Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Mirosław Wieczorkiewicz (spr.)
Sędziowie:	SO Agnieszka Żegarska SO Jacek Barczewski
Protokolant:	sekr. sądowy Agnieszka Najdrowska

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2017 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa L. O.

przeciwko M. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 18 stycznia 2017 r., sygn. akt I C 2338/16,

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Agnieszka Żegarska Mirosław Wieczorkiewicz Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 767/17

UZASADNIENIE

Powód wniósł o uznanie za bezskuteczne w stosunku do niego dwóch umów zawartych pomiędzy dłużnikiem a pozwaną, tj. umowy z dnia 6 lipca 2012r. obejmującej darowiznę dłużnika na rzecz pozwanej ½ udziału w prawie własności nieruchomości położonej w miejscowości J., obejmującej działki nr (...) (KW (...)) oraz umowy z dnia 1 lipca 2015r. obejmującej darowiznę na rzecz pozwanej ½ udziału w prawie własności powyższej nieruchomości w stosunku do wierzytelności przysługującej powodowi wobec dłużnika w wysokości 19.580 zł wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 10 listopada 2009r. (sygn. akt X Nc 3567/09). Ponadto powód wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód podał, że posiada wobec dłużnika wierzytelność w wysokości 19.580,-zł. Powód wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi, które zostało skierowane min. do nieruchomości objętej księgą wieczystą KW (...). Przedmiotowa nieruchomość w momencie wszczęcia egzekucji stanowiła własność powoda. W dniu 6 lipca 2012r. dłużnik darował pozwanej ½ udziału w prawie własności tej nieruchomości, a w dniu 1 lipca 2015r. ponowne dokonał darowizny ½ udziału w prawie własności przedmiotowej nieruchomości na rzez pozwanej. W dacie zawierania każdej z wymienionych umów, w księdze wieczystej nr (...) wpisane było ostrzeżenie o toczącym się postepowaniu egzekucyjnym.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana wskazała, że przyczyną darowizn był zły stan zdrowia dłużnika. Z kolei nieruchomość darowana dłużniczce, nie stanowi jedynego składnika majątku, z którego prowadzona jest egzekucja. Na wniosek powoda, nastąpiło bowiem zajęcie przysługującego dłużnikowi spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...).

Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę darowizny z dnia 6 lipca 2012r., na podstawie której dłużnik przekazał pozwanej ½ udziału w prawie własności nieruchomości położonej w miejscowości J., obejmującej działki nr (...) (Kw (...)) oraz umowy darowizny z dnia 1 lipca 2015 r., na podstawie której dłużnik przekazał pozwanej ½ udziału w prawie własności powyższej nieruchomości w stosunku do wierzytelności powoda w kwocie 19.580,-zł wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 10 listopada 2009r. (sygn. akt X Nc 3567/09). Ponadto Sąd ten zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.796,-zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że powód posiada wierzytelność w stosunku do dłużnika w wysokości 19.580,-zł. Przedmiotowa wierzytelność wynika z nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 10 listopada 2009r. wydanego w sprawę o sygn. X Nc 3567/09. Powód w celi wyegzekwowania powyższej wierzytelności, wszczął postępowanie egzekucyjne prowadzone pod sygnaturą akt Km 1216/10. Egzekucja została skierowana do nieruchomości gruntowej składającej się z działek o nr (...) - położonej w W. (gmina J., KW nr (...)). Wymieniona nieruchomość w momencie wszczęcia egzekucji stanowiła własność dłużnika.

Następnie Sąd I instancji ustalił, że w dniu 6 lipca 2012r. darował pozwanej ½ udziału w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. W umowie wskazano, że darowizna została uczyniona do majątku osobistego pozwanej. W dniu 1 lipca 2015r. pozwana zawarła z dłużnikiem kolejną umowę darowizny, na podstawie której nabyła od niego pozostały udział w tej nieruchomości. W dacie zawierania każdej z wymienionych umów, w księdze wieczystej wpisane było ostrzeżenie o toczącym się postepowaniu egzekucyjnym.

Na koniec Sąd I instancji ustalił, że dłużnik zmarł w dniu 15 lipca 2015r., a przed Sądem Rejonowym w Olsztynie toczy się postępowanie spadkowe po dłużniku.

Ponadto Sąd ten ustalił, że postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2016r. organ egzekucyjny zwrócił powodowi tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Jednocześnie zakończył postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 1216/10, w tym umorzył egzekucje z m.in. z przedmiotowej nieruchomości.

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy wskazał, że dłużnik zawierając z pozwaną umowy darowizny udziałów w współwłasności nieruchomości położonej w W., działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, ponieważ darowizny na rzecz pozwanej dokonane zostały w toku postępowania egzekucyjnego wszczętego przeciwko dłużnikowi.

Ponadto, zdaniem Sądu Rejonowego w dacie zawierania umów darowizny, w księdze wieczystej wpisane było ostrzeżenie o toczącym się postępowaniu egzekucyjnym. Sąd ten nie uwzględnił również twierdzeń strony pozwanej, że przyczynę darowizn stanowił zły stan zdrowia dłużnika i chęć uregulowania przez niego sytuacji prawnej posiadanego majątku. Przedstawionej argumentacji, według Sądu I instancji przeczy postawa samego dłużnika, który darowizną nie objął całego majątku (np. spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu położonego w O. przy ul. (...)), a jedynie nieruchomość gruntowa położona w W..

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy stwierdził, że dłużnik nie działał z zamiarem uregulowania sytuacji prawej wszystkich składników swojego majątku, a wyłącznie nieruchomości objętej zajęciem komorniczym - darowanej następnie stronie pozwanej. Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że pozwana jest osobą bliską dłużnika, dlatego należy domniemywać, iż wiedziała o rzeczywistym celu zawarcia umów darowizny.

Wobec przedstawionych argumentów, Sąd Rejonowy przyjął, że roszczenie powoda jest zasadne. O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu I instancji w całości.

Pozwana zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego:

1)  art. 299 kpc poprzez niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron pomimo istnienia okoliczności spornych, które mogły zostać wyjaśnione w trybie przesłuchania stron,

2)  art. 233 § 1 kpc poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego przedmiotowej sprawy, polegającej na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i wyciągnięcia z niego niewłaściwych i błędnych wniosków, a także dokonania pobieżnych i niepełnych ustaleń faktycznych, co skutkowało przyjęciem, że:

a)  dłużnik w chwili dokonania darowizn przez dłużnika na rzecz pozwanej dłużnik stał się niewypłacalny, a co za tym idzie powód nie mógł zaspokoić się z majątku dłużnika,

b)  dłużnik, motywowany swym stanem zdrowia, nie zmierzał do uregulowania swojej sytuacji prawnej, a jedynie działał w celu bezpośredniego pokrzywdzenia wierzyciela,

c)  brak choćby częściowej spłaty zobowiązania przez dłużnika był wynikiem chęci pokrzywdzenia powoda,

d)  powód nie mógł zaspokoić się z zajętego majątku dłużnika, w tym również z nieruchomości będących przedmiotem niniejszego postępowania, mimo iż po przejściu własności nieruchomości egzekucja toczyła się nadal bez przeszkód, a została zakończona dopiero w wyniku śmierci dłużnika,

3)  art. 187 § 1 pkt. 3 kpc w zw. z art. 130 § 1 kpc poprzez dopuszczenie pozwu niezawierającego wszystkich wymogów formalnych tj. informacji o tym, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu i jednoczesne niewezwanie powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu lub jego zwrotu z przyczyn formalnych,

4)  art. 930 § 1 kpc poprzez brak uznania, iż przejście własności przedmiotowych nieruchomości nie miało wpływu na toczące się postępowanie egzekucyjne i nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzyciela,

5)  art. 527 § 1 i 2 kc poprzez jego błędne zastosowanie co skutkowało uznaniem, iż zmarły W. G. dokonał darowizn nieruchomości będących przedmiotem niniejszego postępowania działając ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela,

6)  art. 527 § 3 kc poprzez jego błędne zastosowanie, co skutkowało uznaniem, iż w przedmiotowym postępowaniu nie zachodzą okoliczności wyłączające domniemanie działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Mając powyższe zarzuty na uwadze, pozwana wniosła o:

1)  oddalenie powództwa w całości,

2)  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przypisanych.

