Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2018 roku

Sąd Rejonowy w Radomsku, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia SR Jakub Ślęzak
Protokolant:	Justyna Wolska - Gąsiorowska

po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2018 roku w Radomsku na rozprawie

sprawy z powództwa I. F., Ł. F., P. F. oraz małoletniej W. F. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego I. F.

przeciwko J. Ł., C. F. i J. F.

przy udziale interwenienta ubocznego po stronie powodowej Gminy K.

o wydanie nieruchomości

1.  nakazuje pozwanym J. Ł., C. F. i J. F. opróżnienie wraz z rzeczami stanowiącymi ich własność i wydanie na rzecz powodów I. F., Ł. F., P. F. i W. F. pomieszczenia mieszkalnego o powierzchni około 22,80 m ² znajdującego się
na nieruchomości położonej w miejscowości D. (...), Gmina K. dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Radomsku, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...);

2.  ustala, że pozwanym J. Ł., C. F. i J. F.
nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego;

3.  nadaje wyrokowi w punkcie pierwszym rygor natychmiastowej wykonalności;

4.  zasądza solidarnie od pozwanych J. Ł., C. F. i J. F. tytułem zwrotu kosztów postępowania na rzecz:

a)  powodów I. F., Ł. F., P. F. i W. F. kwotę 457,00 złotych (czterysta pięćdziesiąt siedem złotych),

b)  interwenienta ubocznego po stronie powodowej Gminy K. kwotę
40,00 złotych (czterdzieści złotych).

Sygn. akt I C 409/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 kwietnia 2017 roku powodowie: I. F. działająca w imieniu własnym oraz małoletniej W. F., Ł. F. i P. F. wnieśli o:

- nakazanie opróżnienia pomieszczenia mieszkalnego przez pozwaną J. Ł. oraz

- nakazanie pozwanej J. Ł. zaniechania naruszeń prawa własności powodów. Jednocześnie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz – solidarnie – kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powodowie są właścicielami nieruchomości obciążonej służebnością osobistą na rzecz J. i C. F. polegającej na prawie korzystania z jednej izby mieszkalnej
i kuchni w domu mieszkalnym. Powodowie odziedziczyli nieruchomość po S. F.
(ich odpowiednio: mężu i ojcu), który z kolei otrzymał ją umową darowizny od swych rodziców – J. i C. F.. Zdaniem powodów pozwana J. Ł. przebywa na nieruchomości bez żadnego tytułu prawnego, zajmując lokal położony w budynku gospodarczym oraz korzysta
z nieruchomości bez zgody właścicieli (pozew k.2-5).

W odpowiedzi na pozew, pozwana J. Ł. wniosła o oddalenie powództwa
w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. Przyznała, że lokal zajmowany
przez nią stanowi własność powodów, jednakże podniosła, że zamieszkuje w nim ze swoimi dziadkami – J. i C. F., którzy z kolei posiadają tytuł prawny do nieruchomości, albowiem na ich rzecz przedmiot darowizny z 2005 roku został obciążony służebnością osobistą. Podniosła, że na przedmiotowej nieruchomości zamieszkuje od czasu gdy została przyjęta
przez dziadków na wychowanie, aktualnie zaś opiekuje się służebnikami. Swoje uprawnienie
do zamieszkiwania wywodziła z treści art. 301 kc (odpowiedź na pozew k. 33-35).

Do sprawy, jako interwenient uboczny po stronie powodów zgłosiła się Gmina K. reprezentowana przez Wójta Gminy wnosząc o nieorzekanie o obowiązku zapewnienia pozwanej lokalu socjalnego i o zasądzenie kosztów procesu. Interwenient wskazał, że zajmowane pomieszczenie znajduje się w budynku gospodarczym, a tym samym nie znajduje zastosowania ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy
i o zmianie kodeksu cywilnego (zgłoszenie interwencji uboczej k. 43-45).

W toku postępowania doszło do podmiotowej zmiany powództwa poprzez dopozwanie C. i J. F. w zakresie żądania eksmisji (punkt 1 pozwu). Drugie z żądań pozwu pozostało niezmienione (pismo k. 77). Konsekwencją tej czynności procesowej było wyłączenie
do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia roszczenia zawartego w punkcie drugim pozwu
z uwagi na niedopuszczalną w świetle art. 191 kpc kumulację roszczeń (postanowienie wydane
na rozprawie k. 95).

D., w złożonej odpowiedzi na pozew, wnieśli o oddalenie powództwa (odpowiedź na pozew k. 85-86).

W toku rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani C. i J. F. posiadali gospodarstwo rolne, położone w D.,
w gminie K.. Ich syn – S. F., po tym jak ożenił się na początku lat 90 - tych, zamieszkał wraz żoną I. F. u rodziców. Oprócz nich, w domu tym mieszkała także wzięta na wychowanie przez pozwanych małżonków F. – J. Ł., dla której pozwani stanowili rodzinę zastępczą. W 1995 roku pozwani zdecydowali o przekazaniu gospodarstwa swojemu synowi.

(okoliczności bezsporne)

Umową darowizny z dnia 27 marca 1995 roku sporządzoną za Rep A Nr 2141/95
przed notariuszem M. S. w Kancelarii Notarialnej w R. C.
i J. małżonkowie F., darowali swojemu synowi – S. F. nieruchomość położoną w miejscowości D., w gminie K., w województwie (...),
o obszarze 1,12 ha na której znajdował się wówczas dom mieszkalny murowany 3 - izbowy, obora murowana i drewniana stodoła. W §8 umowy ustanowiona została, nieodpłatnie na rzecz darczyńców, dożywotnia służebność polegająca na prawie korzystania przez nich z jednej izby mieszkalnej i kuchni.

(dowód: akt notarialny Rep A Nr 2141/95 k. 1 akta Kw PT1R/00043130/0)

W dacie darowizny, dom posadowiony na nieruchomości składał się z ganku, z którego przejście prowadziło do pokoju małżonków F. (darczyńców), skąd wcześniej można było przejść do kolejnego pomieszczenia, zajmowanego przez powódkę i jej zmarłego męża.
Część budynku stanowiła także obora. Darczyńcy: C. i J. F. użytkowali ganek
oraz przylegający do niego pokój. Razem z nimi, w tych samych pomieszczeniach zamieszkiwała J. Ł.. S. F. i powódka I. F. zajmowali oddzielną izbę, do której
po ich ślubie dobudowano oddzielne wejście, jednocześnie zamurowując przejście do pokoju zajmowanego przez rodziców - pozwanych małżonków F.).

(okoliczności bezsporne)

W pomieszczeniach zajmowanych przez darczyńców, a dokładnie w ganku, znajdowała się wówczas kuchnia węglowa. Do dziś w miejscu gdzie stała kuchnia pozostał pochłaniacz powietrza. To tam pozwani przygotowywali swoje posiłki. Z czasem kuchnię węglową zastąpioną gazową, którą usunięto z ganku około 3 - 4 lata temu. Obecnie posiłki przygotowywane są w pomieszczeniu dawnej obory.

(dowód: zeznania J. F. k.69, 95; zeznania J. K. k.72-73; zeznania K. O. k.74; zeznania J. Ł. k.94; zeznania A. Ł. k.69-70; zeznania C. W. k.71-72; zeznania J. M. k.70-71; protokół oględzin k.57-60 )

Na dzień darowizny obora nie była użytkowana jako pomieszczenie mieszkalne, trzymano
w niej inwentarz żywy. Zwierzęta były hodowane przez strony do końca lat 90 - tych.

(dowód: zeznania S. G. k.71-72; zeznania J. K. k.72-73; zeznania K. K. k.73-74; zeznania K. O. k.74, zeznania Ł. F. k.93, zeznania J. Ł. k.94)

Po dacie darowizny, w latach 2000 - 2001 wspólnymi siłami – pozwanych i powodów, obora została wyremontowana, zgody na to udzielił żyjący jeszcze wówczas S. F.. Obora miała być przeznaczona docelowo na pomieszczenie mieszkalne.

Krótko jednak po skończonym remoncie, (...) zmarł. Brak gospodarza skutkował także brakiem zgody między członkami rodziny, w tym co do tego,
dla kogo miało być przeznaczone remontowane pomieszczenie. Ostatecznie, aż do dnia dzisiejszego użytkowane jest ono wyłącznie przez pozwanych. Tylko pozwani posiadają do niego swobodny dostęp, powodowie nie dysponują kluczami do pomieszczenia. Od czasu śmierci S. F. stosunki między darczyńcami i J. Ł. a powodami pogorszyły się. Wnuki przestały odwiedzać dziadków, podobnie powódka I. F. – synowa, nie utrzymuje z rodzicami zmarłego męża bliższych kontaktów. Pieczę nad pozwanymi C. i J. F. sprawuje J. Ł.. Pozwana J. Ł. założyła własną rodzinę, posiada własny dom, jednakże większość swego czasu poświęca opiece nad dziadkami.

(okoliczności bezsporne)

Spadkobiercami S. F. i współwłaścicielami nieruchomości zostali: I. F. oraz dzieci jej i spadkodawcy: P., W. i Ł. F..

(dowód: akta Kw PT1R/00043130/0 k.16)

Pomieszczenie, które pierwotnie było oborą i zostało wyremontowane, obecnie nosi
ślady sporadycznego użytkowania. Nie posiada ono własnego ogrzewania, jest wychłodzone
i wyposażone w podstawowe sprzęty jak lodówka (ubogo zaopatrzona), zamrażarka (w dacie oględzin wyłączona), kuchenka gazowa, mikrofalówka. Pozostałe pomieszczenia zajmowane
przez małżonków F. tj. ganek i pokój posiadają własne, wspólne ogrzewanie, są dogrzane
i w pełni wyposażone.

(dowód: protokół oględzin k. 57-60)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody, które obdarzył walorem wiarygodności. Z uwagi na to, że strony okazały się być zgodne co do zasadniczych kwestii, przywołanie zeznań świadków miało charakter jedynie uzupełniający. Część zeznań świadków Sąd pominął, ponieważ nie dotyczyły one kwestii istotnych w niniejszym postępowaniu, w tym w szczególności tych związanych z zakresem użytkowania przez pozwaną J. Ł. pozostałych zabudowań posadowionych na nieruchomości. Kwestia ta będzie badana przez Sąd
w odrębnym postępowaniu.

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Żądanie powodów zasługiwało na uwzględnienie.

W sprawie okazało się, że co do kluczowych okoliczności, w tym co do chronologii zdarzeń, mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, strony postępowania były zgodne.

I tak, obie strony w swych zeznaniach przyznały, że w dacie dokonania darowizny,
sporne pomieszczenie, którego opróżnienia w tym postępowaniu dochodzą powodowie, nie było pomieszczeniem mieszkalnym, a oborą. Podobnie, niekwestionowanym było to, że od czasów śmierci syna małżonków F. to właśnie pozwani użytkują sporne pomieszczenie. Co więcej,
obie strony przyznały, że na datę dokonania darowizny, jedynymi pomieszczeniami jakie zajmowali służebnicy (pozwani C. i J. F.) były te znajdujące się w domu mieszkalnym,
a mianowicie ganek i jedna z izb. Powyższe z wymienionych okoliczności oraz treść i data samej umowy darowizny były wystarczającymi dla rozpoznania istoty sprawy między stronami. Pogłębiona analiza innych z przeprowadzonych dowodów tj. zeznań świadków okazała się
więc bezcelowa, albowiem ostatecznych odpowiedzi na ważkie kwestie dało przesłuchanie samych stron sporu.

Przechodząc do meritum, nie budzącym żadnych wątpliwości jest, że w dacie darowizny,
tj. na dzień 27 marca 1995 roku pozwani nie zamieszkiwali spornego pomieszczenia, które na ten czas i długo jeszcze po akcie notarialnym (co najmniej kilka lat) stanowiło oborę. Odzwierciedlenie tego stanu rzeczy stanowił §8 umowy darowizny, w myśl którego, służebność osobista miała polegać na prawie korzystania przez darczyńców z jednej izby mieszkalnej i kuchni . Zapis ten miał zabezpieczyć interesy darczyńców w ten sposób, że przenosił do umowy darowizny to, co od dawna miało miejsce w rzeczywistości, a więc fakt, że zamieszkiwali i mieli – pomimo dokonania darowizny - zamieszkiwać dalej w nieruchomości darowanej swojemu synowi. W akcie tym -
a to jego treść jako umowy stron, w pierwszej kolejności należało badać - nie pojawiła się żadna wzmianka o ustanowieniu służebności pomieszczenia gospodarczego czy obory, lub idąc tokiem argumentacji pozwanych – brak jest mowy o kuchni, która miałaby powstać dopiero w przyszłości. W umowie mowa jest natomiast o dwóch pomieszczeniach, które jak pokazały oględziny, stanowią pewną gospodarczą całość, są ze sobą połączone wspólnym wejściem i zostały wyodrębnione od pozostałych pomieszczeń mieszkalnych domu. Wersja forsowana na pewnym etapie procesu przez pozwanych nie była zresztą w tym zakresie spójna. Z jednej strony wszyscy zgodni byli co do tego, że remont obory umożliwił zmarły właściciel – S. F., z drugiej zaś pozwani forsowali tezę, że sporne pomieszczenie miało od początku być przeznaczone właśnie na potrzeby pozwanych, pomimo braku wzmianki o tym w umowie darowizny.

W drugiej kolejności, należy podkreślić, że w przypadku służebności mieszkania,
a taka została ustanowiona powołanym aktem, ma ona przede wszystkim zaspokajać potrzeby uprawnionego w zakresie szeroko pojętej alimentacji. Służebności osobiste mają bowiem charakter konsumpcyjny i dlatego są ściśle związane z osobą uprawnionego (Gudowski, Jacek, Rudnicka, Jolanta, Rudnicki, Grzegorz i Rudnicki, Stanisław. Art. 296. W: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, wyd. II. Wolters Kluwer, 2016.) Co za tym idzie, należy przypomnieć, że na moment darowizny, a co zgodnie przyznały strony, nie istniała potrzeba posiadania przez darczyńców więcej niż dwóch, opisanych aktem, pomieszczeń. Trzeba podkreślić, że obora – po remoncie pokój – zaczęła być wykorzystywana przez pozwanych po upływie blisko
8 lat od daty darowizny. Pomysł wyremontowania dawnej obory pojawił się dopiero wówczas,
gdy, po pierwsze, zaistniały ku temu możliwości, bowiem nowi gospodarze przestali hodować zwierzęta, a po drugie, gdy pozwanym zaczęło być niewygodnie w zajmowanych pomieszczeniach. Inna wykładnia złożonych aktem oświadczeń woli darczyńców, w ocenie Sądu, jest nie tylko nieuzasadniona ale i prowadziłaby do nieznajdującego oparcia w umowie stron darowizny ograniczenia prawa własności powodów.

Odkodowanie zakresu służebności mieszkania przysługującej pozwanym C.
i J. F. miało w tej sprawie kluczowe znaczenie, albowiem wprost przekłada się na ich
oraz J. Ł. uprawnienie do zajmowania konkretnych – ale tylko tych – pomieszczeń
w nieruchomości należącej do powodów. Skoro więc, zakresem tym nie była objęta, niegdyś – obora, dziś – pomieszczenie mieszkalne, to ani darczyńcom, ani pozwanej J. Ł.
nie przysługiwało skuteczne, względem właścicieli (powodów) prawo do władania tymże pomieszczeniem, które niweczyłoby ich roszczenie oparte na art. 222§1 kc. W tym kontekście, zarzut pozwanej J. Ł., która powoływała się na treść art. 301 kc. był chybiony,
skoro bowiem C. i J. F. nie przysługiwała służebność mieszkania obejmująca sporne pomieszczenie, to tym bardziej pozwana nie mogła się powoływać się na pochodne względem nich uprawnienie.

Na marginesie tylko można dodać, że w niniejszej sprawie, czego pozwani nie podnosili,
mogło dojść najwyżej do zawarcia między nimi a zmarłym S. F. umowy użyczenia spornego pomieszczenia, która jednak – najpóźniej z dniem wytoczenia powództwa – została pozwanym skutecznie wypowiedziana.

Uznając roszczenie powodów za zasadne, Sąd orzekł jak w punkcie 1. wyroku, nakazując pozwanym opróżnienie i wydanie lokalu powodom, omyłkowo w punkcie 3 nadając wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności. Lokal zajmowany przez pozwanych niegdyś spełniał funkcje jedynie gospodarcze, ale na skutek remontu można go uznać za lokal służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, tak więc otwartą pozostała kwestia uprawnienia pozwanych do lokalu socjalnego. Zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1610 z późn. zm.)
Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego wobec m. in. niepełnosprawnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą opiekę i wspólnie z nią zamieszkałą, obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby posiadającej status bezrobotnego, osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały, chyba że osoby te mogą zamieszkać
w innym lokalu niż dotychczas używany . Pozwani mogą zamieszkać w innym lokalu niż używane przez nich pomieszczenie (które jest jednym z 3 zajmowanych aktualnie przez pozwanych). Warto zaznaczyć, że jeśli chodzi o pozwaną J. Ł., to potencjalnie miejsc w których mogłaby zamieszkać jest aż 3 (dom rodziców jej męża, jej własny dom, oraz pomieszczenia objęte służebnością na rzecz małżonków F.).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc i 107 kpc, obciążając pozwanych solidarnie obowiązkiem zwrotu na rzecz powodów kwoty 457 złotych, obejmującej :

- 200 złotych tytułem opłaty od pozwu,

- 257 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Na rzecz Gminy K. pozwani obowiązani są zwrócić koszty interwencji ubocznej
w wysokości 40 złotych.

Z/ Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi pozwanej.