Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2015 r.

Sąd Rejonowy w Ostrołęce I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Anna Domian
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Radecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 czerwca 2015 r. w O.

sprawy z powództwa I. S.

przeciwko K. Ś.

o zapłatę

orzeka:

oddala powództwo.

SSR Anna Domian

Sygn. akt I C 142/15

UZASADNIENIE

W dniu 20 marca 2015 r. I. S. wniosła pozew przeciwko K. Ś. o zapłatę kwot: 1255,47 zł z ustawowymi odsetkami od 1.1.2006 r. do dnia zapłaty, 3730,80 zł z ustawowymi odsetkami od 1.1.2007 r. do dnia zapłaty, 2564,73 zł z ustawowymi odsetkami od 1.1.2008 r. do dnia zapłaty, 3835,92 zł z ustawowymi odsetkami od 1.1.2009 r. do dnia zapłaty oraz 1110,80 zł z ustawowymi odsetkami od 1.1.2010 r. do dnia zapłaty. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Powódka wyjaśniła, iż w okresie od 22.8.2005 r. do 26.3.2009 r. była wraz z pozwaną współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o pow. 10,14 ha położonego w miejscowości S. gm. C.. Powódka twierdziła, że we wskazanym okresie pozwana we własnym imieniu występowała o dopłaty z A. (...), co jej zdaniem stanowiło pożytki, z których pozwana winna była się z nią rozliczyć. Powódka wskazała, iż konieczność rozliczeń w tym zakresie została potwierdzona postanowieniem Sądu Rejonowego w Ostrołęce z 2.7.2012 r. (sygn. akt I Ns 957/10), w którym zasądzono zwrot części tak rozumianych pożytków (dopłat z (...)) od pozwanej na rzecz A. B. (córki I. S.) - współwłaścicielki gospodarstwa rolnego od 27.3.2009r. Powódka twierdziła, że kwoty objęte żądaniem pozwu stanowią należny jej udział w dopłatach pobranych w całości przez pozwaną.

Pozwana wniosła o oddalenia powództwa. Nie kwestionowała kwot wskazanych w pozwie, ale twierdziła, że powódka zgodziła się na prowadzenie gospodarstwa rolnego przez pozwaną i pobieranie z tego tytułu płatności unijnych, gdyż tylko pozwana posiada numer gospodarstwa rolnego uprawniający do ich otrzymania. Pozwana oświadczyła, że wyłącznie ona we wskazanym w pozwie okresie użytkowała i uprawniała grunty wchodzące w skład przedmiotowego gospodarstwa. Dodała, że zasadność jej stanowiska potwierdza fakt, że pomimo zgłoszenia przez powódkę w (...), iż pozwana nienależnie pobiera całe płatności unijne do ww. gospodarstwa, gdyż jest ono przedmiotem współwłasności – po wyjaśnieniu, iż to ona faktycznie użytkuje gospodarstwo, dopłaty nie zostały pozwanej cofnięte.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. S. oraz K. Ś. na mocy umowy darowizny z dnia 22.8. 2005 r. nr Rep. A (...)nabyły własność gospodarstwa rolnego o powierzchni 10,14 ha, położonego w miejscowości S. gm. C., składającego się działek o nr (...), dla których Sąd Rejonowy w Ostrołęce prowadzi księgę wieczystą (...). Współwłasność gospodarstwa rolnego pomiędzy I. S. oraz K. Ś. ustała w dniu 27.3.2009 r. na skutek darowania przez I. S. swojego udziału w prawie własności na rzecz córki A. B.. ( odpis zawiadomienia o wpisie w KW nr (...) – k. 8 – 9; bezsporne)

Powyższe gospodarstwo rolne było przez cały okres istnienia współwłasności pomiędzy stronami faktycznie użytkowane jedynie przez K. Ś.. Posiadała ona numer gospodarstwa rolnego nadany przez (...). W latach 2006 – 2010 r. K. Ś. pobrała dopłaty unijne do gospodarstwa rolnego. ( bezsporne)

Na skutek wniosku A. B., Sąd Rejonowy w Ostrołęce postanowieniem z dnia 2.7.2012 r. w sprawie sygn. akt I Ns 957/10 dokonał zniesienia współwłasności ww. nieruchomości rolnych pomiędzy nią a K. Ś., jednocześnie orzekając m.in. o obowiązku zapłaty na rzecz A. B. przez K. Ś. kwoty 3.774,07 zł tytułem zwrotu pożytków z nieruchomości, które stanowiły należną część dopłat unijnych do gospodarstwa rolnego za rok 2009 r.

/dowód: z akt sprawy o sygn. I Ns 957/10: postanowienie z 2.7.2012 r. – k. 118 – 119, uzasadnienie orzeczenia – k. 123 – 128/

Sąd zważył, co następuje:

Przedmiotem żądania powódki było roszczenie o zasądzenie na jej rzez połowy płatności unijnych za lata 2005 – 2009 do gospodarstwa rolnego, którego była współwłaścicielką razem z pozwaną. Zdaniem powódki przychody z tego tytułu stanowią pożytki z rzeczy wspólnej – wspólnego gospodarstwa rolnego.

Na wstępie wskazać należy, że powyższe żądanie mogło być przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu, gdyż współwłasność pomiędzy stronami ustała nie w wyniku jej zniesienia na mocy orzeczenia Sądu, ale wskutek darowania przez powódkę przysługującego jej udziału w prawie własności nieruchomości rolnych A. B.. (a contrario art. 618 § 3 kpc)

Następnie należy podkreślić, że Sąd nie jest związany poglądem Sądu Rejonowego w Ostrołęce wyrażonym w sprawie I Ns 957/10 – o zniesienie współwłasność pomiędzy A. B. a K. Ś. - uznającym, że rozliczenie płatności unijnych jest zasadne na podstawie art. 207 k.c.

Odnosząc się wprost do żądania powódki, Sąd wyraża pogląd, że płatności unijne nie stanowią pożytków prawa własności, a w konsekwencji nie podlegają rozliczeniu pomiędzy współwłaścicielami na podstawie art. 207 kc. Powołany przepis stanowi, że pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

Za brakiem podstaw do rozliczenia pobranych dopłat na podstawie art. 207 kc zdaniem Sądu orzekającego w niniejszej sprawie przemawiają następujące względy.

W ocenie Sądu dokonując wykładni art. 207 kc należy pamiętać, że mówi on o pożytkach w rozumieniu art. 53 kc. Zgodnie z art. 53 § 1 kc, pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Natomiast pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (art. 53 § 2 kc). Jest oczywiste, że płatności unijne do gospodarstwa rolnego przyznawane przez (...) i pobrane przez pozwaną nie stanowią ani pożytków naturalnych, ani cywilnych w rozumieniu powołanego przepisu. Nie stanowią one bowiem płodów wskazanych nieruchomości rolnych, a także nie są dochodami, które dane gospodarstwo rolne przynosi na podstawie jakiegokolwiek stosunku prawnego; między pozwaną a (...) nie istnieje żaden stosunek prawny, który mógłby stanowić podstawę dochodów z tego tytułu. Prawo do dopłat do gospodarstwa rolnego jest związane z faktycznym posiadaniem nieruchomości rolnych. Warunek posiadania gruntów rolnych w sensie faktycznym, a nie cywilistycznym - jako podstawowa przesłanka przyznania dopłat bezpośrednich przez (...) został wielokrotnie potwierdzony w ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie sądów administracyjnych. (v. np. wyrok WSA w Szczecinie z dnia 7.02.2014 r., I SA/Sz (...) LEC nr (...); Wyrok WSA w Gdańsku z 9.01.2013 r., I SA/Gd (...), LEX nr 1419543; wyrok WSA w Poznaniu z 16.01.2014 r., (...) SA/Po 958/13, LEX nr 1427013; wyrok WSA w Szczecinie z 25.04.2013 r., I SA.Sz (...), LEX nr 1316576; wyrok NSA w W. z 7.03.2013 r., (...) 87/11, LEX nr 1137971).

Warunkiem koniecznym otrzymania dopłaty jest zatem rzeczywiste posiadanie nieruchomości, a ponadto spełnienie innych przesłanek, w tym legitymowanie się indywidualnym numerem gospodarstwa rolnego oraz złożenie wniosku. Dopłaty bezpośrednie nie są pochodną czynności prawnej, a skutkiem faktycznego posiadania gruntu rolnego (por. wyrok SO w Tarnowie z 31.05.2013 r., IV U 1000/12, LEX nr 1716036).

Szczegółowe warunki otrzymania ww. płatności były uregulowane w art. 7 ustawy z 26.1.2007r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (t. j. Dz. U. 2012.1164), która weszła w życie w dniu 27.2.2007r. Zgodnie z powołanym przepisem, rolnikowi przysługuje jednolita płatność obszarowa do będącej w jego posiadaniu w dniu 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności, powierzchni gruntów rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, kwalifikujących się do objęcia tą płatnością zgodnie z art. 124 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 73/2009, jeżeli:

1)posiada w tym dniu działki rolne o łącznej powierzchni nie mniejszej niż określona dla Rzeczypospolitej Polskiej w załączniku nr VII do rozporządzenia nr 1121/2009, z tym że w przypadku zagajników o krótkiej rotacji działka rolna powinna obejmować jednolitą gatunkowo uprawę o powierzchni co najmniej 0,1 ha;

2)wszystkie grunty rolne są utrzymywane zgodnie z normami przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności;

2a)przestrzega wymogów przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności;

3)został mu nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności.

Ustawa z 26.1.2007r. zastąpiła ustawę z 18.12.2003 r. o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych i oddzielnej płatności z tytułu cukru (Dz.U.2004.6.40), która w art. 2 ust. 1 wskazywała, że osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, będącej posiadaczem gospodarstwa rolnego, zwanej dalej "producentem rolnym", przysługują płatności na będące w jej posiadaniu grunty rolne utrzymywane w dobrej kulturze rolnej, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska, zwane dalej "gruntami rolnymi".

Ustawa z dnia 26.01.2007 r. została uchylona ustawą z 5.2.2015r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. 2015. 308).

Podkreślić należy, że na gruncie żadnej z ww. ustaw przyznanie płatności nie było pochodną prawa własności, lecz było uzależnione od faktu posiadania gruntów rolnych (i spełnienia pozostałych wymogów). Podstawową przesłanką przyznania dopłat jest faktyczne posiadanie nieruchomości rolnej o określonym obszarze w sensie faktycznym, nie zaś cywilistycznym. (tak też post. SO w Białymstoku z 15.11.2010 r. II Ca 731/10). Do takich wniosków doprowadza wykładnia celowościowa przepisów ustaw o płatnościach unijnych.

Warto w tym miejscu jeszcze przytoczyć argumenty z uzasadnienia wskazanego postanowienia SO w Białymstoku z dnia 15.11.2010r. – które Sąd orzekający w całości podziela. Mianowicie, przepisów ustawy z 26.1.2007r. dotyczących warunków przyznawania płatności bezpośrednich nie można rozpatrywać w oderwaniu od rozporządzenia Rady (WE) nr. (...) ustanawiającego wspólne zasady dla systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiającego określone systemy wsparcia dla rolników (Dz. U. UE L03.270.1), do którego nawiązywała. Wspomniane rozporządzenie stanowiło, że wsparcie finansowe w postaci dopłat bezpośrednich przysługiwało rolnikom, tj. osobom prowadzącym działalność rolniczą lub które podjęły czynności przygotowawcze do rozpoczęcia takiej działalności w bardzo bliskiej przyszłości (zob. art. 2 lit. a). Powyższe pozwala na wysnucie wniosku, że otrzymanie dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych związane było przede wszystkim z osobą odpowiedzialną za efektywne wykonywanie produkcji rolnej, a zatem osiągającą konkretny cel prawidłowej gospodarki rolnej. Błędem byłoby zatem przyjęcie, że producent rolny powinien podzielić się otrzymanymi płatnościami z innymi osobami, które nie mogą legitymować się takimi uprawnieniami.

Na koniec jeszcze wskazać należy, że – nawet gdyby uznać płatności unijne za pożytki w rozumieniu art. 53 kc, ku czemu – jak wskazano – zdaniem Sądu brak podstaw – to należy mieć na względzie dyspozytywny charakter normy art. 207 kc (ius dispositivum). Oznacza to, że znajduje zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy z umowy współwłaścicieli nie wynikają inne postanowienia. (zob. np. orzecz. SN z 15.4.2011 r., III CSK 191/10, LEX nr 864004; orzecz. SN z 29.6.2011 r., IV CSK 496/10, LEX nr 1050470). W niniejszej sprawie - przynajmniej w sposób dorozumiany - strony uzgodniły ( powódka oświadczyła k. 19, że nie wnosiła o dopuszczenie do współposiadania gospodarstwa), że wyłącznie pozwana będzie korzystała ze wspólnego gospodarstwa, a co za tym idzie – zarówno ponosiła koszty i wydatki z tym związane, jak i czerpała korzyści, w tym pobierała pożytki i dochody.

Reasumując, bezsporną było, że w latach 2005 – 2009 wyłącznie pozwana faktycznie posiadała wskazane grunty, pracowała na nich, uprawiała je, decydowała o sposobie i rodzaju upraw, organizowała pomoc do wykonywania wszelkich koniecznych dla prawidłowej gospodarki rolnej prac i jako posiadacz faktyczny była jedyną osobą uprawnioną do otrzymania płatności unijnych.

Zważywszy, że powyższe okoliczności dotyczące prowadzenia gospodarstwa wyłącznie przez pozwaną były bezsporne, Sąd oddalił wnioski dowodowe pozwanej.

Z tych wszystkich względów Sąd orzekł jak w sentencji.

/-/ A. D.