Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 września 2014r.

Sąd Rejonowy w Trzebnicy V Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w M.

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SR Rafał Kuriata

Protokolant: Karolina Szanfisz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2014r.

sprawy z powództwa P. P. (1)

przeciwko M. B.

o zachowek

I.  zasądza od pozwanej M. B. na rzecz powoda P. P. (1) kwotę 13 718,82 (trzynaście tysięcy siedemset osiemnaście i 82/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 2 września 2014r. do dnia zapłaty;

II.  dalej idące powództwo oddala;

III.  przyznaje biegłemu sądowemu J. O. za wydanie ustnej opinii uzupełniającej na rozprawie w dniu 22 lipca 2014r. wynagrodzenie w kwocie 516,00 (pięćset szesnaście) zł, w tym podatek VAT w wysokości 23%, tj. kwota 96,60 zł;

IV.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1 012,24 zł (w tym 189,28 zł podatku VAT) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

V.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1 588,21 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

VI.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Trzebnicy na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. J. G. w M. kwotę
1 939,76 zł (w tym 362,72 zł podatku VAT) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

VII.  nakazuje pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa – Kasa Sądu Rejonowego w Trzebnicy kwotę 1 784,06 zł tytułem brakujących kosztów sądowych, od których powód był zwolniony;

VIII.  pozostałymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt V C 93/13

UZASADNIENIE

Powód P. P. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanej M. B. kwoty 40.000,00 zł tytułem przysługującego mu prawa do zachowku wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 5 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty. Ponadto domagał się od pozwanej zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu podniósł, iż pozwana, będąca siostrą powoda nabyła w całości spadek po rodzicach stron na podstawie testamentów allograficznych. Wskazał, iż w skład masy spadkowej wchodzi zabudowana nieruchomość o wartości 320.000,00 zł. Podał, iż pismem
z dnia 5 grudnia 2011 r. wezwał pozwaną do zapłaty zachowku.

W odpowiedzi na pozew pozwana M. B. wniosła o oddalenie powództwa ponad kwotę 1.000,00 zł.

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie podkreśliła, iż nie kwestionuje ciążącego na niej obowiązku zapłaty powodowi stosownej kwoty tytułem zachowku. Zanegowała natomiast wysokość roszczenia powoda ponad wyżej wskazaną kwotę, a także wartość nieruchomości, która jej zdaniem nie przekracza 100.000,00 zł. Podkreśliła, iż przedmiotowa nieruchomość była dewastowana przez powoda, co skutkowało znacznym spadkiem jej wartości. Pozwana w sposób szczegółowy przedstawiła zniszczenia dokonane przez powoda polegające m.in. na dwukrotnym zalaniu budynku, zdewastowaniu ogrodzenia, wycięciu drzew, podpaleniu budynku gospodarczego czy też kradzieży stałych elementów wyposażenia takich jak grzejniki, armatura sanitarna, gniazdka elektryczne czy boazeria. Zaznaczyła przy tym również, iż P. P. (1) uszkodził piec centralnego ogrzewania, instalację hydrauliczną jak również instalację wodno – kanalizacyjną. Podała także, że powód zrujnował stryszek, kuchnie czy też łazienkę. Ponadto pozwana podkreśliła zły stan techniczny przedmiotowej nieruchomości, w której nie były przeprowadzane zarówno remonty jak i prace konserwatorskie, co również skutkuje obniżeniem jej wartości. Jednocześnie powołując się na art. 5 k.c. oraz zasady współżycia społecznego podniosła, iż kwota należnego zachowku powinna zostać obniżona również z uwagi na fakt, iż powód nie opiekował się zmarłymi rodzicami, nie odwiedził matki przed śmiercią. M. B. podkreśliła także, iż powód wraz z rodziną zamieszkiwał w przedmiotowej nieruchomości nieodpłatnie i bez tytułu prawnego, a pozwana ponosiła wszelkie koszty związane z jej utrzymaniem i eksploatacją. Odnośnie żądania w zakresie odsetek ustawowych zastrzegła, iż ewentualne odsetki za opóźnienie powinny być zasądzone od dnia wyrokowania w niniejszej sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 9 lipca 2010 r. Sąd Rejonowy w Miliczu stwierdził, że spadek po W. P., zmarłym dnia 16 stycznia 2003 r. w M., ostatnio stale zamieszkałym w C. na podstawie testamentu allograficznego z dnia 6 grudnia
2001 r. nabyła w całości córka M. B., z domu P..

