach ówczesnych numerach (...) otrzymał działkę o numerze (...), której to posiadanie w dniu 23 lipca 1993 r. przekazał w drodze aktu notarialnego Repertorium A (...)na rzecz syna J. L. (3) (k. 34).

Postanowieniem z dnia 11 października 2006 r. wydanym w sprawie INs 384/06 spadek po E. L. nabyli: H. K., L. K., A. L. (1) i J. L. (1).

Przepisy ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. nr 27, poz. 250 z późn. zm.) normują kwestię nabycia własności gospodarstw rolnych.

Stosownie do art. 1 tego aktu normatywnego nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych (…) i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku. Rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie zachodziły wskazane wyżej warunki. Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć.

Jak wynika z wyżej powołanej regulacji, tryb uwłaszczenia nieruchomości na podstawie ustawy z dnia 26 października 1971 r. dotyczy samoistnych posiadaczy, którzy w dniu 4 listopada 1971 r. nie posiadali prawa własności danej nieruchomości rolnej.

Aby więc udzielić odpowiedzi na podstawowe w niniejszej sprawie pytanie, a mianowicie czy E. L.i J. L. (4)nabyli prawo własności nieruchomości składającej się z działek o numerach: (...)o pow. (...)ha, (...)pow. (...)ha, (...)o pow. (...)ha, (...)o pow. (...)ha,(...)o pow. (...)ha w obrębie (...), jednostka rejestrowa (...), powiat (...), należy w pierwszym rzędzie zbadać, czy byli oni samoistnymi posiadaczami nieruchomości.

O tym, jaki posiadacz może być uznany za samoistnego, rozstrzyga przepis art. 336 k.c. Zgodnie z jego brzmieniem, jest nim ten, kto faktycznie włada rzeczą, jak właściciel. Przede wszystkim posiadanie to charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, jak to czyni właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony (vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1986 r., III CRN 60/86, OSNCP z 1987 r., Nr 9, poz. 132).

Dla przyjęcia samoistnego posiadania niezbędne jest jednoczesne zaistnienie dwóch elementów: psychicznego – w postaci zamiaru władania rzeczą dla siebie (czyli animus rem sibi habendi) oraz materialnego – w postaci faktycznego władztwa nad rzeczą (corpus). Jeśli chodzi o pierwszy element, a więc zamiar, to musi on być jawny dla otoczenia. Zamiar wynika z zachowania posiadacza, a więc ma ścisły związek z elementem drugim.

W przepisie art. 339 k.c. zostało zawarte domniemanie, że tego, kto rzeczą faktycznie włada, należy uważać za posiadacza samoistnego.

Przeprowadzone w sprawie dowody pozwalają jednoznacznie stwierdzić, iż jedynie działka o numerze (...), o której mowa we wniosku znajdowała się w samoistnym posiadaniu małżonków E. i J. L. (1). Z niekwestionowanych przez zainteresowanych wyjaśnień, zeznań świadków A. L. (2) i I. L. (k. 30) wynika, iż małżonkowie ci weszli w posiadanie tej nieruchomości już w 1959 r. na podstawie umowy darowizny zawartej z rodzicami M. i J. L. (4). Od tego momentu w sposób spokojny i bezsporny samoistnie władali ową nieruchomością w dniu 4 listopada 1971 r.

Analiza materiału dowodowego w sprawie prowadzi do wniosku, że zasługuje on na uwzględnienie jedynie w części działki o numerze (...), w odniesieniu do pozostałych działek wskazanych we wniosku uznał, iż w dniu 4 listopada 1971 r. E. L. i J. L. (1) nie byli ich samoistnymi posiadaczami.

Uwzględniając powyższe, wniosek w powołanej wyżej części, należało uwzględnić. W pozostałym zakresie wniosek był niezasadny i należało go oddalić.

Uczestnik postępowania J. L. (2) zaprzeczył, aby kiedykolwiek działką o numerze (...) władał E. L. z żoną. Od śmierci ojca do dnia dzisiejszego samoistnym posiadaczem pozostaje J. L. (2) (k. 75). Twierdzenia te nie zostały zakwestionowane przez pozostałych zainteresowanych. Sąd uznał, iż wnioskodawczyni nie udowodniła, aby w dniu 4 listopada 1971 r. E. L. i J. L. (1) byli samoistnymi posiadaczami owej nieruchomości.

Z informacji uzyskanych zaś ze Starostwa Powiatowego w S. wynika zaś, iż działki o numerach (...) E. L. otrzymał w posiadanie dopiero w związku z przeprowadzonym w roku 1990 r. scaleniem i wymianą gruntów wsi P. w zamian za działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...) powierzchni (...)ha oraz udział (...) w działkach ówczesnych numerach (...) o powierzchni łącznej (...)ha. W tych samych okolicznościach J. L. (2) otrzymał działkę o numerze (...) w zamian za udział (...) w działkach ówczesnych numerach (...), której posiadanie w dniu 23 lipca 1993 r. przekazał w drodze aktu notarialnego Repertorium A (...)na rzecz syna J. L. (3) (k. 34, 52-54).

Powyższe wskazuje, iż E. L. i J. L. (1) nie mogli być samoistnymi posiadaczami działek o numerach (...) w dacie 04 lipca 1971 r., bowiem weszli w posiadanie tych pierwszych dopiero w roku 1990. Posiadaczem samoistnym działki o numerze (...) pozostawał zaś J. L. (2).

Uwzględniając powyższe, wniosek w zakresie działek o numerach (...) - jako nie spełniający przesłanek określonych w art. 1 ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych – należało oddalić.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis z art. 520 § 1 k.p.c.