3)  ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, w szczególności przeprowadzenie dowodów, co do których wnioski zostały oddalone.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa materialnego oraz prawa procesowego, ponieważ poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, na podstawie, których wyciągnął właściwe wnioski, dające podstawę do podjęcia przedmiotowego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu tego orzeczenia oceny każdego ze zgromadzonych dowodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1998 r., III CKN 650/98, Legalis nr 362243, wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2003 r., III CKN 1217/00, niepublikowany, wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003r., II UK 156/03 , Lex nr 390069, wyrok Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2010r., II PK 312/09, Lex nr 602700 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2012r., III CSK 179/11, Lex nr 1165079).

Wyjaśnić również należy, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, Legalis nr 92438).

Analiza akt sprawy nakazuje stwierdzić, że nie zaszły w toku procedowania Sądu pierwszej instancji jakiekolwiek okoliczności, skutkujące nieważnością postępowania według przesłanek tej nieważności, wskazanych w treści przepisu art. 379 kpc.

Sąd Okręgowy nie stwierdził również uchybień Sądu Rejonowego, polegających na naruszeniu norm prawa materialnego.

W pierwszej kolejności wyjaśnić trzeba, że Sąd Okręgowy nie mógł rozpoznać zarzutu naruszenia art. 299 kpc (niedopuszczenie dowodu z przesłuchania stron) z powodów formalnych.

Wyjaśnić bowiem należy, że uwagi na charakter w/w przepisu warunkiem rozpoznania tego zarzutu jest zgłoszenie do protokołu zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc oraz zamieszenia w apelacji wniosku w trybie art. 380 kpc.

Jak wynika z treści protokołu rozprawy z dnia 18 stycznia 2017r. obecny na rozprawie pełnomocnik pozwanej oświadczył, że zgłasza zastrzeżenie do protokołu na podstawie art. 162 kpc, co do oddalenia wniosku o przesłuchanie świadka i stron wskazując na naruszenie art. 207 kpc, 217 kpc, 233 kpc (k. 337v).

Jednakże w apelacji pozwanej (sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika), nie zamieszczono żadnego wniosku w trybie art. 380 kpc.

Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, że warunkiem zaskarżalności niezaskarżalnych postanowień, które miały wpływ na wynik sprawy (np. oddalających wniosek dowodowy) jest zamieszczenie w środku zaskarżenia stosownego, wyraźnego wniosku w tym zakresie (art. 380 kpc). W odniesieniu do środków zaskarżenia wnoszonych przez zawodowych pełnomocników wniosek taki powinien być w nich wyraźnie i jednoznacznie sformułowany (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2016r., II CZ 125/16, Legalis numer 1546834).

Z powyższych względów, Sąd II instancji nie mógł rozpoznać zarzutu naruszenia art. 299 kpc.

W rozpoznawanej sprawie, powód (wierzyciel) wniósł o uznanie za bezskuteczne w stosunku do niego, dwóch umów darowizny poczynionych przez dłużnika na rzecz strony pozwanej. Przedmiotem każdej z tych umów, były udziały dłużnika w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości W. (KW nr (...)). Pierwsza umowa darowizny została zawarta przez strony w dniu 6 lipca 2012r., a druga darowizna miała miejsce w dniu 1 lipca 2015 r.

Osią sporu pomiędzy stronami w niniejszej spawie było zatem to, czy powyższe umowy zostały dokonane z pokrzywdzeniem wierzyciela (powoda).

Roszczenie powoda oparte jest na przepisach art. 527 - 534 kc, regulujących ochronę wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika.

Zgodnie z przepisem art. 527 § 1 kc, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Z kolei stosownie do § 3 powyższego przepisu, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osobą będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Mając na uwadze, że na mocy zaskarżonych czynności, pozwana nieodpłatnie uzyskała własność nieruchomości gruntowej, należy także przytoczyć treść przepisu art. 528 kc.

Zgodnie z wskazaną regulacją, jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Na podstawie omawianych przepisów można wyróżnić następujące przesłanki warunkujące możliwość skorzystania przez uprawnionego z ochrony pauliańskiej: istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności (1), dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią (2), pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynność prawnej dokonanej przez dłużnika (3), dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (4), uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią (5), działanie osoby trzeciej w złej wierze (6).

Rzecz jasna powód (wierzyciel) - stosownie do przepisu art. 6 kc - musi wykazać wystąpienie wszystkich przesłanek, a niespełnienie którejkolwiek z wymienionych okoliczności, skutkuje oddaleniem roszczenia pauliańskiego.

Jednakże z powołanych już przepisów art. 527 § 3 kc i art. 528 kc wynika, że ustawodawca w pewnych przypadkach wprowadził ułatwienia dowodowe, odnośnie wykazania ostatniej z wymienionych przesłanek, tj. działania osoby trzeciej w złej wierze.

W okolicznościach niniejszej sprawy, każda z wymienionych regulacji (art. 527 § 3 kc i art. 528 kc), znajduje zastosowanie do zaskarżonych przez powoda czynności prawnych dłużnika.

Stroną przedmiotowych umów, była osoba bliska dłużnika (jego żona), a więc powód nie musiał wykazać, że pozwana wiedziała, iż dłużnik sprzedając maszyny budowlane działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Niemniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego, powód wykazał zaistnienie wszystkich wymienionych przesłanek skargi pauliańskiej, a twierdzenia skarżącego kwestionujące ustalenia Sądu I instancji w tym zakresie, nie zasługują na uwzględnienie.

Zarzuty podniesione w apelacji pozwanej próbują wykazać, że umowy darowizny udziałów w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości W. nie zostały dokonane z pokrzywdzeniem wierzyciela (częściowo zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc oraz zarzut naruszenia art. 930 § 1 kpc) oraz to, że dłużnik nie działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela (zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc oraz zarzut naruszenia art. 527 § 1 i 2 kc i art. 527 § 3 kc).

Z powyższego wynika, że spośród sześciu wymienionych już przesłanek skorzystania z ochrony pauliańskiej, skarżąca kwestionuje w istocie dwie z nich, próbując wykazać brak pokrzywdzenia wierzyciela oraz nie działanie dłużnika z świadomością jego pokrzywdzenia.

W tych okolicznościach, zasadnicza część wywodu prawnego Sądu II instancji, zostanie ograniczona jedynie do tych przesłanek skargi pauliańskiej, których wystąpienie zostało zanegowane przez pozwaną.

Niemniej jednak wskazać należy, że w rozpoznawanej sprawie wystąpiły okoliczności, które świadczą o zaistnieniu pozostałych czterech przesłanek koniecznych do uwzględnienia roszczenia powoda.

Wierzytelność, której ochrony domaga się powód jest zaskarżalna (nie stanowi zobowiązania naturalnego) oraz została dostatecznie skonkretyzowana, poprzez wskazanie podstawy roszczenia (umowy darowizny udziałów w nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości W. z dnia 5 lipca 2012r. i 1 lipca 2015 r.).

Ponadto przedmiotem zaskarżenia w sprawie jest czynność prawna (umowy darowizny), na podstawie której osoba trzecia (pozwana) uzyskała korzyść majątkową w postaci własności nieruchomości gruntowej położonej w W..

W końcu godzi się zauważyć, że pozwana wiedziała o zamiarze dłużnika polegającym na dokonaniu czynności prawnej mającej na celu ochronę jego majątku przed roszczeniami wierzyciela.

Powyższe stwierdzenie, zostało oparte na zastrzeżeniu wpisanym w dziale III księgi wieczystej darowanej nieruchomości, które istniało w momencie dokonania pierwszej jak i drugiej darowizny na rzecz strony pozwanej.

W każdej z umów darowizny wskazano, że w dziale III księgi wieczystej nr (...) wpisane jest ostrzeżenie o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie, z wniosku L. O. (k. 55v i k. 62v).

Oznacza to, że pozwana miała świadomość egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi, a więc trudno uznać, że nie wiedziała o rzeczywistym zamiarze dokonania darowizny.

Ponadto na niekorzyść strony pozwanej, przemawia domniemanie ustanowione w przepisie art. 527 § 3 kc.

Zgodnie z zacytowaną na wstępie treścią powyższej regulacji, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Ustawodawca nie określił, jakiego rodzaju relacje przesądzają o pozostawaniu wskazanych podmiotów w bliskich stosunkach. Stosunek bliskości na ogół wynika z powiązań rodzinnych, ale może wynikać także z innych więzi, w szczególności uczuciowych, przyjacielskich, towarzyskich czy majątkowych. Domniemanie ustanowione w przedstawionym przepisie może być zatem zastosowane względem każdej osoby, o ile w konkretnym przypadku stopień wzajemnych powiązań zachodzących z tytułu więzi rodzinnych, przyjaźni, wdzięczności, wspólnych interesów itp. pozwala uznać, że są to stosunki bliskie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1964 r, III CR 39/64, Lex nr 188).

W niniejszej postępowaniu, pozwana i dłużnik znajdują się w związku małżeńskim od 13 czerwca 2009r. (k. 60).

Zatem domniemanie wynikające z przepisu art. 527 § 3 kc, niewątpliwie znajduje zastosowanie rozpoznawanej sprawie, gdyż pomiędzy dłużnikiem i pozwaną istniała więź uczuciowa, majątkowa i gospodarcza.

Przechodząc do merytorycznej oceny zarzutów podniesionych w apelacji wskazać należy, że bez wątpienia umowa sprzedaży z dnia 24 września 2014r. została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Zgodnie z przepisem art. 527 § 2 kc, czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

W okolicznościach niniejszej sprawy istotne znaczenie miało zatem ustalenie, czy stan pokrzywdzenia wierzyciela oraz rzeczywistej niewypłacalności dłużnika istniał zarówno w chwili wystąpienia ze skargą paulińską (art. 527 § 2 kc), jak i w chwili orzekania przez sąd o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną. W tym też zakresie orzecznictwo jest jednolite (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 września 2016r., I ACa 378/16, Legalis nr 1509163).

Ponadto stan niewypłacalności w rozumieniu art. 527 § 2 kc, nie musi oznaczać całkowitej niemożności zaspokojenia wierzyciela. Wystarczające jest bowiem, aby w następstwie zaskarżonej czynności nastąpiło pogorszenie możliwości zaspokojenia się wierzyciela bądź jej opóźnienie (wyrok Sądu Apelacyjnego w łodzi z dnia 30 czerwca 2016r., I ACa 1240/15, Legalis nr 1508808).

Z akt sprawy wynika, że postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi z wniosku powoda toczy się od 2010r. (Km 1216/10) do dnia 10 sierpnia 2016r. (umorzenie egzekucji z przedmiotowej nieruchomości), nie doprowadziło do wyegzekwowania roszczenia powoda.

Trudno zatem uznać, aby dłużnik nie stał się niewypłacany na skutek umów darowizny z dnia 6 lipca 2012r. i 1 lipca 2015r.

Na uwzględnienie nie zasługuje argumentacja skarżącej, przedstawiona przy zarzucie naruszenia art. 930 § 1 kpc.

Zgodnie z powyższą regulacją, rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika. W każdym razie czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy.

Należy jednak wyjaśnić, że w toku postępowania egzekucyjnego dłużnik zmarł. Postępowanie egzekucyjne, zostało natomiast umorzone i wierzyciel (powód) utracił możliwość kontynuowania egzekucji z udziałem strony pozwanej.

Częściowo taka decyzja organu egzekucyjnego wynika z zaniechania działania wierzyciela w celu ustalenia kręgu spadkobierców dłużnika, co można dokonać w postępowaniu spadkowym, a to z kolei dałoby możliwość prowadzenia egzekucji z udziałem spadkobierców dłużnika.

Pozwana wielokrotnie podnosiła w toku niniejszego postępowania, że umowy darowizny dokonane przez powoda, nie miały na celu spowodowania jego niewypłacalności, bądź jej pogłębienia, a zabezpieczenie pozwanej wraz z dziećmi na wypadek śmierci dłużnika- oraz uregulowania sytuacji prawnej majątku zmarłego dłużnika i uniknięcia problemów prawnych związanych ze spadkiem.

W ocenie Sądu Okręgowego, powyższe twierdzenie pozbawione jest jakichkolwiek racjonalnych podstaw. Zgodnie z powszechną praktyką oraz przepisami prawa, rozporządzenia na wypadek śmierci dokonuje się w drodze sporządzenia testamentu, a nie jak wskazuje pozwana poprzez zawarcie kolejnych umów darowizny, wyczerpujących cały majątek nieruchomy.

Strona pozwana w toku postępowania przedłożyła testament dłużnika z dnia 6 lipca 2012r. zawarty w formie aktu notarialnego (k. 333). Na podstawie tego testamentu, do całości spadku została powołana pozwana oraz wydziedziczone zostały dzieci dłużnika z pierwszego małżeństwa. Dlatego też, w świetle sporządzonego przez dłużnika testamentu, późniejsze, a wynika to z numerów repertorium - testament - rep. A nr (...)(k. 333), darowizna z dnia 6 lipca 2012r. - rep. A nr (...)(k.55), dokonanie darowizny, nie miało na celu uregulowanie sytuacji prawnej i materialnej rodziny dłużnika na wypadek jego śmierci, bowiem sytuację tą w sposób jednoznaczny regulował sporządzony wcześniej (tego samego dnia co umowa darowizny) testament. Ewentualne problemy prawne, o których mowa w apelacji pozwanej, dotyczyć mogły zatem jedynie odpowiedzialności za długi zmarłego dłużnika - co jednoznacznie świadczy o zawarciu tych umów w celu pokrzywdzenia wierzyciela.

W ocenie Sądu II instancji, powyższe argumenty świadczą o tym, że dłużnik dokonując darowizn na rzecz strony pozwanej działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a skutkiem zawarcia tych umów, było pogłębienie jego niewypłacalności.

Wobec powyższego, zarzuty naruszenia art. 233 § 1 kpc, art. 527 § 1 i 2 kc oraz art. 527 § 3 kc, nie mogły znaleźć aprobaty Sądu Okręgowego.

Na uwzględnienie nie zasługiwał również zarzut naruszenia art. 187 § 1 pkt 3 kpc w zw. z art. 130 § 1 kpc.

Zdaniem strony skarżącej, pozew złożony w niniejszej sprawie zawierał braki formalne (brak informacji o próbach polubownego zakończenia sporu), które powinny skutkować wezwaniem powoda do uzupełnienia braków formalnych lub ewentualnym zwrotem pozwu z powodu braków formalnych.

Odnosząc się do powyższego wyjaśnić należy, że nałożony na powoda obowiązek podania informacji co do przedsądowego postępowania ugodowego został przez ustawodawcę zaliczony do wymogów formalnych pozwu, którego niedochowanie nie skutkuje jednak niemożnością nadania sprawie dalszego biegu. Z tych względów powód, który nie zawarł w pozwie powyższej informacji, nie jest wzywany do uzupełnienia braków pozwu w tym zakresie, a sam pozew nie może być zwrócony wyłącznie z tego powodu (por. E. Marszałkowska - Krześ, Komentarz do art. 187 kpc, opublikowano w Legalis, A Zieliński, Komentarz do art. 187 kpc, opublikowano w Legalis).

Na końcu wskazać należy, że w sprawie nie wystąpiły okoliczności wskazane w art. 533 kc.

Zgodnie z powołaną regulacją, osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności prawnej za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.

Z powyższego przepisu wynika, że osobie trzeciej (pozwanej) przysługuje upoważnienie przemienne do zwolnienia się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela przez zaspokojenie wierzyciela lub wskazanie mu wystarczającego mienia dłużnika.

W warunkach niniejszej sprawy, pozwana nie wskazała w sposób wyraźny mienia dłużnika, z którego powód mógłby zaspokoić swoją wierzytelność. W toku postępowania przed Sądem I instancji, dłużniczka podejmowała w prawdzie próby ugodowego załatwienia sprawy, jednakże okazały się one bezskuteczne.

Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku, pozwana zaoferowała powodowi spłatę 15.000,-zł, na co powód nie wyraził zgodny domagając się zapłaty co najmniej 30.000,-zł (k. 337).

W ocenie Sądu Okręgowego, nic nie stało na przeszkodzie, aby pozwana zapłaciła powodowi proponowaną kwotę 15.000,-zł. Z akt sprawy nie wynika jednak, aby taka zapłata miała miejsce.

Reasumując stwierdzić należy, że umowy darowizny udziałów we własności nieruchomości gruntowej położonej w W., bez wątpienia zostały dokonane z pokrzywdzeniem wierzyciela. Ponadto z materiału dowodowego wynika, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a pozwana posiadała wiedzę o rzeczywistych intencjach dłużnika.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu za instancję apelacyjną, Sąd odwoławczy orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, mając na uwadze wynik postępowania apelacyjnego.

Jacek Barczewski Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska