Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I C 1614/14 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Rejonowy w Złotoryi z 2016-03-25

Sygn. akt I C 1614/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2016 roku

Sąd Rejonowy w Złotoryi I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSR Waldemar Bochenek

Protokolant : sekr. sądowy Ewa Imielińska

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2016 roku w Złotoryi

na rozprawie sprawy

z powództwa A. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

I.  zasądza od strony pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki A. G. kwotę 3.260,00 (trzy tysiące dwieście sześćdziesiąt zł) złotych wraz z odsetkami ustawowymi:

- od kwoty 3.000,00 złotych od dnia 25 marca 2016 roku do dnia zapłaty;

- od kwoty 260,00 złotych od dnia 12 czerwca 2014 roku do dnia zapłaty;

II.  dalej idące powództwo oddala;

III.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.013,14 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje powódce, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Złotoryi) kwotę 115,87 złotych tytułem części nie opłaconych kosztów opinii biegłych sądowych;

V.  nakazuje stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Złotoryi) kwotę 189,05 złotych tytułem części nie opłaconych kosztów opinii biegłych sądowych.

Sygn. akt I C 1614/14

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować wyrok w repertorium C;

2.  kal. 21 dni;

3.  po prawomocności założyć kartę dłużnika;

Dnia 25 marca 2016 r. Sędzia …………………………………

Sygn. akt I C 1614/14

UZASADNIENIE

Powódka A. G., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (radca prawny), wniosła w dniu 3 listopada 2014 roku (data nadania) pozew przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę kwoty 5 260,00 zł tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2014 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu przez stronę pozwaną.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż w dniu 31 marca 2014 roku doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego została poszkodowana. Szkoda powstała w wyniku zdarzenia była likwidowana przez stronę pozwaną. Następnie powódka wskazała, iż pismem z dnia 12 maja 2014 roku pozwany poinformował ją o odmowie przyznania żądanych świadczeń, albowiem w jego ocenie, powódka w wyniku zgłoszonego zdarzenia nie doznała krzywdy w postaci obrażeń ciała lub rozstroju zdrowia rodzącego odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego, przy czym powódce wypłacono kwotę 39,16 złotych tytułem zwrotu kosztów leczenia. Następnie pozwana oświadczyła, że w wyniku przedmiotowego zdarzenia doznała skręcenia i naderwania odcinka szyjnego kręgosłupa zaburzenia korzeni nerwów rdzeniowych szyjnych niesklasyfikowanych, przewlekłego pourazowego bólu głowy oraz zaburzeń stresowych pourazowych. Z uwagi na rodzaj trwałego uszczerbku na zdrowiu, jakiego doznała w wyniku wypadku oraz zmian jakie spowodował on w jej życiu uznała, że kwota 5 000,00 złotych stanowi adekwatny ekwiwalent doznanych cierpień i krzywd. Powódka domaga się również zwrotu kosztów leczenia w kwocie 260,00 złotych, które są wykazane w dołączonych przez stronę dokumentach. Jednocześnie powódka wskazała, iż nietrafne jest stanowisko pozwanego, że powódce należy się tylko zwrot kosztów leczenia w publicznej służbie zdrowia, albowiem dostęp do specjalistów w publicznej służbie zdrowia jest ograniczony i często wiąże się z długim oczekiwaniem na wizytę. Powódka podkreśliła, że wypadek jakiemu uległa był dla niej traumatycznym wydarzeniem oraz że jego skutki odczuwa do dnia dzisiejszego, w tym musiała zaprzestać gry w tenisa stołowego, w której to dyscyplinie osiągała znaczne sukcesy, między innymi była wicemistrzem Polski drużynowym młodzików. Wskazała również, że obecnie kontynuuje leczenie i rehabilitację, a na skutek wypadku ma problemy z zapamiętywaniem i koncentracją, stała się bardziej drażliwa i szybciej się męczy, co utrudnia jej wykonywanie pracy zawodowej, jako pracownika biurowego w hurtowni papierniczej. Strona powodowa argumentując określenie wysokości żądanego przez nią zadośćuczynienia powołała się na orzeczenia Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych, które odnoszą się do sposobu i wysokości określenia kwot zadośćuczynienia z uwzględnieniem indywidualnego charakteru każdego przypadku.

W odpowiedzi na pozew, wniesionej w dniu 31 grudnia 2014 roku (data nadania), strona pozwana, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (radca prawny), wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, iż fakt zaistnienia w dniu 31 marca 2014 roku zdarzenia drogowego, w którym poszkodowana została powódka, jest bezsporny. Wskazała również, że w wyniku przeprowadzonego postępowania likwidacyjnego, nie uznała swojej odpowiedzialności za skutki wypadku komunikacyjnego i odmówiła powódce wypłaty należności tytułem zadośćuczynienia. Strona pozwana podniosła, że powódka bezpośrednio po wypadku była konsultowana w szpitalu w Z., gdzie nie stwierdzono, aby kwalifikowała się do leczenia szpitalnego. Następnie w dniach 23 marca 2014 roku i 3 kwietnia 204 roku zasięgała konsultacji ortopedycznej. W ramach konsultacji stwierdzono u powódki jedynie sporadyczne dolegliwości bólowe karku bez promieniowania i bez cech uszkodzenia układu nerwowego, dlatego powódka zażywała doraźnie leki przeciwbólowe. Również badanie (...) kręgosłupa szyjnego nie wykazało u powódki żadnych zmian urazowych ani zwyrodnieniowych. Nie stwierdzono również u powódki uszczerbku na zdrowiu, co wynika z formularza orzeczenia lekarskiego z dnia 14 lipca 2014 roku, który został przedstawiony przez powódkę. Ponadto strona pozwana wskazała, iż z dokumentacji fotograficznej, która znajduje się w aktach sprawy wynika, iż uszkodzenia aut biorących udział w zdarzeniu były minimalne, co świadczy także o niskiej energii zdarzenia. Zadaniem pozwanego dowodzi to, iż uderzenie nie było silne i nie wpłynęło to w sposób znaczący na stan zdrowia powódki, a powódka nie przebywała na zwolnieniu lekarskim, ani nie była uznana za niezdolną do pracy. Następnie pozwany wskazał, iż powódka nie zgłaszała, ani w chwili obecnej nie zgłasza żadnych większych dolegliwości bólowych spowodowanych wypadkiem, a odczuwany przez nią ból jest subiektywnym odczuciem, i jako taki jest w żaden sposób nieweryfikowalny. Nadto powódka nie przedstawiła żądnych dokumentów na potwierdzenie faktu, iż potrzebuje dalszego leczenia medycznego i rehabilitacji, specjalnego odżywiania czy opieki osób trzecich. Z kolei wskazana przez pozwaną konieczność rezygnacji z uprawniania dyscypliny sportu tenisa stołowego nie została zalecona przez żadnego lekarza, a wskazane przez powódkę odnoszone sukcesy w tej dziedzinie nie zostały w żaden sposób udokumentowane. W zakresie kosztów leczenia strona pozwana oświadczyła, że żądanie w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ powódka w żaden sposób nie wykazała, iż leczenie w publicznych palcówkach zdrowia było dla niej niedostępne lub wiązało się z nadmiernym opóźnieniem.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 31 marca 2014 r. powódka A. G. została poszkodowana w wyniku wypadku komunikacyjnego w postaci kolizji drogowej, której sprawcą była osoba posiadająca polisę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u strony pozwanej (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.. W chwili zdarzenia powódka miała ukończone 17 lat.

Dowód

- akta szkody 0002788314, k. 17 i dokumentacja k. 35

Po przedmiotowym zdarzeniu, powódka poddała się konsultacjom lekarskim:

- w dniu 31 marca 2014 r. u specjalisty chirurgii ogólnej, w wyniku której otrzymała skierowanie do poradni specjalistycznej chirurgicznej,

-

w dniu 3 kwietnia 2014 r. u lekarza neurologa z rozpoznaniem skręcenia i naderwania odcinka szyjnego kręgosłupa, zaburzenia korzeni nerwów rdzeniowych szyjnych niesklasyfikowanych, zaburzenia stresowego pourazowego oraz przewlekłego pourazowego bólu głowy. Równocześnie ustalono bolesność ruchów kręgosłupa szyjnego, lekko wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych oraz ograniczenie skrętów szyi do 55 stopni. Równolegle u pozwanej stwierdzono brak objawów ogniskowych ze strony centralnego układu nerwowego, objawów oponowych oraz cech wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego.

-

w dniu 18 kwietnia 2014 r. u specjalisty ortopedy traumatologa z zaleceniem oszczędnego trybu życia z zakazem dźwigania, spanie na tzw. wałku oraz dalszej diagnostyki w razie braku poprawy stanu zdrowia.

Dowód

-

karta informacyjna ZOZ w Z., k. 9

-

skierowanie do poradni specjalistycznej z dnia 31 marca 2014 r., k. 10

-

potwierdzenie wizyty lekarskiej z dnia 18 kwietnia 2014 r., k. 11

-

potwierdzenie wizyty lekarskiej z dnia 3 kwietnia 2014 r.; k. 12

-

przesłuchanie powódki, k. 100v.

Na leczenie i konsultacje medyczne powódka wydatkowała kwotę 299,16 zł. Dowód

-

paragon fiskalny nr wydruku (...), k. 11

-

rachunek nr (...), k. 12

-

akta szkody 0002788314, k. 17 i dokumentacja, k. 35

W dniu 12 maja 2014 r. strona pozwana otrzymała wezwanie powódki do zapłaty kwoty 10 000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz kwoty 299,16 zł tytułem zwrotu poniesionych kosztów leczenia.

Strona pozwana odmówiła powodowi wypłaty żądanej przez nią kwoty z tytułu zadośćuczynienia, a w zakresie zwrotu kosztów leczenia określiła wartość uznania na kwotę 39,16 zł, która została wypłacona.

Dowód

-

wezwanie do zapłaty z dowodem doręczenia, k. 6-7

-

pismo strony pozwanej z dnia 12 maja 2014 r., k. 8

-

akta szkody 0002788314, k. 17 i dokumentacja, k. 35

Przed zdarzeniem z dnia 31 marca 2014 r. powódka czynnie uprawiała tenis stołowy osiągając w tej dyscyplinie w latach 2006-2013 sukcesy drużynowe, w tym wicemistrzostwo Polski (ponadto: III m. w drużynowych mistrzostwach D. juniorek, awans do drużynowego finału ogólnopolskiej olimpiady młodzieży w kat. kadetek - 2011 r., I m. w mistrzostwach szkół podstawowych strefy (...) - 2009 r.,

VII m. w finale ogólnopolskiego turnieju (...) o puchar (...) w kat. dziewcząt rocznik 96-97 - 2008 r., I m. w mistrzostwach szkół podstawowych strefy (...) - 2009 r., II m. w wojewódzkich eliminacjach turnieju (...) o puchar (...) w kat. żaczek - 2006 r.], oraz indywidualne (II m. w strefowych rozgrywkach tenisa stołowego w kat. kadetek - 2011 r., VIII m. w wojewódzkim turnieju klasyfikacyjnym - 2007 r., VIII m. w wojewódzkim turnieju klasyfikacyjnym - 2006 r., VI m. w mistrzostwach szkoły młodziczek - 2006 r.).

Tenis stołowy powódka uprawiała od 8-9 roku życia, była zawodniczką (...) Ż. G..

Dowód

-

artykuł prasowy, k. 106 i dyplomy uczestnictwa oraz osiągnięć powódki, k. 107-116

-

przesłuchanie powódki, k. 100v.-101

Bezpośrednio przed zdarzeniem z dnia 31 marca 2014 r. powódka nie trenowała w związku z ilością nauki w szkole średniej. Po przedmiotowym zdarzeniu, w związku z problemem z koncentracją oraz rozdrażnieniem, powódka przestała uprawiać tenis stołowy, bowiem zauważyła spadek wyników.

W wyniku wypadku samochodowego z dnia 31 marca 2014 r. i skręcenia kręgosłupa szyjnego, powódka odczuwała ból tej części kręgosłupa, początkowo przez okres 3 miesięcy nasilony, stopniowo ustępujący, obecnie pojawiający się po kilkugodzinnej pracy w pozycji siedzącej - dwu-, trzykrotnie w ciągu 8-godzinnego dnia pracy. Ponadto po w/w zdarzeniu odczuwała bóle głowy.

Dowód:

- przesłuchanie powódki, k. 100v.-101

W zakresie neurologicznym u powódki nie stwierdza się objawów korzeniowych ani objawów uszkodzenia struktur nerwowych, stwierdza się nieduże ograniczenie ruchomości. Rokowanie co do całkowitego ustąpienia pourazowego zespołu jest dobre. Uraz głowy nie spowodował u powódki długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, nie stwierdza się u powódki trwałych ani długotrwałych następstw urazu kręgosłupa, a uszczerbek na zdrowiu powódki wynosi 0%.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego z zakresu medycyny - specjalność neurologia dr nauk med. M. Z., k. 49-50

Pod względem ortopedyczno-traumatologicznym zdarzenie z dnia 31 marca 2014 r. nie spowodowało uszczerbku na zdrowiu powódki. Badanie RTG nie wykazało uszkodzeń kostno-stawowych, nie doszło do uszkodzenia pierwotnych struktur anatomicznych, w powódki nie stwierdza się dysfunkcji w zakresie narządu ruchu i ograniczeń natury fizycznej, a leczenie w tym zakresie jest zakończone. Stan powódki nie wymaga dalszego postępowania terapeutycznego.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego w dziedzinie ortopedii i traumatologii lek. med. R. B., k. 58-59

Od strony psychiatryczno-psychologicznej zdarzenie z dnia 31 marca 2014 r. nie spowodowało uszczerbku na zdrowiu powódki. Powódka nie leczyła się psychiatrycznie ani psychologicznie, również po w/w zdarzeniu nie korzystała z porad psychiatry lub psychologa. Objawy jakie wystąpiły w związku z w/w zdarzeniem nie spowodowały zaburzenia z kręgu: „Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne". U powódki nie wystąpił rozstrój zdrowia uwarunkowany sytuacyjnie. Dolegliwości odczuwane przez powódkę po wypadku mogłyby wystąpić bez wpływu okoliczności związanych z wypadkiem, ponieważ powódka przejawia zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (krąg zaburzeń nerwicowych).

Dowód

- opinia biegłego sądowego z zakresu psychologii - mgr psychologii A. W., k. 55-56

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Zgodnie z treścią art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (§ 1). Przy ubezpieczeniu majątkowych świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku (§ 2).

Odpowiednio do treści art. 817 § 1 i § 2 k.c: „Ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku" (§ 1). „Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Jednakże bezsporną część świadczenia ubezpieczyciel powinien spełnić w terminie przewidzianym w §1".

Podobną konstrukcję ustawodawca przyjmuje w zakresie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Przez taką umowę - odpowiednio do treści art. 822 § 1 k.c. - ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, o jakich mowa w § 1, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia (art. 822 § 2 k.c). Na mocy art. 822 § 4 k.c. uprawniony do odszkodowania w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela. Jak stwierdza się w powyższym zakresie w orzecznictwie sądów polskich „ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej sięga (...) tak daleko, jak odpowiedzialność cywilna ubezpieczającego, która ma charakter wtórny do odpowiedzialności cywilnej wskazanego w ustawie lub w umowie podmiotu" (por. uzasadnienie do: wyroku SA w Krakowie z dnia 23 grudnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1378/14, wyroku SA w Warszawie z dnia 10 czerwca 2014 r., sygn. akt VI ACa 1548/13).

Powyższe rozwiązania normatywne, a także związana z nim interpretacja przepisów prawa, korespondują z regulacją zawartą w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 392 z późn. zm. -dalej: ustawa ubezpieczeniowa). Przepis art. 4 pkt 1 ustawy ubezpieczeniowej, jako ubezpieczenie obowiązkowe, wymienia ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych). Na mocy art. 9 ust. 1 i ust. 2 ustawy ubezpieczeniowej: „Umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie sprzeciwia się to ustawie lub właściwości (naturze) danego rodzaju stosunków (ust. 1), przy czym umowa ubezpieczenia obowiązkowego w/w odpowiedzialności cywilnej obejmuje również szkody wyrządzone umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa ubezpieczającego lub osób, za które ponosi on odpowiedzialność (ust. 2). Na mocy art. 9a ustawy ubezpieczeniowej umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje w/w szkody, które są następstwem zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Z kolei poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń (art. 19 ust. 1 zd. 1 ustawy ubezpieczeniowej).

Odnośnie podstawy prawnej dochodzonego pozwem roszczenia należy wskazać że zgodnie z treścią art. 415 k.c: „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia", przy czym zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 k.c). W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 k.c).

Obowiązek naprawienia szkody ulega odpowiedniemu zmniejszeniu jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron (art. 362 k.c). Z kolei naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu (art. 363 § 1 k.c). Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili (art. 363 § 2 k.c).

Na mocy art. 444 § 1 k.c: „W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu". W powyższych przypadkach Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c.]. Co istotne, w zakresie ustalania wysokości zadośćuczynienia konieczne jest uwzględnienie wszystkich okoliczności właściwych dla określonego przypadku. Jak stwierdza się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, którego stanowisko Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela w całości, o rozmiarze należnego zadośćuczynienia pieniężnego w sposób oczywisty decyduje rozmiar doznanej krzywdy, w tym: stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność i czas trwania, nieodwracalność następstw zdarzenia, wiek poszkodowanego, rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiowa, konieczność korzystania z pomocy osób trzecich oraz inne czynniki podobnej natury (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2004 r., sygn. akt V CK 282/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2007 roku, sygn. akt V CSK 245/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2010 r., sygn. akt II CSK 94/10, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2010 roku, sygn. akt I PK 95/10].

Niewymierny charakter w/w okoliczności skutkuje istnieniem po stronie Sądu obowiązku wyważenia ich znaczenia oraz siły kształtującej zakres cierpienia osoby pokrzywdzonej, przy równoczesnym uwzględnieniu procentowego uszczerbku na zdrowiu jako kryterium pomocniczego w ustalaniu odpowiedniego zadośćuczynienia należnego osobie pokrzywdzonej czynem niedozwolonym, choć nie mechanicznie, albowiem w prawie cywilnym wysokość zadośćuczynienia jest zindywidualizowana (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I PK 47/05).

Równocześnie należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 6 k.c. w procesie ustalania istotnych okoliczności sprawy: „Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne". Powyższy przepis koresponduje z treścią art. 3 k.p.c. oraz art. 232 zd. 1 k.p.c, na mocy których strony obowiązane są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Równocześnie, Sąd dokonuje oceny wiarogodności i mocy dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.].

Mając na uwadze powyższe, Sąd w szczególności w zakresie, w którym oddalił powództwo wziął pod uwagę treść opinii biegłych sądowych z zakresu neurologii, ortopedii i traumatologii oraz psychologii dając im wiarę w całości, albowiem, jak wynika z ich struktury, każdy z biegłych poprzedził sformułowanie wniosków w zakresie przyjętej tezy dowodowej analizą materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym dokumentacji medycznej, oraz osobistym przeprowadzeniem badania powódki A. G.. Co więcej, treść opinii biegłych nie została zanegowana przez strony postępowania.

Jak wynika z treści wskazanych wyżej opinii, u powódki w zakresie neurologicznym, ortopedyczno-traumatologicznym oraz psychologicznym nie stwierdzono uszczerbku na zdrowiu. Równolegle biegła sądowa z zakresu neurologii dr nauk med. M. Z. wskazała, że u powódki nie stwierdza się objawów korzeniowych ani objawów uszkodzenia struktur nerwowych, a stwierdzone ograniczenie ruchomości jest nieduże. W konsekwencji rokowanie co do całkowitego ustąpienia pourazowego zespołu jest dobre. Dodatkowo podkreślono, że uraz głowy nie spowodował u powódki długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, nie stwierdza się u powódki trwałych ani długotrwałych następstw urazu kręgosłupa.

Biegły sądowy z zakresu ortopedii i traumatologii lek. med. R. B. ustalił, że badanie RTG nie wykazało u powódki uszkodzeń kostno-stawowych, nie doszło do uszkodzenia pierwotnych struktur anatomicznych. Ponadto nie stwierdzono u powódki dysfunkcji w zakresie narządu ruchu i ograniczeń natury fizycznej, a leczenie w tym zakresie uznano za zakończone ze wskazaniem, że stan powódki nie wymaga dalszego postępowania terapeutycznego.

Od strony psychiatryczno-psychologicznej biegła sądowa z zakresu psychologii mgr psychologii A. W. ustaliła, że powódka tak przed, jak i po zdarzeniu z dnia 31 marca 2014 r. nie leczyła się psychiatrycznie ani psychologicznie, nie korzystała z porad psychiatry lub psychologa. Z kolei objawy, jakie wystąpiły u powódki w związku z w/w zdarzeniem nie spowodowały zaburzenia z kręgu: „Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne". Nie wystąpił u niej także rozstrój zdrowia uwarunkowany sytuacyjnie, a dolegliwości odczuwane przez powódkę po wypadku mogłyby wystąpić bez wpływu okoliczności związanych z wypadkiem, ponieważ powódka przejawia zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (krąg zaburzeń nerwicowych).

Uwzględniając treść powyższych opinii biegłych sądowych, Sąd równocześnie wziął pod uwagę fakt, iż na zakres zadośćuczynienia, a co do zasady stojącej u jego podstaw doznanej krzywdy, tj. jej rodzaju i rozmiarów, nie wpływa jedynie stan zdrowia istniejący i utrwalony w związku ze zdarzeniem stanowiącym źródło krzywdy (w skali: uszczerbek na zdrowiu - brak uszczerbku na zdrowiu), ale także pozostały całokształt okoliczności wpływający na doznanie cierpienia, niepewności, zdenerwowania, dyskomfortu życia i innych negatywnych doznań oraz kształtujący pełen obraz krzywdy osoby poszkodowanej danym zdarzeniem.

W tym stanie rzeczy Sąd analizując krzywdę, jakiej doznała powódka w związku ze zdarzeniem z dnia 31 marca 2014 r. i szacując wynikającą z niej należność z tytułu zadośćuczynienia wziął pod uwagę, iż powódka, jako osoba młoda (17 lat) została poszkodowana w związku z zaistnieniem zdarzenia o charakterze dynamicznym i ze swej istoty niespodziewanym (kolizja drogowa), a tym oddziałującym psychicznie na osobę poszkodowaną, tym bardziej, że jak wynika z treści karty informacyjnej ZOZ w Z. oraz skierowania do poradni specjalistycznej z dnia 31 marca 2014 r. stan zdrowia powódki po zdarzeniu z tego samego dnia uzasadniał wystawienie przedmiotowego skierowania przez lekarza chirurgii ogólnej. Nadto w dniu 3 kwietnia 2014 r. - co wynika bezpośrednio z treści potwierdzenia wizyty lekarskiej z dnia 3 kwietnia 2014 r. -lekarz neurolog rozpoznał u powódki skręcenie i naderwanie odcinka szyjnego kręgosłupa, "zaburzenie korzeni nerwów rdzeniowych szyjnych niesklasyfikowanych, zaburzenie stresowe pourazowe oraz przewlekły pourazowy ból głowy. Dodatkowo u powódki ustalono bolesność ruchów kręgosłupa szyjnego, lekko wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych oraz ograniczenie skrętów szyi do 55 stopni. Z powyższym wiązało się ograniczenie sposobu życia powódki, jako osoby młodej, co potwierdza ustalenie specjalisty ortopedy "traumatologa z dnia 18 kwietnia 2014 r., który w potwierdzeniu wizyty lekarskiej oznacza zalecenie oszczędnego trybu życia z zakazem dźwigania, spanie na tzw. wałku oraz dalszej diagnostyki w razie braku poprawy stanu zdrowia.

Powyższe ustalenia korespondują z wyjaśnieniami samej pozwanej, która oświadczyła, że po zdarzeniu z dnia 31 marca 2014 r. odczuwała bóle głowy oraz ból kręgosłupa szyjnego, nasilony przez okres 3 miesięcy, a następnie stopniowo ustępujący, aby obecnie ujawniać się po kilkugodzinnej pracy w pozycji siedzącej - dwu-, trzykrotnie w ciągu 8-godzinnego dnia pracy. W powyższym zakresie odczucia powódki w sferze neurologicznej zostały potwierdzone przez w/w biegłą sądową z zakresu neurologii w jej opinii.

Co więcej, jak wynika z przedłożonych w sprawie: artykułu prasowego oraz dyplomów uczestnictwa i osiągnięć powódki oraz z wyjaśnień powódki, powódka trenowała tenis stołowy i była członkiem klubu sportowego (...), a w przedmiotowej dyscyplinie osiągała wymierne sukcesy drużynowe, jak i indywidualne, w tym na szczeblu mistrzostw Polski. Jak powódka wyjaśniła, z tenisem stołowym wiązała przyszłość, równocześnie jednakże przed samym zdarzeniem z dnia 31 marca 2014 r. - w związku z ilością nauki - zaprzestała treningów, a po tym zdarzeniu, w związku z problemem z koncentracją oraz rozdrażnieniem zaprzestała uprawiania tej dyscypliny, albowiem zauważyła spadek wyników. Sąd w powyższym zakresie dał wiarę powódce, przy czym nie przypisał powyższym okolicznościom tak daleko idących konsekwencji w sferze krzywdy odniesionej zdarzeniem z dnia 31 marca 2014 r., aby uwzględnić powództwo w całości, albowiem, jak wynika z treści przedłożonych dyplomów uczestnictwa i osiągnięć powódki, ostatnie z tych osiągnięć datuje się na rok (...) (dokładnie 14 kwietnia 2013 r., k. 109), a więc praktycznie rok przed kolizją drogową. Ponadto, w kontekście treści opinii biegłych sądowych, Sąd wziął pod uwagę fakt, iż powódka nie wykazała w_ sprawie swej determinacji w powrocie do przedmiotowej dyscypliny sportu. W ocenie Sądu osoba, która wiąże swą przyszłość z określoną dyscypliną sportu podejmuje szersze starania ukierunkowane na zdiagnozowanie i wyeliminowanie przeszkód w osiągnięciu celu, tym bardziej, że tymi przeszkodami jest pogorszenie koncentracji i rozdrażnienie, a zaburzenia nerwicowe zostały zdiagnozowane u powódki przez w/w biegłą sądową z zakresu psychologii na płaszczyźnie nie pozostającej w związku ze zdarzeniem z dnia 31 marca 2014 r. Równocześnie nie ulega wątpliwości, że w/w zdarzenie ze swej istoty stanowi okoliczność, która równolegle do istniejących stanów bólowych głowy i kręgosłupa szyjnego wymusiła na powódce nie tylko odłożenie powrotu do w/w dyscypliny sportowej, ale bezpośrednio ograniczyła dotychczasowy sposób życia powódki w związku z koniecznością wprowadzenia wcześniej wspomnianego oszczędnego trybu życia.

Powyższy splot okoliczności faktycznych sprawy łączący z jednej strony fakt braku uszczerbku na zdrowiu powódki i dobre rokowania, co do jej zdrowia na przyszłość, a z drugiej strony opisane wyżej doznane cierpienie cielesne, jak i psychiczne, związane z przeżyciem kolizji drogowej oraz stanem wymuszającym znoszenie ograniczeń w życiu w postaci obowiązku prowadzenia oszczędnego trybu życia z równoczesnym wymuszonym zaniechaniem aktywności sportowej, w ocenie Sądu stanowi podstawę do uwzględnienia powództwa w części, tj. co do kwoty 3 000 zł tytułem zadośćuczynienia, a także - o czym niżej - co do kwoty 260 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia.

W zakresie kosztów leczenia Sąd uwzględnił treść przedstawionych bezpośrednio wraz z pozwem paragonu fiskalnego oraz rachunku, jak również treść dokumentacji ujętej w aktach szkody nr 0002788314. Zgodnie z ich treścią, powódka na leczenie i konsultacje medyczne wydatkowała kwotę 299,16 zł, a strona pozwana w toku postępowania likwidacyjnego przyznała powódce kwotę 39,16 zł. Różnica tych kwot stanowi wartość 260 zł. W powyższym zakresie Sąd uznał powództwo za zasadne nie podzielając stanowiska strony pozwanej, zgodnie z którym powódka zobowiązana była do skorzystania w pierwszej kolejności z usług medycznych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia i dopiero ograniczony dostęp do tych usług otwierał powódce możliwość skorzystania z usług prywatnych. W ocenie Sądu po stronie powódki, jako osoba poszkodowanej, powstało uprawnienie do skorzystania z adekwatnej do zaistniałej sytuacji pomocy medycznej niezależnie od tego, czy takiej pomocy udzielić jej mogła dana placówka w ramach finansowania z NFZ. W powyższym zakresie istotne jest jedynie, czy zakres pomocy, o której udzielenie powódka wystąpiła jest zgodny i uzasadniony okolicznościami sprawy, a taka zgodność w niniejszej sprawie zachodzi.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie I i II wyroku, przy czym w zakresie odsetek ustawowych Sąd uwzględnił zakres żądania strony powodowej (rodzaj odsetek ustawowych - art. 359 k.c. oraz art. 481 k.c), a w zakresie dat początkowych naliczania odsetek Sąd przyjął za miarodajną:

-

w przypadku kwoty 260 zł datę ujętą w pozwie w związku z treścią przywołanych wcześniej przepisów prawa, faktu wezwania strony pozwanej do zapłaty tej kwoty i bezskutecznego upływu w tym zakresie okresu 30 dni;

-

w przypadku kwoty 3 000 zł, Sąd za miarodajną w tym zakresie datę przyjął j datę orzekania w sprawie, albowiem dopiero w tej dacie ujawniły się wszystkie / okoliczności wpływające na zakres odpowiedzialności strony pozwanej z tytułu zadośćuczynienia.

W punkcie III wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu mając na uwadze, iż powódka wygrała proces w 62%, uiściła na rzecz kosztów opinii biegłego kwotę 900 zł, koszt opinii biegłych sądowych wyniósł odpowiednio: 268,87 zł (ortopeda traumatolog), 440,61 zł (psycholog), 495,44 zł (neurolog) - łącznie 1 204,98 zł, opłata sądowa od pozwu wyniosła 263 zł, a każda ze stron była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika (1 200 zł - wynagrodzenie, 17 zł opłata skarbowa od pełnomocnictwa). Sąd uwzględnił powyższe koszty stosując przepis art. 101 k.p.c. stanowiący podstawę do wzajemnego zniesienia lub stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu. W konsekwencji na rzecz powódki należało orzec o zwrocie przez stronę pozwaną kwoty 1 013,14 zł, na którą składają się:

- 558 zł (62% uiszczonej zaliczki na poczet kosztów opinii biegłych); -163,06 (62% uiszczonej opłaty sądowej od pozwu);

- 292,08 zł (stanowiącej różnicę kosztów zastępstwa procesowego należnego powódce: 1 217 x 0,62 = 754,54 zł oraz kosztów zastępstwa procesowego należnego stronie pozwanej: 1 217 x 0,38 = 462,46 zł).

W punkcie IV i V Sąd orzekł w przedmiocie obowiązku zwrotu na rzecz Skarbu Państwa poniesionych przez niego tymczasowo kosztów opinii biegłych - stosunkowo do zakresu wygranej każdej ze stron. W tym zakresie Sąd uwzględnił, że łączna wartość kosztów opinii biegłych to 1 204,92 zł, a uiszczona zaliczka przez powódkę wyniosła 900 zł. Różnica w kwocie 304,92 zł została tymczasowo wydatkowana ze środków Skarbu Państwa. Kwota 115,87 zł odpowiada 38%, tj. części w/w różnicy związanej z zakresem nieutrzymania się powódki z żądaniem, a kwota 189,05 zł odpowiada 62%, tj. zakresowi, w którym strona pozwana przegrała proces

Sygn. akt IC 1614/14

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować w kontrolce uzasadnień;

2.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

-

pełnomocnikowi powódki

-

pełnomocnikowi strony pozwanej.

3.  K.. 14 dni

Z., dnia 14 kwietnia 2016 r.

Sygn. akt II Ca 489/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Legnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Piotrowska (spraw.)
Sędziowie: SO Sylwia Kornatowicz

SO Sabina Ziser
Protokolant: st.sekr. sąd. Małgorzata Zielińska

po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Legnicy na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko stronie pozwanej (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Złotoryi

z dnia 25 marca 2016 r. sygn. akt I C 1614/14

I. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki dalszą kwotę 500,47 zł (pięćset złotych czterdzieści siedem groszy),
oddalając dalej idące powództwo;

II. zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 210 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

poczatektekstu

[Sędzia sprawozdawca 00:00:02.098]

W ocenie Sądu Odwoławczego apelacja złożona w tej sprawie przez powódkę zasługuje na uwzględnienie w całości, a to skutkowało o zmianie zaskarżonego wyroku, na podstawie art. 386 paragraf 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Trafnym, bowiem są zarzuty naruszenia prawa materialnego, to jest art. 817 paragraf 1 kc, w związku z art. 481 paragraf 1 kc, poprzez błędną wykładnię i nieprawidłowe przyjęcie, że odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia, należą się powódce dopiero od dnia 25 marca 2016 roku, to jest od dnia wyrokowania, zamiast prawidłowo wskazanej daty w pozwie. Podkreślić, bowiem należy, że jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym, zgodnie z art. 355 kc, uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tak wskazanego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez Ustawę zasądzenia zadośćuczynienia i określenia jego wysokości, w pewnym zakresie, uznaniu Sądu. Przewidziana w art. 445 paragraf 1 i 448 kc, możliwość przyznania przez Sąd odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, nie nakłada, bowiem dowolności ocen Sądu a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o rodzaju [? 00:02:14.948]

doznanej krzywdy i jej rozmiarze. Mimo zatem pewnej swobody Sądu przy orzekaniu o

zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny. Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy. Terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę, może, więc być w zależności od okoliczności danej sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania. Sąd Okręgowy powyższe stanowisko Sądu Najwyższego w pełni podziela. Należy zauważyć, że dopuszczalność różnego ustalania terminu wymagalności zadośćuczynienia wynika z tego, że wysokość krzywdy, tak jak i szkody majątkowej, może się zmieniać w czasie, przez co w miarę upływu czasu różna może być wysokość należnego zadośćuczynienia. Jeśli więc strona żąda od pozwanego zapłaty określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od danego dnia poprzedzającego dzień wyrokowania, odsetki te powinny być, jak trafnie wskazuje Sąd Najwyższy, zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu, o ile tylko w toku postępowania zostanie wykazane, że dochodzona suma rzeczywiście powodowi należała się tytułem zadośćuczynienia od wskazanego przez niego dnia. Jeżeli natomiast Sąd ustali, że zadośćuczynienie w rozmiarze odpowiadającym sumie dochodzonej przez powoda należy się dopiero od dnia wyrokowania, odsetki od zasądzonego w takim przypadku zadośćuczynienia mogą się należeć dopiero od dnia wyrokowania. W razie zmiany wysokości krzywdy w czasie możliwa jest również sytuacja bardziej złożona, wymagająca zasądzenia odsetek za opóźnienie w zapłacie, co do jednej części należnego zadośćuczynienia od termu lub terminów poprzedzających dzień wyrokowania. W świetle powyższych rozważań i

okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy, brak, zdaniem Sądu Okręgowego, jakichkolwiek podstaw do przyjęcia by dochodzona przez powódkę kwota zadośćuczynienia, które zostało jej przyznane w wymiarze 3.000 złotych, była jej należna dopiero od dnia wydania wyroku. Nie ulega wątpliwości, że okoliczności, które powódka podniosła w zgłoszeniu szkody, a co nastąpiło w piśmie z 9 maja 2014 roku istniały już w dacie zgłoszenia tej szkody, a to powoływała się na dokumentację lekarską z karty informacyjnej, z przyjęcia do Szpitala po zdarzeniu z dnia 31 marca 2014 roku, z której wynikało, że na skutek zderzenia doznała skręcenia i naderwania odcinka szyjnego kręgosłupa i zalecano jej oszczędzający tryb życia. Z wizyty u lekarza neurologa z 3 kwietnia 2014 roku, wynika, że lekarz neurolog stwierdził u niej zaburzenie korzeni nerwów rdzeniowych szyjnych, zaburzenia stresowe pourazowe, oraz przewlekły pourazowy ból głowy. Lekarz neurolog stwierdził również bolesność ruchów kręgosłupa szyjnego, lekko wzmożone napięcia mięśni przykręgosłupowych oraz ograniczenie skrętu szyi do 55 stopni. Taką dokumentację lekarską powódka przedstawiła stronie pozwanej do pisma, które stanowiło zgłoszenie szkody a jednocześnie stanowiło wezwanie do zapłaty zadośćuczynienia, które w tym piśmie powódka określiła na kwotę 10.000 złotych. Te właśnie doznane obrażenia i na skutek obrażeń, doznana przez nią szkoda stanowiła podstawę do zasądzenia przez Sąd pierwszej instancji zadośćuczynienia w kwocie 3.000 złotych. Skoro, zatem następstwa wypadku i rozmiar krzywdy, jaką doznała na skutek tego zdarzenia znane były stronie pozwanej już w dacie zgłoszenia tej szkody, to trafnie zarzuca skarżący, że gdyby postępowanie likwidacyjne zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy, to powódce winno było zostać wypłacone zadośćuczynienie po upływie ustawowego terminu, to jest 30 - tu dni, które stronie pozwanej przysługuje na likwidację szkody. Z tych względów Sąd Okręgowy w całości podziela trafność zarzutu apelacyjnego, tym samym nie podziela oceny Sądu pierwszej instancji, który uznał, że dopiero w dacie wyrokowania można było ocenić w pełni zakres odpowiedzialności strony pozwanej. Odmienna ocena materiału dowodowego w tym zakresie skutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia, o czym Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym [ns 00:08:06.677]

sentencji. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z art. 98 paragraf 1 i 3 Kodeksu postępowania cywilnego, mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy, przyznając powódce, reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, koszty zastępstwa prawnego w tym postępowaniu w wysokości 180 złotych oraz zwrot opłaty od apelacji w wysokości 30 złotych, [koniec części 00:08:42.413]

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Małgorzata Kęska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Złotoryi
Osoba, która wytworzyła informację:  Waldemar Bochenek
Data wytworzenia informacji: