Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 17 lutego 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Miczke

Sędzia: SSO Danuta Silska

Sędzia: SSR del. do SO Joanna Mataczyńska (spr.)

Protokolant: prot. sąd. Patrycja Hencel

po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z wniosku I. K. (1), M. M. (1)

przy udziale Banku (...) S.A. z siedzibą w G.

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawczynie

od postanowienia Sądu Rejonowego w Szamotułach

z dnia 30 maja 2016 r.

sygn. akt I Ns 1336/15

p o s t a n a w i a:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Szamotułach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Danuta Silska Marcin Miczke Joanna Mataczyńska

UZASADNIENIE

W toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. M., w piśmie z dnia 26.10.2015 roku, wezwane do udziału w sprawie w charakterze uczestników postępowania I. K. (1) i M. M. (3) oświadczyły, że uchylają się od skutków niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. oraz wniosły o zatwierdzenie przez sąd ww. oświadczeń. W uzasadnieniu wniosku podały, iż upłynął im przewidziany w ustawie termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym ojcu i mężu – Z. M.. Wnioskodawczynie wskazały, iż mimo zachowania należytej staranności ani one, ani Z. M. nie wiedziały o stanie majątku spadkowego, a w szczególności o długach i majątku J. M.. Z uzasadnienia wniosku wynika, że I. K. (1) i M. M. (3), a także ich spadkodawca (a jednocześnie spadkobierca J. M.) Z. M. nie utrzymywali żadnych relacji z J. M.. Ani Z. M., ani wnioskodawczynie nie mieli jakichkolwiek podstaw, by zakładać, że majątek spadkowy jest obciążony długami. W celu potwierdzenia powyższych okoliczności, wniesiono o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania wnioskodawczyń.

W odpowiedzi na wniosek, uczestnik postępowania Bank (...) S.A. w G. wniósł o oddalenie wniosku w całości. W uzasadnieniu powyższego uczestnik podał, iż podstawę uchylenia się przez spadkobiercę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może stanowić błąd prawnie doniosły. Błędem takim nie jest nieznajomość przedmiotu spadku pozostająca w związku przyczynowym z niedołożeniem przez spadkobiercę należytej staranności w ustalaniu rzeczywistego stanu majątku spadkowego. Zdaniem uczestnika, wnioskodawczynie nie dokonały żadnych działań w celu ustalenia składu spadku pomimo, że nie znały sytuacji majątkowej spadkodawcy. Działania wnioskodawczyń były lekkomyślne, nie mogą się zatem uchylić od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczeń spadkowych.

Na rozprawie w dniu 30.05.2016 r. wnioskodawczynie podtrzymały stanowisko w sprawie, twierdząc, iż nie ma innej możliwości uniknięcia skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. przez Z. M.. Ponadto, wnioskodawczynie wniosły o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania w charakterze świadka I. K. (2) na okoliczność relacji pomiędzy J. M. a Z. M. oraz przyczyn niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. przez Z. M..

Postanowieniem z dnia 30.05.2016 r. Sąd Rejonowy postanowił przeprowadzić dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz w aktach I Ns 117/15 na okoliczność porządku dziedziczenia i przesłanek uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M., oddalił wniosek dowodowy o przesłuchanie wnioskodawczyń i oddalił wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka I. K. (2).

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Szamotułach oddalił wnioski I. K. (1) i M. M. (1) (pkt 1), kosztami postępowania obciążył wnioskodawczynie i uczestnika w zakresie przez nich dotychczas poniesionym (pkt 2), nakazał ściągnąć od wnioskodawczyń I. K. (1) i M. M. (1) kwot po 40 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od wniosku (pkt 3 i 4).

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego:

Spadkodawca J. M. zmarł w dniu 22.01.2008 r. w S.. J. M. pozostawał w związku małżeńskim z I. M. (1) z domu R., która zmarła w dniu 21.01.2008 r. w S.. I. M. (2) i J. M. mieli jedno dziecko R. M., które zmarło przed nimi. J. M. posiadał rodzeństwo w osobach: B. B. (z domu M., która zmarła w dniu 22.01.2001 r. nie pozostawiając po sobie zstępnych) oraz Z. M., który zmarł 09.01.2009 r. Rodzice J. M. i Z. M., tj. A. M. oraz M. z domu B. zmarli przed swymi dziećmi. Z. M. w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z wnioskodawczynią M. M. (1). Z tego związku urodziło się jedno dziecko w osobie I. K. (1) (wnioskodawczyni). J. M. i Z. M. nie sporządzili testamentów. W dniu 28.10.2015 r. Sąd Rejonowy w Szamotułach w sprawach I Ns 1317/15/5 i I Ns 1318/15/5 odebrał kolejno od wnioskodawczyni I. K. (1) i wnioskodawczyni M. M. (1) oświadczenia o odrzuceniu przypadającego im spadku po J. M.. Dokonując powyższych ustaleń faktycznych Sąd uwzględnił również dokumenty zgromadzone w aktach Sądu Rejonowego w Szamotułach I Ns 117/15 oraz dołączonych do nich akt tut. Sądu I Ns 154/11/2. Sąd oddalił wniosek dowodowy o przesłuchanie wnioskodawczyń bowiem zmierzał on do wykazania okoliczności uzasadniających uchylenie się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, Sąd zaś uznał (z przyczyn wskazanych szczegółowo w dalszej części uzasadnienia), iż takie uchylenie jest niedopuszczalne. Nadto, celem ustalenia porządku dziedziczenia Sąd uwzględnił zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni I. K. (1) złożone w sprawie o sygnaturze akt I Ns 117/15/5 Sądu Rejonowego w Szamotułach oraz uzupełniające zeznania, które złożyła ona do tamtej sprawy w dniu 28.10.2015r. (k. 84 i 98 akt I Ns 117/15). Z tych względów Sąd I instancji uznał, iż nie było potrzeby przesłuchiwania wnioskodawczyń. Sąd oddalił wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka I. K. (2), uznając, że okoliczności, które ten dowód miał wykazać, tj. relacje między J. M. a Z. M. oraz przyczyny niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spodku po J. M. przez Z. M. pozbawione były jakiegokolwiek znaczenia dla rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu Rejonowego wniosek wnioskodawczyń był pozbawiony podstaw prawnych, nie było zatem potrzeb słuchania ww. świadka.

Przy powyższych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wnioskodawczynie I. K. (1) i M. M. (3) domagały się zatwierdzenia przez Sąd uchylenia się do skutków niezachowania terminu do złożenia przez Z. M. oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M.. Omówiwszy podstawy prawne rozstrzygnięcia, Sąd Rejonowy wskazał, iż ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż jedynym spadkobiercą zmarłego J. M. był jego brat Z. M. (siostra spadkodawcy B. B. zmarła przed nim, nie pozostawiając zstępnych). Zatem tylko Z. M. mógł skorzystać z uprawnienia przewidzianego w art. 1019 § 2 k.c. Prawo spadkobiercy do uchylenia się od skutków prawnych niezachowania (pod wpływem błędu lub groźby) terminu do złożenia oświadczenia w przedmiocie przyjęcia albo odrzucenia spadku jest wyłącznie jego osobistym uprawnieniem powstającym na jego rzecz w chwili określonej na podstawie przepisów części ogólnej Kodeksu cywilnego (art. 84 § 1 i 2 k.c.) i w związku z tym nie wchodzi w skład spadku po spadkodawcy. Prawo spadkobiercy do uchylenia się od skutków pranych niezłożenia w terminie oświadczenia spadkowego jest bezsprzecznie prawem indywidualnym ściśle związanym z jego osobą. Przyjęcie, czy też odrzucenie spadku dotyczy bowiem indywidualnej sytuacji ekonomicznej spadkobiercy i co do zasady tylko do niego należy, jak swą sytuację ekonomiczną będzie kształtował. Wyjątkiem od tej zasady jest tzw. transmisja uregulowana w art. 1017 k.c., zgodnie z którym jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy. Instytucja transmisji ma charakter wyjątkowy i nie można jej interpretować rozszerzająco. Transmisja dotyczy wyłącznie składania przez spadkobierców oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po spadkobiercy, który zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia. Nie dotyczy ona zatem w żadnym wypadku składania oświadczeń o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie żadnego oświadczenia spadkowego. Brak jest prawnych i interpretacyjnych podstaw do konstruowania w tym zakresie rozumowania przez analogię. W ocenie Sądu Rejonowego, nawet gdyby przyjąć, iż instytucja transmisji mogłaby mieć zastosowanie w drodze analogii, to powoływanie się na nią w niniejszej sprawie jest bezprzedmiotowe. Z. M. zmarł bowiem blisko rok po śmierci J. M., tj. już po upływie 6 miesięcznego terminu (art. 1015 § 1 k.c.) do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku po J. M.. Sąd uznał wniosek wnioskodawczyń za pozbawiony podstaw prawnych. Nie istnieje bowiem żaden przepis prawa, który przewidywałby nabycie przez wnioskodawczynie uprawnienia do złożenia w zastępstwie/za zmarłego spadkodawcę (Z. M.) oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia przez Z. M. oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M.. Uprawnienie do ewentualnego uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M. przysługiwało wyłącznie Z. M. (jako uprawnienie prawokształtujące związane ściśle z jego osobą) i wygasło wraz z jego śmiercią. Wnioskodawczynie nie są spadkobiercami J. M., nie mają więc w ogóle legitymacji do składania oświadczeń o uchylaniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia spadkowego po J. M.. Z tych względów wnioski wnioskodawczyń podlegały oddaleniu (pkt 1 postanowienia). O kosztach postępowania w punkcie 2 postanowienia Sąd orzekł, na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., obciążając nimi wnioskodawczynie i uczestnika w zakresie przez nich poniesionym. O kosztach postępowania w punkcie 3 i 4 postanowienia Sąd orzekł, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.2014.1025 j.t.) w zw. z art. 520 § 1 k.p.c. Sąd nakazał ściągnąć od obu wnioskodawczyń koszty sądowe po 40 zł, na które składa się nieuiszczona przez każdą z wnioskodawczyń opłata od wniosku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyły wnioskodawczynie, zaskarżając je w całości. Apelujące zarzuciły Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. przepisów art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegające na bezzasadnym oddaleniu wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania wnioskodawczyń na okoliczność istnienia możliwości ustalenia przez nie stanu i składu spadku po Z. M., a także na okoliczność istnienia możliwości ustalenia przez Z. M. stanu i składu spadku po J. M., na okoliczność braku kontaktów J. M. z rodziną wnioskodawczyń, braku zwracania się przez J. M. do członków rodziny uczestniczek z jakimikolwiek problemami, w tym również natury finansowej, unikania przezeń kontaktu z rodziną uczestniczek, a także wzajemnych relacji między wskazanymi osobami, a to z uwagi na stwierdzoną przez sąd niedopuszczalność uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, które to uchybienie miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, doprowadziło bowiem do braku poczynienia jakichkolwiek ustaleń faktycznych mających wpływ na ocenę zasadności wniosku przy apriorycznym uznaniu, że wniosek jest bezzasadny,

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. przepisów art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegające na bezzasadnym oddaleniu wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka I. K. (2) na okoliczność wzajemnych relacji między Z. M. i J. M. oraz przyczyny niezłożenia przez Z. M. oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M., a to z uwagi na stwierdzony przez sąd brak podstaw prawnych do uwzględnienia wniosku wnioskodawczyń, które to uchybienie miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, doprowadziło wszakże do braku poczynienia jakichkolwiek ustaleń faktycznych

mających wpływ na ocenę zasadności wniosku przy apriorycznym uznaniu, że wniosek jest pozbawiony podstaw prawnych,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. przepisu art. 1019 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że wyłącznie spadkobierca jest legitymowany do uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, podczas gdy nie budzi jakichkolwiek wątpliwości, że prawo podmiotowe kształtujące do uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przewidziane w tymże przepisie wchodzi do spadku po zmarłym spadkodawcy, wobec czego wnioskodawczynie mogły skorzystać z uprawnienia w nim wskazanego, które to uchybienie w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy poprzez zaniechanie zbadania materialnoprawnej podstawy żądania wnioskodawczyń.

W związku z powyższymi zarzutami, apelujące wniosły o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zatwierdzenie oświadczeń wnioskodawczyń o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. M.. Ewentualnie w razie uznania, iż Sąd nie rozpoznał istoty sprawy, o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zaskarżonego orzeczenia, jak i jego pisemnego uzasadnienia czyni nieodzownym wniosek, że Sąd Rejonowy w ogóle nie rozpoznał istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.

W toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po J. M., I. K. (1) i M. M. (3) złożyły przed Sądem Rejonowym oświadczenia o odrzuceniu spadku po J. J. w piśmie procesowym z dnia 26 października 2015r., ich pełnomocnik procesowy, zawarł oświadczenia każdej z nich o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia woli o odrzuceniu spadku po J. M. oraz wniósł o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia woli o odrzuceniu spadku.

Podstawą wniosku I. K. (1) i M. M. (1) jest art. 1019 k.c., który pozwala uchylić się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Cechą szczególną tego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia jest to, że następuje ono przed sądem i wymaga zatwierdzenia przez sąd (art. 1019 §3 k.c.). Jednocześnie z uchyleniem się od skutków oświadczenia, spadkobierca powinien złożyć oświadczenie, czy i w jaki sposób spadek przyjmuje albo odrzuca. Skoro bowiem zatwierdzenie przez sąd uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zakłada złożenie oświadczenia o uchyleniu się od tych skutków oraz - wraz z nim - oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, a oświadczenia te mogą być złożone tylko przed sądem, to w żądaniu wnioskodawcy zatwierdzenia przez sąd uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, co do przyjęcia spadku - tkwi zarazem, racjonalnie oceniając, także żądanie odebrania przez sąd tych oświadczeń od wnioskodawcy. Stąd ocena, w świetle art. 1019 § 1 i 3 k.c., skuteczności uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku wymaga przede wszystkim odebrania przez sąd oświadczenia o uchyleniu się od tych skutków.

Sąd Rejonowy odebrał od obu wnioskodawczyń jedynie oświadczenia w przedmiocie odrzucenia spadku (vide: protokoły w aktach I Ns 117/15 Sądu Rejonowego w Szamotułach), zaniechał natomiast odebrania od nich oświadczeń w przedmiocie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia przedmiotowego oświadczenia w terminie. Tymczasem, jak wynika z powyższych rozważań, w następstwie wniosku wyrażającego wolę wnioskodawcy uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenie woli co do spadku i wniosku o zatwierdzenie takiego uchylenia się, sąd zobligowany był do umożliwienia – przez podjęcie stosownych zarządzeń – złożenia przez I. K. (1) i M. M. (1) oświadczeń do protokołu co do uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli. Podkreślić należy, że decyzja o odebraniu oświadczeń należy do Sądu, nie zaś do wnioskodawcy (za wyjątkiem sytuacji, gdy wolą strony jest cofnięcie wniosku). Wynika to choćby z tego, że to przewodniczący kieruje przebiegiem postępowania. Zaś nieodebranie przez Sąd któregoś z wnioskowanych oświadczeń, oznacza nierozpoznanie istoty sprawy, ponieważ przedmiotem kontroli sądu w rozpatrywanym postępowaniu jest skuteczność tych oświadczeń (vide: postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2014 roku, III CSK 410/13).

Przyjęcie powyższych oświadczeń – o uchyleniu się od skutków oświadczenia oraz o przyjęciu albo odrzuceniu spadku – jest obowiązkiem sądu, niezależnie od tego, czy oświadczenia te wywołają później zamierzone przez składającego skutki. Podejmując rozstrzygnięcie w kwestii zatwierdzenia złożonego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia co do odrzucenia spadku, sąd kontroluje ziszczenie się ustawowych przesłanek, tj. bada zasadność tego oświadczenia w świetle przesłanek prawnej doniosłości błędu, prawidłowość połączonego z tym oświadczeniem oświadczenia o odrzuceniu spadku oraz złożenie obu oświadczeń w terminie określonym w art. 88 § 2 k.c. Od oceny sądu zależy to, czy oświadczenie o uchyleniu się od skutków zostanie zatwierdzone, czy też nie – co powinno znaleźć odzwierciedlenie w sentencji postanowienia poprzez użycie sformułowań „postanowił zatwierdzić…” albo „postanowił odmówić zatwierdzenia…” – i na tym właśnie polega istota sprawy wywołanej wnioskiem I. K. (1) i M. M. (1). Nieprzyjmując wspomnianych wyżej oświadczeń o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, Sąd I instancji zadziałał nieprawidłowo.

Konkludując, skoro Sąd Rejonowy nie odebrał od I. K. (1) i M. M. (1) oświadczeń o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku, ani też nie wydał orzeczenia w przedmiocie zatwierdzenia bądź odmowy zatwierdzenia tego oświadczenia, oznacza to, że nie rozpoznał istoty sprawy. W takim stanie rzeczy bezprzedmiotowe staje się orzekanie przez Sąd Odwoławczy o podniesionych w apelacji zarzutach, które mają charakter merytoryczny. Zaskarżone postanowienie powinno być bowiem uchylone, a sprawa rozpoznana ponownie (przy czym merytorycznie po raz pierwszy) przez Sąd I instancji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien umożliwić wnioskodawczyniom złożenie oświadczeń o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku. Sąd Rejonowy winien także dokonać ustaleń faktycznych zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. bacząc, by ustaleniami tymi objąć wszystkie okoliczności istotne, po uprzednim należytym odniesieniu się i rozważeniu okoliczności i argumentów podnoszonych przez skarżące w tym względzie, a następnie w oparciu o nie, ponownie rozstrzygnąć o zasadności stanowisk wnioskodawców w świetle odpowiednich przepisów prawa, tj. ocenić skuteczność złożonych oświadczeń o uchyleniu się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku w świetle przesłanek prawnej doniosłości błędu, prawidłowości połączonych z tymi oświadczeniami - oświadczeń o odrzuceniu spadku oraz ocenić złożenie obu oświadczeń w terminie określonym w art. 88 § 2 k.c. Sąd Rejonowy w swoich rozważaniach prawnych winien również odnieść się do stanowiska prezentowanego przez wnioskodawczynie o dziedziczności uprawnienia do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia przez spadkodawcę pod wpływem błędu oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zwłaszcza w kontekście poglądów prezentowanych przez komentatorów, iż wbrew literalnemu brzmieniu art. 922 k.c. dziedziczeniu podlegają nie tylko prawa i obowiązki spadkodawcy, ale także sytuacje prawne, w których pozostawał on w chwili swojej śmierci. Sytuacje prawne są regulowanymi przez hipotezy norm prawnych stanami faktycznymi, w których pozostawał spadkodawca w chwili swojej śmierci, a z których wynikały dla niego lub mogły wynikać skutki prawne, określone w dyspozycji tej normy. Z samej istoty dziedziczenia, opartego w prawie polskim na konstrukcji sukcesji uniwersalnej, może wiec wynikać wejście przez spadkobierców w prawnomajątkową sytuację zmarłego. To zaś z kolei oznacza, że na spadkobierców przechodzi uprawnienie do złożenia oświadczenia woli, które przysługiwało spadkodawcy, jeżeli oświadczenie takie ma dotyczyć stosunków majątkowych podlegających dziedziczeniu. Także prawo do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego przez spadkodawcę pod wpływem błędu lub groźby przechodzi na spadkobierców (zob. A. Lamparska, Uprawnienia, s. 15–16; J. Gwiazdomorski, Prawo spadkowe, 1967, s. 39–40, przyp. 11; J. Pietrzykowski, [w:] Resich, Komentarz 1972, t. III, s. 1819; Skowrońska-Bocian, Komentarz. Spadki 2011, art. 922, pkt 12). Niewątpliwie merytoryczne rozstrzygniecie niniejszej sprawy będzie wymagało od Sądu Rejonowego pogłębionej analizy tych kwestii prawnych i odniesienia się także do tych poglądów doktryny w kontekście skuteczności złożonych przez wnioskodawczynie oświadczeń.

Danuta Silska Marcin Miczke Joanna Mataczyńska