Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód S. R. domagał się od pozwanego A. W. kwoty 29 378,43 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 stycznia 2012r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

Wskazał w uzasadnieniu na zawarcie z pozwanym w dniu 12 stycznia 2010r. przedwstępnej umowy sprzedaży 6159 akcji imiennych (...) S.A. o wartości nominalnej 10 zł za sztukę za łączną cenę 165 677,10 zł której odbiór pozwany pokwitował w dniu podpisania umowy. Dodatkowo w dniu zawarcia przedwstępnej pozwany udzielił powodowi pełnomocnictwa szczególnego z podpisem notarialnie poświadczonym, na mocy którego powód został umocowany m.in. do zawarcia umowy sprzedaży akcji, w tym również na rzecz pełnomocnika, odbierania dywidendy przysługującej z akcji oraz składania dyspozycji przelania kwot pieniężnych z tego tytułu na rachunek pełnomocnika. W wykonaniu umowy przedwstępnej w dniu 21 czerwca 2010 r. strony zawarły umowę przyrzeczoną, na podstawie której powód nabył wyżej wymienione akcje. Tego samego dnia powód zawiadomił spółkę o zawarciu umowy przyrzeczonej poprzez przedłożenie jej w (...) S.A., pełniącym obowiązki depozytariusza celem rejestracji faktu nabycia przez niego 6159 sztuk akcji imiennych spółki akcyjnej (...) serii (...) o numerach od (...); do (...); oraz wpisania do księgi akcyjnej spółki. Podniósł, że zawarcie umowy przyrzeczonej oraz zawiadomienie (...) S.A. jako depozytariusza akcji imiennych spowodowało zgodnie z art. 339 k.s.h. w związku z art. 350 k.c. przejście na niego wszelkich praw z akcji będących przedmiotem obrotu z pozwanego na powoda. Tym samym z dniem 21 czerwca 2010 r. stał się jedynym właścicielem akcji oraz uprawnionym do wszelkich pożytków z akcji w tym dywidendy. W dniu 20 grudnia 2011 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi wydał orzeczenie, sygn. akt I ACa 909/11, w którym dokonał zmiany dnia dywidendy (dnia, który spółka ustala uprawnionych do dywidendy według stanu wpisów do księgi akcyjnej) z dnia 17 sierpnia 2010 r. na dzień 26 czerwca 2010 r. Pozwany wykorzystując fakt, że na dzień 26 czerwca 2010 r. (dzień dywidendy) był jeszcze ujęty w księdze udziałów spółki jako akcjonariusz, uprzedzając powoda, w pierwszych dniach stycznia 2012 r. w drodze złożonej dyspozycji dokonał wypłaty na swój rachunek dywidendy za 2009 powód pismem z dnia 9 stycznia 2012 r. wezwał pozwanego do zwrotu pobranej kwoty dywidendy w terminie do dnia 13 stycznia 2012 r. pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Wezwanie to okazało się bezskuteczne. Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. akt I Ne 5914/12, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. Sprzeciw od powyższego orzeczenia wniósł pozwany domagając się oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu sprzeciwu podniósł, że nakaz zapłaty został wydany bez podstawy prawnej. Powód we właściwym terminie nie dokonał wpisu w księgach akcyjnych. W związku z tym na tym etapie jego żądanie było nierealne i mogło być zgłoszone jedynie przez spółkę akcyjną. Nadto pozwany stwierdził, że może zwrócić pobrana kwotę, ale jedynie na rzecz spółki akcyjnej. Powód w odpowiedzi na sprzeciw podtrzymał żądanie pozwu w całość i wskazał, że wpis w księdze akcyjnej ma jedynie znaczenie legitymacyjno - dowodowe w zakresie stosunku między spółką a akcjonariuszem, a w stosunkach wyłącznie pomiędzy podmiotami dokonującymi obrotu akcjami wpis do księgi akcyjnej jest prawnie indyferentny. Tym samym stosunki prawne między zbywcą i nabywcą akcji kształtuje treść zdziałanej między nimi czynności prawnej.

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2012r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 29378,43 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 stycznia 2012r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził na rzecz powoda od pozwanego kwotę 3886 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na następujących ustaleniach i rozważaniach natury prawnej:

w dniu 12 stycznia 2010 r. strony zawarły przedwstępną umowę sprzedaży 6159 akcji imiennych (...) S.A. o wartości nominalnej 10 zł za sztukę za łączną cenę 165677,10 zł, której odbiór pozwany pokwitował w dniu podpisania umowy. W dniu zawarcia umowy przedwstępnej pozwany udzielił powodowi pełnomocnictwa do m. in. odbierania dywidendy przysługującej z akcji oraz składania dyspozycji przelania kwot pieniężnych z tego tytułu na rachunek pełnomocnika.

W dniu 21 czerwca 2010 r. strony zawarły umowę przyrzeczoną.

Tego samego dnia powód o zawarciu umowy przyrzeczonej zawiadomił (...) S.A. jako depozytariusza będących przedmiotem umowy między stronami 1 akcji imiennych. Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 20 grudnia 2G11 r., sygn. I ACa 909/11, oddalił apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi ustalającego, że dniem dywidendy (...) S.A. jest dzień 26 czerwca 2010 r. W piśmie z dnia 30 marca 2012 r. (...) S.A. poinformował powoda, że środki z tytułu dywidendy od akcji (...) S.A. za 2009 r. zostały wypłacone m.in. pozwanemu. W 2009 r. na jedną akcję (...) S.A. przypadała dywidenda w wysokości 4,77 zł. W niniejszej sprawie stan faktyczny był pomiędzy stronami w zasadzie bezsporny. Spór sprowadzał się w istocie do ustaleniu momentu, z którym prawo do pobierania dywidendy z akcji przysługiwało powodowi. Zgodnie art. 343 § 1 k.s.h. wobec spółki za akcjonariusza uważa się tylko taką osobę, która jest wpisana do księgi akcyjnej lub posiadacza akcji na okaziciela .Należy jednak w całości oddzielić stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2009 r., sygn. III CSK 85/09, OSNC 2010/7-8/113, że wpis do księgi ma znaczenie jedynie legitymacyjno - dowodowe. W uzasadnieniu w/w wyroku wskazano, że ziszczenie się przesłanek określonych w art. 339 k.s.h. lub w art. 925 i 926 § 2 k.c. wywiera skutek nie tylko względem nabywcy akcji imiennych, ale wobec wszystkich osób trzecich, także więc w stosunku do spółki. Wpis nabywcy do księgi akcyjnej nie warunkuje więc w żadnym zakresie skuteczności nabycia akcji względem osób trzecich. Tylko z uwagi na potrzebę uwzględnienia ochrony obrotu prawnego przyznano osobie wpisanej do księgi akcyjnej legitymację formalną, tj. związanie z wpisem do księgi akcyjnej usuwalnego domniemania prawnego, że osoba ta jest rzeczywiście akcjonariuszem. W myśl art. 339 k.s.h. przeniesienie akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego następuje przez pisemne oświadczenie albo na samym dokumencie akcji, albo na świadectwie tymczasowym, albo w osobnym dokumencie oraz wymaga przeniesienia posiadania akcji lub świadectwa tymczasowego. W art. 339 k.s.h. nie ma mowy o wręczeniu akcji, ale o przeniesieniu posiadania akcji. Potwierdza to, że czynność, o której mowa w tym artykule nie jest czynnością realną lecz konsensualną. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2005 r.t sygn. akt V CK 583/04, OSP 2007/3/28, wskazał, że czynność prawna przeniesienia akcji imiennych wymaga obecnie między innymi przeniesienia ich posiadania (art. 339 k.s.h.), a nie wyłącznie wręczenia (art. 350 k.h.), a więc pod rządem przepisów kodeksu spółek handlowych utraciła ona charakter czynności realnej. Tak więc do przeniesienia akcji imiennej art. 339 k.s.h. wymaga - jak dotychczas - złożenia oświadczenia albo na samej akcji, albo także w odrębnym dokumencie, a ponadto - ale zarazem odmiennie niż pod rządem przepisów k.h. - przeniesienia posiadania akcji w jednym ze znanych prawu polskiemu sposobów przeniesienia posiadania (art. 348 - 351 k.c.), które obejmują także inne sposoby niż proste wręczenie. Zgodnie natomiast z art. 350 k.c. jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo w dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i zawiadomienie posiadacza zależnego albo wierzyciela. Z przedłożonego przez powoda odpisu umowy sprzedaży akcji z dnia 21 czerwca 2010 r., wynika jednoznacznie, że tego samego dnia został zawiadomiony o umowie (...) SA jako depozytariusza będących przedmiotem umowy między-stronami akcji imiennych. Zawarcie umowy przyrzeczonej oraz zawiadomienie (...) S.A. jako depozytariusza akcji imiennych spowodowało zgodnie z art.339 k.s.h. w zw. z art. 350 k.c. przejście wszelkich praw z akcji będących przedmiotem obrotu z pozwanym na powoda. Tak więc z dniem 21 czerwca 2011 r. jedynym właścicielem akcji oraz legitymowanym materialnie do wszelkich pożytków z akcji, w tym dywidendy, stał się powód. Pozwany zobowiązany jest zatem do zwrotu pobranej dywidendy od akcji (...) S.A. za 2009 r., a przysługującej powodowi. Odsetki od zasądzonej kwoty należności głównej zasądzono od dnia 21 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty.

W myśl bowiem art. 455 k.c. jeżeli termin świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, to świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania. Dalej idące roszczenie odsetkowe jako niezasadne zostało oddalone. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony

Apelację od wyroku wniósł pozwany, zarzucając niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych do rozstrzygnięcia sprawy i w następstwie tego błędne ustalenie daty przejścia "wszelkich praw z akcji będących przedmiotem obrotu" ze mnie na powoda z dniem zawarcia przyrzeczonej umowy zakupu akcji z dnia 21 czerwca 2010r., mimo iż z treści § 3 ust. 3 umowy sprzedaży akcji z dnia 21 czerwca 2010r. wynika jednoznacznie, że przeniesienie akcji na Kupującego, czyli na powoda - w związku z zawarciem tej umowy - następuje z dniem wykonania przez Depozytariusza sprzedanych akcji mojego polecenia jako sprzedającego wydania tych akcji kupującemu, czyli powodowi oraz wykonania dyspozycji kupującego aby depozytariusz przejął ode mnie nabyte akcje i wydał je kupującemu oraz dokonał stosownych rejestracji o przeniesieniu akcji w ewidencji instrumentów finansowych, prowadzonej przez tego depozytariusza i potwierdził wykonanie tych dyspozycji przez wydanie powodowi jako Kupującemu imiennego zaświadczenia depozytowego potwierdzającego na moment jego wystawienia posiadanie przez niego zakupionych akcji w Depozycie, co musiało nastąpić po zawarciu umowy przyrzeczonej z dnia 21 czerwca 2010r i po dniu 26 czerwca 2010r, oznaczonym jako "dzień dywidendy", w związku z czym powód nie był uprawniony do dywidendy z nabytych akcji za rok 2009, gdyż w dniu 26 czerwca 2010r akcje te nie były na niego przeniesione oraz naruszenie przepisu art. 6 kodeksu cywilnego przez przyjęcie za podstawę zaskarżonego wyroku nieudowodnionych twierdzeń powoda co do daty przejścia na niego uprawnień z nabytych akcji z dniem zawarcia umowy przyrzeczonej zakupu akcji z dniem 21 czerwca 2010r, mimo nieprzedstawienia żadnych dowodów w tym zakresie, chociaż ciężar udowodnienia tego faktu spoczywał - zgodnie z powołanym

art. 6 kodeksu cywilnego - na powodzie.

Domagał się skarżący zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania lub uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy.

Powód domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany dodatkowo, jako uzupełnienie apelacji dołączył pismo (...) S.A. z dnia 3 lipca 2013r. o dokonaniu w dniu 16 lipca 2010r. wpisu, jako akcjonariusza S. R. i wykreślenie pozwanego, a to zgodnie z umową sprzedaży akcji spółki (...) SA z dnia 21 czerwca 2010r. oraz wypłacie dywidendy z akcji za 2009r. dla akcjonariuszy, wpisanych do księgi akcyjnej (...) SA w dniu 26 czerwca 2010r. /k.87 akt/.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, aczkolwiek z innych przyczyn niż zostały w niej podniesione. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważaniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233§1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne, poza ustaleniem, że w dniu 21 czerwca 2010 roku (w dniu podpisania umowy sprzedaży akcji) doszło do przeniesienia na powoda akcji imiennych.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zwraca uwagę, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania, (uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31.01.2008 roku w sprawie o sygn. III CZP 49/07- publ. OSNC 2008/6/55).

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy podziela ocenę wyrażoną w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego, że dla rozstrzygnięcia sprawy decydujące znaczenie miało ustalenie, komu w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku i wypłacie dywidendy (26 czerwca 2010 roku) przysługiwały akcje.

Zgodnie bowiem, z art. 348 §2 k.s.h. uprawionym do dywidendy za dany rok obrotowy są akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.

W tym zakresie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że zgodnie z art. 339 k.s.h, przeniesienie akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego następuje przez pisemne oświadczenie albo na samym dokumencie akcji, albo na świadectwie tymczasowym, albo w osobnym dokumencie oraz wymaga przeniesienia posiadania akcji lub świadectwa tymczasowego.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 27.4.2007 roku w sprawie sygn. I CSK 11/07 (publ. Lex nr 319609) ustawodawca w art. 339 k.s.h. używa określenia przeniesienia posiadania, a nie wydania dokumentu akcji, co oznacza, że władztwo nad dokumentem akcyjnym może zostać przeniesione w każdy prawnie dozwolony sposób. Innymi słowy dostrzegając, że pomiędzy zbywcą a nabywcą akcji mogą istnieć różne złożone sytuacje prawne i faktyczne, ustawodawca wyraźnie zezwala, aby przeniesienie posiadania akcji nastąpiło nie tylko w sposób określony w art. 348 k.c, ale dopuszcza również możliwość przeniesienie posiadania akcji w sposób określony w art. 349-351 k.c, czyli bez konieczności wręczenia dokumentu akcyjnego.

W tym miejscu wskazać należy, że z brzmienia §3 ust. 3 umowy sprzedaży akcji z dnia 21 czerwca 2010 roku wynika, że „przeniesienie akcji na kupującego następuje z chwilą wykonania przez depozytariusza dyspozycji, o których mowa w ust. 1 i 2."

Zgodnie z ust. 4 „potwierdzeniem wykonania przez depozytariusza dyspozycji, o których mowa w ust. 1 i 2, jest wydanie przez depozytariusza imiennego zaświadczenia depozytowego dla kupującego potwierdzającego na moment jego wystawienia posiadanie przez kupującego akcji w depozycie”.

Powyższe zapisy są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości, co do zamiaru przeniesienia akcji dopiero z chwilą wykonania przez depozytariusza dyspozycji wskazanych w ust. 1 i 2, co ma potwierdzać wydanie imiennego zaświadczenia depozytowego dla kupującego, na moment jego wystawienia o posiadaniu przez kupującego akcji w depozycie. Takie uregulowanie chwili przeniesienia akcji wprowadzone przez strony do umowy sprzedaży akcji odpowiada treści art. 339 k.s.h. i pozostaje w zgodności z możliwymi sposobami przeniesienia posiadania uregulowanymi w art. 349-351 k.c.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że na umowie sprzedaży akcji z dnia 21.6.2010 roku znajdującej się na karcie 12 akt widnieje odcisk pieczęci (...) S.A. z siedzibą w W. oraz podpisy osoby przyjmującej zgłoszenie umowy i zaznaczenie daty 21.6.2010 roku pod podpisami stron umowy.

Tymczasem Sąd Rejonowy stwierdził, że skoro na umowie zbycia akcji poczyniono adnotacje o złożeniu przez obie strony czynności prawnej stosownych dyspozycji w dniu 21 czerwca 2010r., które zostały przyjęte przez depozytariusza to powyższe pozwala na przyjęcie, że z dniem 21 czerwca 2010r. doszło do prawidłowego w świetle art. 350 k.c. przeniesienia własności akcji.

Wbrew temu, co przyjął Sąd Rejonowy, powód ani w pozwie ani w toku procesu nie twierdził, że na dzień 21.6.2010 roku takie zaświadczenie imienne posiadał, a jedynie wywodził, że samo zawarcie umowy i zawiadomienie depozytariusza akcji ((...)S.A. z siedzibą w W.), spowodowało zgodnie z art. 339 k.s.h. w związku z art. 350 k.c. przejście na powoda wszelkich praw z akcji będących przedmiotem obrotu.

Z pisma dołączonego przez pozwanego, wystawionego przez (...) SA w dniu 3 lipca 2013r. spółki prowadzonej przez (...) S.A. z siedzibą w W., nastąpiło w dniu 16.7.2010 roku, na podstawie umowy z dnia 21.6.2010 roku /k.87 akt/.

W tym miejscu Sąd Okręgowy podziela ocenę wyrażoną przez Sąd pierwszej instancji, że w świetle art. 343 §1 k.s.h. wpis do księgi akcyjnej ma znaczenie jedynie legitymacyjno-dowodowe, co znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 04.12.2009 roku, sygn. III CSK 85/09 (publ. OSNC 2010/7-8/113), ale nie przesądza, że strony w umowie mogą przyjąć za datę przejścia na kupującego uprawnień z akcji właśnie dzień wpisu do księgi akcyjnej nabywcy akcji, jako chwilę przeniesienia posiadania akcji (art. 350 k.c), o czym w rozpoznawanej sprawie strony postanowiły w §3 umowy sprzedaży akcji.

Skoro zatem dopiero w dniu 16.7.2010 roku zostały wykonane przez depozytariusza akcji dyspozycje określone w §3 ust. 1 i 2 umowy sprzedaży akcji, to zgodnie z wolą stron umowy sprzedaży akcji, w dniu 26 czerwca 2010 roku pozwany nadal był w posiadaniu akcji, dlatego według art. 348 §2 k.s.h. uprawionym do dywidendy za rok obrotowy 2009 był pozwany, skoro jemu przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Podkreślić bowiem należy, że wbrew temu co twierdził powód, samo zawarcie umowy sprzedaży akcji w dniu 21.6.2010 roku nie wywołało skutku przeniesienia akcji na kupującego, czyli powoda, gdyż wymagane przez art 339 k.s.h. dodatkowe przeniesienie posiadania akcji nastąpiło po dniu podjęcia uchwały o podziale zysku (26.6.2010 roku), czyli 16 lipca 2010 roku.

Pobranie przez pozwanego dywidendy za 2009 rok na podstawie uchwały o podziale zysku podjętej w dniu 26 czerwca 2010 roku było zatem zgodne z art. 348 §2 k.s.h., dlatego powodowi nie przysługuje względem pozwanego roszczenie o zwrot pobranej przez niego kwoty dywidendy, co czyni zbędnym dokonywanie oceny poszczególnych zarzutów apelacji.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że powództwo oddalił oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, przyjmujące że to pozwany wygrał sprawę w całości, (art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c.)

Na oryginale właściwe podpisy

Za zgodność z oryginałem