Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I ACa 456/12 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Lublinie z 2012-10-24

Sygn. akt I ACa 456/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia

SA Bogdan Radomski (spr.)

Sędzia:

Sędzia:

SA Ewa Lauber-Drzazga

SA Zbigniew Grzywaczewski

Protokolant

st. sekr. sąd. Aneta Dudek

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2012 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa H. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie, rentę i ustalenie

na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia
23 maja 2012 r., sygn. akt I C 435/10

I.  z apelacji powódki zmienia częściowo zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powódki H. K. kwotę 15.500 (piętnaście tysięcy pięćset) zł
z ustawowymi odsetkami od dnia 25 maja 2010 r. do dnia zapłaty;

II.  z apelacji pozwanego zmienia częściowo zaskarżony wyrok
w punkcie I w ten sposób, że oddala żądanie zasądzenia renty poczynając od lipca 2010 r.;

III.  w pozostałej części apelację powódki oddala;

IV.  znosi wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu za II instancję.

I ACa 456/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 maja 2012 roku Sąd Okręgowy w Siedlcach zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w S. na rzecz powódki H. K. kwotę 25.000 złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od 22 marca 2008 r. do dnia zapłaty ; kwotę 15.190 złotych tytułem skapitalizowanej renty za okres od 17 grudnia 2007 r. do 30 kwietnia 2010 r. z ustawowymi odsetkami od 30 maja 2010 r. do dnia zapłaty ; kwotę 1.280 złotych tytułem renty za okres od 1 maja 2010 r. do 30 czerwca 2010 r. z ustawowymi odsetkami od kwoty po 640 złotych od 11 maja 2010 r. i 11 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty oraz rentę bieżącą w kwocie po 200 złotych miesięcznie płatnej do 10-ego dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, poczynając od lipca 2010 r. Ponadto Sąd ustalił, odpowiedzialność pozwanego za skutki wypadku, któremu uległa powódka w dniu 16 grudnia 2007 r. mogące ujawnić się w przyszłości. W pozostałej części Sąd powództwo oddalił. Koszty procesu zostały wzajemnie zniesione między stronami. Kosztami w kwocie 2.193,50 zł należnymi Skarbowi Państwa sąd obciążył pozwanego.

Za podstawę rozstrzygnięcia Sąd przyjął następujące ustalenia i wnioski:

W dniu 16 grudnia 2007 roku w miejscowości M. gmina Z. miał miejsce wypadek komunikacyjny, w którym jadąca rowerem powódka H. K. potrącona została przez kierującego samochodem osobowym marki P. A. P.. Sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC w pozwanym (...) Spółce Akcyjnej w S..

Po wypadku powódka przewieziona została do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (...) w S., z którego przyjęta została na oddział ortopedyczny, na którym przebywała do 19 grudnia 2007 roku. W szpitalu rozpoznano u niej złamanie trzonu L1, złamanie kości łonowej i kulszowej bez przemieszczenia, uraz głowy i potłuczenia ogólne. Po zaopatrzeniu złamań powódka unieruchomiona została w gorsecie gipsowym. Została wypisana ze szpitala z zaleceniem leżenia przez 4 tygodnie, a następnie chodzenia o kulach bez obciążania lewej kończyny dolnej. Po 6 tygodniach gorset gipsowy zastąpiony został gorsetem J., który powódka nosiła przez 6 miesięcy. W tym okresie poruszała się przy pomocy kul.

W chwili wypadku powódka mieszkała sama we własnym domu położonym w M.. W związku z unieruchomieniem w gorsecie pierwsze 6 miesięcy po wypadku powódka spędziła w domu wujostwa N. i Z. małżonków P. w Ł., którzy osobiście i nieodpłatnie się nią opiekowali, zapewniali wyżywienie i leki. Doraźnie w pomocy nad powódką pomagała również jej cioteczna siostra R. G.. Wymieniona pomagała powódce również po jej powrocie do domu w M., w ten sposób, że 2-3 razy w tygodniu odwiedzała ją przywożąc zakupy spożywcze.

Powódka jest właścicielką gospodarstwa rolnego o powierzchni około 5 ha położonego w miejscowości M.. Przed wypadkiem uprawiała ziemię, ale nie przynosiło to wymiernych dochodów z uwagi na koszt wynajęcia pracowników i maszyn rolniczych. W związku z wypadkiem wydzierżawiła ziemię. Niewiele ponad dwa miesiące przed wypadkiem – od października 2007 roku powódka podjęła zatrudnienie na umowę zlecenia w firmie (...) prowadzącego uprawę pieczarek w S. pod S.. Umowę zawarła do 31 marca 2008 roku. Od rozpoczęcia pracy w dniu 10 października 2007 roku do dnia wypadku – 16 grudnia 2007 roku powódka uzyskała z tytułu tej umowy dochód w wysokości (...)złotych.

Przez trzy miesiące po wypadku powódka nie uzyskiwała dochodu z tytułu pracy i nie pobierała świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Od kwietnia 2008 roku do 30 czerwca 2009 roku pobierała zasiłek chorobowy wypłacany przez KRUS w wysokości po 270 zł miesięcznie. Od 01 lipca 2009 roku do 20 maja 2010 roku zasiłek wynosił po 300 zł miesięcznie. Od 01 lipca 2010 roku do 31 sierpnia 2011 roku powódka pobierała rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w wysokości po 729,50 zł miesięcznie. Od 01 września 2011 roku przyznano powódce rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w wysokości 751,81 zł miesięcznie. Renta przyznana jest do 30 września 2013 roku.

Uszczerbek na zdrowiu, jakiego doznała powódka w wyniku wypadku, w zakresie obrażeń objętych specjalizacją biegłego ortopedy określony został na 25 %, a w zakresie schorzeń natury psychiczno-neurologicznej na 10%. W okresie 4 tygodni po wypadku powódka doznała cierpień o znacznym nasileniu w związku z dolegliwościami bólowymi wywołanymi obrażeniami wielomiejscowymi. W okresie tym wymagała stałej opieki ze strony osób trzecich przy przygotowaniu posiłków i toalecie w związku z reżimem łóżkowym i unieruchomieniem w gorsecie gipsowym. Dzienny czas opieki w pierwszych tygodniach po wypadku to 8-12 godzin. W okresie kolejnych 6 miesięcy powódka wymagała pomocy ze strony osób trzecich do 8 godzin dziennie. Po upływie 6 miesięcy od zdarzenia do 2-3 lat po wypadku powódka wymagała pomocy osób trzecich w wykonywaniu niektórych czynności, jak np. mycie okien, zawieszanie firanek. Obecnie nie wymaga ona pomocy ze strony osób trzecich.

Pozwany, u którego sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przyznał i wypłacił powódce w toku postępowania likwidacyjnego kwotę 30.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W toku niniejszego procesu powódka żądała m.in. zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 24.360 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 marca 2008 roku z tytułu zwrotu kosztów pomocy osób trzecich przy pielęgnacji powódki oraz zasądzenia od pozwanego miesięcznej renty wyrównawczej w kwocie 640 zł, płatnej do 10-tego dnia każdego miesiąca, począwszy od dnia 01 kwietnia 2010 roku.

Sąd pierwszej instancji zasądził na rzecz powódki kwotę 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia uznając, że łączna suma zadośćuczynienia należna powódce winna wynosić 55.000 zł, a nadto kwoty 15.190 zł. i 1.280 zł. tytułem skapitalizowanej renty oraz rentę bieżąca w kwocie 200 zł miesięcznie oraz ustalił odpowiedzialność pozwanego na przyszłość za skutki wypadku, któremu uległa powódka w dniu 16 grudnia 2007 r.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił żądania powódki o zwrot kosztów pomocy osób trzecich, albowiem była to pomoc świadczona nieodpłatnie i powódka nie wykazała, że dochodzone kwoty faktycznie wydatkowała.

Jako podstawę rozstrzygnięcia sąd wskazał art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. oraz art. 442 § 2 k.c., natomiast co do kosztów procesu art. 100 zd. 1 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Pozwany zaskarżył wyrok w części zasądzającej rentę po 200 złotych miesięcznie z odsetkami ustawowymi, poczynając od lipca 2010 roku, zarzucając naruszenie art. 444 § 2 k.c. poprzez niezasadne przyjęcie, iż w wyniku zdarzenia, któremu uległa powódka, obniżyły się jej możliwości zarobkowe w stopniu uzasadniającym przyznanie renty.

Wskazując na powyższe pozwany domagał się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa w zaskarżonej części, ewentualnie uchylenia wyroku
i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo. Skarżąca zarzuciła: naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 444 § 1 k.c. przez oddalenie powództwa w części w jakiej domagała się zasądzenia kwoty 24.360 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 marca 2000 roku do dnia zapłaty i przyjęcie, iż powódce nie przysługuje odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów pomocy osoby trzeciej przy pielęgnacji i opiece nad nią po wypadku; naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 444 § 2 k.c., poprzez uznanie, iż od dnia 01 stycznia 2012 przysługuje powódce renta w kwocie 200 złotych, przy przyjęciu najniższego wynagrodzenia w kwocie 940 złotych, skoro od dnia 01 stycznia 2012 roku najniższe wynagrodzenie według obwieszczenia Prezesa GUS wynosi 1.111,86 złotych.

Wskazując na powyższe skarżąca domagała się zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki dodatkowo kwoty 24.360 złotych wraz z odsetkami od dnia 16 marca 2008 roku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów pomocy i opieki osób trzecich, podwyższenia zasądzonej w pkt I wyroku renty z kwoty 200 złotych do kwoty 361 złotych, płatnej miesięcznie do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminu płatności w którejkolwiek z rat, poczynając od miesiąca stycznia 2012 roku oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w tym zastępstwa procesowego w kwocie 1.800 złotych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

Art. 444 § 2 k.c., dotyczący odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia - jako odnoszący się do regulacji zawartej w art. 444 § 1 k.c. - stanowi, że jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Odpowiednia renta w rozumieniu tego przepisu, to kwota wyrównująca utracone zarobki w przypadku utraty zdolności do zarobkowania, zwiększenia potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość z powodu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Natomiast renta nie może wyrównywać utraty zarobków spowodowanej innymi przyczynami niż uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia. Dla oceny zasadności przyznania renty decydujące znaczenie mają gospodarcze następstwa uszkodzenia ciała bądź rozstroju zdrowia. O ile w okresie następującym bezpośrednio po wypadku utrata zdolności zarobkowania uzasadniała żądanie renty w pewnym okresie (skapitalizowana renta nie jest objęta apelacją pozwanego, a zatem dokładniejsze rozważania na ten temat są zbędne) to po zakończeniu procesu leczenia i rehabilitacji powódka odzyskała uprzednio posiadaną sprawność i brak jest podstaw do przyjęcia iż została ograniczona w możliwości zarobkowania w sposób jaki to czyniła przed wypadkiem. Subiektywne przekonanie poszkodowanej o całkowitej niezdolności do pracy zarobkowej ze względu na stan zdrowia nie ma rozstrzygającego znaczenia, miarodajny jest bowiem tylko obiektywnie istniejący stan zdrowia stwierdzony w toku niniejszego postępowania w opiniach biegłych, które nie były przez powódkę kwestionowane. Z opinii biegłych ortopedy, chirurga, neurologa i psychiatry jednoznacznie wynika, iż powódka jest osobą zdolną do pracy. Powódka nie utraciła zdolności do pracy, którą wykonywała przed wypadkiem i nie ma przeciwwskazań do podejmowania przez nią prac w gospodarstwie rolnym. W tych warunkach żądanie renty bieżącej nie jest zasadne.

Renta przysługiwałaby powódce, gdyby wykazała, iż w wyniku doznanego wypadku utraciła ona całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej i z uwagi na niemożność wykonywania pracy w dotychczasowym zakresie nie jest w stanie uzyskać wynagrodzenia w wysokości porównywalnej do dochodów osiąganych przed wypadkiem. Żadnej ze wskazanych okoliczności powódka jednak nie udowodniła. Sąd Okręgowy uznał, że mimo teoretycznej możliwości podjęcia pracy, praktyczna możliwość uzyskania zatrudnienia w przypadku powódki jest ograniczona. Trudności w znalezieniu pracy nie są jednak normalnym następstwem zdarzenia z dnia 16 grudnia 2007 r., a zobowiązany do naprawienia szkody ponosi odpowiedzialność za szkodę jedynie w granicach normalnego następstwa zdarzenia będącego podstawą odpowiedzialności (art. 361 § 1 k.c.)

W świetle powyższego sąd odwoławczy uznając za zasadny zarzut naruszenia art. 444 § 2 k.c. uwzględnił apelację pozwanego i zmienił częściowo zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że oddalił żądanie zasądzenia renty poczynając od lipca 2010 roku.

Odnośnie apelacji powódki to jest ona zasadna częściowo.

Zasadny jest zarzut naruszenia art. art. 444 § 1 k.c. w zakresie w jakim sąd pierwszej instancji stosował go do rozpoznania odszkodowania obejmującego koszty opieki i pomocy osób trzecich. W myśl tego przepisu odszkodowanie obejmuje wszelkie koszty wynikłe z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. W rachubę wchodzą koszty leczenia w szerokim tego słowa znaczeniu (pobyt w szpitalu, konsultacje lekarskie, dodatkowa pomoc pielęgniarska, wydatki na lekarstwa, koszty związane z transportem poszkodowanego po wypadku do domu, do szpitala, na zabieg, koszty odpowiedniego odżywiania się, wydatki związane z opieką i pielęgnacją po wyjściu ze szpitala itp.). W świetle dowodu z opinii biegłego ortopedy nie może budzić wątpliwości fakt, iż wypadek, któremu uległa powódka spowodował, iż w trakcie leczenia nie była ona w stanie samodzielnie funkcjonować i w ciągu pierwszych tygodni wymagała stałej opieki ze strony osób trzecich, zaś w trakcie kolejnych 6 miesięcy wymagała pomocy w wymiarze do 8 godzin dziennie. Wprawdzie opiekę nad powódką sprawowali członkowie rodziny, ale przyznanie odszkodowania z tego tytułu nie jest uzależnione od wykazania, że poszkodowany efektywnie wydał odpowiednie kwoty na koszty opieki. Fakt, iż opiekę nad poszkodowaną sprawowały bliskie jej osoby nie pozbawia powódki prawa do żądania odszkodowania w zakresie kosztów, które musiałaby ponieść z tego tytułu. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, poszkodowany nie jest bowiem zobowiązany do udowodnienia poniesionych w tym zakresie wydatków i może dochodzić roszczenia także wówczas, jeżeli opiekę nad nim sprawują osoby najbliższe (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 1977 r. I CR 143/77, LEX 7971; z dnia 04 marca 1969 r. I PR 28/69, LEX 12179; z dnia 11 marca 1976 r. IV CR 50/76, LEX 2015). Biorąc pod uwagę powyższe, uznać należy, iż Sąd Okręgowy błędnie uznał, że roszczenie powódki o zwrot kosztów opieki osób trzecich w okresie leczenia i rehabilitacji po wypadku nie zasługuje na uwzględnienie z tego względu, iż członkowie rodziny sprawowali opiekę nieodpłatnie, a powódka z tego tytułu nie poniosła żadnych kosztów.

Powódka domagała się zasądzenia odszkodowania w kwocie 24.360 złotych tj. odszkodowania za koszty opieki w wymiarze 8 godzin dziennie w czasie pierwszych 6 tygodni, 4 godzin dziennie w czasie kolejnych 6 miesięcy oraz 1 godziny dziennie w okresie od 01 sierpnia 2008 roku do 30 maja 2010 roku. W świetle dowodu z opinii biegłego ortopedy żądanie to, uznać należy za usprawiedliwione w znacznej części jednakże nie w całości.

Zasadne jest żądanie z tytułu kosztów opieki obejmujące okres pierwszych 6 tygodni po wypadku w wymiarze 8 godzin dziennie tj. 4.704 zł (42 dni x 8 godzin x 14 zł) oraz okres kolejnych 6 miesięcy w wymiarze 4 godzin dziennie tj. 10.192 zł (182 dni x 4 godziny x 14 zł). W pozostałym zakresie powódka już nie wymagała opieki ze strony osób trzecich jednak mając na uwadze opinię biegłego ortopedy, z której wynika, że po zakończeniu leczenia powódka była w stanie samodzielnie funkcjonować, ale pewne trudności mogły sprawiać jej takie prace jak wieszanie firanek czy mycie okien i w związku z tym sporadycznie mogła zachodzić konieczność korzystania z pomocy osób trzecich sąd odwoławczy korzystając z instytucji przewidzianej w art. 322 kpc zasądził dodatkowo kwotę ok 600 zł co łącznie z kwotami wyżej wskazanymi wynosi 15.500 zł.

W ocenie Sądu Apelacyjnego tak ustalona kwota odszkodowania jest kwotą odpowiednią do wysokości szkody. Żądanie powódki uwzględnienia kosztów pomocy osób trzecich w wymiarze 1 godziny dziennie w okresie od 01 sierpnia 2008 roku do 30 maja 2010 roku uznać należało za nieuzasadnione. We wskazanym okresie skarżąca była już osobą niemal w pełni sprawną i mogła samodzielnie funkcjonować. Brak podstaw do przyjęcia, iż w tym czasie codziennie zachodziła konieczność podejmowania przez nią czynności, który uzasadniałyby regularną pomoc osób trzecich we wskazywanym przez powódkę rozmiarze.

Ustalając wysokość stawki godzinowej Sąd Apelacyjny przyjął, iż miarodajne dla ustalenia ekwiwalentu kosztów związanych z koniecznością korzystania z opieki osób trzecich są stawki usług opiekuńczych wskazane przez Ośrodek (...)w Ł. w piśmie z dnia 06 października 2009 roku (k. 30). Tym samym, zgodnie z żądaniem skarżącej koszt jednej godziny został ustalony na poziomie kwoty 14 złotych, a ponadto okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego.

Odsetki od kwoty 15.500 złsąd zasądził stosownie do art. 481 k.c. oraz art. 817 k.c. Pismem doręczonym pozwanemu w dniu 24 kwietnia 2010 roku powódka wezwała ubezpieczyciela m.in. do zapłaty kwoty 24.360 zł z tytułu zwrotu kosztów pomocy osób trzecich przy pielęgnacji poszkodowanej. Należało zatem zasądzić ustawowe odsetki od kwoty 15.500 złotych od dnia 25 maja 2010 roku do dnia zapłaty. Brak jest natomiast dowodu, aby we wcześniejszym terminie skarżąca zgłaszała pozwanemu roszczenie o zapłatę odszkodowania w tym zakresie.

Odnoszenie się do zarzutu powódki naruszenia art. 444 § 2 k.c., poprzez zasądzenie renty wyrównawczej w zbyt niskiej wysokości to kwestia ta była rozważana przy ocenie apelacji pozwanego i ze względu na sposób rozstrzygnięcia apelacji pozwanego dalsze wywody uznać należy za bezprzedmiotowe.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny w Lublinie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. Orzekając o kosztach sąd odwoławczy miał na uwadze fakt, że apelacja pozwanego została uwzględniona w całości, zaś apelacja powódki została uwzględniona w znacznej części. W związku z tym zachodziła podstawa do wzajemnego zniesienia kosztów postępowania apelacyjnego pomiędzy stronami. Dlatego mając na uwadze wynik postępowania odwoławczego o kosztach sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., 108 § 1 k.p.c.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Hanna Kwiatkowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Lublinie
Osoba, która wytworzyła informację:  Bogdan Radomski,  Ewa Lauber-Drzazga ,  Zbigniew Grzywaczewski
Data wytworzenia informacji: