Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 3 sierpnia 2016 roku powódki A. R. oraz E. R. domagały się zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w L. kwoty 7.574,52 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenia od pozwanego na rzecz powódek kosztów postępowania według norm przepisanych (pozew k. 1-2, pismo pełnomocnika powódek k. 14).

W uzasadnieniu pozwu wskazały, że będąc właścicielkami budynku na działce nr (...) położonej w Z. przy ulicy (...), domagają się zasądzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z budynku za 2008 rok.

Po wydaniu nakazu zapłaty pozwana złożyła sprzeciw zaskarżając nakaz zapłaty w całości i wniosła o zasądzenie od powódek na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (sprzeciw k. 22-23).

W uzasadnieniu sprzeciwu wskazała, że budynek usytuowany na przedmiotowej działce jest budynkową stacją transformatorową stanowiącą część składową urządzeń elektroenergetycznych, w myśl 49 k.c. nie jest on związany z gruntem i nie stanowi własności powodów, lecz przedsiębiorcy energetycznego. Ponadto podniosła, iż postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2013 roku sygn. akt. I Ns 905/11 Sąd Rejonowy w Zamościu ustanowił na rzecz pozwanego służebność przesyłu stacji transformatorowej oraz kablowych linii nn i SN na nieruchomości 26/10 stanowiącej własność powódek. (uzasadnienie sprzeciwu k. 24).

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

A. R. i E. R. są wieczystymi użytkownikami po ½ części działki gruntu położonej w Z. przy ulicy (...) na działce (...). Nieruchomość zabudowana budynkiem stacji transformatorowej pozostaje w użytkowaniu wieczystym powódek do 4 grudnia 2089 roku, Skarb Państwa jest zaś właścicielem gruntu (odpis księgi wieczystej k. 55-56, akta księgi wieczystej nr (...)- umowy sprzedaży k., 85-87).

Stacja transformatorowa 15/0,4kV „Studnia głębinowa” typu MSTt z obsługą wewnętrzną, położona w Z. przy ulicy (...), na działce nr (...), została wybudowana na cele zaopatrzenia energetycznego Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w Z. w połowie lat 70 – tych ubiegłego wieku .

Budynek stacji jest obiektem wolnostojącym, 1-kondygnacyjnym, niepodpiwniczonym o dachu jednospadowym, pokrytym papą. Budynek wykonany jest w technologii tradycyjnej, murowanej w części z cegły ceramicznej pełnej w części z cegły wapienno-pisakowej. Drzwi do pomieszczeń stacji stalowe, pełne.

Protokołem zdawczoodbiorczym z 1978 roku Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w Z. przekazało Zakładowi (...) w Z. - poprzednikowi prawnemu pozwanej spółki m.in. budynek stacji.

W budynku stacji transformatorowej zostały wydzielone pomieszczenia rozdzielnicy SN i rozdzielnicy nN oraz komora transformatorowa, a także pomieszczenie odbiorcy. Powierzchnia zabudowy budynku stacji to 43,68 m2.

Stacja transformatorowa 15/0,4 kV „Studnia głębinowa” typu MSTt wyposażona jest w 4-polową rozdzielnicę średniego napięcia SN-15 kV, transformator 15/0,4kV, 3- fazowy o mocy 400kV oraz 8-polową rozdzielnice niskiego napięcia nN-0,4kV. Rozdzielnica SN z pojedynczym układem szyn zbiorczych, składa się z dwóch pól liniowych z wyprowadzeniem kablowym, jednego pola transformatorowego z wyprowadzeniem poprzez izolatory przepustowe oraz jednego pola rezerwowego. Rozdzielnica SN w polach wyposażona jest w rozłącznik mocy typu LHTCJ. Rozdzielnica nN wyposażona jest w główny włącznik prądu, odłącznik typu OZK 1500A i w polach odpływowych w odłącznik typu OZK 400A oraz podstawy bezpiecznikowe PB 400A z wkładkami topikowymi. Z rozdzielnicy nN z pól nr 1, 3-8 wyprowadzonych jest 7 obwodów kablowych (pole nr 2 jest polem rezerwoym). Sieć SN pracuje z izolowanym punktem neutralnym- uziemienie, sieć nN pracuje w układzie TN-C.

Urządzenia zainstalowane w stacji transformatorowej, tj. rozdzielnica SN-15kV, transformator 15/0,4 kV, rozdzielnica nN- 0,4 kV służą do rozdziału, przetwarzania i przesyłu energii elektrycznej. Stacja transformatorowa „Studnia Głębinowa” pracuje w układzie pierścieniowym. Urządzenia przesyłowe zainstalowane w stacji transformatorowej nie mogłyby funkcjonować zgodnie ze swoim przeznaczeniem, gdyby nie znajdowały się wewnątrz znajdującego się na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...) budynku. Wynika to z tego, że rozdzielnica średniego napięcia SN-15 kV i niskiego napięcia nN-0,4 kV zainstalowana w stacji transformatorowej „Studnia głębinowa” są przeznaczone tylko i wyłącznie do instalowania w tradycyjnych stacjach transformatorowych z obsługą wewnętrzną, a także w pomieszczeniach ruchu elektrycznego, nie mogłyby funkcjonować samoistnie bez budynku jakim jest stacja, a ponadto brak fizycznej możliwości odwzorowania układu połączeń elektrycznych jakie występują w stacji transformatorowej „Studnia głębinowa” w identycznej konfiguracji bez budynku jakim jest stacja (protokół i decyzja k. 40-43, opinia biegłego z zakresu projektowania, wykonawstwa, prac kontrolno- pomiarowych w specjalności elektrycznej w zakresie sieci, instalacji, urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych Piotra Kaliszczuka k. 62-63).

Budynek stacji transformatorowej jest użytkowany przez pozwaną spółkę (okoliczność bezsporna).

Decyzją Wojewody (...) z dnia 11 października 1991 roku stwierdzono nabycie przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w Z. prawa użytkowania wieczystego działki nr (...) (która to uległa podziałowi i wydzielono z niej m.in. działkę numer (...)) oraz nabycie budynków stanowiących odrębne od gruntu nieruchomości (akt notarialny k. .

Prawo wieczystego użytkowania tej nieruchomości oznaczonej numerem 26/10 Syndyk Masy Upadłości Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w Z. sprzedał M. W. umową z dnia 10 kwietnia 2000 roku, Rep A (...) (akta księgi wieczystej nr (...)- umowy sprzedaży k. 2-6).

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zamościu z dnia 29 października 2004 roku wydanym w sprawie I C 112/04 została zasądzona na rzecz M. W. od (...) Spółki Akcyjnej w Z. kwota 2.041,20 złotych, która odpowiada sumie wynagrodzenia za korzystanie z działki oznaczonej nr (...) w okresie rocznym, liczonym wstecz od daty wniesienia pozwu, tj. od 13 kwietnia 2004 roku (akta I C 112/04- wyrok wraz z uzasadnieniem k. 53, 56-60).

W dniu 22 grudnia 2004 roku pomiędzy M. W. a (...) Spółką Akcyjną w Z. została zawarta umowa dzierżawy nr (...) dotycząca dzierżawy działki gruntu nr (...) zabudowanej stacją transformatorową „Studnia Głębinowa”- 613/1107. W § 1 umowy zastrzeżono, iż czynsz dzierżawny dotyczy wynagrodzenia za grunt albowiem budynek stanowi część składową stacji transformatorowej- będącej własnością (...) Spółki Akcyjnej w Z.. (umowa dzierżawy k. 39).

Aktem notarialnym z dnia 4 września 2007 roku, Rep A (...) to E. R. i A. R. nabyły od M. W. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Z. przy ulicy (...) o łącznej powierzchni 0,4218 ha, dla której Sąd Rejonowy w Zamościu prowadzi księgę wieczystą nr (...), obejmującym działkę (...). Prawo własności gruntu wpisane jest na rzecz Skarbu Państwa. Treść umowy dzierżawy w chwili zawarcia umowy sprzedaży z dnia 4 września 2007 roku była znana powódkom E. R. i A. R. i postanowienia w niej zawarte zostały przez nie zaakceptowane (odpis księgi wieczystej k. 55-56, akta księgi wieczystej nr (...)- umowa sprzedaży k., 85-87).

W związku z powyższym aneksem nr (...) z dnia 29 maja 2008 roku w miejsce wydzierżawiającego, tj. M. W. w umowie dzierżawy nr (...) na podstawie aktu notarialnego nr Rep A (...) z dnia 4 września 2007 roku wstąpiła A. R. i E. R..

Następnie przedmiotowa umowa został wypowiedziana przez pełnomocnika powódek z dniem 31 grudnia 2010 roku, z okresem wypowiedzenia obowiązującym do 30 czerwca 2011 roku (akta księgi wieczystej (...) umowa sprzedaży k. 85-87, akta sprawy I Ns 905/11- aneks k. 23, pismo k. 18)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2013 roku wydanym w sprawie I Ns 905/11 Sąd Rejonowy w Zamościu ustanowił na rzecz przedsiębiorcy (...) Spółki Akcyjnej w L. na nieruchomości położonej w Z., przy ul. (...), oznaczonej nr (...) mającą urządzoną Księgę Wieczystą KW (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Zamościu, będącej współwłasnością w częściach równych: A. R. i E. R., służebność przesyłu stacji transformatorowej „studnia głębinowa” 613/1107 oraz kablowych linii elektroenergetycznych nn i SN, polegającej na posadowieniu i prawie dostępu pracowników Spółki wraz z odpowiednim sprzętem oraz wszystkich podmiotów i osób, którymi (...) S.A. w L. posługuje się w związku z prowadzoną działalnością: do urządzeń energetycznych w celu ich eksploatacji, konserwacji, naprawy, remontu, wymiany, przebudowy, rozbudowy i modernizacji, znoszenie ograniczeń w zabudowie nieruchomości, utrzymywaniu gruntu wolnego od nasadzeń w granicach służebności przesyłu określonej w wersji pierwszej opinii biegłego geodety Kazimierza Kozieja z dnia 12 grudnia 2011 roku ograniczonej punktami 97 - 100 - 99 - 96 - 97 na mapie wpisanej do zasobu Składnicy Geodezyjnej na nr 011- (...) (akta sprawy I Ns 905/11- postanowienie wraz z uzasadnieniem k. 126, 129-130, postanowienie 148).

Pismem z dnia 26 sierpnia 2014 roku pełnomocnik powódek wezwał (...) Spółkę Akcyjną w L. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie ze stacji transformatorowej oraz stacji pomp usytuowanych na nieruchomości numer (...), będącej w użytkowaniu wieczystym powódek (wezwanie do zapłaty z dnia 26 sierpnia 2014 roku k. 5).

W odpowiedzi na powyższe wezwanie do zapłaty (...) Spółka Akcyjna Oddział w Z. w piśmie z dnia 23 września 2014 roku powołała sią na własność budynku stacji transformatorowej (pismo (...) Spółki Akcyjnej Oddział Z. z dnia 23 września 2014 roku k. 6).

(...) Spółka Akcyjna w L. jest przedsiębiorstwem przesyłowym zajmującym się m.in. dystrybucją energii elektrycznej, będącym następcom prawnym Zakładu (...) w Z., (...) S.A. w Z. (okoliczność bezsporna).

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów oraz dowodu z opinii biegłego sądowego Piotra Kaliszczuka.

Dowody z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy niniejszej oraz w aktach spraw: I C112/04, I Ns 905/11 oraz księgi wieczystej (...) są wiarygodne, nie kwestionowane przez strony. Również Sąd w całości podzielił opinię biegłego jako rzetelną, nie zakwestionowaną przez strony.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Podstawę materialnoprawną żądania stanowi art. 224 § 2 k.c., 225 k.c. regulujące roszczenia uzupełniające właściciela rzeczy wobec posiadacza jego rzeczy. Spór między stronami ogniskował się wokół problemu czyją własność stanowi budynek stacji transformatorowej. Od ustaleń w tym zakresie zależała skuteczność powództwa.

Art. 49 k.c. jednoznacznie przesądza, że urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Oznacza to, że własność urządzeń nie jest pochłaniana przez własność nieruchomości, następuje wyłączenie spod działania zasady superficies solo cedit wyrażonej w art. 48 i 191 k.c.

W okolicznościach niniejszej sprawy za urządzenie w rozumieniu art. 49 k.c. należało uznać nie tylko instalacje służące bezpośrednio do doprowadzania i odprowadzania prądu elektrycznego, ale również budynek, stanowiący osłonę tych instalacji, bez którego nie mogłaby funkcjonować.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 czerwca 2004 roku, sygn. akt II CK 359/03 wskazał, iż trwałe, fizyczne i funkcjonalne połączenie konstrukcji ścian, dachu i podłoża z instalacjami energetycznymi przeznaczonymi do doprowadzania, przetwarzania i rozdzielania prądu elektrycznego przesądzało o tym, że zarówno budynek, jak i instalacje energetyczne należało uznać za części składowe całości w postaci rzeczy złożonej (art. 47 § 2 k.c.) i że dopiero ta całość wyczerpywała treść pojęcia "urządzenie". Po rozłączeniu sama instalacja ani sam budynek nie mogłyby funkcjonować jako stacja transformatorowa. Funkcja jaką mogły spełniać obydwa ww. elementy tylko w zespoleniu oraz cel gospodarczy, dla osiągnięcia którego zostały one skonstruowane, wykluczały możliwość traktowania jako urządzenia w rozumieniu art. 49 k.c. tylko instalacji wewnątrz budynku

Biegły w niniejszej sprawie zaopiniował, iż urządzenia elektryczne zainstalowane w omawianej stacji transformatorowej nie mogłyby funkcjonować zgodnie ze swoim przeznaczeniem, gdyby nie znajdowały się wewnątrz budynku.

Z chwilą przyłączenia tych urządzeń do przedsiębiorstwa energetycznego przedmiotowe urządzenia zostały wyjęte spod działania zasady superficies solo cedit, a tym samym nabywają status rzeczy ruchomych i mogą być samodzielnym przedmiotem obrotu gospodarczego. Dotyczy to też sytuacji, gdy urządzenia zostały wybudowane i podłączone do sieci przed dniem 3 sierpnia 2008r. -datą zmiany treści art. 49 k.c. ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) -por. uzasadnienie wyroku SN z 22 stycznia 2010r. V CSK 206/09 niepublikowane. Sąd w niniejszym składzie podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2006 r. sygn. III CZP 105/05, że przepis art. 49 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejścia urządzeń tam wskazanych na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa. Sprawa własności urządzeń przyłączonych do sieci przedsiębiorstwa uzależniona jest od konkretnego stanu faktycznego .

Do 1 lutego 1989 roku z uwagi na ówczesne brzmienie art. 128 k.c. obowiązywała zasada jednolitego funduszu własności państwowej. Oznacza to, że zarówno Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w Z., jak i Zakład (...) zarządzały powierzonym im majątkiem w imieniu Skarbu Państwa. Jak wynika z protokołu zdawczo-odbiorczego z 1978 roku Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w Z. sporną stację transformatorową przekazało na rzecz Zakładu (...) w Z.. Wobec tego przekazania trafostacja wraz z urządzeniami weszła w skład majątku zarządzanego przez przedsiębiorstwo energetyczne. Zakład (...) w Z. jako przedsiębiorstwo państwowe istniał od 1 stycznia 1989 roku i wyodrębniony został z innego przedsiębiorstwa państwowego – (...) w R. na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r.

Podstawę prawną nabycia prawa własności budynku stacji transformatorowej, urządzeń przez przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w Z. był art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami (Dz. U. Nr 79, poz. 464 z późn. zm.) o treści : „Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach, o których mowa w ust. 1 , stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), będących w dniu 5 grudnia 1990 r. w zarządzie państwowych osób prawnych, stają się z tym dniem z mocy prawa własnością tych osób”. Późniejsza decyzja Wojewody potwierdzająca nabycie własności ma jedynie charakter deklaratoryjny potwierdzający zaistniały z mocy prawa stan prawny (art. 2 ust. 3 cyt. ustawy).

Zarząd budynkiem stacji wykonywało PP Zakład (...) w Z. i na mocy tej ustawy nabyło jej własność. Tym samym kolejne rozporządzenia prawne gruntem wraz z budynkami dokonane przez poprzedników powódek jak w akcie notarialnym z 10.04.2000r. k. 2-4, i z dnia 4.09.2007r. k. 85-87, nie mogły doprowadzić do nabycia przez nie prawa własności przedmiotowej stacji transformatorowej, zgodnie z zasadą nemo plus iuris in alium transfere potest quam ipse habet (nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada). Zbycie rzeczy, do której zbywca nie ma prawa nie powoduje skutków prawnych przejścia własności.

Powódki w dniu nabycia działki nr (...) (4 września 2007 roku- akt notarialny, Rep A (...)) nie objęły w posiadanie budynku stacji trafo, gdyż od 1978 roku. przez cały czas, nieprzerwanie do chwili obecnej włada tym obiektem przedsiębiorstwo przesyłu energii elektrycznej (poprzednicy prawni pozwanej, a obecnie pozwana Spółka).

Zatem Sąd ustalił, że to pozwanej spółce przysługuje własność urządzeń elektroenergetycznych tj. stacji transformatorowej położonej na działce nr (...) przy ul. (...) w Z., będącej w użytkowaniu wieczystym E. R. i A. R.. A zatem za błędny należało uznać pogląd strony powodowej, iż budynek stacji trafo stanowi jej własność i że posiada ona prawo żądania wynagrodzenia za korzystanie z budynku.

Potwierdzeniem tego stanowiska, jest orzeczenie Sądu w sprawie I Ns 905/11 ustanawiające służebność przesyłu stacji transformatorowej, które było poddane kontroli instancyjnej. Według art. 305 ¹ k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy prawem korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej a jednym z warunków jest własność urządzeń przesyłowych, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. Zatem przesłanką rozstrzygnięcia w tamtej sprawie było ustalenie własności stacji transformatorowej jako zespołu urządzeń przeznaczonych do przesyłu energii, w tym do budynku jako nieodłącznego elementu funkcjonowania stacji.

Mając na uwadze wszystkie opisane wyżej okoliczności, na podstawie przytoczonych przepisów orzeczono jak w pkt I wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu z pkt II uzasadnia treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz z § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r., poz. 1804) w brzmieniu pierwotnym – na podstawie § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2016r., poz. 1667).

Powódki przegrały sprawę w całości, winny zatem ponieść występujące w niej koszty procesu. Na koszty procesu poniesione przez stronę pozwaną składają się kwoty: 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, tj. łącznie kwota 2.417 zł. Każda więc z powódek powinna ponieść koszty w wysokości 1.208,50 zł (2417 zł /2).

W niniejszej sprawie ze środków Skarbu Państwa zostały pokryte wydatki na poczet wynagrodzenia biegłego, które łącznie opiewały na kwotę 858,45 zł. Wzgląd na powyższe uzasadniał w punkcie III wyroku orzeczenie o nieuiszczonych kosztach sądowych, które zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu winien ponieść przegrywający (art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 k.p.c.), a zatem powódki w całości. Koszty te nakazano pobrać w kwotach po 429,23 zł (858,45 zł /2) od każdej powódek w obu przypadkach na rzecz Skarbu Państwa.

Z tych względów, na podstawie przytoczonych przepisów orzeczono jak w wyroku.