Do kręgu spadkobierców ustawowych należeliby żona zmarłego T. P. oraz ich dzieci: A. P. (1), M. B., P. P. (1) i C. P.. Udział spadkowy małżonki wynosiłby jedną czwartą całości spadku, a dzieci po trzy szesnaste całości spadku.

Postanowieniem z dnia 9 lipca 2010 r. wyżej wskazany Sąd stwierdził, że spadek po T. P., zmarłej dnia 26 października 2009 r. w M., ostatnio stale zamieszkałej
w C. na podstawie testamentu allograficznego z dnia 6 grudnia 2001 r. nabyła
w całości córka M. B., z domu P., która spadek przyjęła wprost.

Do kręgu spadkobierców ustawowych należałyby dzieci spadkodawczyni: A. P. (1), M. B., P. P. (1) i C. P.. Udział spadkowy każdego z nich wynosiłby jedną czwartą całości spadku.

Wyżej wskazane orzeczenie uprawomocniło się w dniu 29 grudnia 2010 r.

Otwarcia i ogłoszenia testamentu W. P. oraz T. P. dokonano na rozprawie w dniu 8 stycznia 2010 r.

(dowód: akta Sądu Rejonowego w Miliczu, sygn. akt I Ns 248/09)

W skład spadku po W. P. oraz T. P. wchodzi nieruchomość położona w C. przy ulicy (...), zabudowana dwukondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym oraz wolnostojącym budynkiem gospodarczym, oznaczona ewidencyjnie jako działka nr (...) o powierzchni 0,09 ha, objęta księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Trzebnicy VIII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w M.. Dom posadowiony na nieruchomości został wybudowany na przełomie lat osiemdziesiątych.

(okoliczność bezsporna)

Wartość przedmiotowej nieruchomości według stanu z dnia otwarcia spadku po W. P. oraz T. P. i daty zamknięcia rozprawy wynosiła 129.000,00 zł.

(dowód: pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. O. k. 108 – 162;

ustna opinia uzupełniająca biegłego sądowego k. 221)

Umową sprzedaży z dnia 4 października 2013 r. pozwana M. B. sprzedała przedmiotową nieruchomość P. i B. małżonkom B. za cenę
w wysokości 90.000,00 zł.

(dowód: umowa sprzedaży z dnia 4 października 2013 r. Rep. A nr 5702/2013 k. 76 – 78)

Wzajemne relacje powoda i spadkodawców były poprawne. Początkowo stosunki między rodzicami powoda a P. P. (1) i jego żoną układały się bardzo dobrze, następnie
z uwagi na nadużywanie alkoholu przez żonę powoda, pomiędzy nią a spadkodawczynią dochodziło do awantur, w trakcie których miały miejsce rękoczyny.

W tym czasie powód z uwagi na wykonywaną pracę rzadko przebywał w miejscu zamieszkania. Obowiązki służbowe wymagały od niego pracy w delegacji, a w ciągu roku
w domu łącznie przebywał przez okres jednego – półtora miesiąca.

Spadkodawczyni około półtora miesiąca przed swoją śmiercią przeszła udar. W tym czasie opiekę nad nią sprawowała pozwana M. B., która najpierw zawiozła matkę do szpitala, a następnie opiekował się nią w swoim domu. Pozwana wynajęła dla matki opiekunkę, a koszt jej wynagrodzenia pokrywała ze świadczenia emerytalnego matki, które wynosiło 1.600,00 zł. Emerytura uzyskiwana przez spadkodawczynię nie wystarczała na pokrycie wszystkich kosztów związanych z chorobą matki i M. B. musiała finansować je z własnych środków.

Bezpośrednio przed śmiercią T. P. powód odwiedził matkę.

Organizacją pogrzebu po śmierci W. P. zajmowała się jego żona T. P.. Natomiast formalnościami związanymi z pogrzebem T. P. zajmowała się pozwana, która także poniosła koszty z tym związane. Koszt pogrzebu spadkodawczyni tylko w części zostały sfinansowane z zasiłku pogrzebowego, który otrzymała M. B..

Pozwana M. B. w sierpniu 2010 r. poniosła koszty związane z wykonaniem nagrobka dla matki w kwocie 3.200,00 zł. Ponadto teren wokół nagrobka został utwardzony kostką cementową, a koszt tej usługi wyniósł 370,70 zł.

(dowód: zeznania świadka A. P. (2) k. 220v;

przesłuchanie powoda k. 221;

przesłuchanie pozwanej k. 221v;

potwierdzenie kosztów nagrobka z dnia 14 sierpnia 2010 r., k. 214;

faktura VAT nr (...) z dnia 19 października 2010 r., k. 218)

P. P. (1) uczestniczył w budowie budynku mieszkalnego. Bezpośrednio po ukończeniu budowy zamieszkał w tym budynku wraz z żoną oraz dziećmi, zajmując całe piętro domu. Rodzice powoda i pozwanej zajmowali niższe kondygnacje budynku.

Budynek mieszkalny charakteryzował się niskim standardem technicznym wyposażenia oraz wykończenia pomieszczeń. W przedmiotowej nieruchomości nie były przeprowadzane remonty jak również niezbędne prace konserwacyjne. Po śmierci spadkodawców dom mieszkalny znajdował się w złym stanie technicznym i ulegał stopniowej degradacji. Powód nie dbał o porządek na posesji, która była zaniedbana.

Po śmierci spadkodawców budynek gospodarczy na skutek pożaru uległ zniszczeniu
i został odbudowany przez nowego właściciela nieruchomości.

Z uwagi na stan zakupionej nieruchomości, jej nabywca zmuszony był do przeprowadzenia generalnego remontu.

(dowód: pisemna opinia biegłego sądowego J. O. k. 108 – 162;

zeznania świadka E. P. k. 220v;

zeznania świadka A. P. (2) k. 220v;

zeznania świadka P. B. k. 221;

przesłuchanie powoda k. 221;

przesłuchanie pozwanej k. 221v;

zdjęcia nieruchomości k. 26, 29 - 31)

Po wystąpieniu przez M. B. z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po rodzicach, pozwana ponosiła koszty związane z posiadaniem nieruchomości,
a w szczególności opłacała składkę ubezpieczeniową, podatek od nieruchomości.

(dowód: przesłuchanie pozwanej k. 221v;

polisa ubezpieczeniowa z dnia 18 stycznia 2010 r. k. 24 – 25;

decyzje w sprawie podatku od nieruchomości k. 38 – 40, 216 – 217)

Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2011 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 52/11 Sąd Rejonowy w Miliczu nakazał P. P. (1), K. P. (1), K. P. (2) i A. P. (3) opuścić, opróżnić i wydać M. B. przedmiotową nieruchomość.

Orzeczenie to uprawomocniło się w dniu 10 września 2012 r.

Wcześniej M. B. proponowała P. P. (1) odpłatne udostępnienie przedmiotowej nieruchomości, na co on nie wyraził zgody.

(fakt znany Sądowi z urzędu)

P. P. (1) wraz z rodziną opuścił nieruchomość położoną w C. przy ulicy (...) w grudniu 2012 r. Wyprowadzając się powód zabrał stanowiące jego własność elementy wyposażenia piętra budynku, które zamieszkiwał, m.in. wannę, zlewozmywak, kaloryfery, gniazdka. Przedmioty te zostały przez niego wymontowane.

(dowód: przesłuchanie powoda k. 221)

Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2010 r. tutejszy Sąd w sprawie I C 247/09 częściowo umorzył, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo P. P. (1) przeciwko m.in. M. B. o naruszenie posiadania części nieruchomości położonej w C. przy ul. (...). Apelacja powoda od tego wyroku została oddalona przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w dniu 7 lutego 2011 r. w sprawie II Ca 1500/10.

(fakt znany Sądowi z urzędu)

Powód pismem z dnia 5 grudnia 2011 r. wezwał pozwaną do zapłaty zachowku
w wysokości 40.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wezwania, wyznaczając jej termin do dnia 23 grudnia 2011 r.

(dowód: pismo z dnia 5 grudnia 2011 r. wraz z potwierdzeniem jego nadania k. 4)

Pozwana nie zapłaciła powodowi żadnych kwot tytułem zachowku po zmarłych rodzicach. W. P. oraz T. P. nie dokonali żadnych darowizn zarówno na rzecz powoda jak i pozwanej.

(okoliczność bezsporna)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie bezspornym pozostawało, iż strony postępowania należą do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłych rodzicach W. P. oraz T. P., a przysługujące im udziały w spadku wynoszą: po trzy szesnaste spadku po ojcu oraz po jedną czwartą spadku po matce. Kwestią bezsporną było także, iż spadek zarówno po matce jak i po ojcu odziedziczyła w całości na podstawie testamentów allograficznych pozwana, a ponadto, że spadkodawcy nie posiadali innych składników majątkowych poza przedmiotową nieruchomością, jak również, iż pozwana nie zapłaciła powodowi żadnych kwot tytułem zachowku po zmarłych rodzicach. Ostatecznie okolicznością bezsporną była też wartość nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej. Kwestią sporną była natomiast wysokość zachowku przysługującego powodowi. W szczególności spór sprowadzał się przede wszystkim do ustalenia czy istnieją podstawy do obniżenia kwoty należnego zachowku w oparciu o art. 5 k.c., a także do rozliczenia kosztów związanych z zamieszkiwaniem w przedmiotowej nieruchomości powoda i jego rodziny bez tytułu prawnego oraz kosztów poniesionych przez M. B. w związku z utrzymaniem nieruchomości.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie Sąd oparł się na powołanych wyżej dokumentach zaoferowanych przez strony postępowania oraz na zeznaniach świadków E. P., A. P. (2) i P. B., a także przesłuchaniu stron postępowania, albowiem korelowały ze sobą wzajemnie i brak było jakichkolwiek podstaw, by odmówić im przymiotu wiarygodności. Wartość nieruchomości wchodzącej w skład spadku ustalono na podstawie nie budzącej wątpliwości opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości J. O.. W ocenie Sądu złożona w sprawie opinia jest prawidłowa i rzetelna, a wyprowadzone w niej wnioski są logiczne i wyczerpująco uzasadnione. Opinia ta wprawdzie została początkowo zakwestionowana przez strony postępowania, jednak w ustnej opinii uzupełniającej biegły ustosunkował się do podniesionych zarzutów, podtrzymując swoje wcześniejsze ustalenia,
a opinii uzupełniającej nie zakwestionowała już żadna ze stron.

Podstawę prawną żądania powoda stanowi art. 991 k.c., zgodnie z którym zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź
w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Instytucja zachowku stanowi formę ustawowego zabezpieczenia interesów majątkowych najbliższych członków rodziny wymienionych w powołanym wyżej przepisie przed skutkami rozrządzeń dokonanych przez spadkodawcę w ramach przysługującej swobody testowania. Jej celem jest zapewnienie tym osobom, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającemu ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

Mając powyższe na uwadze należało uznać, iż powód jako zstępny spadkodawców posiada skuteczną legitymację do żądania zapłaty zachowku.

W celu obliczenia wysokości przysługującego powodowi zachowku w pierwszej kolejności należy określić udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Wyjść trzeba tutaj od ustalenia udziału, w jakim uprawniony byłby powołany do spadku
z ustawy. Następnie udział ten mnoży się, stosownie do wyżej cytowanego art. 991 § 1 k.c., przez 2/3, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni,
a w pozostałych sytuacjach - przez 1/2. Otrzymany wynik stanowi udział spadkowy będący podstawą do obliczenia zachowku.

W niniejszej sprawie udział w jakim powód byłby uprawniony do spadku z ustawy po ojcu wynosi 3/16, a po matce 1/4 całości spadku. Udziały te następnie należało pomnożyć przez 1/2, albowiem powód w dacie otwarcia spadku był osobą pełnoletnią, zdolną do pracy zarobkowej, co daje wynik – 3/32 odnośnie spadku po W. P. (3/16 x 1/2) oraz 1/8 co do spadku po T. P. (1/4 x 1/2).

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993 – 995 k.c.). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku, i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
26 marca 1985 r., sygn. akt III CZP 75/84), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że jedynym składnikiem majątkowym, który należało uwzględnić przy ustalaniu substratu zachowku była nieruchomość położona
w C. przy ulicy (...), a jej wartość ustalona według stanu z dnia otwarcia spadku po W. P. oraz T. P. i cen aktualnych wynosiła 129.000,00 zł.

Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę przy uwzględnieniu zasad z art. 994 k.c. W niniejszej sprawie spadkodawcy nie poczynili żadnych darowizn.

Z kolei do długów spadkowych po obojgu spadkodawcach, obniżających wartość substratu zachowku, należy bez wątpienia zaliczyć koszt nagrobka spadkodawców zgłoszony przez pozwaną w łącznej wysokości 3.570,70 zł.

Stosownie do treści przepisu art. 922 § 3 k.c. do długów spadkowych należą m.in. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Orzecznictwo przyjmuje, że koszty postawienia nagrobka stanowią dług spadkowy o charakterze pieniężnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia
22 listopada 1988 r., sygn. akt III CZP 86/88). Sąd pogląd ten w pełni podziela, brak jest podstaw do odmowy rozliczenia kosztów postawienia nagrobka pomiędzy współspadkobiercami jako długu spadkowego, jeżeli zwyczaj stawiania nagrobka zmarłemu panuje powszechnie w danym środowisku, a jego koszty mieszczą się w granicach przeciętnych kosztów w tym środowisku ponoszonych, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Jednocześnie Sąd nie uwzględnił kosztów poniesionych przez pozwaną w związku
z organizacją pogrzebu T. P. ponad kwotę wypłaconego M. B. zasiłku pogrzebowego, a także kosztów poniesionych w związku z chorobą matki, gdyż pozwana reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika prócz gołosłownych twierdzeń w żaden sposób nie wykazała ich poniesienia, a – zgodnie z regulacją art. 6 k.c. – to na pozwanej spoczywał ciężar udowodnienia tych okoliczności.

Na poczet długów spadkowych nie można zaliczyć również kosztów związanych
z utrzymaniem przedmiotowej nieruchomości. Należy zauważyć, iż pozwana z chwilą stwierdzenia nabycia spadku po zmarłych rodzicach stała się jej wyłącznym właścicielem,
a zatem to na niej ciążył obowiązek ponoszenia kosztów z tym związanych. Również tylko ją obciążałyby konsekwencję jego zaniechania. Jednocześnie należy podkreślić, iż w kontekście niniejszej sprawy nie mają znaczenia okoliczności, iż powód wraz z rodziną zamieszkiwał
w przedmiotowej nieruchomości, co generowało dodatkowe koszty, które zmuszona była ponosić pozwana. Fakt ponoszenia tych wydatków może być ewentualnie podnoszony
i podlegać rozliczeniu w postępowaniu o zapłatę stosownego odszkodowania

Zatem substrat zachowku po odjęciu długów spadkowych, wynosić będzie 125.429,30 zł (129.000,00 zł – 3.570,70 zł) czyli po każdym ze spadkodawców wynosi 62.714,65 zł (125.429,30 zł x 1/2). Należny powodowi zachowek po ojcu wynosi 5.879,49 zł (3/16 x 1/2 x 62.714,65 zł) natomiast po matce 7.839,33 zł (1/4 x 1/2 x 62.714,65 zł) czyli łączny zachowek po obu rodzicach wynosi 13.718,82 zł (5.879,49 zł + 7.839,33 zł).

Ponadto Sąd oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie podzielił stanowiska pozwanej, że wartość należnego powodowi zachowku winna zostać obniżona
z uwagi na nadużycie przez powoda swego prawa podmiotowego, tj. naruszenie przepisu art. 5 k.c. Powołany przepis stanowi, ze nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W orzecznictwie sądowym wyrażono pogląd, iż w sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy w oparciu o powołany wyżej przepis (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81). Ma to miejsce jednak w wypadkach wyjątkowych, w szczególności przy uwzględnieniu drugiej
z wymienionych w art. 5 k.c. klauzul, a mianowicie zasad współżycia społecznego. Taka sprzeczność z zasadami współżycia zachodziłaby wówczas, gdyby w świetle zasad lub wartości moralnych, powszechnie, społecznie akceptowanych, żądanie zapłaty należności
z tytułu zachowku musiało być ocenione negatywnie. Rozpatrując ocenę roszczenia
o zachowek przez pryzmat naruszenia zasad współżycia społecznego, trzeba mieć na uwadze, że prawa uprawnionego do zachowku, przysługują mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny, istniejący między nim a spadkodawcą. Nie bez znaczenia jest też
i to, że służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych oraz realizacji zasady, iż nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem zupełnie dobrowolnie, z pominięciem swoich najbliższych. Zatem obniżenie wysokości zachowku może mieć miejsce w przypadkach zupełnie wyjątkowych, gdyż już samo pozbawienie uprawnionego do zachowku korzyści ze spadku
w drodze dziedziczenia jest dla niego okolicznością krzywdzącą i dolegliwą, a stanu tego nie powinno jeszcze pogłębiać ograniczenie możliwości realizacji roszczeń z tytułu zachowku.

Odnosząc się do przedmiotowej kwestii, wskazać należy, że pozwana nie wykazała, aby powód, domagając się zapłaty zachowku, naruszył jakąkolwiek normę społeczną. Podnosiła ona wprawdzie, że powód nie wspomagał finansowo rodziców, a także nie pomagał w trakcie choroby matki. Jednakże należy zauważyć, iż rodzice stron nie pozostawali
w niedostatku, gdyż spadkodawca dysponował świadczeniem emerytalnym w kwocie przekraczającej 1.600,00 zł, które następnie po jego śmierci otrzymywała spadkodawczyni. Za życia rodziców powód ponosił koszty związane ze swoim zamieszkiwaniem
w przedmiotowej nieruchomości. Relacje powoda z rodzicami były poprawne, co wynika zarówno z jego przesłuchania jak i zeznań świadka A. P. (2). Ponadto jak sama pozwana przyznała powód odwiedził T. P. bezpośrednio przed jej śmiercią. Nie bez znaczenia jest tu również charakter pracy powoda, która wymaga wykonywania obowiązków służbowych w delegacji. W związku z czym powód przez znaczną część roku przebywa poza swoim miejscem zamieszkania. Jednocześnie należy zauważyć, iż powód miał świadomość, iż matka ma zapewnioną należytą opiekę ze strony córki. Podkreślenia wymaga również okoliczność, iż powód nie został wydziedziczony przez rodziców. Zaznaczyć trzeba także, iż pozwana w wyniku spadkobrania po spełnieniu świadczenia z tytułu zachowku i tak uzyskała przysporzenie majątkowe o wartości sześciokrotnie przewyższającej kwotę zasądzoną na rzecz powoda. Ponadto należy zwrócić uwagę na okoliczność, że P. P. (1) partycypował
w kosztach budowy spornej nieruchomości budynkowej, czy też czynił na nią nakłady. Zatem przez pryzmat tego wydarzenia należy ocenić okoliczność, iż opuszczając przedmiotową nieruchomość powód wymontował i zabrał część wyposażenia. W tym kontekście rażąco niesprawiedliwe w stosunku do powoda byłoby pozbawienie go prawa do uzyskania jakichkolwiek przysporzeń majątkowych w związku ze śmiercią jego rodziców. Ponadto należy wskazać, iż nie bez znaczenia jest okoliczność, iż budynek cechuje się niskim standardem technicznego wyposażenia i wykończenia pomieszczeń, nie były w nim przeprowadzane bieżące remonty, a także prace konserwacyjne, co znacząco przyczyniło się do stanu w jakim się on znajdował w chwili jego opuszczenia przez powoda. Natomiast co do pożaru budynku gospodarczego wskazać trzeba, iż pozwana nie udowodniła, że powód przyczynił się do jego podpalenia. Niezależnie od powyższego ponownie należy podkreślić, iż w tym zakresie pozwanej przysługują względem powoda roszczenia odszkodowawcze, których może dochodzić w odrębnym postępowaniu.

O odsetkach od zasądzonej na rzecz powódki kwoty Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w związku z zasługującym na aprobatę poglądem wyrażonym w orzecznictwie sądowym, zgodnie z którym roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 listopada 1997 r., sygn. akt I ACa 690/97, Apel. W-wa 1998, nr 4, poz. 35).

W tym stanie rzeczy orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku. Dalej idące powództwo wobec pozwanej, zarówno co do kwoty głównej jak i co do odsetek ulegało oddaleniu w pkt II jako bezzasadne.

W pkt III wyroku w oparciu o przepisy art. 288 k.p.c. oraz art. 89 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a także rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie określania stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu udokumentowania wydatków niezbędnych do wydania opinii w postępowaniu cywilnym, przyznano biegłemu sądowemu J. O. za wydanie ustnej opinii uzupełniającej na rozprawie w dniu 22 lipca 2014 r. wynagrodzenie w kwocie 516,00 zł (w tym kwota 96,60 zł tytułem 23% podatku VAT). Przy czym Sąd miał na uwadze, iż kwota ta jest adekwatna do wymaganych od biegłych kwalifikacji, czasu potrzebnego do wydania opinii oraz nakładu pracy biegłego, a ponadto uwzględnia koszty poniesione przez biegłego w związku ze sporządzoną opinią.

Orzeczenie o kosztach w pkt IV – VI znajduje podstawę w przepisie art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 122 § 1 k.p.c. oraz w zw. z § 2 ust. 1 – 3, § 6 pkt 5 i § 19 – 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., Nr 461), przy czym Sąd uwzględnił, że powód wygrał proces w 34,29%. Wobec powyższego w takiej proporcji pozwana powinna ponieść koszty wynagrodzenia pełnomocnika ustanowionego dla powoda
z urzędu odpowiadające wysokości stawki minimalnej tj. w kwocie 2.400,00 zł (2.400,00 zł x 34,29% =822,96 zł + 23% podatku VAT tj. kwota 189,28 zł). Natomiast pozwana wygrała proces w 65,71%, ponosząc przy tym koszty wynagrodzenia pełnomocnika wraz
z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w łącznej wysokości 2.417,00 zł (2.417,00 zł x 65,71% = 1.588,21 zł).

W pkt VI przyznano od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Trzebnicy na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. J. G. koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w części odpowiadającej proporcji w jakiej powód przegrał proces tj. 65,71% (2.400,00 zł x 65,71% = 1.577,04 + 23% podatku VAT tj. kwota 362,72 zł).

Rozstrzygnięcie w pkt VII – VIII znajduje oparcie w treści przepisu art. 113 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Brakujące koszty sądowe od uiszczenia których powód był zwolniony wynoszą 5.786,14 zł i obejmują: opłatę sądową od pozwu w kwocie 2.000,00 zł oraz wydatki na wynagrodzenie biegłego w łącznej wysokości 3.786,14 zł (5.786,14 zł x 34,29% = 1.984,06 zł). Jednocześnie należało uwzględnić kwotę 200,00 zł uiszczoną przez pozwaną tytułem zaliczki na poczet uzupełniającej opinii biegłego i nakazać pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa brakującą różnicę tj. kwotę 1.784,06 zł (1984,06 zł – 200 zł).